კონსტანტინოპოლი

ოქროპირის შესახვედრად მთელი კონსტანტინოპოლი გამოემართა, მათ შორის - იმპერატორი და სასულიერო ელიტა. მთელი ქალაქი ხარობდა ამ საოცარი და წმინდა კაცის შემობრძანებით, არ უხაროდა მხოლოდ ალექსანდრიის პატრიარქ თეოფილეს თანამოაზრეებითურთ, რომელიც შემდეგ, შურითა და სიძულვილით დაბრმავებული, დაუძინებელ მტრად მოეკიდა მას.

ოქროპირის საპატრიარქო ტახტზე აღსაყდრება 398 წლის 26 თებერვალს აღსრულდა. ცერემონიის დასასრულს, ქადაგებისას დამსწრეთა შორის ერთ-ერთი შეპყრობილი აღმოჩნდა, რომელმაც, დაემხო რა მიწას, იმგვარი ხმით იწყო ყმუილი, ყველას შიშის ზარი დაეცა. ნეტარმა იოანემ სნეულს ჯვარი გარდასახა და განასხა რა მისგან ბოროტი, საბრალოს მყის პირველსახე დაუბრუნა... ამის შემსწრე მეფემაც და ხალხმაც ძლიერ განიხარა და ადიდა ღმერთი, რომელმაც ესოდენ დიდი მოღვაწე გამოუგზავნათ.

მეორე რომის სულიერი მამა დიდად იღვწოდა თავისი სამწყსოს სულის სარგოდ, დაუნდობლად ამხელდა მანკს და სათნოებებში განამტკიცებდა.

ერთხელ, ბრწყინვალე აღდგომის წინ, მას დიდად დასწყვიტა გული ხალხის უმსგავმა საქციელმა: - ვნების შვიდეულის ოთხშაბათს ისეთი ქარიშხალი ამოვარდა, ლამის წალეკა კონსტანტინოპოლი. ხალხი ძლიერ შეშინდა და ტაძრებს მიაწყდა, მაგრამ როგორც კი საფრთხემ გადაიარა, მყის დაუტევეს სინანული და დიდ შაბათს კვლავაც ღრეობას მიეცნენ. გულის სიღრმემდე შეძრულმა ოქროპირმა აღდგომას უმადურ სამწყსოს თავისი ცნობილი სიტყვით, - "სანახაობათა წინააღმდეგ", - მიმართა.

იგი მხოლოდ დედაქალაქზე კი არა, მის შემოგარენზეც ზრუნავდა. თავისი ღვთივსულიერი სიტყვით მოაქცია კელტები, რომელთაც არიანელთა სნება შეჰყროდათ, - ამ საქმისთვის მღვდლები და დიაკვნები აღირჩია და კელტური ენის შესწავლა სთხოვა, რომ მათთვის მშობლიურ ენაზე ექადაგათ, მსგავსადვე გააქრისტიანა დუნაისპირელი სკვითებიც.

იმ სახსართაგან, რაც მისთვის, როგორც მწყემსმთავრისთვის იყო განკუთვნილი, უმცირესს ხარჯავდა, მკაცრად მარხულობდა, ქვრივ-ობოლთ, გლახაკთ და სნეულთ პატრონობდა, მათთვის სასნეულოებსა და თავშესაფრებს აგებდა, ამასთან, ღვთისმსახურების გამართვისთვისაც იღვწოდა: - ლიტურგიის საკუთარი წესი შეადგინა, ღამისთევის ლოცვისას ანტიფონური გალობა შემოიღო და ზეთის კურთხევის წესისათვის რამდენიმე ლოცვა შექმნა.

ოქროპირმა კონსტანტინოპოლელ ამაო სამღვდელო დასსა და გარყვნილი საზოგადოების ფონზე საყოველთაო განცვიფრება გამოიწვია. ბევრმა მის მონაზვნურ თავშეკავებაში საკუთარ ცოდვათა ირიბი განკითხვა დაინახა, ზოგმა კი, პირიქით, - მისი თავშეუკავებლობა, რადგან ფიქრობდნენ, რომ პატრიარქი საღამოობით იმ მიზეზით იკეტებოდა, რომ, როგორც მისი მტრები უწოდებდნენ, "ციკლოპურ ორგიებს" მისცემოდა. ოქროპირი კი ის ბერი გახლდათ, რომელიც მოკრძალებას მხოლოდ უდაბნოს წინაშე იჩენდა. მკაცრსა და პრინციპულს მაინც პატივს მიაგებდნენ, რადგან დიდი სათნოება იდგა ამ შეუვალი სიმკაცრის მიღმა.

