დღეს ინგლისის ყველაზე ცნობილი მფარველი წმინდანია დიდმოწამე წმ. გიორგი ძლევამოსილი. თუმცა, ქვეყანას ასევე ჰყავს თავისი მკვიდრი მფარველი წმინდანი - ედმუნდ მოწამე, აღმოსავლეთ ანგლიის მეფე, ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე თაყვანისცემული ადრეული მართლმადიდებელი წმინდანი, რომლის სახელზეც 60-ზე მეტი ძველი ეკლესიაა აგებული. გავიხსენოთ მისი ცხოვრება.

ადრეული ინგლისური სამეფო აღმოსავლეთ ანგლია დაახლოებით 520 წელს შეიქმნა. ის მოიცავდა თანამედროვე ინგლისის საგრაფოებს საფოლკსა და ნორფოლკს (და მეშვიდე საუკუნის შუა პერიოდიდან - ასევე აღმოსავლეთ კემბრიჯშირს). მართლმადიდებელი ქრისტიანობა აღმოსავლეთ ანგლიაში შემოვიდა მეფე რედვალდის დროს, რომელიც მართავდა დაახლოებით 599-დან 624 წლამდე. ამ სამეფოს გაქრისტიანება ძირითადად განხორციელდა 630-იან და 640-იან წლებში და საბოლოოდ ეს რეგიონი მთელ ინგლისში ერთ-ერთი ყველაზე რელიგიური გახდა, მრავალი მონასტრით, დედათა მონასტრით, ეკლესიითა და წმინდანით. მათგან ბევრი დღემდე შემორჩენილია ადგილობრივ ტოპონიმებში. წმ. ედმუნდამდე, აღმოსავლეთ ანგლიამ ორი წმინდა მეფე წარმოშვა, ორივე მოწამე: სიგებერტი (+ დაახ. 635) და ეთელბერტი (+ 794). აღმოსავლეთ ანგლიის სამეფო დინასტიის დამაარსებლები იყვნენ ვუფინგები; თუმცა, ეთელბერტის წამების შემდეგ ეს დინასტია შეწყდა. ვინაიდან მეცხრე საუკუნე აღინიშნა ინგლისზე დანიელთა თავდასხმებით, რამაც გამოიწვია მრავალი ეკლესიის, არქივისა და დოკუმენტის განადგურება, ზუსტად არ არის ცნობილი, რომელ დინასტიას ეკუთვნოდა წმ. ედმუნდი. ცნობილია, რომ 794 წლის შემდეგ, აღმოსავლეთ ანგლია ძირითადად ძლიერმა მერსიის სამეფომ, შემდეგ კი უესექსმა დაიპყრო. თუმცა, მან მოახერხა გადარჩენა. აღმოსავლეთ ანგლიის მეფე ეთელვეარდი დაახლოებით 855 წელს გარდაიცვალა და ედმუნდი, რომელიც სავარაუდოდ მისი ვაჟი იყო, მისი მემკვიდრე გახდა.

წმ. ედმუნდის შესახებ ძალიან მცირე თანადროული მტკიცებულება არსებობს. ანგლო-საქსური ქრონიკა 890 წელს წერს, რომ "870 წელს დანიური არმია მერსიის გავლით აღმოსავლეთ ანგლიაში გადავიდა და ზამთრის ბანაკი ტეტფორდში დაიდო, და იმავე ზამთარს წმ. ედმუნდი მათ წინააღმდეგ იბრძოდა და დანიელებმა გაიმარჯვეს, მოკლეს მეფე და მთელი სამეფო დაიპყრეს და ყველა მისი მონასტერი გაანადგურეს." ის ასევე მოხსენიებულია ალფრედ დიდის ცხოვრებაში, რომელიც დაახლოებით იმავე დროს დაწერა ეპისკოპოსმა ასერმა, სადაც ნათქვამია, რომ წმ. ედმუნდი ალფრედის გვერდით იბრძოდა და საბოლოოდ ბრძოლაში დაიღუპა. ედმუნდის პირველი ცხოვრება შეადგინა მოწამე აბო ფლერიელმა (დაახ. 945-1004: ხსენება: 13 ნოემბერი) დაახლოებით 986 წელს. აბომ ორი წელი (985-987) გაატარა ინგლისში რამზის მონასტერში, სადაც იგი მიწვეული იყო. ინგლისში ყოფნისას, წმინდა მთავარეპისკოპოსმა დანსტანმა კენტერბერიელმა მას უამბო ედმუნდის ისტორია. დანსტანმა, დიდმა ავტორიტეტმა, ეს ამბავი ახალგაზრდობაში მოისმინა მეფე ეთელსტანისგან, რომელმაც ის წმ. ედმუნდის მოხუცი პირადი საჭურველთმტვირთველისგან გაიგო. აბოს ლათინური ცხოვრება რამდენიმე წლის შემდეგ ძველ ინგლისურ ენაზე თარგმნა განსწავლულმა ინგლისელმა აბატმა ელფრიკ აიშემელმა (დაახ. 955-დაახ. 1020). ეს ცხოვრება დღემდე შემორჩა. არსებობს ასევე წმ. ედმუნდის ცხოვრების უფრო გვიანდელი და ნაკლებად სანდო ვერსიები, შედგენილი ჯეფრი უელსელის მიერ მეთორმეტე საუკუნეში, ბერი რობერტ მანინგის მიერ მეთოთხმეტე საუკუნის დასაწყისში, ბერისა და პოეტის ჯონ ლიდგეიტ ბერი სენტ ედმუნდსელის მიერ (დაახ. 1370-დაახ. 1450), და სხვების მიერ.

წმ. ედმუნდი, რომლის სახელიც ნიშნავს "კურთხეულ მფარველობას", სავარაუდოდ დაიბადა 841 წელს. ის ცხოვრობდა ადრეული ინგლისის ისტორიის ერთ-ერთ ყველაზე მძიმე პერიოდში, როდესაც დანიელ მეკობრეთა ურდოები ანადგურებდნენ ინგლისურ სამეფოებს ერთიმეორის მიყოლებით, წვავდნენ ეკლესიებსა და მონასტრებს, არბევდნენ მათ, ხოცავდნენ ქრისტიანებსა და ყველა მცხოვრებს. ისეთი დიდი მონასტრები, როგორიცაა კოლდინგემი, უერმუთი, ჯაროუ, ტაინმუთი, უიტბი, ლინდისფარნი, კროულენდი, ბარდნი, პიტერბორო, თორნი, რამზი, სოჰამი, ბარკინგი, ჩერტსი და რეკალვერი იმ დროს სისხლმოწყურებული ვიკინგების მსხვერპლნი გახდნენ. გადმოცემის თანახმად, ედმუნდი აღმოსავლეთ ანგლიის ტახტზე სამეფოს ხალხმა მოიწვია ამ კრიტიკულ პერიოდში. ის გადასახლებიდან გამოემგზავრა (მისი ცხოვრების ერთ-ერთი ვერსიის თანახმად) წმ. ედმუნდის კონცხზე ჰანსტანტონის მახლობლად ნორფოლკში 855 წელს, ევედრებოდა რა ღმერთს, რომ კურთხევა მოეცა მისთვის და მისი თანამემამულეებისთვის. ჰანსტანტონში მან შესაძლოა სასახლე ააშენა და წმ. ედმუნდის სამლოცველოს ნანგრევები იქ დღემდეა შემორჩენილი. შემდეგ ედმუნდი გაემართა სამეფო სასახლისკენ ატლბოროში ნორფოლკში, სადაც ოფიციალურად განაცხადა თავისი პრეტენზია ტახტზე. ერთი წლის განმავლობაში ახალგაზრდა ედმუნდს ატლბოროში ასწავლიდა ელმჰემის ეპისკოპოსი ჰუმბერტი (რომელიც ასევე ეწამა დანიელების მიერ). ამბობდნენ, რომ ერთი წლის განმავლობაში მან ზეპირად ისწავლა დავითის ყველა ფსალმუნი, და ეს ფსალმუნი რელიქვიად ინახებოდა რეფორმაციამდე. ხალხმა მასში დაინახა ერთადერთი იმედი თავიანთი პატარა ქრისტიანული სახელმწიფოს შესანარჩუნებლად. ქრისტეს შობის დღეს, 25 დეკემბერს, 855 (ან 856) წელს, 15 წლის ედმუნდი გვირგვინოსან და მირონცხებულ იქნა აღმოსავლეთ ანგლიის მეფედ. ეს შესაძლოა მოხდა დღევანდელი წმ. სტეფანეს სამლოცველოს ადგილას ბიურსში საფოლკ-ესექსის საზღვარზე, რომელიც დღემდე დგას საფოლკის სოფელ ბიურს სენტ მერიში. მომდევნო წლებმა აჩვენა, რომ ხალხის არჩევანი განგებისეული იყო: ედმუნდი არა მხოლოდ სანიმუშო და ღვთისმოსავი მეფე გახდა, არამედ ნამდვილ ეროვნულ გმირად და წმინდა კაცად იქცა.


