წმ. გრიგოლის მოღვაწეობა პოლონეთში

1933 წელს ვარშავისა და სრულიად პოლონეთის მიტროპოლიტმა დიონისე ვალედინსკიმ გრიგოლ ფერაძეს შესთავაზა ვარშავის უნივერსიტეტის მართლმადიდებელი თეოლოგიის კათედრის გამგის მოადგილისა და პატროლოგიის პროფესორის მოადგილის თანამდებობები. მამა გრიგოლმა მოლაპარაკებისას პოლონურ მხარეს ორი პირობა წაუყენა:

1. წელიწადში მინიმუმ ორჯერ პარიზში გამგზავრებისა და პასპორტის მიღების უფლება, რაც მამა გრიგოლს არდადეგების დროს, სამეცნიერო მიზნებით საზღვარგარეთ ხანგრძლივი მოგზაურობის საშუალებას მისცემდა.

2. პოლონეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის ცნობა და ამ ორ ეკლესიას შორის მეგობრული ურთიერთობის დამყარება.

ორივე პირობა დაკმაყოფილდა და გრიგოლ ფერაძე პოლონეთში გადასახლდა. 1933 წლის ოქტომბრის შუა რიცხვებამდე კრაკოვში, ერთ პოლონურ ოჯახში ცხოვრობდა და სწრაფად შეისწავლა პოლონური ენა, აქვე მოამზადა მოხსენება ინაუგურაციიისათვის. 1933 წლის 7 დეკემბერს მან წაიკითხა საინაუგურაციო მოხსენება თემაზე: "პატროლოგიის როლი, ამოცანები და მეთოდები მართლმადიდებლურ თეოლოგიაში". ამის შემდეგ მამა გრიგოლი ძირითადად ცხოვრობდა ვარშავაში, სადაც ეკავა პატარა ოთახი ბრუკოვის ქუჩის 22-ე სახლში. ვარშავაში გრიგოლ ფერაძის სამეცნიერო ცხოვრების მეორე, გარდამტეხი ეტაპი დაიწყო. იგი სიცოცხლის ბოლომდე ვარშავის უნივერსიტეტის ლექტორი და წმინდა მარიამ მაგდალინელის ტაძრის ქვედა სამლოცველოს მსახური იყო. 1934 წლის 5 იანვარს კონს-ტანტინოპოლის მთავარეპისკოპოსმა, ახალი რომისა და მსოფლიო პატრიარქმა გრიგოლ ფერაძეს არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭა, იმავე წლის 8 მაისს კი დუბლინში მიტროპოლიტ დიონისეს დავალებით, ეპისკოპოსმა საბამ მიტრით შეამკო. ისტორიის ბორბალი რომ სხვაგვარად დატრიალებულიყო, შესაძლოა, მამა გრიგოლს პოლონეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის უმაღლეს იერარქიაში საპატიო ადგილი დაეკავებინა (როგორც ამას მიტროპოლიტი დიონისე გეგმავდა).

პოლონეთში ცხოვრების პერიოდში, არქიმანდრიტი გრიგოლი უნივერსიტეტის სამეცნიერო და აღმზრდელობით საქმიანობაში აქტიურად ჩაერთო. მან პატრისტიკაში მრავალი მნიშვნელოვანი ნაშრომი გამოაქვეყნა, როგორიცაა: დიონისე არეოპაგელის აპოკრიფული წერილის თარგმანი, აპოკრიფული სახარების უცნობი ხელნაწერების თარგმანი, აგრეთვე დოკუმენტები სინას კოდექსის აღმოჩენისა და ტექსტის პრობლემების შესახებ. მამა გრიგოლი ყოველნაირად ეხმარებოდა და მხარში ედგა ხელმოკლე სტუდენტებს. თანამედროვეთა გადმოცემით, მისი ლექციები იყო "არაჩვეულებრივად ცოცხალი, ხშირად მათ საფუძვლად ედო სრულიად უცნობი წყაროები, რის გამოც სხვადასხვა კურსის მრავალრიცხოვან სტუდენტთა ჯგუფებსა და, აგრეთვე, სხვა დარგების მოსწავლეებს იზიდავდა. იგი თავს არ ზოგავდა, რათა ახალგაზრდობისათვის თავისი უდიდესი ცოდნა და შრომის გამოცდილება გადაეცა".