მეორე რომის ეკლესიის გარდაქმნა ადვილი როდი იყო. მისი თანამედროვე პალადი, რომელმაც ოქროპირის ცხოვრება დიალოგის სახით დაგვიტოვა, იმ სამძიმო ღვაწლის შესახებ წერს, რომლის უშუალო მოწმეც თავად იყო. სასულიერო პირთა მანკიერებების აღწერისას სამ ძირითადს გამოჰყოფს: - გარყვნილებას, გაუმაძღრობას და ანგარებას, რომელთა აღსაკვეთადაც ოქროპირი, პალადის სიტყვითვე, "სამართებლით აღიჭურვა" და დაუნდობლად იწყო მათი კვეთა.

როგორც კი ამ "მანკიერებათა მეტროპოლიას" შეეხო, როგორც იგივე პალადი გვამცნობს, ამ დიდ მამაზე შურისსაგებად თითქოს მთელი ქვესკნელი შეკრბა და იმგვარ ცოდვებში დასდო ბრალი, იქით რომ ასე გამეტებით ებრძოდა. ისინი კი, ვინც ოქროპირის ყოველდღიურობა იცოდა, დარწმუნდნენ, რომ ამქვეყნად არავინ იყო მასავით უბრალო და უანგარო და ეპისკოპოსთაგან არც არავინ ყოფილა მასავით ქველმოქმედი. ნაცვლად აბრეშუმისა, ფარჩისა და ოქროსი, ყველაზე უბრალო ბერული კაბა ემოსა, რამაც გააოგნა ფუფუნებას ჩვეული კონსტანტინოპოლი და მყის დაირხა ხმები მღვდელმთავრის დიდი სიძუნწის შესახებ... მან ბრძანა, გაეყიდათ ძვირფასეულობა, მდიდრული საეკლესიო შესამოსლები, ძვირფასი ჭურჭელი და ტაძრის სვეტებისთვის ნაყიდი მარმარილო...

- სად წაიღო საეკლესიო თანხა, ამ ნივთთა გაყიდვით რომ მიიღო?! - იქედნურად კითხულობდნენ მისი მტრები... ის კი ამ თანხას მხოლოდ მოწყალების გასაცემად კი არა, ქალაქის საქველმოქმედო დაწესებულებათა აღსაშენებლადაც იყენებდა და თვლიდა, რომ ამის შესახებ ანგარიშვალდებული არავისთან იყო.

ტაძრიდან გამოსულს ხალხი მიჰყვებოდა და მისი დაცვა სურდა, რამდენადაც გრძნობდნენ, რომ მისი სიცოცხლე საფრთხის ქვეშ იდგა, ზოგჯერ კი კართანაც დარაჯობდნენ. - "მეც ისევე მიყვარხართ, როგორც თქვენ, რა ვიქნებოდი თქვენ გარეშე? თქვენ მიცვლით დედას, მამას, ძმებს, შვილებს, ჩემთვის ამქვეყნად ყველაფერი ხართ და არ მაქვს არც დარდი და არც სიხარული, რომელიც თქვენი არ არის და როდესაც რომელიმე იღუპებით, მეც ვიღუპები", - წერდა იგი...

თუმცა, გულშემატკივართა გარდა, მის მოსასმენად ცნობისმოყვარენიც იკრიბებოდნენ, მოგზავნილნიც, მტრებიც, რომელნიც სათავისოდ განმარტავდნენ მღვდელმთავრის სიტყვას, შედეგად კი იმპერატორის სასახლე მას მეამბოხედ მიიჩნევდა, უმაღლეს საზოგადოებაში კი ხმა დავარდა, - ოქროპირს მდიდართა აღხოცვა განუზრახავსო...

ბრძოლა არიანელობასთან

იოანე ოქროპირის პატრიარქობისას კონსტანტინოპოლში მრავლად იყვნენ არიანელები. ნეტარი ფიქრობდა, თუ რა გზით გაეწმინდა ქალაქი მათგან და მიეცა რა მარჯვე შემთხვევა, იმპერატორს ჰკითხა: - თქვენო აღმატებულებავ, იმ ძვირფას ქვებს შორის, თქვენს გვირგვინს რომ ამკობს, ვინმეს უბრალო, არაწმინდა, უსახური და ბნელი ქვა რომ ჩაესვა, განა მთელ გვირგვინს არ შეურაცხყოფდა?