ედმუნდი იყო მაღალი, ქერათმიანი, კარგი აღნაგობის და განსაკუთრებული სიდიადის მატარებელი. ის იყო ბრძენი და პატიოსანი კაცი, ღვთისმოსავი და უმანკო ყველა საქმეში. ყველაფერში ის მუდამ ცდილობდა ღვთის სათნოყოფას და თავისი სუფთა ცხოვრებითა და დიდებული საქმეებით მოიპოვა ყველა თავისი ქვეშევრდომის პატივისცემა. ედმუნდი იყო ძალიან თვინიერი და თავმდაბალი: მან იცოდა, რომ მეფედ გახდომით არ შეიძლებოდა ამპარტავნობა თავის თანამემამულეებთან, არამედ უნდა ყოფილიყო მხოლოდ თანასწორი ყველასთან სამეფოში. ედმუნდი იყო ეკლესიის მფარველი და ობოლთა თავშესაფარი, გულუხვი ღარიბთა მიმართ და ზრუნავდა ქვრივებზე როგორც მოსიყვარულე მამა. ყველა, ვინც მას სამართლიანობისთვის შესთხოვდა, იღებდა დახმარებას. ამბობდნენ, რომ წმ. ედმუნდის დროს თვით ბავშვებსაც კი შეეძლოთ უშიშრად მარტო გაევლოთ დიდი მანძილები სამეფოში. წმინდა მეფე ასწორებდა ჯიუტებსა და უღვთოებს და თავის ქვეყანას სინანულისკენ მიუძღვებოდა. ის ისე უანგაროდ ემსახურებოდა თავის ერს, რომ უარიც კი თქვა ქორწინებაზე, მთელი გულით იღვწოდა რა ხალხის საკეთილდღეოდ. მაგრამ ყოველივე ეს დიდხანს არ უნდა გაგრძელებულიყო.

865 წელს დანიელთა უზარმაზარმა არმიამ, ცნობილმა როგორც "დიდი წარმართული არმია", რომელსაც ბელადი მეთაურები ინგვარი (იდენტიფიცირებული როგორც ივარ უძვლო) და მისი ძმა უბბა მეთაურობდნენ, "რომლებმაც სატანასთან დადეს კავშირი," შეუტიეს ინგლისს, დაიპყრეს ნორთუმბრია, მერსია, აღმოსავლეთ ანგლია და უესექსი. წვავდნენ და ანადგურებდნენ რა ყველაფერს თავიანთ გზაზე, წარმართებმა გადაწყვიტეს მთელი ინგლისის დაპყრობა. გადმოცემის თანახმად, უბბამ გაანადგურა ნორთუმბრიის დიდი ნაწილი, გაძარცვა და გაანადგურა მისი ტერიტორია და იქ დარჩა. ეს იყო 867 წელს, და მომდევნო წელს ვიკინგებმა დაიპყრეს ნოტინგემი მერსიაში. მათ არაერთხელ სცადეს აღმოსავლეთ ანგლიაზე თავდასხმა, და ედმუნდმა, მოიკრიბა რა მთელი ძალები, მოაწყო ხანგრძლივი წინააღმდეგობა დამპყრობლების მიმართ. "წმ. ედმუნდის გამაგრებები" ნიუმარკეტთან ახლოს დღემდე აღნიშნავს წმინდა მეფის მოღვაწეობას რეგიონში. აშკარაა, რომ ედმუნდმა რამდენიმე მცირე ბრძოლაც კი მოიგო დანიელებთან, მაგრამ წარმართული არმია ძალიან მრავალრიცხოვანი და ძლიერი იყო (მას შესაძლოა 20,000-ზე მეტი მეომარი ჰყოლოდა). ამგვარად, 869 წელს, გაცოფებული მგელივით, ინგვარმა სასტიკად გადაუქროლა აღმოსავლეთ ანგლიას, სიკვდილს მისცა მრავალი მამაკაცი, ქალი და სასტიკად აწამა უდანაშაულო ქრისტიანები. საბოლოოდ დედაქალაქი ტეტფორდი დაპყრობილ იქნა და მთელი მისი მოსახლეობა დახოცეს. მხოლოდ ედმუნდი გადარჩა თავისი არმიის ნარჩენებთან ერთად ამ გადამწყვეტ მომენტში.

