"ხოლო უკეთუ დასაბამი იგი წმიდა არს და თბეცა; და უკეთუ ძირი იგი წმიდა არს და რტონიცა მისნი" (რომაელთა 11,18).

ყრმობა

მარად ნეტარსახსენებელი ბერდიდი სქემმღვდელმონაზონი ილარიონი წარმოშობით იმერელი იყო. დაიბადა 1776 წელს ქუთაისის გუბერნიაში, შორაპნის მაზრის სოფელ ლოსიათხევში. მისი მშობლები - ხახული და მარიამ ყანჩაველები (ძველ ხელნაწერებში ხშირად შეხვდებით წმინდა ილარიონის მინაწერს, სადაც ის გვთხოვს, ვილოცოთ მისთვის, "ცოდვილი ბერის ილარიონ ყანჩაიშვილისთვის", - კ.კ.), ძველ აზნაურთა გვარის წარმომადგენლები, ძალზე ღვთისმოსავი ადამიანები იყვნენ და განსაკუთრებული გულმოდგინებით თაყვანისცემდნენ წმინდა დიდმოწამე გიორგის.

მათი ღვთისმოსავობისთვის უფალმა ისინი პირველშობილი ყრმით, ვაჟით, დააჯილდოვა, რომელსაც წმინდა ნათლისღებისას იესე უწოდეს. როცა იესეს ექვსი წელი შეუსრულდა, მისმა დედისძმამ, ტაბაკინის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტრის მეუდაბნოემ, ბერდიაკონმა სტეფანემ, ყრმა მშობლების სახლიდან წაიყვანა და თორმეტი წლის მანძილზე უდაბურ მთაზე ზრდიდა, ვიდრე თვითონ არ აღესრულა.

ბერდიაკონი სტეფანე, ერისკაცობაში სვიმეონი, აზნაურიშვილი, სიყრმიდანვე ღვთის შიშში იზრდებოდა და წმინდა წერილი შინ ჰქონდა შესწავლილი. შემდეგ სასახლეში მიიყვანეს და მეფის მცველთა შორის ჩაწერეს, სადაც სახლთუხუცესის, თავად გიორგი წერეთლის განმგებლობაში იმყოფებოდა. სასახლეში ყოფნისას სვიმონი მკაცრად, თავშეკავებულად ცხოვრობდა, მუდმივად ლოცულობდა და ცდილობდა, უმეტესად სასულიერო პირებთან ჰქონდა კავშირი, რომელთაც რჩევებისთვის მიმართავდა ხოლმე.

სასახლეში მას ყველა პატივსა სცემდა. ამიტომაც ეძნელებოდა მას მეფის სამსახურის დატევება და ბერად შედგომა, რომელიც ასე მხურვალედ სურდა. მაგრამ როცა ასისთავის ჩინს მიაღწია, თავისი მფარველის, თავად წერეთლის შუამავლობით, მეფის სამსახურიდან გათავისუფლდა.

სანატრელი თავისუფლების მიღების შემდეგ, მან მაშინვე გაიძრო სამხედრო სამოსელი, უგულებელსყო ყოველივე ამსოფლიური დიდება და ტაბაკინის მონასტერში ღვთის სამსახურში ჩადგა. ამ დროს მონასტერს ხელმძღვანელობდა ბერდიდი არქიმანდრიტი გერმანე, კაცი დიდსულიერი. მას უფლისგან უხვად ბოძებული მადლით ლოცვით წვიმა მოჰყავდა და სნეულებს კურნავდა. მას წესად ჰქონდა წმინდა მოწამეთა კანონები ცისკარზე წაეკითხა. ამ დროს თვალთაგან წყაროსავით სდიოდა ცრემლი. მამა ილარიონს შემდგომში დიდად უკვირდა, რომ ხორცის ჭამა მამა გერმანეს სასწაულის ქმნაში ხელს არ უშლიდა.