- რაღა თქმა უნდა, - მიუგო მეფემ,

- ჰოდა, სწორედ ამგვარადაა შეურაცხყოფილი მართლმადიდებელი დედაქალაქი არიანელ ერეტიკოსთაგან... ასე რომ, ან მათი მოქცევა გმართებთ და ან განდევნაო.

ამგვარად გაწმინდა მეფემ კონსტანტინოპოლი არიანელთაგან, თუმცა, გარკვეული დროის შემდეგ, გავლენიან მფარველთა წყალობით მათ კვლავ შეაღწიეს ქალაქში და კვირაობით წმინდა სამების შეურაცხმყოფელ "გალობას" მოჰყვნენ, რის საპასუხოდაც ოქროპირმა ბრძანა, სამღვდელოთ, მორწმუნეებთან ერთად ქალაქი მოევლოთ და ყოვლადწმინდა სამების სადიდებელნი ეგალობათ. წმინდა დიმიტრი როსტოველის ცნობით, სწორედ ამ დროიდან იღებს დასაბამს ჯვრით მსვლელობანი.

კონსტანტინოპოლში იმხანად ერთი ბარბაროსი მხედართმთავარი ცხოვრობდა, ძალზე მამაცი მეომარი, რომელიც მეფის კეთილგანწყობით სარგებლობდა, არიანელებს თანაუგრძნობდა და მეფეს მხურვალედ სთხოვდა, მათთვის ქალაქის რომელიმე ტაძარი გადაეცათ. ხელმწიფემ კი, რომელიც მის განაწყენებას ერიდებოდა, აღარ იცოდა, რა ეპასუხა. როდესაც ამის შესახებ ოქროპირმა შეიტყო, იმპერატორს სთხოვა, - მიხმე იმ დროს, როცა ბარბაროსი ტაძარს გთხოვს და პასუხს გავცემო.

მეორე დღესვე, როდესაც ბარბაროსმა მეფეს თხოვნა გაუმეორა და თავისი დამსახურებანიც შეახსენა, იოანემ უბრძანა:

- თუ ტაძარში გსურს ლოცვა, რომელ მათგანშიც გინდა, შედი და ილოცე, შენთვის ხომ ქალაქის ყოველი ტაძარი ღიააო?!

- მე სხვა რწმენის ვარ და ამიტომ თანამოაზრეებთან ერთად ლოცვისათვის ცალკე ტაძარს ვითხოვ, რადგან მრავალი შრომა გავწიე ბიზანტიის ძლიერებისთვისო.

- შენი შრომისა და გაღებული სისხლისათვის საზღაური უკვე მიიღე, - პატივი მეფის კარზე, დიდება და წოდება, გაიხსენე, თუ ვინ იყავ მანამდე. რასაც ფლობ, სწორედ რომ მეფის წყალობაა, ასე რომ, მადლიერი იყავ და განაგრძე ერთგული მსახურება, საღმრთო ჯილდოებს მიწიერი საქმეებისთვის კი ნუღარ ელიო.

ამის შემდგომ ბარბაროსს ტაძარზე სიტყვა აღარ დასცდენია.

არ გასულა წელიწადი, ბარბაროსი იმპერატორს შეუორგულდა, მრავალრიცხოვანი ლაშქარი დაძრა და დედაქალაქს მიაშურა. მეფემ, რომელსაც სისხლის ღვრა არ სურდა, წმინდა იოანეს სთხოვა, ბარბაროსისთვის განაზრახზე ხელი აეღებინებინა და ომი აღეკვეთა. ღმერთი შეეწია მონას თვისას, თავისი ცეცხლოვანი სიტყვით მგელი ცხვრად მოაქცია და იმპერატორს შემოურიგა.

ამ ამბებიდან მოკლე დროში, ზამთარში, შერყეული ჯანის მიუხედავად, ოქროპირი მცირე აზიას გაემგზავრა, რამდენადაც უწყოდა, რომ ეფესოს ეკლესიას სიმონიის სნება მოსდებოდა (სიმონია - მღვდლობის ხარისხის ყიდვა-გაყიდვაა). ამხილა რა ეს უსჯულოება, შებილწული მღვდელნი და მღვდელმთავარნი მკაცრად დასაჯა, მათ ნაცვლად - ღირსეულნი დაადგინა და შინ დაუბრუნდა.