წარმატებით თავბრუდახვეულმა ინგვარმა მეფეს მუქარის შემცველი გზავნილი გაუგზავნა: თუ ედმუნდს თავისი სიცოცხლე უყვარდა, მაშინ მის, ინგვარის წინაშე უნდა დახრილიყო როგორც ვასალი. მაცნე მეფესთან მიირბინა და ამაყად წამოიძახა: "ინგვარმა, ჩვენმა ძლიერმა და მძლავრმა ბელადმა, მრავალი გამარჯვება მოიპოვა ზღვასა და ხმელეთზე, დაიპყრო მრავალი ხალხი. ის გიბრძანებს დაემორჩილო მას და დაუყოვნებლივ გადასცე მას შენი ყველა საგანძური. თუ არ გსურს სიკვდილი, უნდა აღიარო ის შენს ბატონად; და ისედაც არ ხარ საკმარისად ძლიერი მისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად." ედმუნდმა თავის ეპისკოპოსს უხმო და რჩევა ჰკითხა. ეპისკოპოსმა, შეძრწუნებულმა ქვეყნის აოხრებით და შეშინებულმა ედმუნდის სიცოცხლისთვის, უპასუხა: "უმჯობესია დაემორჩილო ინგვარს და გახდე ქვემეფე მისი მმართველობის ქვეშ." და წმინდანმა უპასუხა: "ოჰ, ეპისკოპოსო! ჩემი საბრალო ერი დამცირებულია და მე მირჩევნია დავეცე ბრძოლაში მასთან, ვინც თავის ხელს აღმართავს ჩემი ხალხისა და მათი მემკვიდრეობის წინააღმდეგ." მაგრამ ეპისკოპოსმა თქვა, "ვაი, ძვირფასო მეფევ! შენი ხალხი მკვდარია, და შენ აღარ გყავს ძლიერი არმია საბრძოლველად. მეკობრეები მოვლენ და შეგიპყრობენ, თუ არ გაიქცევი ან არ დაემორჩილები მათი ბელადის მოთხოვნებს." ედმუნდმა მამაცურად უპასუხა, "შენ მონის სიცოცხლეს მთავაზობ, მაგრამ მე არ მსურს ჩემი სიცოცხლის გადარჩენა მას შემდეგ, რაც ჩემი მსახურები მოკლულ იქნენ თავიანთ ცოლებთან და შვილებთან ერთად. მე არ ვარ მიჩვეული მტრისგან გაქცევას, და, თუ ღმერთს სურს, მზად ვარ ჩემი სიცოცხლე გავწირო ჩემი ხალხისა და რწმენისთვის. ჩემმა უფალმა იცის, რომ მე არასოდეს უარვყოფ მის სიყვარულს და არასოდეს შევწყვეტ მის მსახურებას, თუნდაც სიკვდილი მომიწიოს." შემდეგ ედმუნდმა მაცნეს მიმართა და წარმოთქვა, "წადი და უთხარი შენს ბატონს, რომ მეფე ედმუნდი არასოდეს დაიხრება წარმართი ბელადის ინგვარის წინაშე, ვიდრე ის არ დაიხრება ქრისტეს წინაშე როგორც ჭეშმარიტი ღმერთის წინაშე!" მაცნე წავიდა და გადასცა ედმუნდის სიტყვები ინგვარს. მეფის თამამი პასუხის მოსმენისას, მან მაშინვე უბრძანა თავის ძალებს ეპოვათ და შეეპყროთ ედმუნდი, რომელმაც გაბედა არ დამორჩილებოდა მას.

წმ. ედმუნდის წამება მოხდა 869 წლის 20 ნოემბერს/3 დეკემბერს (ადრეული წყაროები 870 წელს ასახელებენ, მაგრამ თანამედროვე კვლევების უმეტესობა თანხმდება 869-ზე როგორც ავთენტურ თარიღზე).

წმ. ედმუნდი იდგა და მხურვალედ ლოცულობდა თავის სამეფო დარბაზში, შესთხოვდა მაცხოვარს გაეძლიერებინა ის ამ რთულ ჟამს. ის მხოლოდ იმაზე ფიქრობდა, როგორ შეეჩერებინა სისხლისღვრა და შეენარჩუნებინა თავისი ქრისტიანული ქვეყანა. ბოროტი ადამიანების მოსვლამდე ცოტა ხნით ადრე, ედმუნდმა უთხრა ჰუმბერტს, "ო მამაო ეპისკოპოსო! საჭიროა, რომ მხოლოდ მე მოვკვდე ჩემი თანამემამულეებისთვის, რათა მთელი ერი არ დაიღუპოს." წარმართთა სიმრავლის დანახვისას, ედმუნდმა დააგდო თავისი იარაღი, მიბაძა რა ქრისტეს, რომელმაც უარი თქვა საკუთარი თავის დაცვაზე გეთსიმანიის ბაღში. ვიკინგებმა შეკრეს ედმუნდი ხელ-ფეხით და შემდეგ დაუნდობელ წამებას დაუქვემდებარეს და სქელი ჯოხებით სცემეს. ამის შემდეგ მკვლელებმა ედმუნდი მუხის ხეზე მიაბეს და დიდხანს გაშოლტეს მეფე მათრახებით, მუდმივად შეურაცხყოფდნენ მას. თავმდაბალმა და ერთგულმა მეფემ ყველა ტანჯვა დიდი მოთმინებით აიტანა და მხოლოდ იესო ქრისტეს სახელს წარმოთქვამდა. წარმართები სიბრაზით ივსებოდნენ, ქრისტიანთა ღმერთის სახელის გაგონებისას. შემდეგ ისინი ისრებს ესროდნენ წმინდა მოწამეს, სანამ ის მათით არ დაიფარა, თავის ვნებაში გაიმეორა რა წმ. სებასტიანეს გმირობა. ბოლოს, ინგვარმა გააცნობიერა, რომ ღვთისმოსავი მეფე არასოდეს უარყოფდა ქრისტეს და უბრძანა თავის მსახურებს მოეკვეთათ მისთვის თავი. ჯარისკაცებმა მაშინვე შეასრულეს მისი ბრძანება, და წმ. ედმუნდი თავისი სიცოცხლის ბოლო წუთამდე იმეორებდა და მოუხმობდა ქრისტეს სახელს, რომელიც მისთვის ყველაფერზე მაღლა იდგა. ედმუნდი იყო ოცდარვა წლის; მან თავისი სამეფო თოთხმეტი წელი მართა. ერთმა კაცმა, რომელიც ღვთის განგებით დამალული იყო მეკობრეებისგან, თვალი ადევნა ყველაფერს, რაც წმ. ედმუნდს შეემთხვა, და მოგვიანებით მოყვა ეს ამბავი ისე, როგორც წმ. დანსტანმა უამბო წმ. აბოს. ველურებმა თავიანთ გემებზე დაბრუნებამდე, მოწამის მოკვეთილი თავი მაყვლის ხშირ ბუჩქნარში მოისროლეს.

