წმინდა რიფსიმეს (რიფსიმია; ბერძნულად: Ριψιμία, Ριψίμη; სომხურად: Հռիփսիմէ) ხსენების დღეა 30 სექტემბერს.

იმპერატორმა დიოკლეტიანემ, რომელსაც სურდა დაქორწინებულიყო ქალწულზე, რომლის სილამაზეც დაჩრდილავდა მსოფლიოს ყველა მშვენიერს, გააგზავნა მოციქულები საცოლის მოსაძებნად. ხანგრძლივი ძიების შემდეგ, გაგზავნილებმა დედათა მონასტერში იპოვეს ახალგაზრდა რიფსიმე, სამეფო წარმოშობის. მისი დანახვისას, ისინი გაოცდნენ მისი სილამაზით. მისი პორტრეტის დახატვის შემდეგ, მათ წარუდგინეს იგი იმპერატორს. მისი სილამაზით მოხიბლულმა მეფემ ბრძანა ქორწილისთვის ყველაფრის მომზადება. ახლოვდებოდა სამეფო ქორწინების ამბავი მიაღწია მონასტერს. ნეტარმა ქალწულებმა, რიცხვით 37, გაიაზრეს რა მათზე დატეხილი უბედურების სიღრმე, რომელიც ემუქრებოდა უმანკოების აღთქმას, მწუხარებას მიეცნენ.

მკაცრი მარხვისა და ღვთისადმი გულმოდგინე ლოცვის შემდეგ, მათ, თათბირის შემდეგ, ფარულად დატოვეს რომი და გაიქცნენ სომხეთის მხარეში, სადაც დასახლდნენ ყურძნის საწნახელის ქვეშ - აღარშაპატის მონასტერში, დვინის ქალაქის (სამეფოს დედაქალაქის) გარეუბანში, ახალქალაქის მიდამოებში. მათ შორის იყო წმინდა ნინოც. ქართული გადმოცემის თანახმად, წმინდა ქალწულები რომიდან თავდაპირველად იერუსალიმში გაიქცნენ, სადაც ნინო შეხვდნენ, რის შემდეგაც ყველანი ერთად გაემგზავრნენ სომხეთში. ასევე ცნობილია სახელებით მანია, მარიამნა და მარიამი.

დიოკლეტიანემ, როცა შეიტყო, რომ ქალწულები წინამძღოლთან, მოხუც გაიანესთან ერთად, ქალაქიდან გაიქცნენ და სომხეთის სამეფოში დასახლდნენ, წერილი გაუგზავნა მეფე ტრდატ III-ს, სთხოვდა მისთვის გაეგზავნა გაქცეული ან თავად შეერთო ცოლად. მეფემ, წერილის მიღებისთანავე, დაუყოვნებლივ გააგზავნა რიფსიმეს მოსაძებნად და მოსაყვანად.

ტრდატი, რიფსიმეს სილამაზით მოხიბლული, ცდილობდა დაეყოლიებინა იგი უკანონო თანაცხოვრებისთვის, მაგრამ მან ზიზღით უარყო მისი უწმინდური სურვილები, ამბობდა რა, რომ მხოლოდ ზეციურ სასიძოს ეკუთვნოდა. ხანგრძლივი და ამაო დაყოლიების შემდეგ, მეფემ ბრძანა რიფსიმეს წამება. მწამებლებმა სცემეს მას, მოაჭრეს ენა და თავდაყირა ჩამოკიდეს. შემდეგ ოთხ ადგილას ჩაასვეს ბოძები და მიაბეს წმინდანის ხელები და ფეხები, დატოვეს რა ამგვარად ჯვრისებურად გაშლილი ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში ჰაერში, შემდეგ თვალები დასთხარეს, მის გარშემო კოცონი აანთეს, მთელი სხეული დაწვეს, შემდეგ მუცელი გაუჭრეს და შიგნეულობა მიწაზე მიმოფანტეს, და ბოლოს სხეული ნაწილ-ნაწილ დაჩეხეს.

მაშინ ასევე დახოცეს კიდევ 70 კაცი; მათი ხსენება აღინიშნება ბერძნულ ეკლესიებში ასევე 30 სექტემბერს.

ამის შემდეგ დანარჩენი ქალწულები, წმინდა ნინოსა და მანიას გარდა, მოვიდნენ, რათა შეეგროვებინათ წმინდა რიფსიმეს დაჩეხილი სხეული და მიწისთვის მიებარებინათ, მაგრამ ჯარისკაცები თავს დაესხნენ მათ, სცემეს და უკვე ნახევრად ცოცხლები ნაწილ-ნაწილ დაჩეხეს. ქართული გადმოცემის თანახმად, ნინო, ხეების ტოტებს უკან დამალული, ესწრებოდა რიფსიმეს თანამგზავრების აღსასრულს და ხედავდა, როგორ ჩამოფრინდა ზეციდან ანგელოზი საცეცხლურით, რათა მათი სულები ზეციურ სავანეში წაეყვანა.

მეორე დღეს გამოიყვანეს ორ ქალწულთან ერთად მოხუცი გაიანე, რომელმაც წმინდა რიფსიმე წამების გზაზე გაამხნევა, მეფის თანდასწრებით გაუბურღეს ფეხები, ჩამოკიდეს, ცოცხლებს კანი გააძრეს, მუცელი გაუჭრეს, უკნიდან კისერი გაუჭრეს და ენები მოაჭრეს.

მათი წმინდა ნეშტი შეგროვებული და დაკრძალული იქნა. ამჟამად დაკრძალვის ადგილას მდებარეობს ეჩმიაძინის მონასტერი ერევნის მახლობლად.

ამ წმინდა მოწამეების პატივსაცემად წმ. გრიგოლ განმანათლებელმა ააშენა სამი ეკლესია მონანიე მეფე ტრდატის დახმარებით.

ზოგიერთი ცხოვრება იუწყება, რომ მოწამეები გარდაიცვალნენ დაახლოებით 304 წელს, რაც ეწინააღმდეგება ცნობებს მეფე ტრდატის მიერ ქრისტიანობის მიღების შესახებ 301 ან 302 წელს, რასაც მოჰყვა ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადება სომხეთში. აშკარაა, რომ დევნა შეწყდა არაუგვიანეს 302 წლისა.

სტატიის წყარო: РИПСИМИЯ АРМЯНСКАЯ