მონასტერში ცხოვრების სამი წლის თავზე, ქუთათელმა მიტროპოლიტმა დოსითეოსმა სტეფანეს ბერდიაკვანად ხელნი დაასხა. ამის მერე, მალევე სტეფანემ ბერდიდ მამა გერმანეს, თავისი დიდი ხნის სურვილი გაუმხილა, რომ განმარტოებული ცხოვრება სურდა. ბერდიდმა კი, როგორც გამოცდილმა კაცმა, რომელსაც თავისი ხანგრძლივი მიმომწირობის მანძილზე პალესტინის წმინდა მიწასა და სინაიზე, ეგეოისის ზღვის კუნძულებსა და ათონის წმინდა მთაზე მრავალი დიდებული მოსაგრე ენახა, ყველა ღონე იხმარა, რომ მისთვის განზრახვა შეეცვლევინებინა, რათა ეშმაკის მახეში - ხიბლში არ ჩავარდნილიყო; მაგრამ მერე, როცა მის სიმტკიცეში დარწმუნდა, დათანხმდა, ოღონდ არა მაშინვე, არამედ, უპირველესად, სხვადასხვა მორჩილებაში სამწლიანი მკაცრი გამოცდა მოუწყო. ყოველი ერთი წლის გავლის მერე რომელიმე მონაზონთან მესენაკედ დაადგენდნენ ხოლმე. ასე გაიარა კიდევ სამმა წელმა - მონასტერში მან სულ ცხრა წელი იცხოვრა.

მაგრამ ამ დროის გავლის მერე სტეფანეს მოძღვარმა მონასტრის ბერდიდთა სულიერი საბჭო შეკრიბა. მოუხმეს სტეფანესაც, ჰკითხეს თავისი განზრახვის შესახებ და კვლავ მტკიცე პასუხი მოისმინეს. მაშინ ბერდიდებმა ჰკითხეს, რომელ ადგილას სურდა განმარტოება. მან კი, სიყრმიდანვე ღვთის ნებასა და მამათა ხელმძღვანელობას მინდობილმა, ეს ბერდიდების განსჯას მიანდო და მათი რჩევით, მონასტრიდან ექვსი კილომეტრით დაშორებული მთასა და უღრან ტყეში მდებარე ადგილი აირჩია, სადაც ადრე ბევრი მეუდაბნოე ცხოვრობდა.

ამ გამოცდის შემდეგ მას ნება მისცეს, ბოსტანი გაეშენებინა და ორი ღამე უდაბნოში დარჩენილიყო, მაგრამ მესამე დღეს აუცილებლად სავანეში უნდა გამოცხადებულიყო. მეოთხე წელს ნება მისცეს, უდაბნოში ოთხი ღამით დარჩენისა, ხოლო მეხუთე დღეს მონასტერში უნდა მისულიყო საღამომდე და შაბათ-კვირას იქ დარჩენილიყო; მეხუთე წელს კი ხუთი დღით განმარტოების ნება მისცეს, ხოლო შაბათ-კვირას კვლავ სავანეში დაბრუნდებოდა.

როცა ღვთის მადლის შეწევნით მოსანგრეობაში განმტკიცდა, ბერდიდებმა მისი განმარტოების ურყევი წადილი ირწმუნეს და სრულ მყუდროებაში ყოფნის კურთხევა მისცეს. სამი წელი სრულიად მარტო ცხოვრობდა, მერე კი საღმრთო მოშურნეობით აღიძრა, რომ ვინმე მეუდაბნოური სულით აღეზარდა. დიდი ხნის განსჯის შემდეგ, სოფელ ლოსიათხევში გაემართა მარიამ ყანჩაველთან და მას და მის ქმარს შესთავაზა, თავიანთი პირველშობილი ძე ღვთის სამსახურისთვის მიეძღვნათ. მშობლები დიდხანს ყოყმანობდნენ და ვერ გადაეწყვიტათ, მაგრამ როცა ბერდიდმა მათ უწინასწარმეტყველა, რომ ღვთის ნების შეწინააღმდეგებისთვის მათ ვაჟი მოუკვდებოდათ და შვილთასხმის უნარსაც დაკარგავდნენ, სასწრაფოდ გააყოლეს შვილი, რომელიც მაშინ სულ ექვსი წლისა იყო.

ბერდიდმა თან წაიყვანა იესე და მას თორმეტი წლის მანძილზე ზრდიდა, ვითარცა ახალნერგს, ასწავლიდა მას მდუმარებას, თავშეკავებას, ლოცვას და საღმრთო წერილის კითხვას. მხოლოდ იშვიათად აძლევდა ნებას, რომ ყრმას მშობლები ენახა, ანდა მონასტერში წასულიყო. მამა ილარიონი ეგზომ მცირე ასაკში გახდა მეუდაბნოე, მან ადრევე შეიცნო ეშმაკის ბოროტება, რომელსაც ყველაზე მეტად მეუდაბნოები სძულს. ერთი მხოლოდ უფალმა იცის, რამდენჯერ დაესხა თავს სიკეთის მოძულე ეშმაკი, დემონები სხვადასხვა მზაკვრობებით ცდილობდნენ იესე ან ჭკუიდან შეეშალათ, ანდა თავი მოეკვლევინებინათ. ღამით ისინი ავაზაკების სახით ესხმოდნენ თავს, ანდა დედის ხმით ეძახდნენ და მოაგონებდნენ მიტოვებულ მამისეულ სახლს, დღისით კი დათვებისა და სხვა მხეცების სახით მის შეშინებას ლამობდნენ.