მალე შეშინებული ქრისტიანები მოვიდნენ ადგილზე და დიდხანს დასტიროდნენ მათი საყვარელი მეფის სიკვდილს. შემდეგ მათ მოისურვეს მისი ქრისტიანულად დაკრძალვა, მაგრამ ვერ პოულობდნენ მის თავს. დიდი მწუხარებითა და ცრემლებით დაიწყეს მიმდებარე ტერიტორიაზე ძებნა. ისინი ტიროდნენ, თითქოს ცოცხალს ეძახოდნენ: "სად ხარ? სად ხარ?" და უცებ მათ გაიგონეს ხმა: "აქ ვარ, აქ ვარ!" გაოცებული ხალხი ხმისკენ გაიქცა და მალე იპოვეს ის, რასაც ეძებდნენ. და ძნელია აღწერო მათი გაოცება, როდესაც ქრისტიანებმა დაინახეს, რომ მეფის ხელუხლებელ თავს დიდი მგელი (სავარაუდოდ ედმუნდის მოშინაურებული მგელძაღლი) დარაჯობდა. თავი მის თათებს შორის იდო და მგელი ფრთხილად და ზრუნვით იცავდა მას გარეული ცხოველებისგან, გრძნობდა რა ამ კაცის სიწმინდეს. მორწმუნეებმა აიღეს თავი და საზეიმოდ წაიღეს მოწამის სხეულთან ერთად ქალაქში. მგელი მთელი გზა მათ უკან მისდევდა, და როდესაც პროცესია ქალაქს მიუახლოვდა, მორჩილად გაბრუნდა ტყისკენ. მას შემდეგ მხატვრები ხატებზე გამოსახავენ ამ სცენას მგლით, რომელიც ედმუნდის თავს იცავს. მეფის სხეული დიდი პატივით დაკრძალეს და მას შემდეგ იგი თაყვანისცემულია როგორც მოწამე და ჭეშმარიტი ეროვნული გმირი, რომელმაც თავისი სიცოცხლე მართლმადიდებლობისთვის, თავისი სამეფოსა და ხალხისთვის გაწირა. როდესაც დანიელების თავდასხმები შეწყდა, წმინდა ედმუნდის საფლავზე სამლოცველო ააშენეს. მის საფლავთან სასწაულები ხდებოდა და ბევრმა იხილა ზეციური სინათლის სვეტი ამ ადგილზე. ამასობაში ედმუნდის თაყვანისცემა მთელ ინგლისში გავრცელდა და, რაც ყველაზე გასაოცარია, ბევრმა დანიელმა, რომლებიც დეინლოუში ცხოვრობდნენ (ჩრდილოეთ, აღმოსავლეთ და ცენტრალური ინგლისის ნაწილები, სადაც დანიური კანონები და ჩვეულებები მოქმედებდა მეცხრე საუკუნის ბოლოდან ნორმანთა დაპყრობამდე) მოინანია, დაიწყო ედმუნდის როგორც წმინდანის თაყვანისცემა, იწამა ქრისტე და მიიღო ნათლობა. დეინლოუში დანიელებმა დაიწყეს წმინდა ედმუნდის სამახსოვრო მონეტების გამოშვებაც კი. ამ მონეტების მრავალი ნიმუში აღმოჩენილია აღმოსავლეთ ანგლიაში ბოლო ორი საუკუნის განმავლობაში. ამგვარად, ედმუნდმა თავისი თავგანწირვით დიდი წვლილი შეიტანა ინგლისელთა ეროვნულ ერთიანობაში და ბევრი ვიკინგი მოაქცია ჭეშმარიტ რწმენაში, განაგრძობდა რა თავის მსახურებასა და მისიას სიკვდილის შემდეგაც.

მოდით, ახლა ვისაუბროთ წმინდა ედმუნდის წამების ადგილის შესახებ. წმინდა აბო ამ ადგილს "ჰეგილისდუნს" უწოდებს და ახსენებს, რომ მისი თავი დამალული იყო ახლომდებარე იმავე სახელწოდების ტყეში. ბერი სტ. ედმუნდსის ჰერმანუსი ამბობს, რომ მისი პირველი დაკრძალვის ადგილს ეწოდებოდა "სუთტუნა". ეს ადგილების სახელები არ შემორჩა და არსებობს მრავალი პოტენციური კანდიდატი წმინდანის წამების ადგილად. მიუხედავად იმისა, რომ წერილობითი მტკიცებულებები არ არსებობს, ტრადიციულად სოფელი ჰოქსნი სუფოლკში უმეტესი აკადემიკოსებისა და ადგილობრივი მოსახლეობის მიერ მიჩნეულია სწორედ ამ ადგილად. წმინდა ედმუნდთან დაკავშირებული ტრადიციები უხვადაა ამ სოფელში, რომელსაც განსაკუთრებული ატმოსფერო აქვს. ჰოქსნში ადრეული პერიოდიდან არსებობდა ორი ადრეშუა საუკუნეების სამლოცველო წმინდა ედმუნდის პატივსაცემად, სადაც მოწამე განსაკუთრებით იყო თაყვანისცემული. სავარაუდოდ, მისი ნაწილები ერთ-ერთ მათგანში განისვენებდა (ერთი სოფელში იდგა, მეორე კი - ახლომდებარე ტყეში) და მეათე საუკუნის დასაწყისში ისინი ახალ ეკლესიაში გადაასვენეს, რომელიც ამ მიზნით აშენდა. ჰოქსნში არსებობდა ადრეული ეპარქია ეპისკოპოსის რეზიდენციით და მიიჩნევა, რომ დღევანდელი მღვდლის სახლი ეკლესიის უკან, ფართო თხრილით გარშემორტყმული, აღნიშნავს თავდაპირველი ეპისკოპოსის სასახლის ადგილს. ბენედიქტელთა სავანე არსებობდა ჰოქსნში მეცამეტე საუკუნიდან რეფორმაციამდე (მნიშვნელოვან ნორვიჩის სავანესთან დაკავშირებული) წმინდა ედმუნდის სამლოცველოთი, როგორც მისი ცენტრით. წმინდა ედმუნდის სამკურნალო წყარო დიდხანს არსებობდა ამ სოფელში მისი სავარაუდო წამების ადგილის მახლობლად და მისი წყალი მრავალ კოჭლს კურნავდა. ყველაზე შესანიშნავია, რომ არსებობდა მუხის ხე, რომელიც იდენტიფიცირებული იყო იმ ხესთან, რომელზეც წმინდა ედმუნდი დანიელებმა მიაბეს. ეს ხე ჰოქსნში იდგა 1848 წლამდე, ანუ წამებიდან 1000 წლის განმავლობაში, და როდესაც ის წაიქცა, მასში აღმოჩნდა დანიური ისრების ორი თავი - ამგვარად წმინდა ედმუნდის შესახებ ტრადიცია მეტ-ნაკლებად დადასტურდა ამ სასწაულებრივი მოვლენით.

რაც შეეხება "სუთტუნას", ერთ-ერთი თეორიული კანდიდატი არის "სატონ ჰუ", ძალიან ადრეული ადგილი სასაფლაოებით ვუდბრიჯთან ახლოს სუფოლკში. სხვა სავარაუდო კანდიდატები ედმუნდის წამების ადგილად არის ჰელესდონი ნორვიჩთან ახლოს ნორფოლკში, ბრედფილდ სტ. კლერი ბერი სტ. ედმუნდსთან ახლოს სუფოლკში, ჰოლესლი ვუდბრიჯთან ახლოს სამხრეთ-აღმოსავლეთ სუფოლკში, სოფლები ვისეტი და ოლდ ნიუტონი სუფოლკში და ჰეიზელი მალდონთან ახლოს ესექსში. ყველა ამ ადგილს ან მათ მახლობლად მდებარე ადგილებს ჰქონდათ "ჰეგილისდუნის" მსგავსი სახელები, შესაბამისი ტყეებით ან მინდვრებით ახლოს, მაგრამ ეს არის და ეს; ამ ადგილებიდან არც ერთს არ აქვს ადრეული (ან საერთოდ რაიმე) ტრადიცია წმინდა ედმუნდთან დაკავშირებით. თუმცა, ჰოქსნს აქვს მდიდარი ტრადიცია; მაგრამ სახელი "ჰეგილისდუნი" არ იყო დაფიქსირებული. ისეთმა თანამედროვე ავტორები, როგორიცაა მარგარეტ კერი ევანსი ჰოქსნიდან, დაეხმარნენ ჰოქსნში წმინდა ედმუნდის ორი სამლოცველოს ადგილმდებარეობის დადგენასა და ამ სოფელთან მისი მჭიდრო კავშირის დადასტურებაში. გარდა ამისა, ბოლო დროს ადამიანებს კვლავ უნახავთ ზებუნებრივი შუქის სვეტი ჰოქსნის მახლობლად.


