რუსეთის სამხედრო ქმედებები დასავლეთ საქართველოში

ელჩობის შედეგად, ეკატერინე II-მ იმერეთში ოთხასკაციანი სამხედრო შენაერთი გამოაგზავნა. 1769 წლის სექტემბერში ტოტლებენი იმერეთში შევიდა. ოქტომბერში ქართველები და რუსები შორაპნის ციხეს გარს შემოერტყნენ. ამ დროს სოლომონს ცნობა მოუვიდა, რომ თურქები, დადიანთან ერთად, იმერეთში შემოიჭრნენ. სოლომონი იძულებული გახდა წასულიყო, შორაპანთან კი ტოტლებენი დატოვა. ტოტლებენმაც თვითნებურად მოხსსნა ალყა და ქართლში გადავიდა.

გენერალი ტოტლებენი, დახმარების ნაცვლად, ცდილობდა, სოლომონსა და ერეკლეს შორის შუღლი ჩამოეგდო. მეფე ერეკლე ხომ მიატოვა ასპინძის ომში, მანამდე კი საომრად მომზადებულ სოლომონს უთხრა: "თუ წამოხვალ, მხოლოდ ხუთასი კაცით წამოდიო".

ასპინძის ომში ერეკლეს ბრწყინვალე გამარჯვებამ სოლომონს საშუალება მისცა, იოლად აეღო ბაღდათისა და ცუცხვათის ციხეები. შეიჭრა ქუთაისშიც. ამჯერად, ტოტლებენი დაეხმარა იმერეთის მეფეს. ცნობილია, რომ ქუთაისის თურქი მეციხოვნეები ტოტლებენმა მშვიდობიანად გააპარა. ტოტლებენის თვითნებურმა გადაწყვეტილებებმა სოლომონთანაც ურთიერთობა დაძაბა. მრავალი დამპყრობელი თურქი, 500 კომლზე მეტი, გაყარეს ქუთაისიდან. გაწმინდეს მეჩეთებისგან იმერეთი, ბევრი გამაჰმადიანებული ისევ ქრისტიანად მოინათლა.

ამ გამარჯვების შემდეგ მეფე სოლომონს ქუთაისის ღვთისმშობლის ტაძრისთვის, ადგილ-მამულები შეუწირავს, და წინა მეფეთა წყალობის სიგელებიც გაუახლებია, გთავაზობთ ამონარიდს ამ სიგელიდან.

შეწირულობის წიგნი სოლომონ I-ისა, ქუთაისის ღმრთის-მშობლისადმი

შენ, მარიამ დედისა ღმრთისანი ღმერთსა მოეხვეოდეს, შენ ხარ ღურბელ-ცვარისა მშობელ და ცვარითა საუკუნოსა მამისა კაცთა ზედა რისხვის ცეცხლისა დამშრეტელ.

ჰოი, ქუთათისის ღმრთისმშობელო, შენ მიერ ეკლესიისა შვილნი მადლით ღმერთი და იესო ბუნებით ღმერთი, ორივე იქმნეს და ურთიერთარს ამბორს უყვეს, ძემან განხორციელებული გვამი თვისი წარუდგინა მშობელსა მამასა და შეაერთა ბუნება კაცთა ღმრთივ ხორცთა შინა და ხორცი სიტყვისა ღმრთისა გვამსა შინა, მაცხოვარ გვექმნეს ტომ-ნათესავთა შენთა.

და აწ მეცა, სურვილით მსასოსა შენსა და სულით, გულით და გონებით თაყვანისმცემელსა შენსა, აფხაზ-იმერთა ყოვლობისა მფლობელსა, მეფეთ-მეფესა სოლომონს, პანკრატიან-დავითიანსა მრავლით ჟამითგან მენება გამოხსნა შენისა ცის სფეროის უმაღლესის ეკლესიისა, ვინაიდგან ცოდვათა ჩვენთა ძლით, მიშვებითა ღმრთისათა, თათარ-ოსმანთა მტკიცედ ეპყრად ქუთათისისა ციხე-ქალაქნი, და ახალ სამოთხედ წოდებულნი შვენიერ-ჰაეროანი ეკლესია შენი უწყალოდ დაერღვიათ და ლამოდენ ძირითურთ აღმოთხრასა და ქრისტიანეთა ერთ-შენთა მიმოდატაცებასა და განბნევასა.