არქიმანდრიტი ბევრ სტუდენტს ეხმარებოდა როგორც მატერიალურად, ასევე სულიერად. იგი სტუდენტთა თეოლოგიის წრეს ხელმძღვანელობდა. სტუდენტებს პირადი მაგალითით სისტემატურ შრომას აჩვევდა, ხშირად უმეორებდა მათ წმინდა მამათა გამონათქვამებს, უნერგავდა სამშობლოს სიყვარულსა და რწმენის პატივისცემას.

ვარშავის უნივერსიტეტში მამა გრიგოლის მოღვაწეობას ასე ახასიათებენ: "უდიდესი ცოდნა შერწყმული იყო ღრმა რწმენასთან, მისი ლექციები კი გამსჭვალული მამების შემოქმედებითი სულით, თავის ფიქრებში ხშირად გადიოდა იქ, სადაც მოღვაწეობდნენ ეკლესიის მამები. ხშირად ფიქრობდა პოლონეთის ეკლესიის კანონიკური სიცოცხლის აღდგენაზე... მზრუნველობას იჩენდა ღვთისმეტყველების ფაკულტეტის სტუდენტების მიმართ და მატე-რიალურად ეხმარებოდა ღარიბ სტუდენტებს" (დეკანოზი ლენჩევსკი. მამა გრიგოლის მოწაფე); "კითხულობდა საინტერესო მოხსენებებს პატროლოგიაში, რისთვისაც იყენებდა როგორც ბერძენი, ქართველი, პოლონელი და რუსი თეოლოგების შრომებს, ასევე დასავლელ მეცნიერთა აბსოლუტურად უეჭველ მიღწევებს. უაღრესად ერთგული იყო ეკლესიის მამათა ტრადიციებისა, რაც მრავალგზის დადასტურდა მის პუბლიკაციებში. ცდილობდა გამოემუშავებინა სტუდენტებისთვის ეკლესიის მამათა ტექსტებზე მუშაობის ჩვევები. რჩევითა და საქმით მუდამ მხარში ედგა სრულიად პოლონეთის მიტროპოლიტს, რომელსაც სურდა მამა გრიგოლი ეპისკოპოსის ხარისხში აეყვანა" (დეკანოზი ჰენრიკ პაპროცკი).

არქიმანდრიტი გრიგოლი ვარშავის უნივერსიტეტის სამეცნიერო საბჭოს წევრი იყო. იგი ხშირად გამოდიოდა ამ საბჭოს სხდომებზე. ფაკულტეტის დეკანი, მიტროპოლიტი დიონისე, დიდად აფასებდა გრიგოლ ფერაძის დამსახურებას თეოლოგიის საკითხების შესწავლის საქმეში. მიტროპოლიტმა პოლონეთის სახალხო განათლების სამინისტროს ხელმძღვანელობას არაერთხელ მიმართა თხოვნით გრიგოლ ფერაძისთვის საპატიო პროფესორის წოდება მინიჭებინათ, მაგრამ ამ წინადადებას მხარი არ დაუჭირეს. სამინისტროს მაშინდელ ხელმძღვანელობას მართლმადიდებელი თეოლოგიის განვითარების საკითხები დიდად არ ადარდებდა.