მოდით ახლა დავუბრუნდეთ წმინდა ედმუნდის თაყვანისცემას. წმინდა ედმუნდის გარდაცვალებიდან ოცდაათ წელზე მეტი გავიდა და გადაწყდა მისი საფლავის მახლობლად დიდი ეკლესიის აშენება. როდესაც მისი ნაწილები აღმოაჩინეს, მრავალი მორწმუნე დიდი სასწაულის თვითმხილველი გახდა: წმინდანის სხეული სრულიად უხრწნელი იყო, მისი ადრე მოკვეთილი თავი კისერზე იყო მიმაგრებული და ისრებისგან მიყენებული ყველა ჭრილობა განკურნებული იყო. წმინდანი ისე გამოიყურებოდა, თითქოს ეძინა. ყველამ მადლობა შესწირა ღმერთს მისი წყალობისთვის და წმინდანის ნაწილები ეკლესიაში გადაასვენეს. მეათე საუკუნის დასაწყისში, ქალაქ ბეოდერიქსვორთში სუფოლკში აშენდა ეკლესია მღვდლების თემით, სადაც მისი ნაწილები იმ დროიდან ინახებოდა. ეს ქალაქი, სადაც პირველი მონასტერი წმინდა სიგებერტმა ჯერ კიდევ 631 წელს დააარსა, წმინდა ედმუნდის პატივსაცემად გადაარქვეს სენტ ედმუნდსბერი და შემდგომში მიიღო თავისი ამჟამინდელი სახელი - ბერი სენტ ედმუნდსი. მეფეები ედუარდ უფროსი და ათელსტანი ხელს უწყობდნენ მის თაყვანისცემას, და მეთერთმეტე საუკუნის დასაწყისში იქ დაარსდა მონასტერი წმინდა ედმუნდის პატივსაცემად, ხოლო მეფე კანუტმა (1017-1035) გასცა მიწები და გაათავისუფლა სააბატო ნებისმიერი საეპარქიო კონტროლისგან, და ამგვარად იმ დროიდან ქალაქი და მონასტერი რომის პირდაპირ დაქვემდებარებაში იყვნენ. იმავე საუკუნის მეორე ნახევარში დაიწყო უზარმაზარი რომაულ-კათოლიკური სააბატოს მშენებლობა იმავე ადგილზე მისი მესამე აბატის ხელმძღვანელობით, და წმინდანის ნაწილები საზეიმოდ გადაასვენეს ახალ მორთულ სამლოცველოში 1095 წელს. ნაწილები ინახებოდა მთავარი საკურთხევლის უკან.

აი რამდენიმე სასწაული წმინდა ედმუნდისა. ერთი ქვრივი, სახელად ოსვინი, ცხოვრობდა ედმუნდის საფლავთან ახლოს და მრავალი წლის განმავლობაში იქ ლოცულობდა და მარხულობდა. ყოველწლიურად ის მოწიწებით ჭრიდა წმინდანის თმას და კრეჭდა მის ფრჩხილებს (რომლებიც განაგრძობდა ზრდას) და ამ ნაწილებს ათავსებდა ცალკე სამლოცველოში საკურთხევლის ახლოს. ერთ ღამეს რვა ქურდმა გადაწყვიტა მოეპარა განძეული, რომელსაც ხალხი წმინდა ედმუნდის ეკლესიაში მოჰქონდა ხოლმე. მათ საფუძვლიანად დაგეგმეს, როგორ გააკეთებდნენ ამას. ერთ-ერთ მათგანს გისოსები ჩაქუჩით უნდა გაეტეხა, მეორეს უნდა გამოეყენებინა ქლიბი, მესამეს უნდა გაეთხარა შესასვლელის ქვეშ ბარით, მეოთხეს უნდა გაეღო ფანჯარა კიბის გამოყენებით. მაგრამ მათი ყველა მცდელობა ამაო აღმოჩნდა, რადგან წმინდა ედმუნდმა თავისი ლოცვებით უხილავად შებოჭა ისინი ისე, რომ თითოეული მათგანი უცებ უძრავი გახდა მათი ღამის დანაშაულის ადგილზე. ასე იდგნენ ისინი დილამდე. როდესაც ხალხი მოვიდა, ნახეს ერთი მათგანი კიბეზე ჩამოკიდებული, მეორე მოხრილი თხრისას და სხვები გაშეშებული ქლიბვისა და ჩაქუჩით დარტყმისას! ქურდები დაუყოვნებლივ წარუდგინეს ეპისკოპოსს და მიიღეს თავიანთი სასჯელი.

იყო ერთი მდიდარი კაცი, სახელად ლეოფსტანი, რომელიც ღვთის უმეცარი იყო. ის ამპარტავნულად მივიდა წმინდა ედმუნდთან და მოითხოვა, რომ მისთვის წმინდანის სხეული ეჩვენებინათ, რათა შეემოწმებინა, მთლიანი იყო თუ არა. მაგრამ როგორც კი ნაწილები იხილა, ლეოფსტანი გაგიჟდა და გარკვეული დროის შემდეგ საცოდავი სიკვდილით აღესრულა.

ედუარდ უფროსის მეფობის დროს (899-924) ერთი ბრმა კაცი, რომელსაც ბიჭი ახლდა, ჰოქსნის მახლობელ ტყეში სეირნობდა. რადგან ღამის გასათევად ვერ ნახეს სახლი, მათ გადაწყვიტეს შეჩერებულიყვნენ იმაში, რაც იყო პირველი ხის სამლოცველო წმინდა ედმუნდის ნაწილებით. შესვლისას ისინი მეფის საფლავს წააწყდნენ. შეშინებულებმა მაინც გადაწყვიტეს იქ დარჩენა და საფლავი ბალიშად გამოიყენეს. როგორც კი თვალები დახუჭეს, ღვთიური ნათელი აავსო სამლოცველო. ბიჭმა შიშით გააღვიძა ბრმა კაცი, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ კაცს მხედველობა დაუბრუნდა წმინდანის ყოფნის მადლით. სასწაულის შესახებ შეტყობის შემდეგ, მორწმუნეებმა გადაწყვიტეს მოწამის ნაშთები უფრო შესაფერის ადგილას გადაესვენებინათ.

1010 წელს ედმუნდი გამოეცხადა ხილვაში მღვდელს, სახელად ეთელვაინს, და უბრძანა, რომ მისი ნაწილები ლონდონში წაეღოთ ვიკინგების თავდასხმებისგან გადასარჩენად. ლონდონში ყოფნისას, თვრამეტი ადამიანი განიკურნა სხვადასხვა სნეულებისგან ნაწილების მეშვეობით წმინდა პავლეს ტაძრის მახლობლად, და ერთი ქალი დამბლისგან განიკურნა - და ეს ყველაფერი ერთსა და იმავე დღეს. მოგვიანებით ერთი დანიელი კაცი სიბრმავისგან განიკურნა, როდესაც ნაწილები წმინდა გრიგოლის ეკლესიაში განისვენებდა ლონდონში. და ბერიში დაბრუნებისას გზაზე, ერთი მამულის მასპინძელი ქრონიკული დაავადებისგან განიკურნა იმ სტუმართმოყვარეობისთვის, რომელიც მან გამოიჩინა ნაწილების მომტანი მღვდლების მიმართ.

წმინდა აბო ასრულებს ედმუნდის ცხოვრებას შემდეგი სიტყვებით: "ინგლისის მიწა არ არის მოკლებული ღვთის წმინდანებს, ვიდრე მის მიწაში განისვენებენ ისეთი დიდი წმინდანები, როგორებიც არიან ეს წმინდა მეფე, და ნეტარი კუთბერტი, და ეთელდრედა (ოდრი) ელიში და მისი და უითბურგა - ყველანი სხეულით უხრწნელნი, ჭეშმარიტი მართლმადიდებლური რწმენის დამადასტურებელნი."

