ქრისტიანობა, ქრისტეს მოძღვრების გარდა, ჩვენში ნიშნავდა მთელი საქართველოს მიწა-წყალს, ნიშნავდა ქართველობას. ამიტომ ქრისტიანობის დაცვა და შენარჩუნება ქართველობის დაცვა-შენარჩუნებასაც ნიშნავდა. საქართველოს საუკეთესო შვილები მისთვის სიცოცხლეს არ ზოგავდნენ. ქრისტიანობას, უპირველესად, გულმხურვალე რწმენისა და ჩვენი მაცხოვრის, იესო ქრისტეს, სიყვარულის გამო იცავდნენ. სიცოცხლის ფასად ამბობდნენ უარს მაცხოვრის უარყოფაზე, მისთვის ეწამებოდნენ. სამაგიეროდ, დიდი იყო საზღაურიც ღვთისაგან. რწმენისათვის თავდადებულთა ლოცვით იესომ დაიფარა და გადაარჩინა მისი მოყვარული ქართველი ერი.

ქართველი ერის გადარჩენაში უდიდესი ღვაწლი მიუძღვის საქართველოს სამოციქულო ეკლესიას. საქმე ისაა, რომ ეროვნებას მხოლოდ ის ინარჩუნებდა, ვინც თავს მშობლიური მართლმადიდებელი ეკლესიის შვილად თვლიდა. ქართველი ერის საშინელი განსაცდელის ჟამს უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭებოდა მაგალითის ძალას. იმდროინდელ საზოგადოებაში მაღალი ფენები, მეფე-დედოფლები, მთავრები, თავადაზნაურობა და მათი ოჯახის წევრები სამაგალითონი იყვნენ მოსახლეობის დაბალი ფენებისათვის, ხალხისთვის: თუ მაღალი ფენები ქრისტიანობას იცავდნენ, გლეხობაც ასე იქცეოდა; მაღალი ფენების გამაჰმადიანებას, ჩვეულებრივ, დაბალი ფენების გამაჰმადიანებაც მოჰყვებოდა ხოლმე შედეგად. ვახუშტი ბაგრატიონი თავის "ისტორიაში" წერს: "თუმცა წარჩინებულნი (იგულისხმება მესხეთის მაღალი ფენა XVII ს-ის 50-იან წლებში) მაჰმადიანნი იყვნენ, არამედ ცოლნი მათნი და მხევალნი იყვნენ ყოველნი ქრისტიანენი. ხოლო ჟამსა როსტომ ფაშისასა მიუვლინა ხონთქარმან ბრძანება, რათა იყვნენ ცოლნიცა მათნი, რომელნი მაჰმადიან არიან, მაჰმადიანად. ესე უთხრეს ცოლსა როსტომ ფაშისასა... აიძულებდნენ ყოფად მაჰმადიანად... ამის მიზეზისათვის იტყოდა: "უკეთუ დაატევებინოთ ყოველთა წარჩინებულთა ცოლთა უწინა ჩემსა ქრისტე, მერმე დაუტეო მეცა, უკეთუ არა, არცა მე". მაშინ შეუთქვეს რა წარჩინებულთა ცოლთა მას ყოველთა, შიშისათვის ტანჯვისა დაუტევეს ქრისტე და გამაჰმადიანდნენ ყოველნი სრულიად და უღონო ქმნილი გამაჰმადიანდა იგიცა. არამედ იქმნა რისხვა ღვთისა ცოდვათა ჩვენთათვის, რამეთუ აწ უმეტეს მოოხრდებოდნენ ეკლესიანი დიდშვენიერნი და იქმნებოდნენ პირუტყვთა სადგურნი... მოისპობოდნენ ეპისკოპოზნი, თუ სადმე იყო, და მონაზონნი და მწყემსნი... და შეიქმნა სრულიად მაჰმადიანობა წესითა და რჯულითა მათითა".