როგორც მამა გრიგოლი აღნიშნავდა, იგი პოლონეთის ძირითადი სარწმუნოების (კათოლიკეთა) წარმომადგენლების მხრიდან საკმაოდ დიდ წინააღმდეგობას აწყდებოდა. ამის მიუხედავად, გრიგოლ ფერაძე ვარშავის უნივერსიტეტის თეოლოგიის ფაკულტეტის პატროლოგიურ კვლევებში, მუდამ სიახლისა და ახალი მიმართულებების შეტანას ცდილობდა. ადმინისტრაციული სიძნელეების მიუხედავად, მამა გრიგოლი ერთგულად ემსახურებოდა პოლონეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას. არქიმანდრიტი გრიგოლი იყო პოლონეთში მცხოვრები ქართველი მართლმადიდებლების დიდი ნუგეში. შობისა და აღდგომის მსახურებას იგი ქართულ ენაზე კითხულობდა, რის გამოც მან რამდენჯერმე პოლონეთის ეკლესიის ხელმძღვანელობის საყვედურიც კი დაიმსახურა. ყველა არდადეგებს, გარდა საზაფხულოსი, იგი ატარებდა პარიზის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში, სადაც თანამემამულეებს სულიერ ზრუნვას არ აკლებდა, ნათლავდა, იღებდა აღსარებებს, ასრულებდა ქორწინების საიდუმლოს, აპატიოსნებდა მიცვალებულებს...

წმ. გრიგოლი ქართველთა ნაკვალევს მიჰყვება მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში

1934 წლიდან იწყება მამა გრიგოლის მოგზაურობები მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მიმოფანტული ქართული სიძველეების მოსაძიებლად, და თუკი შესაძლებელი იქნებოდა, შესასყიდადაც. ამ სამეცნიერო მივლინებებს იგი საკუთარი ხელფასიდან დანაზოგი თანხით აფინანსებდა.

"სამეცნიერო საქმიანობისთვის მისაბაძ მაგალითად მიმაჩნდა ცნობილი ქართველი სწავლული ალექსანდრე ცაგარელი, რომელმაც პირველმა დაიწყო ქართული ხელნაწერების მოძიება მთელ მსოფლიოში და საფუძველი ჩაუყარა მათ კატალოგიზაციას. ძველქართული ლიტერატურის მეცნიერულად დამუშავების ეს პიონერი დიდი ხნის მანძილზე პროფესორად მუშაობდა პეტერბურგში და გარდაიცვალა ოციოდე წლის წინ თბილისში. მის კვალზე მიმავალი ვოცნებობდი მენახა ის ხელნაწერებიც, რომლებიც მისთვის XIX საუკუნის ბოლოს მიუწვდომელი აღმოჩნდა", - იგონებს გრიგოლ ფერაძე.

1934 წლის ზაფხულის არდადეგებზე მამა გრიგოლი გერმანიაში გაემგზავრა და აღწერა ლაიფციგის, ბერლინისა და გოეტინგენის ბიბლიოთეკებში დაცული ქართული ხელნაწერები.

შემდეგი 1935 წლის არდადეგები მამა გრიგოლმა რუმინეთში, ბულგარეთსა და საბერძნეთში გაატარა. ქართველი სასულიერო პირი 6 თვე დარჩა საბერძნეთში, ათონის მთის მონასტერში. "ათონზე ორი მიზნით გავემგზავრე, - აღნიშნავს გრ. ფერაძე, - როგორც მოგზაური და როგორც მკვლევარი. ვითარცა საეკლესიო მოღვაწეს, მაინტერესებდა შემეტყო, როგორ ცხოვრობდნენ იქაური ბერები და თვითონაც მეგემნა იქაური ცხოვრება. ამასთან მსურდა ივერიის მონასტრის ქართული ხელნაწერები დამეთვალიერებინა, ზოგი მათგანი გადამეწერა, ამასთან ერთად შემეკრიბა მასალები მეცხრამეტე საუკუნეში აქ მცხოვრები ქართველების შესახებ; დაბოლოს, მსურდა შემეძინა ქართული წიგნები და, თუ შევძლებდი, ქართული ხელნაწერებიც". ათონზე სხვადასხვა დროს მყოფი ბერების ცხოვრებისა და საქმიანობის შესახებ, აი, რას წერს არქიმანდრიტი ფერაძე: "ბოლოს ქართველმა ეპისკოპოსებმა ათონზე დაიმკვიდრეს სენაკი იმ ადგილას, სადაც წინათ იოანე მახარებლის მონასტერი მდებარეობდა. ეს სენაკი ივერიის მონასტრის ახლოს იდგა და მასვე ეკუთვნოდა. სენაკს ქართველები განაგებდნენ 1885 წლიდან 1919 წლამდე. ამ სენაკმაც საკმაოდ დიდი როლი შეასრულა ქართული კულტურის ისტორიაში. სამწუხაროდ, ამ სენაკის შესახებ ჯერ არაფერი დაწერილა".