მეცხრე საუკუნიდან მეთოთხმეტე საუკუნემდე, წმინდა ედმუნდი ოფიციალურად იყო თაყვანცემული როგორც მთელი ინგლისის მფარველი წმინდანი, და მისი თაყვანისცემა გავრცელდა ევროპის მრავალ სხვა ქვეყანაში (ედმუნდი კვლავ პოპულარული სანათლავი სახელია დასავლეთ ევროპის დიდ ნაწილში). შუა საუკუნეებში, ბერი სენტ ედმუნდსის სააბატო იყო ერთ-ერთი უდიდესი, უმდიდრესი და უძლიერესი ინგლისში; მართლაც, ის იყო ერთ-ერთი უდიდესი რომანული ეკლესია ევროპაში. დასავლეთ სუფოლკის მთელი ტერიტორია, ცნობილი როგორც "წმინდა ედმუნდის თავისუფლება", ეკუთვნოდა მონასტერს, რომელიც თავისი მნიშვნელობით ლავრას ჰგავდა. მხოლოდ კენტერბერი და უოლსინგემი ეჯიბრებოდნენ ბერის (ქალაქის საყოველთაო სახელი) პოპულარობას. სააბატოს ცხოვრების მრავალი ფაქტი ცნობილია ბერი ჯოსელინის წყალობით, რომელმაც მისი ქრონიკა დაწერა. სააბატო იყო ჯვრის ფორმის; ის იყო 500 ფუტზე მეტი სიგრძის და 246 ფუტი სიგანის. მისი ბიბლიოთეკა ითვლებოდა ევროპის ერთ-ერთ ინტელექტუალურ ცენტრად და ათასობით ტომს ითვლიდა. სააბატოს ჰქონდა სკრიპტორიუმი; მისი ბერები სწავლობდნენ ბიბლიას, წმინდა მამათა ნაშრომებს, ქმნიდნენ ხელოვნების, ლიტერატურისა და თეოლოგიის შესანიშნავ ნიმუშებს. სააბატოს შიგნით სამი ლუდსახარში იყო. სააბატო მთელ ქალაქს ჰგავდა. მონასტერი ყოველწლიურად ანაწილებდა თავისი შემოსავლის მეოთხედს "ედმუნდის თავისუფლების" ღარიბ მცხოვრებლებზე, ყოველდღიურად არიგებდა საკვებსა და მოწყალებას გაჭირვებულებზე სააბატოს კარიბჭესთან და თავის სასტუმროებში თავშესაფარს აძლევდა ყველაზე ღარიბ სტუმრებსაც კი.

ბერის ძალიან მღელვარე ისტორია ჰქონდა. რა თქმა უნდა, ის აყვავდა როგორც მომლოცველობის, სიწმინდისა და სწავლულობის ცენტრი, მაგრამ არაერთხელ მძიმედ დაზიანდა მოქალაქეთა აჯანყებების დროს, განსაკუთრებით 1327 წელს. 1214 წელს ბარონები შეიკრიბნენ ბერიში წმინდა ედმუნდის ნაწილებთან და დაიფიცეს, რომ აიძულებდნენ მეფე ჯონ უმიწაწყლოს ხელი მოეწერა თავისუფლებათა ქარტიაზე. ეს იყო ისტორიული მომენტი, და მეფემ მართლაც ხელი მოაწერა "მაგნა კარტას" მომდევნო წელს. მეთოთხმეტე საუკუნეში ბერიში ორი მნიშვნელოვანი ბაზრობა დაიწყო, და ერთი მათგანი დღემდე გრძელდება. სამწუხაროდ, წმინდა ედმუნდის წმინდა ნაწილები მოიპარეს შემოჭრილმა ფრანგმა რაინდებმა 1217 წელს და წაიღეს ტულუზაში, სადაც ისინი დიდად იყვნენ თაყვანცემული წმინდა სერნინის ბაზილიკაში მრავალი წლის განმავლობაში, მრავალი სასწაულის მოხდენის ცნობებით. მხოლოდ 1901 წელს დაბრუნდა მისი ნაწილები ინგლისში. თავდაპირველად დაგეგმილი იყო მათი მოთავსება კათოლიკურ ვესტმინსტერის საკათედრო ტაძარში ლონდონში. თუმცა, იმ დროს შეუძლებელი იყო წმინდანის ნაწილების ავთენტურობის დადასტურება სრული სიზუსტით, ამიტომ ისინი მოათავსეს არუნდელის ციხე-დარბაზის პირად სამლოცველოში დასავლეთ სასექსში ნორფოლკის ჰერცოგის მზრუნველობის ქვეშ, სადაც დღემდე რჩებიან და არ არიან ხელმისაწვდომი თაყვანისცემისთვის. არსებობს ძველი წინასწარმეტყველება, რომ ერთ დღეს მისი წმინდა ნაწილები დაბრუნდება ბერი სენტ ედმუნდსში, და ეს მოვლენა აღნიშნავს ინგლისელი ერის სულიერ აღორძინებას.

მეფე ედუარდ III-ის (1327-1377) დროს, რომელმაც დააარსა წვივსაკრავის ორდენი და მისი მფარველები გახადა ღვთისმშობელი და წმინდა გიორგი ძლევამოსილი, წმინდა ედმუნდის, როგორც ინგლისის მფარველი წმინდანის თაყვანისცემა შემცირდა. წმინდა გიორგი გახდა ინგლისის ახალი მფარველი წმინდანი (დაახლოებით 1343 წლიდან), მისი სამხედრო ძლიერების, ჯვაროსნებისა და რაინდების სიმბოლო. ახლა ინგლისში მიმდინარეობს კამპანიები, რათა წმინდა ედმუნდი კვლავ გახდეს ქვეყნის მთავარი მფარველი წმინდანი, და ის უკვე არის სუფოლკის ოფიციალური მფარველი წმინდანი, სადაც მისი დროშა ფრიალებს.