აი ასე, მაგალითის ძალით, წარჩინებულთა გამაჰმადიანების შემდეგ მესხეთი თითქმის სრულიად გამაჰმადიანდა. მალე სარწმუნოებადაკარგულმა მოსახლეობამ ეროვნება - ქართველობაც დაკარგა. ასეთი ვითარების დროს განსაკუთრებითაა დასაფასებელი კახეთის დედოფლის, ქეთევანის, თავდადება სარწმუნოებისათვის. შეიძლება ითქვას, რომ წმინდა ქეთევანის, წმინდა მეფის ლუარსაბ II-ისა და სხვა წარჩინებულთა, საეკლესიო მოღვაწეთა თუ ერისკაცთა ქრისტესადმი თავდადებამ გადაარჩინა მამული და ქართველი ერი სულიან-ხორციანად მოსპობას და სხვა ხალხებთან ასიმილაციას. XVII საუკუნე სწორედ ქრისტეს მოწამეთა სიმრავლითაა გამორჩეული. მრავალრიცხოვან წამებულთაგან ქართულმა ეკლესიამ წმინდანთა რიცხვში მხოლოდ ზოგიერთი მათგანის შეყვანა შეძლო, იმდენად დიდი იყო მათი რიცხვი. კანონიზებულნი არიან: 1616 წელს დავითგარეჯის უდაბნოში ამოწყვეტილი 6 000 წმინდა მოწამე, საქართველოს დიდებული მეფე ლუარსაბი, ქრისტესათვის წამებული 1622 წელს, დიდმოწამე, საქართველოს მნათობი, კახეთის დედოფალი ქეთევანი, ნაწამები 1624 წელს, ცხრა ძმა ხერხეულიძე დედითა და დით და მათთან ერთად მარაბდის ბრძოლის ველზე 1625 წელს ამოწყვეტილი 9000 ქართველი, საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის მეთაური, წმინდა მამა ევდემოზ კათალიკოსი, ბიძინა, ელიზბარი და შალვა, წამებით აღსრულებულნი 1661 წელს, 1696-1700 წლებში გარეჯის მონასტერში ლეკთაგან ამოწყვეტილი ღირსი მამები: შიო ახალი, დავითი და გაბრიელი, ამათ გარდა კიდევ რამდენმა დადო თავი ქრისტესა და სამშობლოსათვის, მათ შორისაა ჩვენი წმინდა მამა - მღვდელი თევდორე, წამებული 1609 წელს, წმინდა ქეთევანის თანმხლები მღვდელი, რომელიც "ღირს იქმნა მოწამისა ღვაწლთასა, რამეთუ მანცა ქრისტესთვის მიიღო აღსასრული ცეცხლისა მიერ. ხოლო სახელი წმიდისა მის მღვდლისა და ქრისტეს მოწამისა იყო ვასილი", - წერს ანტონ კათალიკოსი წმინდა ქეთევანის სვინაქსარში.…

წმინდა მოწამეთა ღვაწლმა ქართული ეკლესია განაბრწყინა. ნათქვამია, ხალხი უბედურებისას გამოიცნობაო. ქართველმა ერმა და ქართულმა ეკლესიამ უბედურებისას დიდი სიმტკიცე გამოამჟღავნეს.

ყველა ქართველისთვის განსაკუთრებული თარიღია 1624 წლის 13 (ახალი სტილით - 26) სექტემბერი. ამ დღეს ქალაქ შირაზში, შაჰ-აბასის ბრძანებით, აღესრულა წმინდა ქეთევან დედოფალი, რომელმაც სასტიკი წამებით სიკვდილი არჩია "გათათრებას" - მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა და სამშობლოს ღალატს. ქართველი ხალხის მეხსიერებაში ქეთევან დედოფალი დიდი ხანია გადაქცეულია ყველა ტანჯულისა და წამებულის, მაგრამ სულით უძლეველი და დაუმარცხებელი ადამიანის სიმბოლოდ. სწორედ ამიტომ იკავებს იგი საპატიო ადგილს საქართველოს იმედის ხატზე.