გრ. ფერაძის ცნობით, თავის დროზე სენაკში ორმოცდაათი ბერი ყოფილა, რომელთაც ჰქონიათ კარგი ბიბლიოთეკა, სადაც წიგნებთან ერთად ინახებოდა ხელნაწერებიც, რომლებიც თვითონ ბერებს გადაუწერიათ ივერიის თუ სხვა ქართული მონასტრებიდან და მუზეუმებიდან. "ბედმა გამიღიმა და თხუთმეტი ხელნაწერი ვიშოვე და წამოვიღე", - გვაუწყებს მკვლევარი.

ათონზე მამა გრიგოლმა აღმოაჩინა უნიკალური ქართული გარდამოხსნა. შემდგომში პოლონეთში ემიგრირებული ქართველი გენერალი შალვა კერესელიძე წერდა: "ამ გარდამოხსნის შეძენა სდომებია სპარსეთის შაჰს, რიზახანს, საკმაოდ დიდ თანხად, მაგრამ მამა გრიგოლმა უთხრა მას, რომ ამ უძველესი გარდამოხსნის ადგილი მხოლოდ საქართველოს მუზეუმშიაო. ვარშავაში მამა გრიგოლს ერთი პატარა ოთახი ჰქონდა და ამ გარდამოხსნას თვალისჩინივით უფრთხილდებოდა, არ იშორებდა. მართლაც საოცარი კაცი იყო". ათონის მთაზევე აღმოაჩინა მან ლიტველი წმინდანების - ანტონის, იოანეს და ევსტახის წამების ბერძნული ვერსია. მან ასევე ინახულა წმინდა მთაზე შემორჩენილი რამდენიმე ქართველი ბერი. ისინი ჯერ კიდევ შემორჩენილიყვნენ ათონზე მას შემდეგ, რაც თავიანთი სენაკებიდან გამოაძევეს. 1926 წლიდან ხუთ მათგანს ქირით შეუფარებია თავი რუსეთის მონასტრის კუთვნილი ერთი სენაკისათვის. 1935 წელს, როცა მამა გრიგოლი იმყოფებოდა ათონზე, იმ ხუთიდან სამი ყოფილა ცოცხალი: ძმები მათე და ათანასე გვაზავები და ტიხონი, რომლის გვარიც ნაშრომში ნახსენები არ არის, მაგრამ სხვა წყაროებიდან ცნობილია, რომ ის გვარად ფაღავა ყოფილა. ათონელ ქართველ ბერთა შორის ამ დროს ის ყველაზე უმცროსი, თუმცა უკვე 65 წელს გადაცილებული მოხუცი იყო. სამივენი ისევ რუსეთის მონასტრის კუთვნილ სენაკში არიან თავშეფარებულნი და ბაღში მუშაობენო, - გვამცნობს, მათ შესახებ გრ. ფერაძე. კიდევ ორი ბერი - იოანე და მიქელი ცხოვრობენ ღვთისმშობლის ეკლესიის სენაკში, და ერთიც - სიმონ ბაღდავაძე - წმინდა პანტელეიმონის მონასტრის სამზარეულოში მუშაობის საფასურად ცხოვრობს სენაკშიო. "ათონზე მცხოვრები ქართველები (ისინი სულ ხუთნი არიან) ძლიერ მოხუცდნენ და გაღარიბდნენ, მაგრამ სიღარიბეს ნაკლებად უჩივიან. მათი მთავარი საზრუნავი ის არის, რომ შესაძლოა უკანასკნელი ქართველები აღმოჩნდნენ ათონის მთაზე... იქნებ მოხერხდეს მათთან მოწაფეების გაგზავნა. განსაკუთრებით ერიდებიან იმაზე საუბარს, თუ როგორ დევნიან ბერძნები, ალბათ, ამას აკეთებენ ქრისტიანული კეთილშობილების გამო (რაშიც ღრმად ვარ დარწმუნებული). ყოველ შემთხვევაში, რელიგიური და ზნეობრივი ნორმების მიხედვით ქართველები დღესაც პირველნი არიან ათონზე, ასე დამარწმუნეს ბულგარელმა და მოლდაველმა ბერებმა",- წერს გრიგოლ ფერაძე. ამ სიტყვებში კარგად იგრძნობა ის მწვავე გულისტკივილი, რასაც განიცდიდა თვითონაც სამშობლოს მოწყვეტილი მამა გრიგოლი, როცა ათონის ქართველთა მონასტერზე და იქ შემორჩენილი ორიოდე ხანდაზმული ქართველი ბერის ბედზე ფიქრობდა.