მას ჟამსა, შეწევნითა შენითა, დედაო ღმრთისაო, შთამეჭრა გულსა ცეცხლი შურისგებისა უცხო თესლთა მათ ზედა და ვიძიე სამღთო შური ელია დიდისა, და დღე და ღამე მხურვალედ ვმეცადინობდი ღონითა რათამე აღფხვრასა ბილწთა ოსმანთასა.

ვხადე სახელსა ზენასა და მყისთანად წარვავლინე ქუთათელ-მიტროპოლიტი აბაშიძის ძე მაქსიმე ევროპიად. და ხვაიშნითა ღმრთის მტვირთელისა მარჯვენისა შენისათა, მომცა შეწევნა ლაშქრითურთ უყოვლად დიდებულესმან იმპერატორმან ეკატერინემან, მფლობელმან რუსეთისამან.

ხოლო ოდეს მოიწია ქუთათელი თანა ღრაფ-სპასალარ-მხედრებითურთ, მუუნთქსვე მალიად შევკრიბენ, ახოანი, ბუმბერაზნი ჩემნი ყრმა-ჭაბუკნი იმერნი, მხედრობაი ქრისტეს მოსახელე, რომელთაცა სასვამად, ვითარცა ღვინოი, სწყუროდათ სისხლი ოსმანთა.

და ესრეთ ერთობით აღვლესნეთ გულნი დათხევად სისხლისა, ტაძრისა შენისა გამოხსნისათვის. ვთქუთ ყოველთა მარიამ დაბადებულთა დედოფალო, გვიძღოდე ერთა შენთა და ზედა-მივეტივენით კისკასად ბილწთა ოსმანთა, ვითარცა რა არწივი გუნდსა კაკაბთასა, ვითარცა ლომი ზვარაკსა, ვითარცა მარტორქაი სპილოსა და ვითარცა მგელი ცხოვართა.

და არა ძალითა ჩვენითა, არამედ შეწევნითა შენითა, დედაო ღმრთისა, მყის შევმუსრენით ქალაქ-ციხე სიმაგრენი მათნი, დავათრეთ ხრმალი ჩვენი სისხლთა შინა თათართასა, აღუდევით ცეცხლი შურისგებისა სისხლთა მათთა, შუვა უბან-ფალოც-ქულბაქთაა მათთა, მუყრნი და მღვდელნი მათნი დავკლენით, მახვილოსანი მოვსწყვიდენით, ბომონ-ბაგინნი მიძგიდითურთ დავარღვიენით.

ხოლო იავარ დედა-წულნი მათნი რომელნიმე რუსეთის იმპერატორს მიუძღვანენით და უმრავლესნი და უმრავლესნი კავკასიის მთათა შინა მიმოდათესვით დავაბნინენით ოვსთა, სვანთა და ქისტთა შორის. ხოლო ვიეთნი, რომელთაცა ინებეს, ქრისტიანე ვყვენით.

არამედ ძლიერი ძლევა მათი განფხვრა საყოფელთაგან შენითა შეწევნითა და თანაბრძოლებითა იქმნა, ქუთათისის ღმრთისმშობელო და არა ძალითა ჩვენითა.

და ამასა აღნთებულითა გონებითა მრავალგზის გმადლობ მონა შენი თანამეცხედრე ჩემი, კნინი, მდაბალი მხევალი შენი, დედოფალთ-დედოფალი, დადიანის ასული მარიამ, მხოლოდშობილი ძე ჩემი, უფლისწული ალექსანდრე და მრჩობლნი ასულნი ჩემნი: დარეჯან და მარიამ, ერთობით მიწასა ზედა დამმრდომნი, ცრემლით აღმსებულნი, თაყვანის გცემთ, გმადლობთ, გიგალობთ და გაკურთხევთ, სულთა და ხორცთა ჩვენთა, წულებრ დათხეულთა, შევსწირავთ შენდა.