ისტორიული მიმოხილვა

XV საუკუნის მიწურულს საქართველო ოფიციალურად დაიშალა: ქართლის, კახეთის, იმერეთის სამეფოებად და სამცხის სამთავროდ. ამის შემდეგ ჩვენს სამშობლოს ერ¬თიანი მეფე აღარ ჰყოლია. მთელი XVI საუკუნის განმავლობაში საქართველო ებრძოდა ჯერ სპარსეთს, შემდეგ კი ოსმალეთს, რომელიც სპარსეთის ძლიერ და დაუცხრომელ მეტოქედ იქცა. XVII საუკუნის დასაწყისისათვის საქართველოში, ისევე როგორც მთელ ამიერკავკასიაში, ოსმალეთი ბატონობდა, მიუხედავად ამისა, ოსმალეთის დამოკიდებულება საქართველოს სამეფო-სამთავროებისადმი არ იყო ერთგვარი. დასავლეთ საქართველოს სამეფო-სამთავროები საშინაო პოლიტიკაში დამოუკიდებლობას ინარჩუნებდნენ, ქართლის მთავარ ციხეებში ოსმალთა გარნიზონები იდგნენ, მაგრამ ქართლი ქედს არ იდრეკდა, მედგრად ებრძოდა ოსმალო დამპყრობთ. კახეთის სამეფო მტერთაგან თავისუფალი იყო, თუმცა კი ერთდროულად სამი დიდი სახელმწიფოს - ირანის, სპარსეთისა და რუსეთის ვასალი გახდა. სამი ქვეყნის ვასალობა და ამის ხარჯზე შედარებით მყუდროებაში ცხოვრება კახეთის მეფეებმა მოქნილი პოლიტიკით შეძლეს. მამის, ლევან II-ის პოლიტიკას წარმატებით განაგრძობდა კახთა მეფე ალექსანდრე II (1574-1605). 1578 წელს, თბილისის აღების შემდეგ, ოსმალო მუსტაფა ლალა ფაშა კახეთისკენ დაიძრა. კახეთის მეფე მუსტაფას სართიჭალასთან დახვდა, სადაც გაიმართა მოლაპარაკება. ალექსანდრემ დიდი დიპლომატიური ნიჭის წყალობით დაითანხმა ოსმალთა სარდალი, იგი ქრისტიან მეფედ დაეტოვებინათ და მხოლოდ მცირე ყოველწლიურ ხარკს დააჯერა - 30 საპალნე აბრეშუმს. ალექსანდრეს დაევალა, ოსმალებთან ერთად ირანთან ებრძოლა. 1578 წელს შაჰმა ალექსანდრეს გამაჰმადიანებული ძმა ისა-ხანი (იესე) დასვა შაქის გამგებლად. აშკარა იყო, რომ შაჰი ალექსანდრეს მისსავე ძმას უპირისპირებდა. ალექსანდრემ სწორად შეაფასა შექმნილი ვითარება. შაქში ილაშქრა და ძმა დაამარცხა. შაქის მმართველად კი თავისი შვილი, ერეკლე, დანიშნა.

ამასობაში კავკასიით კვლავ დაინტერესდა რუსეთი. რუსეთისთვის სახიფათო იყო კავკასიაში ოსმალეთის გაბატონება, ამიტომ რუსეთის მეფემ კახეთის მეფეს გამოუგზავნა აგენტი და რუსეთის მფარველობაში შესვლა შესთავაზა. ალექსანდრე II ხვდებოდა, რომ ოსმალეთი მხოლოდ ხარკს არ დასჯერდებოდა და კახეთის თავის პროვინციად გადაქცევას შეეცდებოდა. ამიტომ ალექსანდრე რუსეთის ამ წინადადებას კმაყოფილებით შეხვდა და მოსკოვს თავისი ელჩიონი გაგზავნა. 1587 წელს საქართველოში ჩამოვიდა რუსეთის ოფიციალური ელჩობა. მოლაპარაკების შემდეგ, 28 სექტემბერს, გაფორმდა რუსეთ-საქართველოს პირველი ხელშეკრულება "ფიცის წიგნი", რომლითაც კახეთი რუსეთის მფარველობის ქვეშ შევიდა. კახეთის მეფემ ჯვარზე მთხვევით დაადასტურა, რომ რუსეთის მტერი მისი მტერიც იქნებოდა, ამასთანავე, რუსეთი დაიცავდა კახეთს მტერთაგან. რუსეთს უნდა ჩაედგა ციხეები თერგზე და კახეთისკენ გზა გაეხსნა, რომ საბოლოოდ ალაგმულიყო დაღესტნელთა შემოსევები, საჭიროების შემთხვევაში კი რუსეთი კახეთს ჯარითაც უნდა დახმარებოდა. 1589 წელს რუსეთის მეფემ კახეთის მეფეს გამოუგზავნა "წყალობის სიგელი". ამით ეს ხელშეკრულება ორივე მხარიდან იქნა დამტკიცებული. რუსეთმა, პირობისამებრ, იმიერკავკასიაში ციხეები ჩადგა.