მამა გრიგოლმა ივერთა მონასტერში გადაიწერა უძველესი, 978 წლით დათარიღებული ქართული ბიბლიის ხელნაწერის ნაწილი. აქვე შეისყიდა ათონის მონასტრის X საუკუნის ქართულ ხელნაწერთა XIX საუკუნის ასლები. "განზრახული მქონდა ათონზე უფრო დიდხანს გაჩერება, ხოლო იქიდან თესალიაზე მეტეორის ცნობილ მონასტერში წასვლა, სადაც ასევე მეგულებოდა ქართული ხელნაწერები, მაგრამ ათონის მთაზე მალარია შემეყარა, - იგონებს მამა გრიგოლი, - საბედნიეროდ, ძალა მოვიკრიბე და უკან გამობრუნებულმა ბულგარეთში კიდევ ათი დღე გავატარე". აქ მან მოინახულა პეტრიწონის მონასტერი, სოფიის საჯარო ბიბლიოთეკაში აღმოაჩინა პეტრიწონის ქართული მონასტრის ტიპიკონის მანამდე უცნობი ხელნაწერი (ასლი).

1936 წლის ზაფხულის არდადეგებზე მამა გრიგოლი იერუსალიმსა და სირიაში გაემგზავრა, მიუხედავად ქვეყნად არსებული სახიფათო მდგომარეობისა, შეისწავლა წმინდანთა ისტორია, მისი მოგზაურობის ადგილებში აღმოაჩინა არაერთი ქართული წარწერა, რომლებიც თავის დროზე გამორჩა ალექსანდრე ცაგარელს XIX საუკუნის 80-იან წლებში. "პირველი ქართველი ვიყავი, რომელმაც შეძლო შუა საუკუნეების შემდეგ ენახა წმ. სვიმონ მესვეტე მცირის მონასტრის ნანგრევები. სწორედ ამ მონასტერში დაირწა ქართული კულტურის აკვანი - V თუ VI საუკუნეში საქართველოში წამოვიდნენ მისიონერი ბერები, ხოლო XI-XII საუკუნეების მიჯნაზე აქ ცხოვრობდა ეკლესიის ცნობილი მამა ეფრემ მცირე", - სიამაყით აღნიშნავს მამა გრიგოლი მოგონებებში.

