XX საუკუნეში საქართველოში ქრისტიანობა იდევნებოდა და მრავალნი რწმენაში ირყეოდნენ. ჩვენს ქვეყანაში ადგილ-ადგილ შემორჩენილ მონასტრებში მოღვაწე ღვთის ერთგული ღირსი დედები თავიანთი წმინდა ლოცვით აკავებდნენ ჩვენზე გარდამომავალ უფლის რისხვას.

მართლმადიდებელი მრევლის თითოეული წევრი ეკლესიის სახეს წარმოადგენს. ხშირად გაიგონებთ, ვითომ ეკლესიურია და ნახე, როგორ იქცევაო.

80-იანი წლების მიწურულიდან, საბჭოური იდეოლოგიის მსხვრევისა და ეროვნული მოძრაობის აღმავლობის კვალობაზე, საქართველოში საეკლესიო ცხოვრება ერთბაშად გამოცოცხლდა.

არაერთი სამეფო დინასტია ყოფილა მსოფლიო ისტორიაში (ზოგიერთი ახლაც არსებობს). სხვადასხვა იყო მათი ზეობის დრო და ხანგრძლივობა. უდიდესი კვალი დატოვეს ვალუებმა, ბურბონებმა, სტიუარტებმა, ტიუდორებმა, რომანოვებმა...

გამორჩევით უყვარდათ მეფე ერეკლე ქართველებს. თუშ-ფშავ-ხევსურნი ხომ მთლად უნჯი ყმები იყვნენ. თედო რაზიკაშვილს ხალხში გაბნეული ლეგენდები ჩაუწერია: "მეფე ერეკლე და თამარ მეფე ცოცხლები არიან ღმერთთან და როცა გაუჭირდება საქართველოს, მოეშველებიანო... მეფე ერეკლეს ძვლებს მირონი ჩამოჰდისო...

უცნაურია დროის მსვლელობა. რაც ერთ დროს კანონად და დოგმად ითვლება, რამდენიმე ხანში მთლიანად კარგავს თავის ძალას და სასაცილოც კია, თუმცა ყოველი მონაკვეთი ისტორიისა თავის დროზე ამტკიცებს თავის სიმართლეს და ერთადერთობას, თანაც ცდილობს თვითდამკვიდრებას.

ნეტარებაა ღირს მამათა ცხოვრების კითხვა. მიწაზე დანერგილი სამოთხის ეს მშვენიერი ყვავილები ხომ დაკარგულ სამშობლოს - დაკარგულ ზეცას მოგვაგონებენ.

"საიდუმლო სერობის" საღამოს, როცა ხედავდა მოახლოებულ ჯვარცმასა და სიკვდილს, მწუხარებისგან სასოწარკვეთილი მოწაფეები უფალმა ანუგეშა: "გამოვედ მამისგან და მოვედ სოფლად და კვალად დაუტეობ სოფელსა და მივალ მამისა" (იოანე 16,28). ხოლო მას შემდეგ, რაც მკვდრეთით აღდგა უფალი, მარიამ მაგდალინელს უთხრა:

მინანქრის ხელოვნებას საქართველოში უძველესი ტრადიცია აქვს. ადრეული ნიმუშები, რომლებიც საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში ინახება, VIII-IX საუკუნეებით თარიღდება. მუზეუმში დაცულ ქართული მინანქრის ნიმუშთა უდიდესი ნაწილი X, XII, XIII საუკუნეების ძეგლებია.

ამ წერილს ბაღდათის მეორე საშუალო სკოლის მერვე კლასის მოსწავლეები გწერთ. ჩვენს რაიონს მრავალი შესანიშნავი, განათლებული და სპეტაკი მოძღვარი ჰყავს. ჩვენი კლასის მოწაფეთა უმრავლესობა მათი მრევლია. წმინდა მამებთან ხშირი ურთიერთობა გვაქვს, დავდივართ რეზიდენციაში, ვხვდებით ეპისკოპოსს.

4 აგვისტო, 1909 წ.
მგონი, არსად არის იმდენი მდიდარი, რამდენიც ამერიკაში. მაგალითად, დღეს იქ სიმდიდრით განთქმულია როკფელერი. უძრავი ქონების გარდა მას მთელი მილიარდი აქვს.

მეოთხე საუკუნის მიწურულს, რამდენიმესაუკუნოვანი დევნის შემდეგ, ქრისტიანობა რომის იმპერიის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდა, მაგრამ ეს, რა თქმა უნდა, სრულიადაც არ ნიშნავდა იმას, რომ ყველა წარმართი ერთბაშად ქრისტიანად მოექცა.