ბერი სენტ ედმუნდსის სააბატო გაუქმდა სხვა მონასტრებთან ერთად დაახლოებით 1539 წელს. გაუქმების შემდეგ ბევრი ყოფილი სააბატო საკათედრო ტაძრად იქცა, მაგრამ არა ბერი. ადრე დიდებული მონასტერი ნანგრევებად იქცა, და მრავალი წლის განმავლობაში ხალხი მის მასალებს ქვის კარიერად იყენებდა; ახლა მხოლოდ ყოფილი მონასტრის მაღალი ნანგრევები შემორჩა. ბერის სააბატოს ჰქონდა სულ მცირე სამი უზარმაზარი სამონასტრო ეკლესია: წმინდა იაკობის, წმინდა მარიამის და წმინდა მარგარიტას. წმინდა მარგარიტას ეკლესია უკვე აღარ არის (მხოლოდ ერთი კედელი და თაღი შემორჩა), მაგრამ დანარჩენი ორი დღემდე დგას. ყოფილი წმინდა იაკობის ეკლესია, რომელიც მეთექვსმეტე საუკუნის დასაწყისში გადააშენეს, 1914 წელს საკათედრო ტაძრად აქციეს. ორმოც წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ეკლესიის არქიტექტორმა სტივენ დაიკს ბოუერმა (1903-1994) გაარემონტა და ნაწილობრივ გადააკეთა ეს ეკლესია, რათა ის გამოჩენილიყო და ემსახურა როგორც ნამდვილ საკათედრო ტაძარს. მართლაც, მილიონობით ფუნტი დაიხარჯა ახალი საკათედრო ტაძრის და მისი მაღალი ნეო-გოთური კოშკის აღდგენის პროექტზე, რომლებიც დღეს სულის შემძვრელად გამოიყურებიან. საკათედრო ტაძარს აქვს წმინდა ედმუნდის ხელოვნების გამოფენა და მისი წამების ნახატი ჰკიდია ღვთისმშობლის სამლოცველოში (თანამედროვე ირლანდიელი მხატვრის ბრაიან უელანის ნამუშევარი). მეორე ეკლესია არის წმინდა მარიამის, რომელიც მეცხრამეტე საუკუნეში აღადგინეს. ის არის ერთ-ერთი უდიდესი სამრევლო ეკლესია ინგლისში და არის პრინცესა მერი ტიუდორის, მეფე ჰენრი VIII-ის დის დაკრძალვის ადგილი, რომელიც მოკლე ხნით იყო საფრანგეთის მეფის მეუღლე და გარდაიცვალა 1533 წელს 37 წლის ასაკში. სააბატოს ნანგრევები, რომლებიც ღიაა საზოგადოებისთვის, მდებარეობს ქალაქის ცენტრში პარკში, მშვენიერი ბაღების შუაგულში. სიწმინდის შეგრძნება კვლავ გრძელდება იქ. შესაძლებელია კიდეც წმინდანის სამლოცველოს ზუსტი ადგილმდებარეობის იდენტიფიცირება ნანგრევებს შორის. რამდენიმე მკვლევარი თვლის, რომ წმინდა ედმუნდის ნაწილები არ მოუპარავთ ფრანგ ჯარისკაცებს 1217 წელს, და რომ ისინი, წმინდა იურმინ აღმოსავლეთ ანგლიელისა და წმინდა ბოტოლფ იკენელის ნაწილებთან ერთად, შესაძლოა კვლავ განისვენებდნენ ამ მშვენიერი ნანგრევების მიწაში და აღმოჩენილი იქნებიან იქ ერთ დღეს, როცა ღმერთი ინებებს. დღევანდელ ნანგრევებს შორის მკაფიოდ შეიძლება იდენტიფიცირება სკრიპტორიუმის, კაპიტულის სახლის, ჩრდილოეთ ტრანსეპტის, ნავის, საკურთხევლის; სააბატოს კრიპტა ამოთხარეს მიწიდან მისი სამლოცველოს ნაშთებთან ერთად მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. სააბატოს ერთი კედელი კვლავ შემორჩენილია ხელუხლებლად, მის ორ კარიბჭესთან ერთად (ერთი მათგანი გამოიყენება პარკში შესასვლელად და მეორე გამოიყენება საკათედრო ტაძრის ზარების მოსათავსებლად). მეცხრამეტე საუკუნის კათოლიკური წმინდა ედმუნდის ეკლესიაც მდებარეობს ამ ქალაქში, და ამ ეკლესიას აქვს წმინდა ედმუნდის ნაწილების ძალიან მცირე ნაწილი. ამ ქალაქს კვლავ მოინახულებენ ხოლმე მომლოცველების მიერ.

მომხიბვლელ სოფელ ჰოქსნს სტუმრობენ მართლმადიდებელი და სხვა ქრისტიანები. ადგილობრივ მეთოთხმეტე საუკუნის წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესიას აქვს მრავალი ძველი ძეგლი, ზოგიერთი მათგანი დაკავშირებულია წმინდანთან, და მოგვითხრობს წმინდა ედმუნდის ამბავს და სოფლის ისტორიას. სოფლის მინდვრის შუაგულში დგას მემორიალური ჯვარი წმინდა ედმუნდის პატივსაცემად - იმავე ადგილზე, სადაც მუხის ხე იდგა 1000 წლის განმავლობაში, რომელზეც (სავარაუდოდ) წმინდა ედმუნდი მეკობრეებმა მიაბეს. ამ წმინდა ადგილს ასევე სტუმრობენ მორწმუნეები, რომლებიც იქ ლოცულობენ და გრძნობენ განსაკუთრებულ ატმოსფეროს და ედმუნდის სიახლოვეს. წმინდა ედმუნდის ძეგლი დგას მეცხრამეტე საუკუნის წმინდა ედმუნდის სოფლის დარბაზის ფრონტონზე. ადგილობრივ გოლდბრუკის ხიდს პატარა მდინარე გოლდბრუკზე აქვს მთელი ლეგენდა დაკავშირებული წმინდა ედმუნდთან, რომელიც გამოსახულია დაფაზე სოფლის დარბაზის გარეთ. ადგილობრივი ფოლკლორის თანახმად, როდესაც წარმართები მეფეს დასდევდნენ, მან თავი ამ ხიდის ქვეშ შეაფარა. იმ დროს ახალდაქორწინებული წყვილი გადავიდა მასზე. წყვილმა შენიშნა ედმუნდის ოქროს დეზების ბრწყინვა, რომელიც წყალში აირეკლა და მეფე ჯარისკაცებს გადასცა. მას შემდეგ მიაჩნიათ, რომ არცერთი ახალდაქორწინებული არ უნდა გადავიდეს ამ ხიდზე თავიანთი ქორწილის დღეს - წინააღმდეგ შემთხვევაში ქორწინება წარუმატებელი იქნება.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი, დაკავშირებული წმინდა ედმუნდთან, არის გრინსტედ-ჯუქსტა-ონგარი ესექსში. ეს ადგილი დღეს სოფელზე ნაკლებიცაა, რადგან მხოლოდ რამდენიმე სახლისგან შედგება. თუმცა, ამ ადგილს ყოველწლიურად ათასობით მომლოცველი სტუმრობს, რადგან აქ არის ეკლესია, რომელიც მსოფლიოში ყველაზე ძველი გადარჩენილი ხის ეკლესიაა (და მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი გადარჩენილი ხის რელიგიური ნაგებობაა). ის მიძღვნილია წმინდა ანდრია მოციქულისადმი; და სწორედ აქ ინახებოდა წმინდა ედმუნდის ნაწილები მოკლე დროით დაახლოებით 1013 წელს. როგორც ზემოთ აღინიშნა, არსებობდა ვიკინგების ახალი თავდასხმების მუდმივი საფრთხე ინგლისზე, და ამიტომ ედმუნდის ნაწილები ბერიდან ლონდონში გადაიტანეს. იქ მათ დიდად სცემდნენ თაყვანს სამი წლის განმავლობაში, და დედაქალაქში მათი ყოფნის სახსოვრად გამოჩენილმა არქიტექტორმა სერ კრისტოფერ რენმა (1632-1723) ააშენა მშვენიერი წმინდა ედმუნდის ეკლესია ლონდონში 1670-დან 1680 წლამდე ადრინდელის ადგილზე, რომელიც დღემდე დგას ლომბარდ სტრიტზე, მაგრამ რეგულარული მსახურება არ ტარდება. ბერიში დაბრუნების გზაზე, ნაწილებიანმა პროცესიამ გაჩერებები გააკეთა ედმონტონში (ახლა ლონდონის უბანი, რომელიც ედმუნდის სახელს ატარებს) და გრინსტედში, სადაც იდგა იგივე ეკლესია, რომელსაც ახლა ვხედავთ. მიუხედავად იმისა, რომ ის ნაწილობრივ გადააკეთეს, მისი ნავის უძველესი ნაწილები მეცხრე და მეათე საუკუნეებისაა, და რამდენიმე ძელი შესაძლოა მეექვსე-მეშვიდე საუკუნეებს განეკუთვნებოდეს. ვარაუდობენ, რომ ხეები, რომლებისგანაც ეს ეკლესია აშენდა, იესო ქრისტეს დროს იზრდებოდა! ეს ეკლესია იშვიათი, უნიკალური გადარჩენილი სტრუქტურაა და ინარჩუნებს ძალიან თბილ სულს როგორც შიგნით, ასევე გარეთ.