გრიგოლ ფერაძემ ასევე მოინახულა წმ. ვარლაამის მონასტერი კასიუს მთაზე. წმინდა მიწაზე ყოფნისას განსაკუთრებით დაინტერესდა პილიგრიმთა ჩანაწერებით, რომლებიც უკვე პალესტინაში ჩასვლამდე ჰქონდა დამუშავებული საკმაო რაოდენობით, და ვარშავაში დაბრუნების შემდეგ დაწერა მოხსენება პალესტინაში ქართული მონასტრების და ქართველი ბერების შესახებ. სირია-პალესტინაში მოგზაურობისას მამა გრიგოლმა 24 ძველი ქართული ხელნაწერი და V-VI საუკუნეებით დათარიღებული ეტრატი შეიძინა. "ეტრატი წარმოადგენდა უძველეს ქართულ ისტორიულ საბუთს, რომელსაც იგი თავზე ევლებოდა და მოწიწებით ემთხვეოდა", - წერდა ვიქტორ ნოზაძე.

როგორც იმჟამად ევროპაში მცხოვრები ქართველი, ბეჟან გიორგაძე ადასტურებდა, მკვდარი ზღვის სანაპიროზე, იერიქონის მიდამოებში, საქართველოს ეკლესიას სამონასტრო მშენებლობისათვის 1 ჰექტარი მიწა ჰქონია გამოყოფილი. მამა გრიგოლს აღმოსავლელი პატრიარქებისაგან ამ ფაქტის დამადასტურებელი საბუთიც მიუღია.

1937 წლის ზაფხულის არდადეგებზე გრიგოლ ფერაძე ავსტრიაში, ვენაში გაემგზავრა გრაცის უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკაში დაცული შუხარდტის ქართული კოლექციის გასაცნობად. დაბრუნებულმა დაწერა ნაშრომი ავსტრიაში დაცული ქართული ხელნაწერების შესახებ.

1937/38 წლის საშობაო არდადეგებზე გრიგოლ ფერაძე იტალიაში გაემგზავრა, იმოგზაურა ფლორენციაში, რომში, ნეაპოლში, პომპეიში. ვარშავაში დაბრუნებულმა გამოაქვეყნა ნაშრომი "დიონისე არეოპაგელის აპოკრიფული წერილი ეფესოელ ეპისკოპოს ტიმოთესადმი".

როგორც წმინდა გრიგოლის ძმისწული, რომანოზ ფერაძე აღნიშნავს ეს მოგზაურობები და სამეცნიერო მუშაობა, სამშობლოს მოწყვეტილი ადამიანისთვის, მასთან მიახლების ერთ-ერთი გზა იყო, თუმცა, კარგად თუ ჩავუკვირდებით, მამა გრიგოლის ფენომენს, ვნახავთ, რომ საქართველო სწორედ იქ მკვიდრდებოდა, სადაც მამა გრიგოლი იმყოფებოდა: კითხულობდა ლექციას, იკვლევდა პალიმფსესტს, წირავდა თუ ქადაგებდა; ეს იმიტომ, რომ უმთავრესი იპოვა - სულიერი მამული და გააცნობიერა, რომ "ქართლის ბედი ჩვენშია და ჩვენშია სამშობლო" ("რომელი ქერუბინთა").

ეროვნული საგანძურის გადამრჩენელი

მამა გრიგოლთან თანამშრომლობდნენ და მეგობრობდნენ ქართული ემიგრაციის რჩეული წარმომადგენლები: ექვთიმე თაყაიშვილი, მიქაელ თარხნიშვილი, მიქაელ წერე¬თელი, ზურაბ ავალიშვილი, გიორგი გვაზავა, კალისტრატე და ნინო სალიები, ვიქტორ ნოზაძე, გიორგი ნაკაშიძე და სხვანი. ბონში ხვდებოდა ნიკო მარს, რომელსაც შემდეგ წე-რილობით უკავშირდებოდა საბჭოეთში, როგორც ამერიკაში აკაკი პაპავასა და ინგლისში ანდრია გუგუშვილს, ჟურნალ "გეორგიკას" გამომცემელს.

ბევრმა, ალბათ, არ იცის, რომ უცხოეთში გატანილი ეროვნული საგანძურის გადამრჩენელი, ექვთიმე თაყაიშვილთან ერთად, მამა გრიგოლიც გახლდათ; მოგეხსენებათ, ფაშისტების მიერ ოკუპირებულ საფრანგეთში საქართველოს მენშევიკური მთავრობა გადახდისუუნარო აღმოჩნდა. ამ ფაქტმა საგანძურის აუქციონზე გატანის საკითხი წამოჭრა.