ალექსანდრე II ცდილობდა, კავკასიის დასაუფლებლად მებრძოლ სამივე სახელმწიფოსთან - რუსეთთან, ირანსა და ოსმალეთთან მშვიდობიანი ურთიერთობები ჰქონოდა. კახეთი ფაქტობრივად სამივე ქვეყნის ვასალობას აღიარებდა. XVI საუკუნის ბოლომდე ამ პოლიტიკამ გაამართლა. სხვა ქართული სამეფოებისგან განსხვავებით, კახეთი აღმავლობას განიცდიდა. განსაკუთრებით ფართოდ მისდევდნენ მეაბრეშუმეობას და ხელოსნობა-ხელსაქმობას. ღვინოც უხვად გაჰქონდათ ახლობელ თუ შორეულ ქვეყნებში. ალექსანდრე მეფეს განზრახული ჰქონდა, მთლიანად აღედგინა კახეთის ძველი ძლიერების ნაშთები: ციხე-ქალაქები და ეკლესია-მონასტრები. მეფე ცდილობდა, უცხოეთიდან მოეყვანა ოსტატ-ხელოსნები, ხუროთმოძღვრები, მხატვრები და სწავლული მწიგნობრები.

ალექსანდრე მდიდარი და ძლიერი მეფე იყო, მისი სოვდაგრები კახური საქონლით აზიასა და ევროპაში ვაჭრობდნენ. მეფეს შეძლება ჰქონდა, შესწეოდა ქრისტიანულ სალოცავებს იერუსალიმში, ათონსა და სხვა წმინდა ადგილებში. ათონის ივერთა მონასტერში "სასნეულო და მისა კერძო გოდოლნი და სენაკნი განუახლებია მეფესა ალექსანდრეს".

კახეთი დაყოფილი იყო ოთხ სამხედრო ტერიტორიულ ერთეულად - სადროშოდ, მაგრამ სადროშოების სარდლობა კახეთის მეფემ თავადთა გვარებს კი არ ჩააბარა, როგორც ეს ქართლში მოხდა, არამედ ეპისკოპოსებს. ეპისკოპოსობა კი სამემკვიდრო თანამდებობა არ ყოფილა. ეპისკოპოსებს მეფე ნიშნავდა, ამიტომ ისინი საეკლესიო ყმებისა და მიწების გამოყენების საქმეში მეფის მფარველობას დიდად საჭიროებდნენ და უფრო ერთგულნი იყვნენ მეფისა, ვიდრე საერო დიდბატონები.

ალექსანდრეს ჰყავდა ხუთი ვაჟი: დავითი, გიორგი, ერეკლე, როსტომი, კონსტანტინე და ერთი ასული, ნესტან-დარეჯანი (სამეგრელოს მთავრის მანუჩარ დადიანის მეუღლე და ლევან დადიანის დედა. იგი მშობიარობას გადაჰყვა). ერეკლე ბატონიშვილი დავითთან კონფლიქტის გამო თურქეთის სულთანთან, სტამბოლში გაიქცა. შაჰ-თამაზს ეგონა, მეფე ალექსანდრე განმიდგაო და "განრისხებული წარმოემართა კახეთსა ზედა". ალექსანდრემ თავისი უმცროსი ვაჟი, 7 წლის კონსტანტინე წარუვლინა დიდი ძღვნით და აუწყა: "რამეთუ ძე ჩემი წარვიდა ურჩებითა ჩემითა და მე ვარ წინაშე შენსა უცოდველი". მაშინ დაცხრა მრისხანებისაგან შაჰ-თამაზი, ყრმა კონსტანტინე თან წაიყვანა და სპარსეთს გაბრუნდა.

მეფე ალექსანდრეს მცდელობით, 1595 წლის დასაწყისში შაჰ-აბასს ეწვია მოსკოვის ელჩი ზვენიგოროდსკი, რომელმაც მას გადასცა მეფის სურვილი - ყრმა კონსტანტინე მოსკოვში გაეგზავნა. შაჰმა უპასუხა: თვითონ კონსტანტინე-მირზას ჰკითხეთ და როგორც მას უნდა, ისე მოიქცესო. მაგრამ კონსტანტინე იმ ელჩთან არც კი მისულა - არაფერი მაქვს სათქმელიო.

კახეთის ტახტის კანონიერი მემკვიდრე იყო დავით ბატონიშვილი, რომელსაც ცოლად ჰყავდა საოცარი სილამაზითა და სიკეთით შემკული აშოთან მუხრან-ბატონის ასული ქეთევანი.

წმინდა ქეთევან დედოფალი ქართლის ბაგრატიონთა სამეფო საგვარეულოს წარმომადგენელი გახლდათ. ბაგრატიონთა მუხრანული შტო მომდინარეობდა ქართლის მეფე კონსტანტინე II-ის უმცროსი ძის - ბაგრატისაგან, რომელმაც თავისი ძმის, დავით X-ისაგან საუფლისწულოდ მუხრანი მოითხოვა. ბაგრატს ჰყავდა ოთხი ვაჟი: ვახტანგი, აშოთანი, არჩილი, ერეკლე და ერთიც ასული - დედისიმედი, მეუღლე ქაიხოსრო II ათაბაგისა. აშოთანის ქალიშვილი იყო ქეთევანი. იგი მუხრანში დაიბადა 1575-1577 წწ. ქეთევანის მამას, ღვთისმოყვარე აშოთან ბაგრატიონს, ათონის წმინდა მთაზე, ივერთა (ივერონის) მონასტერში, კარიბჭის ახლოს მცირე ტაძარი აუგია, შეუმკია და მოუხატვინებია (თავის ძესთან ერთად შიგ ხატია). პორტაიტისა (ივერიის კარის ღვთისმშობლის ხატი) აქ გადმოასვენეს და დღემდე ამ პატარა ტაძარშია დაბრძანებული. მასვე აუგია "საზოგადცხოვრებო ტრაპეზი თავისის ხომლითა და მოწყობილობითა". აშოთან მუხრან-ბატონი ქართლის მეფის სვიმონ I-ის თანამებრძოლი იყო. სვიმონის კარზე აღზრდილმა თავადის ასულმა მიიღო შესაფერისი განათლება. აღსანიშნავია, რომ XVII საუკუნის დასაწყისის აღმოსავლეთ საქართველოს განათლების ცენტრებს შორის დასახელებულია ტანძია, მძოვრეთი და მუხრანი, სადაც 1103 წლის დავით აღმაშენებლის მიერ რუის-ურბნისის კრების დადგენილების თანახმად, ბავშვებს 5-6 წლიდან აწყებინებდნენ სწავლას, ბავშვი იღებდა როგორც სასულიერო, ისე საერო განათლებას. მათ შორის დიდი ყურადღება ექცეოდა უცხო ენების ცოდნას: ეს იყო უმთავრესად ბერძნული, სპარსული და ლათინური ენები. ამდენად, ქართლის მეფის კარზე აღზრდილ ბაგრატიონის ასულს შესაძლებლობა ჰქონდა საფუძვლიანი განათლების მიღებისა. წმინდა ქეთევანის განსწავლულობის შესახებ არსებობს მათი ჩანაწერები, ვინც ახლოს იცნობდა დედოფალს: კრისტოფორო დე კასტელი და ამბროზიო დუშ ანჟუში ხაზგასმით აღნიშნავენ ქეთევანის განათლებულობას. გარდა ამისა, სვიმონ I-ის კარზე აღზრდილ ქეთევანს ბავშვობიდანვე ექნებოდა შესისხლხორცებული სამშობლოსათვის თავდადების იდეა. ცნობილია, რომ სვიმონი, თავდაუზოგავი ბრძოლისთვის, თურქებმა "დელი სიმონად" ანუ "გიჟ სიმონად" მონათლეს. სწორედ სვიმონ I-ის კარზე მომზადდა ქრისტიანული ქვეყნების ე. წ. "ანტიოსმალური კოალიციის" დამოუკიდებელი საერთაშორისო მოქმედების სტრატეგიული გეგმა.

ქეთევან დედოფლის ცხოვრება პოლიტიკური მიზნებით იყო განსაზღვრული. ქართლისა და კახეთის სამეფოთა ურთიერთობის განსამტკიცებლად 13 წლისა მიათხოვეს კახეთის ტახტის მემკვიდრეს, დავითს. ქეთევანს სამი შვილი შეეძინა: თეიმურაზი - მომავალი კახეთის მეფე, ბაგრატი, რომელსაც სპარსი ისტორიკოსი ისქანდერ მუნში თავის "ისტორიაში" იხსენიებს როგორც "ქეშიშს" ანუ ქრისტიან მღვდელს და ქალიშვილი ელენე, შემდგომში შაჰის ერთ-ერთი ცოლი, რომელმაც არაერთი სხვა დიდგვაროვნის ბედი გაიზიარა. ქეთევანი მომსწრეა კახეთის სამეფო კარზე დატრიალებული უთანხმოებისა და ტრაგედიისა. ქეთევან დედოფლის მეუღლის, დავითის, შესახებ ვახუშტი ბაგრატიონი წერს, იგი იყო "მრისხანე და ამაყი და ამისთვის სძულობდენ კახნიო". დავითის ძმას, გიორგის კი ასე ახასიათებს: "გიორგი იყო შუენიერ-ჰაეროვანი, უხვი, მშვიდი და ტკბილი ყმათათვის, და იყვნენ კახნი ამის კერძო და ერთგულნი დიდად"... როცა ბატონიშვილმა გიორგიმ დავითის მოკვლა და ტახტის ხელში ჩაგდება განიზრახა, დავითმა შეიტყო შეთქმულების ამბავი, შეიპყრო ძმა და თორღვას ციხეში გამოკეტა, ხოლო თორმეტი შეთქმული ჭოეთის ციხიდან გადმოყარა და დახოცა. დავითმა სამეფო ტახტი წაართვა მამას და აიძულა, ბერად შემდგარიყო. დავითმა მხოლოდ ექვსი თვე იმეფა - მძიმე დაავადებით ტანჯვით გარდაიცვალა. ამ დროისათვის ქეთევანი დაახლოებით 27 წლის იყო. 1602 წელს მონაზვნად აღკვეცილი ალექსანდრე ქვეყნის მართვას დაუბრუნდა. მან თავისი საყვარელი შვილი, გიორგი, ციხიდან გამოიყვანა და გვერდით ამოიყენა. 1604 წლის გაზაფხულზე უფლისწული გიორგი, რომელიც უკვე ტახტის მემკვიდრედ ითვლებოდა, მოლაპარაკებას მართავდა ტატიშჩევისა და ივანოვის მეთაურობით ჩამოსულ რუსეთის ელჩობასთან. როგორც ვარაუდობენ, სწორედ გიორგის გაუგზავნია დავითისა და ქეთევანის შვილები: თეიმურაზი და ელენე ირანში. ქართლის ცხოვრების მიხედვით კი ქმრის სიკვდილის შემდეგ თვითონ ქეთევანმა განარიდა აღზევებულ გიორგის ყრმა შვილები და შერმაზან ჩოლოყაშვილის თანხლებით, ყაენთან გაგზავნა მძევლებად. შაჰ-აბასმა კარგად მიიღო თეიმურაზი და მასწავლებლები მიუჩინა სპარსული ენისა და მწიგნობრობის შესასწავლად, ხოლო ელენე, როგორც კი წამოიზარდა, ცოლად შეირთო.