გარნა ვინაიდგან ამა ესოდენისა ძლევისა მონიჭებბისათვის თანამდებ ვიყავი მხურვალედ მსახურებად წმიდისა ტაძრისა შენისა, ამისთვის მოსწრაფებით ძიება ვყავ პირველ დიდებულთა მეფეთა, მამა-პაპათა ჩვენთა მიერ შემოწირულისა მამულისა, მოსახლე გლეხისა და აგარაკისა შენისა, რომელნიცა ბილწ ოსმალ-თათართა მიერ მძლავრებულ იყვნეს წარტყვენითა და რომელნიმე მათ ეპყრნეს და რომელნიმე ოხერ და უშენ ქმნილ იყვნეს წარტყვევნითა და მიმოდატაცებითა მახმადიანთა, ყოვლითურთ სავსებით ყოველნივე გამოვნახეთ, გამოვიძიეთ და გამოწვლილეთ და ერთობით განგიახლეთ, დავამტკიცე პირმშო ძითთურთ ჩემით და აღვბეჭდე სამეფოთა ბეჭდიტა, რათა საუკუნოდ შეურყეველად ეგოს მომავალთა მეფეთა ტომთა ჩვენთაგან, რომელსაცა ქვემორე ანაწერი საცნაურ ჰყოფს.

ამის შემდეგ მეფე სოლომონი ჩამოთვლის ქუთაისის ღმრთისმშობლისადმი შეწირულ მამულებს, გლეხებსა და აგარაკებს. ბოლოს კი საშინელ წყევას ურთავს, მათთვის, ვინც გაკადნიერდებოდა და შეეცილებოდა ეკლესიას ქო¬ნებას, ან დაარღვევდა და შეცვლიდა შეწირულობის ამ სიგელს.

ბოლოს კი დასმული ყოფილა ორი ბეჭედი:

1. დავითის ნორჩი ჯვრით მტერს მოვრჩი, მეფე სოლომონ.
2. ქრისტეს ძალო, შენთვის ვხმობ, ტახტს მათი ვპყრობ, დედოფალი მარიამ.
....

1770 წ. ტოტლებენმა, სოლომონის აზრის გაუთვალისწინებლად, ფოთის ციხის ალყა დაიწყო, რომელიც ვერ აიღო. ამას, ოსმალების მხრივ, ფოთისკენ ახალი ნაწილების გადმოსროლა მოჰყვა. სოლომონ მეფემ სწრაფი სამხედრო მანევრით გზა გადაუკეტა გურიიდან ფოთისაკენ მომავალ ჯარებს. 1771 წლის 3 იანვარს რუსებმა ფოთი აიღეს. იმავე წელს ტოტლებენი სუხოტინმა შეცვალა. 1772 წელს რუსის ჯარმა, თავის ახალ მეთაურ სუხოტინთან ერთად საქართველო დატოვა.

სოლომონს ისევ მოუწია შიდა ომებში ბრძოლამ, გააქტიურდნენ ოსმალებიც.

1772 წელს ქობულეთს შეესიენ თურქები. მოურავი მამუკა თავდგირიძე შეებრძოლა მტერს, მაგრამ არაფერი გამოუვიდა და ადრე მიტაცებულ აჭარისა და გურიის მიწებს თურქებმა ქობულეთიც მიუერთეს. მაქსიმე თავდგირიძეს სარწმუნოება შეაცვლევინეს და ბეგად დანიშნეს.

ახალციხის ფაშა აგრძელებდა საქართველოში მარბიელი რაზმების შემოგზავნას. ოსმალთა წინააღმდეგ ერთობლივი მოქმედების მიზნით, 1773 წელს სოლომონმა და ერეკლემ თავიანთი კავშირი ხელშეკრულებით გააფორმეს და ხელშეკრულების ასლი რუსეთის მთავრობას გაუგზავნეს. იმავე წელს, ერეკლესა და სოლომონის ჯარები გორში შეიყარნენ და ჯავახეთში ერთად გაილაშქრეს. ქართველთა შეერთებულმა ჯარმა არტაანამდის მიაღწია, მაგრამ სოლომონი მოულოდნელად ავად გახდა და ჯარი უკან გამობრუნდა.

ვიდრე საუბარს გავაგრძელებთ, გაგაცნობთ ერეკლე II-სა და სოლომონ I-ს შორის დადებულ მეგობრობის ხელშეკრულებას.

დასასრული იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

123456789

>