გერმანელებმა უმალვე მოინდომეს განძის შეძენა და მისი მატერიალური ღირებულების თაობაზე კომპეტენტური დასკვნის წარმოდგენა გრიგოლ ფერაძეს დაავალეს. არჩევანში ნამდვილად "არ შემცდარან". მამა გრიგოლმა ჩვენი სიწმინდეები გულმოდგინედ აღნუსხა, ხოლო საექსპერტო განაჩენი დაახლოებით ასე ჟღერდა: "განძს არავითარი მატერიალური ღირებულება არ გააჩნია, მას მხოლოდ ისტორიული მნიშვნელობა აქვს ქართველი ხალხისათვის". ეროვნული საუნჯე ხელუხლებელი დარჩა.

ფაშისტებს ამ განძეულის მხოლოდ ერთი ყუთიც რომ გაეხსნათ, გრიგოლ ფერაძეს სიცოცხლეს გამოასალმებდნენ. მან ეს შესანიშნავად იცოდა, მაგრამ ისიც კარგად უწყოდა, ამ საგანძურის დაკარგვა როგორი ტრაგედია იქნებოდა ქართველი ერისათვის. ასე გადაარჩინა გრიგოლ ფერაძემ საქართველოს უნიკალური განძი.

საოცარია, როგორ ახერხებდა, ეს ჯერ კიდევ ახალგაზრდა კაცი, სამშობლოსგან ასე მოშორებით მცხოვრები, სიცოცხლის ყოველი წუთი მშობლიური ქვეყნისთვის მიეძღვნა. ცხოვრების განსაკუთრებით მძიმე მომენტებში, გრიგოლი ხშირად იმეორებდა წმინდა იოანე ოქროპირის სიტყვებს: "უფალო, გმადლობ ყველაფრისათვის!"

"ვეფხისტყაოსნის" იუბილე პოლონეთში

1937 წ. შემოდგომაზე ვარშავის მართლმადიდებელი ქართული კოლონიის დახმარებით მამა გრიგოლი მონაწილეობდა შოთა რუსთაველის ,ვეფხისტყაოსნის" 750 წლისათვის იუბილის ორგანიზებაში. მან ამ მოვლენას და პოეტს რამდენიმე ნაშრომი მიუძღვნა. მათ შორის აღსანიშნავია "შოთა რუსთაველის რელიგია", სადაც მოძღვარი ასკვნის, რომ "შოთა რუსთაველი ბიბლიურ სიმართლეს და ანდერძს გადმოგვცემს ისე, როგორც ქრისტემ გააკეთა - მზის, ყვავილებისა და არაჩვეულებრივი ფერების მეშვეობით, ჩვეულებრივი და უბრალო ენით, რომელიც არ საჭიროებს არც განათლებას, არც რაიმე დამატებით ცოდნას მათ გასაგებად.

ეს ქმნილება იპყრობს და აღამაღლებს ყველას, ვისაც იგი წაუკითხავს. ეს პოემა ესმოდა უბრალო ხალხს, უბრალო ქართველ გლეხს, რომელიც მთლიანად ითვისებდა ქმნილებიდან მოწოდებულ შეგონებებს. "ვეფხისტყაოსანი" მისთვის იყო სახარება, რომელიც თითქმის ზეპირად იცოდა და რომლის ციტატებსაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში იყენებდა. ახლა მაგონდება ერთ-ერთი გლეხის შეკითხვა, რომელიც მოვისმინე 1919 წელს, სოფელში მასწავლებლად ყოფნის დროს: რომელი ქმნილებაა უფრო საინტერესო - სახარება თუ "ვეფხისტყაოსანი"? სახარება, - ვუპასუხე! მან უნდობლად შემომხედა. სხვა პასუხს ელოდა!"

დასასრული იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

1234567

>