ამასობაში ამიერკავკასიაში ვითარება საგრძნობლად შეიცვალა. 1603 წელს შაჰ-აბასმა ომი გამოუცხადა ოსმალეთს... ირანის სახელმწიფოს ცენტრალიზაციისათვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა შაჰ-აბასის მიერ ჩატარებულ სამხედრო რეფორმას. შექმნა თოფებითა და ზარბაზნებით შეიარაღებული და კარგად გაწვრთნილი მუდმივი ჯარი, რომლის შემადგენლობაში შედიოდა ღულამთა ათიათასიანი ცხენოსანი კორპუსი - შაჰის გვარდია. იგი ირანში აღზრდილი და ძალით გამაჰმადიანებული ქართველი და სომეხი ახალგაზრდებისაგან იყო შედგენილი. 1604 წელს, ერევნის ალყის დროს, შაჰმა საშველად ალექსანდრე კახთა და გიორგი ქართლის მეფეები იხმო. მათი დახმარებით ერევანი აიღო და იქ თავისი გარნიზონი ჩააყენა. შაჰმა ქართველები უხვად დააჯილდოვა, ყოველწლიური ჯამაგირი დაუნიშნა და ირანში სოფლები აჩუქა, რადგან მათი დახმარების დიდი იმედი ჰქონდა ოსმალეთთან ომში. მაგრამ ირანის განმგებელი ტყუილ-უბრალოდ არაფერს გასცემდა. სამაგიეროდ კახეთის მეფე ალექსანდრეს - კაკ-ენისელის მხარე (დღევანდელი საინგილო), ხოლო გიორგი მეფეს ლორე-დებერდის ხეობა გამოსთხოვა. ლორეს მხარისა¬გან შაჰ-აბასმა მუსლიმანური სასულთნო შექმნა, დებერდის ხეობაში კი თურქმანული ბორჩალუს ტომი ჩამოასახლა და აღჯაყალასი ირანელ ციხისთავს დაუმორჩილა. ამით შაჰმა ორი საქმე გააკეთა: ქართლში შემოსასვლელი ბუნებრივი სიმაგრის კარი შემოარღვია და ყიზილბაშური ტომების აქ დასახლებით პლაცდარმი შექმნა საქართველოსთან სამომავლო ბრძოლისათვის. ამავე ხასიათის იყო კახეთის მიმართაც შაჰ-აბასის განზრახვანი. კახეთი საკმაოდ მტკიცე და გამაგრებული სამეფო იყო და მტრებს ყელზე ადგათ.

ამ დროისათვის ჩრდილო კავკასიის სამთავროს (საშამხალო) მიერთებული ჰქონდა პირაქეთა დაღესტანი, რომელიც მანამდე თითქმის ყოველთვის ან ერთიანი საქართველოს სახელმწიფოს საზღვრებს შიგნით, ან კახეთის სამეფოს საზღვრებში იყო მოქცეული. პირაქეთა დაღესტნისა და კაკ-ენისელის დაკარგვის შემდგომ კახეთის სამეფო დაუცველი, აღმოსავლეთის საზღვრებმოშლილი აღმოჩნდა. ჩრდილოელ (დაღესტნელ) და თურქმანულ ტომებს მდიდარი ქვეყნისკენ გზა გაეხსნათ. ნ. ბერძენიშვილის თქმით, შაჰ-აბასმა საქართველოს თავდაცვისუნარიანობას ერთი დაკვრით დამბლა დასცა. კახეთის მეფის კავშირი რუსეთთან არ გამოჰპარვია ცბიერ შაჰს. ამიტომ ალექსანდრე თავისთან დაიტოვა და მხოლოდ 1605 წელს გამოისტუმრა საქართველოში.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

წმინდა დიდმოწამე ქეთევანთან დაკავშირებით ასევე შეგიძლიათ წაიკითხოთ სხვა სტატიები - გადადით ლინკზე