მაღალი წოდების მიუხედავად არასოდეს შეუწყვეტია ასკეტური ღვაწლი: - თავისუფალ დროს განმარტოვდებოდა და უმკაცრეს მარხვას ეძლეოდა, - მხოლოდ ხმელა პურსა და წყალს იხმევდა, ძალზე ცოტა ეძინა, ისიც - ფეხზე მდგომს და ნადიმებს და სანახაობებს არასოდეს ეკარებოდა.

სწორედ ამ პერიოდს ეკუთვნის მისი განმარტებები წმინდა წერილისა და მოციქულ პავლეს ეპისტოლეებისა, რომლის ხატიც სენაკში ჰქონდა.

ერთხელ, ამ ეპისტოლეთა განმარტებისას, დაეჭვდა - ეგებ, ღვთისთვის სათნოდ არ ვირჯებიო, თუმცა, ღვთის ნებით, ეჭვი მალევე გაუქარწყლდა:

იოანეს მოწაფემ, პროკლემ, მოძღვრის სენაკის კარის ჭუჭრუტანიდან რამდენჯერმე იხილა, თუ როგორ ედგა გვერდით პავლე მოციქული და როგორ კარნახობდა კომენტარებს. სხვათა შორის, ყური, რომელმაც ეს განმარტებანი მოისმინა, დღემდე უხრწნელია მსგავსად მისი ხელისა, რომელსაც ოქროპირის ღვთივშთაგონებული ქმნილებანი ქაღალდზე გადაჰქონდა...

მის წმინდა ყურს, პატიოსან თავის ქალასთან ერთად, ათონის წმინდა მთა, ვათოპედის მონასტერი ინახავს დღემდე...

მტრები

დედაქალაქში და სამეფო კარზე მსუფევმა აღვირახსნილობამ და უზნეობამ შეურიგებელი მამხილებელი პოვა ოქროპირის სახით. ამ მიზეზით მრავალნი აღდგნენ მისი მართალი სიტყვის წინააღმდეგ, ყოველნაირად ირჯებოდნენ მის დასამხობად და ირწმუნებოდნენ, - ქადაგებისას მრევლს კი არ განსწავლის, მეფიან-დედოფლიანად ყველას შეურაცხყოფსო.

უკმაყოფილოთა შორის მრავლად იყვნენ ბობოლანიც, რომელთა უსჯულოებაც არაერთგზის ამხილა ნეტარმა. ისინი განსაკუთრებულად პატიოსანი დიაკვნის, სერაპიონის სიტყვამ აღაშფოთა, მათივე თანდასწრებით რომ უთხრა ოქროპირს: - მეუფეო, ამათ ვერაფრით გამოასწორებ, თუ მათრახით არ განდევნეთო...

მტერთა შორის, როგორც ზემოთ ვთქვით, ერივნენ უმაღლესი სასულიერო იერარქნიც, იმათგან ერთმა, მიტროპოლიტმა სევერიანემ, რომელმაც, მოიპოვა რა იოანეს ნდობა და სიყვარული, მცირე აზიაში მისი ვიზიტისას უღალატა მოძღვარს, მრავალნი განაწყო მის წინააღმდეგ და შეეცადა, მღვდელმთავრის ღირსება მიეთვისებინა...

უკან მობრუნებულმა პატრიარქმა, შეიტყო რა ამ მზაკვრობის შესახებ, სევერიანეს ქალაქიდან განდევნა ისურვა, მაგრამ ამ უკანასკნელს თავად დედოფალი გამოექომაგა, რომელიც ყველაზე ძლევამოსილი მტერი იყო ოქროპირისა. მატიანემ იგი უზომოდ მომხვეჭელ, ვერცხლისმოყვარე, ძალაუფლების წყურვილით და ბევრი სხვა მანკით სნეულ ადამიანად წარმოაჩინა, რომელიც არც ქვეშევრდომთა ქონების ძალით მიტაცებას თაკილობდა და არც სხვა რაიმე უზნეობას. თავად ოქროპირის მართალი ცხოვრება იქცა მის გამუდმებულ მხილებად, რის გამოც საშინელმა გაბოროტებამ და შურისგების წყურვილმა აღავსო.
იმხანად კონსტანტინოპოლში ბრძანდებოდა ერთი პატიოსანი და დიდძალი ქონების პატრონი კაცი, სახელად თეოდორიტე. განიზრახა რა მისი ქონების მითვისება, დედოფალმა დიდხანს ეძება ვითომდა დანაშაულის მამტკიცებელი ფაქტები, მაგრამ რომ ვერა უნახა რა, ხრიკს მიმართა, თეოდორიტეს უხმო და უბრძანა:

- იცი კი, რაოდენი ხარჯი აქვს გამუდმებით სახელმწიფო ხაზინას? მის შესავსებად შენი ქონების ნაწილი გაიღე და სამეფო კეთილგანწყობას მიიღებო!