სოფელს სრულიად მოწყვეტილმა ამგვარ მძაფრ ბრძოლაში გაატარა სიყმაწვილის წლები. მამა სტეფანეს სიცოცხლის ბოლო წლებში მათთან მოვიდა თავად აბაშიძეს გამოქცეული გლეხი, რომელიც სამწლიანი გამოცდის შემდეგ ლავრენტის სახელით მონაზვნად აღკვეცეს. შემდგომში მან მოილოცა წმინდა მიწა და იერუსალიმში მღვდელმონაზვნად ხელნი დაასხეს. უფლის საფლავთან დიდად მოღვაწების შემდეგ, იერუსალიმის პატრიარქის კურთხევით, ის ათონზე ივერთა მონასტერში გაემგზავრა, სადაც დაასრულა კიდეც მიწიერი ცხოვრება. მამა ილარიონი მასზე ყვებოდა, რომ ის ღვთის სიყვარულითა და სიმდაბლის სულით იყო ავსებული; მამა ბენედიქტე კი, რომელიც შეესწრო მის გარდაცვალებას, ამბობდა, რომ მამა ლავრენტი ნეტართა სიკვდილით აღესრულა, ანთებული სანთლებით ხელებაპყრობილმა სული თვისი ჩააბარა უფალს.

როცა მოახლოვდა ბერდიდ სტეფანეს აღსასრული, მან წინასწარ შეიტყო ეს და იესეს ანდერძად დაუბარა, რომ მისი სიკვდილის მერე მაშინვე გასცლოდა იქაურობას, რამეთუ იქ ხელმძღვანელის გარეშე ცხოვრებით, ვაითუ, ეშმაკის ბადეში მოხვედრილიყო. ამის შემდეგ მამა სტეფანე წავიდა მონასტერში, გამოემშვიდობა და უკანასკნელად ეამბორა ძმებს, მერე დაბრუნდა თავის სენაკში და რამდენიმედღიანი ავადმყოფობის შემდეგ წარვიდა ნეტარ მარადისობაში.

ბერდიდის გარდაცვალება დიდი დანაკარგი იყო როგორც მონასტრის ძმებისთვის, ასევე ერისკაცებისთვისაც. მისი სახით ბევრს მოაკლდა მლოცველი, დამრიგებელი და ნუგეშინისმცემელი.

მამა ილარიონი მასზე მოწმობდა, რომ მამა სტეფანე იყო მკაცრი მონაზვნური წესების აღმასრულებელი და უმაღლეს სულიერ საგანთა განსჯის საფეხურისთვის მიეღწია. კვირების მანძილზე მხოლოდ მჭადის ნატეხით, მარილითა და წყლით საზრდოობდა და ზოგჯერ იხმევდა მცირეოდენ ბოსტნეულს. დიდმარხვაში კვირის სამ დღეს საერთოდ არ იღებდა საკვებს. ბევრი მიდიოდა მასთან რჩევისთვის. ერთ ერისკაცს შეკითხვაზე, რომელიც მონაზვნობას ესწრაფვოდა, მან უთხრა: "თუ გსურს მონაზვნობა.. მაშინ ყველა ჟინისა და ამსოფლიურ მიდრეკილებათა ნახევარი ჯერ კიდევ ბერად აღკვეცამდე უნდა მოიკვეთო, მერე კი იღვაწო, რათა შენში საბოლოოდ აღმოიფხვრას ერისკაცული ცხოვრების კვალი".

ბერდიდის სიკვდილის მერე იესე ტაბაკინის მონასტერში გადავიდა, მაგრამ იქ მცირე ხანს იცხოვრა, რადგან დიდი საღმრთო მოშურნეობა ჰქონდა სწავლის გაგრძელებისა. როცა შეიტყო, ტფილისში სასწავლებელი გაიხსნაო, ყველას გაუფრთხილებლად ქართლში წავიდა. გზად გორის მაზრის სოფელ ნიქოზში, სამღვდელო პირებისადმი თავისი ჩვეული მოკრძალებით, კურთხევის ასაღებად ნიქოზის ეპისკოპოს ათანასესთან შევიდა. ამ წმინდა კაცმა ის ღამის გასათევად თავისთან დატოვა, მისი ცხოვრება გამოკითხა. ხოლო შემდგომ ძველ მამათა მსგავსად, სტუმარს სთხოვა, ერთად ელოცათ. იესემ ლოცვა ქართული ლოცვანის მიხედვით წართქვა.