წმინდა ნიკოლოზი დაიბადა მცირე აზიის ნახევარკუნძულზე, ლუკიის მხარის ქალაქ პათარში, შეძლებულ ოჯახში. მისი ღვთისმოშიში მშობლები დიდხანს ევედრებოდნენ უფალს, მათთვის შვილი მიემადლებინა.

"შევიდე სახლსა შენსა, თაყვანი ვსცე ტაძარსა წმიდასა შენსა შიშითა შენითა, უფალო", - ფსალმუნის ეს სიტყვებია წარწერილი ტაძრების კარიბჭეებზე. მართლაც, უფალი ყველგან არის და "ყოველსავე აღავსებს", მაგრამ განსაკუთრებით ტაძარშია დავანებული მადლი სულისა წმინდისა.

ტაძარი ღვთის სახლია და ბედნიერებაა, როცა ადამიანი ღვთის სახლს უვლის, წმენდს, ასუფთავებს, სანთლებს ყიდის... რაც მეტ ერთგულებას იჩენს ტაძრის მსახური თავისი მოვალეობისადმი, მით მეტ სიყვარულს ამჟღავნებს უფლისას.

საქართველოში მოქმედი მრავალი მართლმადიდებლური ტაძრის მესანთლეთა შორის წმინდა სამების საკათედრო ტაძრის მსახური, ეროვნებით ქურთი ვიქტორ ავდოიანი შევარჩიეთ, რომელიც საოცარმა შემთხვევამ მიიყვანა ჭეშმარიტ რწმენამდე. ამ შემთხვევის შემდეგ ვიქტორი მართლმადიდებლური წესით მოინათლა, რამდენიმე წლის წინ კი ტაძრის მსახურიც გახდა...

მთელი სამყარო ადიდებს უფალს. ყოველ ცისკრის მსახურებაზე გვესმის: "აქებდით უფალსა ცათაგან, აქებდით მას მაღალთა შინა! შენ გშვენის გალობა, ღმერთო!.."

"აქა აკურთხევდით უფალსა ყოველი მონანი უფლისანი, რომელნი სდგათ სახლსა უფლისასა", - ბრძანებს დავით წინასწარმეტყველი. ტაძარია ის ადგილი, სადაც შეგვიძლია ღმერთი განსაკუთრებით ვადიდოთ. ტაძარი მორწმუნეთათვის ყველაზე წმინდა და აღმატებულია.

"მღვდლობა ორად განიყოფაო, - ბრძანებს მამა იონა ხელაშვილი (+1835), - პირველი მემსხვერპლეობაა უსისხლო ძღვენისა, ხოლო მეორე ბაგეებით ღვთის აღსარება და ლოცვის შეწირვაა, რომელიც მსხვერპლი არის წინაშე საბაოთისა.

ჟურნალი "მწყემსი" (#1899 წ., ##9-10) მედავითნეებს ამგვარ რჩევებს აძლევს:

1. ყველა ეკლესიური სამსახური და ყველა წესი აღასრულე ეკლესიური წესრიგის დაცვით, კრძალულებით და მშვენიერად წაიკითხე და იგალობე აუჩქარებლად. დაიცევ კითხვისა და გალობის დროს ძველი ეკლესიური წესი. უმთავრესად ნუ აჩქარდები, როცა წმინდა ლოცვებს კითხულობ.

ქრისტიანული ღვთისმსახურება გალობის გარეშე წარმოუდგენელია, მაგრამ ღვთისმსახურების ქართულ ტრადიციაში გალობას მაინც განსაკუთრებული ფუნქცია აქვს.

სტიქარი, სულხან-საბას განმარტებით, სამღვდელო კვართია. კვართი სიწმინდის სიმბოლოდ არის მიჩნეული საეკლესიო მსახურებისას და სასულიერო დასი ამ შესამოსელს გამორჩეული სიწმინდის ნიშნად ატარებს. "შევიმოსე კვართი უფლისა", - ამბობს მოძღვარი საკურთხეველში შესვლისას და შემოსვისთანავე ანგელოზებრივად წარდგება ღვთისმსახურების წინაშე.

ზეციურ სასუფეველში შესასვლელად ეკლესიის ყველა წევრს თანასწორი შესაძლებლობა აქვს: "და როგორც ყველა ცოცხალ ორგანიზმს, ისე ეკლესიის წიაღში ყოველ წევრს თავისი დანიშნულება გააჩნია" (I კორ. 12:4-6).