დღეს ინგლისის მრავალი ათეული ანგლიკანური და კათოლიკური ეკლესია მიძღვნილია წმინდა ედმუნდისადმი, განსაკუთრებით სუფოლკსა და ნორფოლკში - მათგან ბევრი აღწერილია თანამედროვე ფოტოგრაფისა და ეკლესიების მკვლევარის საიმონ ნოტის მიერ მის უაღრესად საინტერესო "სუფოლკის ეკლესიები", "ნორფოლკის ეკლესიები" და "ესექსის ეკლესიები" ონლაინ პროექტებში. წმინდა ედმუნდი გამოსახულია მრავალი ინგლისური ეკლესიის ვიტრაჟებსა და კედლის მხატვრობაში, ბევრ ეკლესიას აქვს მისი ქანდაკებები - მაგალითად, სოლსბერის საკათედრო ტაძარს, და მრავალი ინგლისური კოლეჯი მის სახელს ატარებს. შუა საუკუნეებში ინგლისელებმა შექმნეს ბრწყინვალე ხელოვნების ნიმუშები წმინდანის პატივსაცემად; მათგან ერთ-ერთია მეთოთხმეტე საუკუნის უილტონის დიპტიხი, რომელზეც წმინდა ედმუნდი გამოსახულია ედუარდ აღმსარებელთან, წმინდა იოანე ნათლისმცემელთან და მეფე ჰენრი II-სთან ერთად (ახლა ლონდონის ეროვნულ გალერეაში). ხატებზე ის ხშირად გამოსახულია როგორც მეფე, ჩვეულებრივ გვირგვინით და სკიპტრითა და სფეროთი, ხშირად ისრით, ხმლით ან მგლით. ე.წ. "წმინდა ედმუნდის დროშა" შედგება სამი ოქროს გვირგვინისგან ლურჯ ფონზე. აღმოსავლეთ ანგლიის დროშა (დღეს რეგიონის სახელი, რომელიც მოიცავს სუფოლკს, ნორფოლკს, ესექსისა და კემბრიჯშირის ნაწილებს) არის ინგლისის წმინდა გიორგის წითელი ჯვრის კომბინაცია თეთრ ფონზე და წმინდა ედმუნდისა და უფინგასების დინასტიის დროშისა (სამი გვირგვინი ლურჯ ველზე). ისრები, სამი გვირგვინი - ედმუნდის ატრიბუტები, ყოფილი სამეფოს დროშასთან ერთად - დღემდე შეიძლება ვნახოთ აქა-იქ მრავალ ადგილას სუფოლკსა და ნორფოლკში. არსებობს თანამედროვე მართლმადიდებლური მსახურება წმინდა ედმუნდისადმი ინგლისურ ენაზე, და, ამას გარდა, კვლავ შემორჩენილია ძველი საგალობლები და ადრეული მსახურების ფრაგმენტები წმინდანისადმი.

დღეს ბევრი მართლმადიდებელი ქრისტიანი ინგლისში იმედოვნებს, რომ წმინდა ედმუნდი ახალ სასწაულს მოახდენს; რომ მისი ნაწილები ხელმისაწვდომი გახდება საერთო თაყვანისცემისთვის, და ყველას, ვისაც სჭირდება წმინდა მეფისა და მოწამის ლოცვები, შეეძლება ითხოვოს მისი შუამდგომლობა ამ წმინდა ადგილას.

* * *


დღევანდელ დღეს წმინდა ედმუნდისადმი მიძღვნილ ეკლესიებს შორის შეგვიძლია დავასახელოთ შემდეგი ეკლესიები, რომლებიც მდებარეობს: ემნეთში, ნორფოლკში (დიდი ეკლესია თარიღდება მეთორმეტე საუკუნით, აქ არის ანგელოზების, მოციქულების ძველი ფიგურები, ვიტრაჟები და შუა საუკუნეების მხატვრობის ნიმუშები); კასლტონში დერბიშირში (ეკლესია ნორმანულია და გააჩნია მრავალი არქიტექტურული სტილი და ვიტრაჟი); ჰარდინგსტოუნში ნორთჰემფტონშირში (მეთორმეტე საუკუნის); ჰოქსტონში კემბრიჯშირში (მეთხუთმეტე საუკუნის); კინგსბრიჯში დევონში (პერპენდიკულარულ სტილში); ფრიტონში ნორფოლკში (შეიცავს სცენებს წმინდანის ცხოვრებიდან; აქვს მრგვალი კოშკი, როგორც ნორფოლკის ბევრ ეკლესიას); ტავერჰემში ნორფოლკში (ზოგიერთი ნაწილი საქსონური პერიოდიდანაა); შუა საუკუნეების ეკლესია კოსტესიში ნორფოლკში; საუთვოლდში საფოლკში (აშენებულია მეთხუთმეტე საუკუნეში, ერთ-ერთი საუკეთესო ეკლესია საფოლკში); ასინგტონში, ჰარგრეივში, კესინგლენდში (მეთხუთმეტე საუკუნის. კოშკი 300 ფუტის სიმაღლისაა) და ლამაზ პატარა სოფელ ბრომსველში ვუდბრიჯთან ახლოს საფოლკში; ჰოლმ პიერპონტში ნოტინგემშირში; ვუტონში უაიტის კუნძულზე (აშენებულია 1087 წელს); წმინდა სამების და წმინდა ედმუნდის ეკლესია ბრისტოლის ქალაქში; რომის კათოლიკური ეკლესია ჰეილსვორთში საფოლკში; რომის კათოლიკური ეკლესია უიზერმარშ გრინში საფოლკში; მომხიბვლელი ეკლესია ბერლინგემში ნორფოლკში; კეისტორ სენტ ედმუნდი რომაული ქალაქის ადგილზე ნორფოლკში; დაუნჰემ მარკეტი, ფორნსეტ ენდი და მრავალი სხვა ადგილი ნორფოლკში; ინგეიტსტოუნი ესექსში და ა.შ. წმინდა ედმუნდ მოწამე არ უნდა აგვერიოს კათოლიკე წმინდან ედმუნდ რიჩში, ანუ ედმუნდ აბინგდონელში (დაახლოებით 1175-1240), რომელიც იყო კენტერბერის არქიეპისკოპოსი და რომელსაც ასევე მიძღვნილი აქვს რამდენიმე ეკლესია.

წმინდა მეფე ედმუნდ, ინგლისის მფარველო წმინდანო, ევედრე ღმერთს ჩვენთვის!

სტატიის წყარო: Saint Edmund the Martyr, King of East Anglia and Patron-Saint of England; Edmund the Martyr