მისი ლოცვით ფრიად დამტკბარმა მღვდელმთავარმა მიმართა მას, როგორც დამრიგებელმა და მრჩეველმა: "შვილო ჩემო, სასწავლებელში ისეთს ვერაფერს ისწავლი, რაც უდაბნოში გისწავლია; ასე რომ, დაბრუნდი შინ. უფალი ღმერთი, რომელმაც ლოცვა გასწავლა და შენი ბერდიდის ლოცვები ისეთ მდგომარეობაში მოგიყვანენ, რომ გამოადგები ღვთის ეკლესიას და შენს ერს".

და იესეც, ღვთის კაცის ლოცვა-კურთხევით, ლოსიათხევში, მშობლების სახლში დაბრუნდა.

მალე მამამ იესე სასახლეში წაიყვანა და ვითარცა მსხვერპლი, შესწირა მეფის სამსახურს. მეფემ იესე განსასწავლად თავის დაახლოებულ პირს, თავად გიორგი წერეთელს მიაბარა. ხოლო მან იხილა რა აღსაზრდელში სულიერი საგნებისადმი ძლიერი სწრაფვა, ცოდნის გასაღმავებლად ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტერში მცხოვრებ განსწავლულ არქიმანდრიტს, ერისკაცობაში თავად სოლოღაშვილს გადასცა.

მამა გერონტი ცდილობდა, თავის მოწაფეში უმეტესად ლოცვის სიყვარული გაეღრმავებინა და მას მკაცრი მონაზვნური სულისკვეთებით ზრდიდა. ასე რომ, შემდგომში მამა ილარიონი გაოცებით იხსენებდა, როგორ იდგა ბერი ღამისთევის ლოცვაზე მზის ამოსვლამდე და მასაც აიძულებდა, ლოცვაზე მასთან ერთად მდგარიყო. ასე ატარებდნენ ისინი მთელ ღამეებს ფსალმუნთგალობასა და ქართული ლოცვანიდან ლოცვების კითხვაში. ბერდიდთან სრულ მორჩილებაში მყოფი იესე მოსაგრე ცხოვრებით ცხოვრობდა.

ერთხელ, ზამთარში, მამა გერონტიმ დაავალა მას, თავის მეგობართან წერილი წაეღო და თოვლში ფეხშიშველი გაუშვა. როცა წერილი ადრესატს მიუტანა, იესეს ხილვით გაოცებულმა მასპინძელმა იესეს ორი პიასტრი მისცა და უბრძანა, ქალამნები ეყიდა. დაბრუნდა უკან ბერდიდთან ფეხჩაცმული, მან კი მოუთმენელობისა და სულმოკლეობისთვის მკაცრად უსაყვედურა. ყველაფერთან ერთად ბერდიდი თავის მოწაფეს თავშეკავებასაც ასწავლიდა, ოღონდ არ ერთბაშად, არამედ თანდათან, საფეხურიდან საფეხურზე აჰყავდა.

თავდაპირველად, იესეს ორშაბათს, ოთხშაბათსა და პარასკევს მზის ჩასვლამდე საკვების მიღება აუკრძალა, მერე კი სრულიად გადააჩვია ამ დღებში ჭამას. ამასთან საერო მეცნიერებებსაც ასწავლიდა: სუფთა წერას, გრამატიკას, არითმეტიკასა და სხვას. ასეთ დაუცხრომელ მღვიძარე ღვაწლში იესემ სამწელიწადნახევარი დაჰყო მამა გერონტისთან. როცა ბერდიდმა დაინახა რომ ყმაწვილმა ასე მცირე ხანში ყველა მეცნიერება აითვისა, მაშინ ის თავად წერეთელთან დააბრუნა სხვა საერო მეცნიერებათა ასათვისებლად. თავადს იესე მუდამ გვერდით ჰყავდა და სადაც წავიდოდა მუდამ თან დაჰყავდა.

ერთი წლის შემდეგ თავადმა იესეს თავისი ამალის შემოსავალ-გასავალისთვის თვალის დევნება დაავალა. აგრეთვე თავის სახელით ბრძანების წერა მიანდო და ამისთვის თავისი სახელობითი ბეჭედი გადასცა.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

წმინდა ილარიონ ქართველთან დაკავშირებით ასევე შეგიძლიათ წაიკითხოთ სხვა სტატიები - გადადით ლინკზე