თეოდორიტე დედოფალს განაზრახს მიუხვდა, ოქროპირს მიაშურა და ცრემლით შესთხოვა, - შემეწიეო. მანაც დაუყოვნებლივ მისწერა დედოფალს, რომელიც, მრისხანებდა რა პატრიარქზე, მაინც დაუთმო და მისი ნების შესაბამისად მოიქცა, თან შეჰპირდა, - თეოდორიტეს აღარაფერს დავუშავებო, ამ უკანასკნელმა კი, განისწავლა რა იოანესგან, გადაწყვიტა, ქონება მიწაზე კი არა, ზეცად მოეხვეჭა, ღატაკთ დაურიგა და ოჯახის სარჩოდ ოდენ მცირედი დაიტოვა. ამის გამგონე დედოფალმა უმალ უსტარი აფრინა: - ჩემი ხაზინისთვის არაფერი გამოიმეტე, შენ კი ყოველი მიითვისეო?! რაზეც ოქროპირმა უპასუხა: - გამდიდრება რომ მესურვა, ხელს რა მიშლიდა? შეძლებული და წარჩინებული მშობლების პატრონმა ყოველივე უარვყავი, თეოდორიტემ კი რაც გააჩნდა, მე კი არა, ქრისტეს მიართვა - დაურიგა ღატაკთ და უძლურთ და შენთვისაც ეგების, მას ჰბაძვიდეო, რამაც დედოფალი უარესად გააბოროტა...

უცილობლად უნდა ვახსენოთ კონსტანტინოპოლში ფრიად გახმაურებული ერთი ამბავიც: - ერთხელ ევდოქსიამ ვინმე შერისხული დიდებულის ქვრივისა და მისი ოჯახეულისათვის უკანასკნელი ქონების - მარჩენალი ვენახის წართმევა ინდომა: - ერთ მშვენიერ დღეს გზად მიმავალმა ამ ვენახში შეიარა და ყურძენი მიირთვა, რაც მაშინდელი კანონებით იმას ნიშნავდა, რომ საბრალო ქვრივს ვენახი მისთვის უნდა დაეთმო.

სასოწარკვეთილი ქვრივი სამართლის აღსადგენად ვის მიმართავდა, თუ არა იოანე ოქროპირს, რომელიც ისეთივე მხურვალედ გამოექომაგა, როგორც - თეოდორიტეს და ჯვართამაღლების დღესასწაულზე დედოფალი ტაძარში არ შეუშვა, ხოლო როდესაც მისმა მხლებელმა ტაძრის კარზე დანიანი ხელი აღმართა, კიდური მყის მოახმა და დანა გაუვარდა. ამის მომსწრე ევდოქსიამ უხმოდ დაიხია უკან, ხელგამხმარი კი ტაძარში შევიდა და ოქროპირს ხმამაღლა უხმო: - მეუფეო, შევცოდე, გთხოვ შემინდე და ხელი გამიმრთელეო!

ოქროპირმა ნაკურთხი წყლის პკურებით განკურნა იგი, ამ სასწაულის მხილველმა მრევლმა კი ადიდა ღმერთი.

დედოფლის სიძულვილი და შურისძიება დღითი დღე იკრებდა ძალას და ერთ დღესაც ისე გაკადნიერდა, მღვდელმთავარს მსახურნი მიუგზავნა: - ჩვენთან დაპირისპირება, ურჩობა და საჯაროდ მხილება შეწყვიტე, თორემ აღარ მოგითმენთო.

თუმცა, მხოლოდ დედოფალი როდი მტრობდა ნეტარს. მისი დამხობის მოსურნეებმა, უპირველესად ანტიოქიას მიაშურეს იმის გამოსაჩხრეკად, ხომ არ ჩაედინა ოქროპირს ყრმობაში რაიმე დანაშაული და, რომ ვერა პოვეს რა, ამ საქმის დასრულება ალექსანდრიის პატრიარქ თეოფილეს გადააბარეს, რომელსაც მოსვენებას არ აძლევდა მისი არსებობა და სარგებლობდა რა დედოფლისა და სხვა გავლენიან პირთა მხარდაჭერით, მალე ეწია კიდეც საწადელს.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე