ჩანაწერები მამა ილარიონზე

იმ დროს, როცა მამა ილარიონი მღვიმეში ცხოვრობდა, მასთან ერთი მეუდაბნოე შევიდა. სულიერ საკითხებზე საუბრის შემდეგ შეექცნენ ახალთახალ რბილ პურს, ვგონებ, იმავე მეუდაბნოის მიერ მოტანილს. სტუმარი მამა ილარიონს დაპირდა, რომ მალე მობრუნდებოდა და ნახავდა. მაგრამ ბერდიდის მონახულება მხოლოდ ერთი თვის შემდეგ შესძლო. ამიტომაც, როცა მოვიდა, დაგვიანებისთვის შენდობა ითხოვა.

მამა ილარიონი შეედავა: "რა ოთხი კვირა? გუშინ არ იყავი ჩემთან და ვისაუბრეთ?!" მამები რამდენიმე წუთი დაობდნენ, თითოეული თავისას ამტკიცებდა. გაახსენდათ ის რბილი პური, რომელიც მათ მამა ილარიონის ფიქრით, გუშინ ჭამეს. მამა ილარიონი წავიდა მორჩენილი პურის გამოსატანად, მაგრამ ის უკვე დაობებული და გაქვავებული იხილა. მაშინ დარწმუნდა, რომ მეუდაბნოე მართალი იყო. ამან ის ჩააფიქრა, რადგან მთელი ეს დრო სულიერ აღტაცებაში იმყოფებოდა და ყოველივე ამქვეყნიური დავიწყებოდა.

ერთხელ მამა ილარიონმა თავს გადახდენილი ამბავიც მოჰყვა, მაგრამ ვითომ სხვა ადამიანზე. ერთი მონაზონი დაყუდებული იყო. ერთხელ თავშესაფრიდან გამოსულმა დემონი დაინახა ბერის სახით, რომელიც იჯდა და ისე მწარედ მოთქვამდა, - ძნელად თუ მოიპოვება კაცი რომელსაც შეუძლია ბუნებრივად მიეცეს ამგვარ მწუხარებას. განდეგილი მას, როგორც კაცს, თანაგრძნობით მოეპყრა და ჰკითხა, ასე მწარედ რა გატირებსო. ეშმაკმა უპასუხა, რომ უკვე ოცდაათი წელია, რაც ღმერთს ერთი, კონკრეტული ცოდვის მიტევებას ევედრება, მაგრამ უფალი არ ჰპატიობს. ამის თქმა იყო და ეშმაკმა კვლავ ტირილი და გოდება წამოიწყო.

მონაზონმა, როგორც შეეძლო, დაამშვიდა მტირალი, მაგრამ როცა თავის კელიაში დაბრუნდა, იმავე ეშმაკისგან შთაგონებული მზაკვრული აზრი აეკვიატა: "აი ადამიანი, ერთი ცოდვის გამო ტირის და ღმერთს შენდობას თხოვს, მაგრამ ღმერთი არ ჰპატიობს. შენ კი სიყრმიდანვე სცოდავდი, სცოდავ და განარისხებ ღმერთს. რაღას ელი? აქ რატომ ცხოვრობ და ტყუილად ფლანგავ დროს?"

მაგრამ მოწყალე უფალმა არ დაუშვა თავისი ერთგული მონა ეშმაკის ბადეში მოხვედრილიყო და დაყუდებულს იქვე მოესმა ხმა: "ნუ დაუჯერებ შენს მაცდუნებელ ეშმაკს. გადი და უთხარი, რომ მარტო ერთ ოცდაათწლიანი ტირილი კი არ მოულბობს გულს ღმერთს, არამედ ადამიანს მთელი სამყაროს ცოდვა რომ ედოს და მთელი გულით შეინანოს, მაშინ უფალი მიიღებს მის სამსაათიან სინანულს და შეუნდობს მონანულს. შენ, სატანასაც კი მიგიღებდა უფალი, თუკი შეინანებდი".

როცა მონაზონი გავიდა და ეშმაკს ეს სიტყვები უთხრა, მან გადაიხარხარა და უთხრა: "ჰაა! ბერიკაცო, მიცანი?!" და მაშინვე გაქრა.

ერთხელაც ათონზე ძაღლი გაცოფდა. სარდარები ბევრს დასდევდნენ და მაგრამ ვერ შესძლეს მისი დაჭერა. ძაღლი თავს ესხმოდა პირუტყვსა და ხალხს. მამა ილარიონის კელიასთანაც მიირბინა. მან ის სარკმლიდან დაინახა და მამა საბას გასძახა, თოკი მოიტანეო. მაგრამ რადგან "თოკი" და "ძაღლი" თურქულად ერთნაირად ჟღერს, მოწაფემ იფიქრა, რომ ბერდიდმა ძაღლის მოყვანა დაავალა. არ დაფიქრებულა, გაიქცა, დაიჭირა ძაღლი ყურით და ბერთან მიყვანა სცადა. მაგრამ, როცა მამა ილარიონმა ძაღლს ლაბებზე მომდგარი დუჟი და მოელვარე თვალები შეამჩნია, შეძრწუნებულმა მისი გაშვება უბრძანა მოწაფეს და თანაც გაკიცხა. ძაღლი ისე გაიქცა, საბას არ მიკარებია და ის შემდგომში სარდარებმა დაიჭირეს და მოკლეს.

მღვდელმთავრისაგან ბერად აღკვეცილ ახალ სკიტელ მონაზონ კირილეს, რომელიც კარეესში ცხოვრობდა, ჰყავდა ღვიძლი ძმა, რომელიც ერში წავიდა თავისი საქმეების მოსაგვარებლად, რათა მერე საბოლოოდ ათონზე დამკვიდრებულიყო. მაგრამ შინ აეხლართა საქმეები, რომლებიც ათონზე დაბრუნებაში ხელს უშლიდნენ, ამიტომაც მან ძმას წერილი მოსწერა - ჩამოდი და დამეხმარე, თორემ ვაითუ საბოლოოდ სოფელში დავრჩეო. მამა კირილე თავის ბერდიდთან - მღვდელმთავართან მივიდა და წასვლაზე კურთხევა სთხოვა, მაგრამ მან უარი უთხრა. სხვა მოძღვრები სხვადასხვა რამეებს ეუბნებოდნენ, ასე რომ, ვერ გაეგო, არ ექნა. Bოლოს, მამა ილარიონთან მივიდა. ბერდიდმა ყურადღებით მოუსმინა და მიხვდა, რით დამთავრდებოდა ეს და უთხრა:

- მიდი შენს მოძღვართან, კიდევ უამბე თავიდან შენი საქმე და თუ ახლა გაკურთხებს, წადი დაუფიქრებლად.

მამა კირილე ასეც მ დაიწყო თუ არა თავიოიქცა. Dაუწყო თუ არა საქმეზე საუბარი, მღვდელმთავარმა თანხმობა მისცა, მიუხედავად იმისა, რომ ადრე ცივი უარი უთხრა. მაშინ მამა კირილე დაფნაში წავიდა, იქიდან ერში აპირებდა წასვლას. იმ დროს ზღვა ძალზე ღელავდა და ბერს შეეშინდა, ვაითუ ჩემს მოგზაურობაზე ღვთის კურთხევა არ არისო. დაბრუნდა მღვდელმთავართან და თავისი გულისთქმა გაანდო, - შესაძლოა ღმერთს არ უნდა ჩემი წასვლაო. მაგრამ მღვდელმთავარი მომხდარის ასეთ ახსნას არ დაეთანხმა და მამა კირილე სოფელში გაემგზავრა.

წასვლის წინ მამა ილარიონს შეუარა, მაგრამ ბერდიდი შინ არ დახვდა. მაშინ კარზე ორცხობილების ასხმა ჩამოჰკიდა და გზას გაუდგა. შინ დაბრუნებულმა მამა ილარიონმა ორცხობილების ასხმა რომ ნახა, მამა საბას უთხრა:

- ეს ორცხობილები მამა კირილემ მოიტანა, გზად შემოუვლია. ახლა ის წავიდა და კარგიც ქნა, რამეთუ ყველას საქმეს კარგად დაასრულებს, უკან დაბრუნდება, ქალს მონაზვნად აღკვეცს, ძმას კი ათონზე წამოიყვანსო.

ასეც მოხდა: შინ მისულმა მამა კირილემ ყველა საქმე მშვიდობიანად მოათავა, თავისი და მონაზვნად აღკვეცა. როცა ის ძმასთან ერთად ათონზე დაბრუნდა, პირდაპირ მამა ილარიონთან მივიდა კურთხევისათვის. მისი ძმა მთელი გზა, მამა ილარიონის კელიამდე, გამოუთქმელ კეთილსურნელებას გრძნობდა. მამა კირილე ამბობდა, რომ მამა ილარიონმა კიდევ ბევრი რამ უწინასწარმეტყველა, რაც შემდგომში გადახდა თავს.

ვისაც ბერდიდისადმი რწმენა ჰქონდა, მას ბევრი რამ განეცხადებოდა. ასე, მაგალითად: სქემმონაზონი ნიკოდიმოს ბულგარელი, რომელიც კოსტამონიტას მონასტერში ცხოვრობდა, თხუთმეტ წელზე მეტხანს დადიოდა აღსარებაზე მამა ილარიონთან და ხედავდა რა ბერდიდში საღმრთო მადლის სიუხვეს, განკრძალული იყო მის წინაშე. მამა ილარიონის გარდაცვალების დღეს მამა ნიკოდიმოსს ასეთი გულისთქმა მოუვიდა: ამდენი ხანი დადიოდა ბერდიდთან და ერთხელ არ უთხოვია შენდობის ლოცვის წაკითხვა; ამიტომ გადაწყვიტა, როცა შემდგომში წავიდოდა, აუცილებლად ეთხოვა. მეორე დღეს მამა ილარიონი გარდაცვლილი დახვდა და ძალზე დამწუხარდა.

სამი დღის მერე, გარდაცლილის სულისთვის მხურვალე ლოცვისას, ცისკრამდე ერთი საათით ადრე, მამა ნიკოდიმოსს ჩათვლიმა. მას მამა ილარიონი გამოეცხადა, კეთილმშვენიერი, ნათელი, მხიარული. მან მამა ნიკოდიმოსს უთხრა:

- იმაზე ნუ ჯავრობ, რომ შენდობის ლოცვა ვერ წაგიკითხე, მიდი მამა საბასთან და ჩემს მაგივრად ის წაგიკითხავს.

მამა ნიკოდიმოსმა მაშინვე მოიკიდა თოფრა და ნაცნობი ბილიკებით წმინდა გიორგის კელიისკენ წავიდა. ტაძარში მისულმა ოლარით მჯდომი მამა საბა იხილა, რომელსაც ხელში გაშლილი წიგნი ეჭირა. მამა საბა მოუბრუნდა და უთხრა:

- მე შენ გელოდები, ბერდიდმა მიბრძანა, რომ შენდობის ლოცვა წაგიკითხო.

წამოდგა და კურთხევანის კითხვა დაიწყო. ლოცვასთან ერთად გამოცხადებაც დასრულდა.

ერთხელ მამა ნიკოდიმოსი მამა ილარიონთან იყო წმინდა იაკობის კელიაში,
მღვდელმონაზონთან ერთად. დიდხანს ისაუბრეს სხვადასხვა სულიერ საკითხზე, საუბარი გვიან საღამომდე გაგრძელდა. საუბრის დასასრულს ბერდიდმა უთხრა: "ახლა კი წადით, ღვთის შეწევნით". ისინი შეიშმუშნენ, .სად უნდა წასულიყვნენ ასეთ სიბნელეში, თანაც უმთვარო ღამე იყო, მაგრამ ბერდიდის ურჩობა ვერ გაბედეს და გარეთ გამოვიდნენ. როგორც კი კელიის კარს გამოსცდნენ და ხელის ცეცებით გაუყვნენ ციცაბო და დაკლაკნილ ბილიკს, უეცრად განათდა, როგორც დღისით და იოლად შესძლეს დიონისეს მონასტერში მისვლა.

ქოლერის დროს ათონის შემოგარენში ყველგან კარანტინი იყო დაწესებული, ქარიშხალმა დიონისიატის მონასტრის ნაპირს ერისკაცებით სავსე ნავი მოაგდო. ისინი ცდილობდნენ ნავი წყლიდან ამოეწიათ და ნავსაყუდელში მოეცადათ გამოდარებამადე, მაგრამ ეპიდიმიის მიზეზით ნავმისადგომის უფროსმა ისინი ნაპირზე არ გამოუშვა, ვიდრე ამისთვის იღუმენისგან კურთხევას არ აიღებდა. იღუმენმა კი ბრძანა, არ გადმოეშვა ისინი და ეთქვა მათთვის, რომ დაფნას საკარანტინო ზონისკენ გაეცურათ.

ნავში მსხდომებმა აუხსნეს, რომ ქარიშხლისა და დაღამების გამო წასვლა შეუძლებელიაო. ეს აშკარა იყო ყველასთვის, მაგრამ მაინც უარი უთხრეს და ნავი წყალში შეაგდეს. ისინი დიდი გაჭირვებით მიცურდნენ მეზობელ მონასტრამდე.

ზოგიერთმა ძმამ უკმაყოფილება გამოთქვა იღუმენის საქციელის გამო, მამა ილარიონთან მივიდნენ და მოუყვნენ, რაც მოხდა. ბერდიდმა ისინი დაამშვიდა და დასძინა, რომ ღმერთი იღუმენს თავისსავე სასარგებლოდ ორმაგად დასჯიდა: ისეთი სნეულება მოევლინებოდა, რომ სამი დღე ძროხასავით იბღავლებდა, და რადგანაც ამ საქმეში სხვა ძმებიც მონაწილეობდნენ, მათი ჭკუის სასწავლებლად სხვა უბედურებაც მოხდებაო.

სამი დღის შემდეგ იღუმენს ყელი ისე ასტკივდა და რომ სამი დღე მართლაც ძროხასავით ბღაოდა. მისი გამოჯანმრთელების შემდეგ რამდენიმე ძმა ნავით თევზის დასაჭერად წავიდა და თან მონასტრის ყველა ბადე წაიღეს. მშვიდი დღე იყო, უეცრად ძლიერი ქარი ამოვარდა და იმგვარი ღელვა ატყდა, რომ ყველანი ქანცგაწყვეტილნი ნავის ფსკერზე ეყარნენ; ღელვამ დამსხვრეული ნავი ნაპირისკენ წამოიღო, ყველა ბადე დაიკარგა, მებადურები ძლივს გადაურჩნენ სიკვდილს. მაგრამ ეს ყველაფერი არ იყო, მათ დასახმარებლად გაშვებული ნავი, ქარიშხალმა ამოაბრუნა და ჩაძირა.

როცა დიონისიატში ძმათა შორის მღელვარება დაიწყო სეფისკვერების საცხობში არსებული უსუფთაობის გამო, მამა ამბერკი, სხვა ძმებთან ერთად, წინ აღუდგა ამგვარ უკრძალველობას. მან პირველმა მოუთხრო მამა ილარიონს ამის შესახებ, ბერდიდმა მოუწონა საღმრთო საქმეში მოშურნეობა და ურჩია, უკან არ დაიხიოო.

როცა მღვდელმონაზვნები თანდათანობით დაწყნარდნენ იღუმენის დაპირების მერე, - სეფისკვერების საცხობს მოვაწესრიგებო, მამა ამბერკის, როგორც ამ შფოთის მოთავეს, იღუმენმა შევიწროება დაუწყო და სავანიდან მისი გაგდება უნდოდა. მამა აბერკი მივიდა მამა ილარიონთან და თავისი გაჭირვება მოუთხრო. ბერდიდმა მას უპასუხა:

- შენ საღვთო საქმეს იცავდი, ამიტომ დევნისა ნუ შეგეშინდება, ხოლო თუ მაინც გაგაგდებენ, უფალი შენი მოშურნეობისათვის ყოველივე აუცილებელს გამოგიგზავნის.

მამა ილარიონის სიტყვებმა მამა ამბერკი დაამშვიდა; ის მშვიდი იყო სავანიდან გაგდების დროსაც. მამა ილარიონის ნათქვამი კი აცხადდა, რამეთუ როცა ის ყუთლუმუშის მონასტრის კუთვნილ წმინდა პანტელეიმონის სკიტში მივიდა, მას კელიაც მისცეს, პურიც, და ყოველივე აუცილებელიც.

ცოტა ხნის შემდეგ შეხვედრისას მამა ილარიონმა უთხრა, გაგდების გამო გული არ გაიტეხო, რამეთუ ღმერთი ნეტარს უწოდებს სიმართლისათვის დევნილს და მას მოთმინებისათვის მეფეთა მსგავს დიდ პალატებს უბოძებს, რამეთუ თავდაუზოგავად იდგა სიმართლის მხარეზეო. და იცით, რა მოხდა? მალე მამა ამბერკისთან კოსტამონიტას მონასტრის ბერდიდები მოვიდნენ და სთხოვეს, რომ მათი იღუმენი ყოფილიყო.

როცა ის იღუმენობის მოვალეობის შესრულებას შეუდგა, მან ისურვა, რომ მასთან მამა ილარიონი მისულიყო, მისი ახალი ცხოვრება ეკურთხებინა და ძმათა სახელმძღვანელოდ კანონი მიეცა. ბერდიდთან მამა ნიკოდიმოს ბულგარელი გაგზავნა. როცა ისინი მონასტერში მოვიდნენ, იღუმენი მათ დიდი სიხარულით შეხვდა; მაგრამ ბერდიდმა განსჭვრიტა რა სულით მომავალი, შეჩერდა და ვიდრე იღუმენი რამის თქმას მოასწრებდა, მამა ილარიონმა იგავებით დაუწყო ლაპარაკი, მოიყვანა მაგალით წინასწარმეტყველ სამუელის ცხოვრებიდან:

- როცა ებრაელები ეგვიპტიდან აღთქმულ ქვეყანაში მიდიოდნენ, ღმერთმა ისრაელის მეფე საულს ამალეკის წინააღმდეგ გალაშქრება უბრძანა, რომელიც ებრაელებს დიდად ეწინააღმდეგებოდა და სამუელ წინასწარმეტყველის პირით უბრძანა, არავინ დაენდოთ ამალეკთაგან, თვით მეფეც კი, არც მათგან მოტანილი ძღვენი მიეღოთ.

სამუელ წინასწარმეტყველის გადმოცემით, საულმა სძლია ამალეკს, მაგრამ უფლის სიტყვა არ შეასრულა: არ მოკლა მეფე და კაცთმოთნეობის გამო არ ამოწყვიტა მათი საქონელი, არამედ ისრაიტელებს ნება მისცა, საუკეთესო საუკეთესო პირუტყვი წაეყვანათ. როცა დაბრუნდა გალგალაში და სურდა მსხვერპლი შეეწირა, მაშინ უფალმა უბრძანა სამუელს, წასულიყო და მეფე ემხილებინა, ეთქვა, რომ წაერთმევა მეფობა და სხვა უფრო ღირსეულს გადაეცემა. ასე დაგემართება შენც", - უთხრა მამა ილარიონმა და ეკლესიაში შევიდა. შემდეგ დაემშვიდობა და შინ წავიდა.

კარგა ხნის შემდეგ იღუმენ ამბერკის აზრად მოუვიდა, წასულიყო დიონისიატში და შერიგებოდა მხცოვან იღუმენს, რომელმაც თავის დროზე გამოაგდო. საქმის არსით მას შენდობა მხოლოდ მათთვის მიყენებული შეურაცხყოფისთვის უნდა ეთხოვა; მაგრამ, კაცთმოთნეობის გამო სეფისკვერებთან დაკავშირებული დანაშაულიც დაიბრალა და მლიქველურად ამტკიცებდა იღუმენის სიმართლეს. მამა ამბერკის ეს საქციელი მთელი ათონისთვის გახდა ცნობილი.

მისი კაცთმოთნეობის გამო, უფალმა დაუშვა, რომ იგი საულ მეფის მსგავსად ნაწინასწარმეტყველებ ცდუნებაში ჩავარდნილიყო, როგორც მეფემ დაკარგა მეფობა, ისე ამ იღუმენმა - იღუმენობა. ჩოტა ხნის მერე რაღაც საქციელის გამო კოსტამონიტას ძმობმა მამა ამბერკი მონასტრიდან გააგდო.

ერთმა რუსმა მონაზონმა, მამა ბარსანოფიმ, წმინდა ანას სკიტში, ბერდიდ ექვთიმესთან საუბარში რომელიღაც მონაზვნის გარდაცვალება ახსენა. უეცრად მამა ექვთიმე აცრემლდა და თქვა:

- მამა ილარიონი მეუბნებოდა, როცა ვინმეს სიკვდილს შეიტყობ, ვინც არ უნდა იყოს, მაშინევე დაუტევე ყველა შენი კანონი და საკუთარ სულზე ზრუნვა, იტირე და ილოცე სულისთვის, რომელიც საზვერეებში იმყოფება. რამეთუ ჩვენ ჯერ კიდევ ცოცხლები ვართ და შეგვიძლია შევინანოთ. გარდაცვლილის სულს საკუთარი თავისთვის არაფრის გაკეთება არ შეუძლიან და ძლიერ სჭირდება ლოცვით დახმარება.


წმინდა ილარიონის აღსასრული

მამა ილარიონს სიყრმიდანვე დიდი სიყვარული და მოშურნეობა ჰქონდა წმინდა გიორგის მიმართ, რომელიც, მამა საბას მოწმობით, ეცხადებოდა და იფარავდა მას მთელი სიცოცხლის მანძილზე. მამა ილარიონი ამ წმინდანის სახელობის ეკლესიაში იყო მონათლული და თავისი ყრმობა და სიყმაწვილე წმინდა გიორგისადმი მიძღვნილ ტაბაკინის და ჯრუჭის მონასტრებში გაატარა, აღსასრულიც წმინდა გიორგის მფარველობის ქვეშ მყოფი დიდმოწამის სახელობის კელიაში ეწვია.

სიკვდილისწინა ტანჯვისას ბერდიდი ამბობდა:

- დიდება ღმერთს! მოწამეობა მსურდა, მაგრამ უფალმა ღირსი არ გამხადა ამისა; ახლა კი სნეულება გამომიგზავნა; ეს უფრო მეტია, ვიდრე წამება, როცა მას მოთმინებითა და ღვთის ნებისადმი მინდობით გადაიტან.

გარდაცვალებამდე ერთი დღით ადრე მამა ილარიონმა მამა საბა წირვის ჩასატარებლად გაუშვა წმინდა დიმიტრის კელიაში; ამ დროს მან თავი შეუძლოდ იგრძნო და ლოცვა დაიწყო. სწორედ ამ დროს მამა საბამ ბერდიდის ხმა გაიგო, რომელიც მას ეძახდა: - საბა, საბაა, საბა!.. როცა მამა საბა უკან დაბრუნდა, ბერი სრულიად ღონემიხდილი დახვდა. მეორე დღეს მამა საბა გარდაიცვალა.

ეს მოხდა 1864 წლის თებერვლის მეთოთხმეტე დღეს.

სხვა წვრილმანები ბერდიდი ილარიონის აღსასრულზე მამა საბას ჩანაწერებში ვერ მოვიძიეთ. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ მამა ილარიონმა იცოდა, თუ რაოდენ დიდ პატივს სცემდნენ მას რუსები, და ეშინოდა, ვაითუ გარკვეული დროის მერე მისი ძვლები წმინდა ნაწილების გვერდით მოეთავსებინათ და ამიტომაც დაუბარა მამა საბას, მისი ნეშტი მალულად წაეღო და ისეთ ადგილას დაეკრძალა, რუსებს რომ არ სცოდნოდათ. სად დაიკრძალა მამა ილარიონის პატიოსანი ნეშტი, უცნობია; უფრო შესაძლოა, ნათლისმცემელის ივერონის სკიტში, სადაც ადრე ცხოვრობდა ბერდიდი. და იქვე დარჩებოდა, რომ არა ერთი შემთხვევა:

მამა საბამ, ვგონებ, ეს საიდუმლო გაუმხილა მამა ილარიონის უკვე გარდაცვლილი მეგობრის, მამა ბენედიქტეს მოწაფეს, მონაზონ მამა ბესარიონ ქართველს და შესაძლოა, ბერდიდთან დაახლოებულ რამდენიმე სხვა ბერსაც.

მამა ილარიონის გარდაცვალებიდან მალევე, მამა ბესარიონმა მოისურვა მის საფლავზე ელოცა. წინა ღამეს მას ძილში გამოეცხადა თავისი მოძღვარი მამა ბენედიქტე და ჰკითხა:

- საით გაგიწევია?

- მამა ილარიონის საფლავზე მივდივარ, რომლის დაკარგვის გამო გამუდმებით ვტირი, - უთხრა მამა ბესარიონმა.

მამა ბენედიქტე შეეკამათა, - მამა ილარიონი არ მომკვდარა და რატომ უნდა მიხვიდე საფლავზეო. მამა ბესარიონი შეედავა, მამა ილარიონი მოკვდა, ეს გაგებული მაქვს მისი მოწაფისა და მისი სიკვდილის სხვა შემსწრეთაგანო. მამა ბენედიქტე ამტკიცებდა, მისი სიკვდილი ჭორია და ნუ დაიჯერებო. მამა ბესარიონი კი თავისას ადგა. ბოლოს, სიმწრით აღმოხდა:

- რატომ დამცინი, მამაო?

მამა ბენედიქტემ მტკიცედ უთხრა: - მამა ილარიონი ცოცხალია და ღირს ათანასე ათონელთან ერთად იმყოფებაო. ამ დროს მამა ბესარიონს გამოეღვიძა და და სიხარულის მოზღვავება იგრძნო. მამა ილარიონის დაკრძალვის ადგილას მივიდა და ძილში ნანახი მამა საბას მოუთხრო.

სიკვდილის წინ მამა ილარიონმა რუსიკის ბერებს უთხრა:

- მამა საბას სახელზე ნუ ჩაწერთ კელიას, ის აქ ცხოვრებას აღარ მოისურვებს. წმინდა ანას მცირე სკიტს მიეჩვია და იქ ვუშვებ.

მამა საბა ასეც მოიქცა, ბერდიდის სიკვდილის შემდეგ მალევე ქრისტეს აღდგომის სახელობის კელიაში დაბრუნდა, სადაც სიცოცხლის ბოლომდე - 1908 წლამდე იცხოვრა.

ხელნაწერებში ვნახეთ შემდეგი დოკუმენტი, რომელიც 1867 წლის 18 ივნისითაა დათარიღებული:

"ვინ არს ღმერთი დიდ, ვითარ ღმერთი ჩვენი? შენ ხარ ღმერთი, რომელმან ჰყავ საკვირველი"... აი, ჩვენი მოლოდინიც სრულდება, დიდხანს მალა მამა ილარიონის ნაწილები მისმა მოწაფემ, მაგრამ უფალმა გამოაცხადა ისინი და განადიდა. ამ გამოჩინების მიზეზი კი ის იყო, რომ ბერძნებს შორის გავრცელდა ხმა, თითქოს მამა ილარიონის ნეშტი არ გაიხრწნა (ათონზე, ისე როგორც მთელ საბერძნეთში, გარდაცვალებიდან მესამე წელს გახსნიან განსვენებულის საფლავს და ძვლებს საძვალეში მოათავსებენ, სხეულის უხრწნელება, რომელსაც კეთილსურნელება და სასწაულები არ სდევს, აფიქრებინებს გარდაცვლილზე, რომ ის ცოდვილი იყო და მისი სხეული მიწამ არ მიიღო, - კ.კ.) და მოწაფე არ თხრისო. ეს რომ სკიტელმა მამებმა გაიგეს, მამა საბას ურჩიეს, ამოესვენებია ბერდიდის ნაწილები და ეჩვენებინა ყველასთვის, რათა მამა ილარიონის ლანძღვისთვის თავი დაენებებინათ. ასე თუ არ მოიქცეოდა, ლანძღვის ცოდვა მასზე იქნებოდა.

მაშინ მამა საბამ საფლავის გათხრა გადაწყვიტა. საფლავის გასახსნელად და წმინდა ნაწილების გადასასვენებლად მან ოთხი კაცი მოიწვია, თვითონ კი კელიაში დარჩა სალოცავად.

25 მაისს, ამაღლების წინა საღამოს, მონაზვნებმა ამოამოასვენეს მამა ილარიონის ძვლები. საფლავის გათხრისას მათ საკვირველი კეთილსურნელება იგრძნეს, რომელიც მთელი გზა გაჰყვათ, წმინდა ანას მცირე სკიტამდე. მოწაფის კელიაშიც ისეთი კეთილსურნელება დატრიალდა, იქ მყოფი ოთხი რუსი და სამოცდაათამდე ბერძენი გაოცებული დარჩნენ.
წმინდა ნაწილების გადატანისას ერთმა მეუდაბნოემ ასეთი რამ იხილა: დღისით-მზისით, ბიზანტიური დროით ხუთ საათზე, მან მზის მსგავსი მანათობელი ბურთი დადგა მამა საბას კელიის თავზე. ბურთი სხივებს გამოსცემდა და კელიის სიახლოვეს ჰაერი მიმოდიოდა.

ეს დაახლოებით ერთ საათს გაგრძელდა. ამის მხილველმა ბერს სხვებისთვის სურდა ეჩვენებინა, მაგრამ ბურთი გაქრა და უხილავი შეიქმნა. მან დაასკვნა, რომ ალბათ მამა ილარიონის საფლავი გახსნესო, და გარდაცვლილის სიყვარულითა და უჩვეულო სანახაობით აღძრულმა სასწრაფოდ მამა საბას კელიას მიაკითხა და მოუყვა, რომ მისი კელიის თავზე მზის მსგავსი ბურთი დაინახა. მამა საბამ კი უამბო, როგორ აღმოიყვანეს მამა ილარიონის ნაწილები დაანახა მას.

მომზადებულია ანტონ მთაწმინდელის მიერ შედგენილი "ცხოვრების" მიხედვით

წმინდა ილარიონს იგონებენ

არქიმანდრიტი გაბრიელ დიონისიატელი - მთაწმინდის ლავსაიკონი. (ამონარიდი)

ჩვენამდე მოღწეული გარდამოცემის თანახმად, ეს ფრიად პატიცემული კაცი და დიდი მოშურნე მონაზვნური ცხოვრებისა, ტომით ქართველი, ათონზე მთლად ახალგაზრდა მოვიდა. ის თავდაპირველად ივერთა სავანესთან ახლოს, წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ქართულ კელიაში მოსაგრეობდა. მაგრამ იქ ვერ ჰპოვა თავისთვის საყვარელი მყუდროება და მან დიონისიატიდან უფლის ძმის, წმინდა იაკობის სახელობის კათიზმა მიიღო, სავანიდან ნახევარი საათის მანძილზე, მიყრუებულ და უდაბურ ადგილას.

ამ ისიქასტრიონში ნეტარი ილარიონი ზეკაცობრივი ძალით მოღვაწეობდა. საკვებს რაც შეეხება, მონასტრის ნაწყალობევით, ანდა რაც ექნებოდა, იმით კმაყოფილდებოდა. სრულ განდეგილობაში ათი წელი დაჰყო და მერე სავანის კურთხევით მორჩილი მიიღო, შემდგომში სახელგანთქმული მოღვაწე მამა საბა....

ის და მამა საბა ყოველდღიურად, რიგ-რიგობით ატარებდენ ლიტურგიას, ხოლო რომელიც არ სწირავდა, იმ დღეს ასრულებდა წიგნის მკითხველის და მგალობლის მოვალეობას.
მონასტერში ორივე მხოლოდ დიდი დღესასწაულების დროს აგრიპინიებზე მოდიოდნენ ხოლმე. ჩვენს დრომდე მოღწეული დიონისიატელი მამები იხსენებენ ჭაღარა მოძღვარს, რომელიც მთელი მსახურება განუძრევლად იდგა გერონდიკონზე (ბერდიდის სტასიდია) და ტაძარს შუალედშიც კი არ ტოვებდა, არამედ კარიბჭეში ელოდებოდა საღმრთო ლიტურგიის დაწყებას.

ნეტარხსენებულმა ბერდიდმა სათნოების ისეთ საფეხურს მიაღწია, რომ ღირსი შეიქმნა დაფარულთმცოდნელობის ნიჭისა და მისი სახელის დიდებამ რუსეთამდე მიაღწია. დაახლოებით 1859 წელს, ომის დაწყების წინ, მოგვიანებით ყირიმის ომი რომ ეწოდა, ათონზე სპეციალური ხომალდით, თვით მეფისგან თუ მისი გენერალური შტაბიდან გამოიგზავნა სარწმუნო კაცი, რომელმაც მამა ილარიონს სამხედრო მოქმედებების შედეგზე ჰკითხა, იმ ომისა, რომლის დროსაც თურქეთთან ერთად, ლამის მთელი ევროპა იბრძოდა რუსეთის წინააღმდეგ. თავიდან ამ კაცის მიღებაზე უარს ამბობდა. მაგრამ როცა გემი სამი დღე რეიდზე იდგა და არ წავიდა, პასუხი გასცა.

როგორ შემდგომი უახლოესი სამი წლის ისტორიამ აჩვენა, ბერდიდის წინასწარმეტყველება ზედმიწევნით ასრულდა. "რუსეთი დაუძლურდება და ბოლოს დამარცხდება, მაგრამ თავის სამფლობელოებს არ დაკარგავს", - თქვა მან და ასრულდა კიდეც. აწ გარდაცვლილმა მამა იაკობმა კი ასეთი რამ მომიყვა: "მორჩილებისას ახალ სამორჩილო საქმეზე გამგზავნეს წმინდა იაკობის კათიზმის გვერდით მდებარე წყლის სამხერხაოზე. კათიზმატი მამების, მათი მოძღვრის, ილარიონისა და მღვდელმონაზონ საბას სიყვარულით თვითნებურად წავედი მათთან მონაზვნობაზე კურთხევის მისაღებად. ბერდიდი მოძღვარი გარეთ, ქოხის წინ იჯდა. გამოვჩნდი თუ არა, მაშინვე მითხრა: "კეთილი იყოს შენი მობრძანება, შვილო იოანე!" გაოცებული დავრჩი - საიდან იცოდა ჩემი მაშინდელი ერისკაცული სახელი. ვიფიქრე, ალბათ იქ მყოფებმა მამებმა უამბეს-მეთქი. მან მაკურთხა, რომ მოთმინებით დამეთმინა ყველაფერი და მორჩილი ვყოფილიყავი, მითხრა, რომ არ დავღონებულიყავი წინა დღეს წასული ჩემი ღვიძლი ძმის გამო, რადგან ის ქსენეფონტეს კინოვიურ მონასტერში მოეწყო სადაც კარგად იქნება (რამდენიმე დღის შემდეგ შევიტყვე ძმისაგან, რომ სწორედ იმ დღეს მიეღოთ მორჩილად). შემდეგ წმინდა იაკობის მცირე ეკლესიაში შემიყვანა, მიბრძანა, სამჯერ მომედრიკა მუხლი და მის ხატსა ვმთხვეოდი. როცა წამოვდექი, აბბამ მხარზე ხელი დამადო და მითხრა: "გიყვარდეს და პატივი მიაგე შენს სეხნია წმინდა მოციქულს: "ის საუკეთესო შემწე იქნება შენი!" ვიფიქრე, ბერდიდს შეეშალა-მეთქი და შევეპასუხე: " მამაო, მე იაკობი კი არა, იოანე მქვიან"-პასუხად კი მოვისმინე: "იაკობიც იქნები, და ვიდრე მონაზონი არ გახდები, მარტო შენ იცოდე, რა გითხრა ერთმა სულელმა ბერიკაცმა". ნათქვამი ასრულდა, მაგრამ როცა ანგელოზის სქემა შევიმოსე, საკვირველი მოძღვარი ცოცხალი აღარ იყო".

პანტელეიმონის მონასტრის ბერები მას უზომო პატივს მიაგებდნენ და როგორც რუსული ენის მცოდნეს, ხშირად იწვევდნენ აღსარების მისაღებად. და აი, ამ მიზნით რუსიკში 1864 წლის დიდმარხვისას მისული მიიცვალა უფლისა მიმართ 14 თებერვალს, ასეა აღნიშნული ჩვენი სავანის მონაზონთა სიაში.

წინასწარ სცნო რა თავისი გარდაცვალების ჟამი, აბბა ილარიონმა ანდერძად დაუტოვა თავის მორჩილს, მღვდელმონაზონ საბას, რომელიც მაშინ რუსიკშივე იმყოფებოდა, რომ მისი სხეული იქ არ დაეტოვებინა (რადგან რუსები დიდი პატივისცემის გამო წმინდა ნაწილებად შერაცხდნენ), გადაესვენებინა მონანიების ადგილას - ივერონის იოანე ღვთისმეტყველის კელიაში, სამი წლის გასვლის შემდეგ (როცა ბერძნული ტრადიციით მისი საფლავი გაიხსნებოდა, - კ.კ.) მისი ძვლები დიონისიატის საძვალეში ძმათა ძვლებისთვის შეერია. რაც შეასრულა კიდეც მამა საბამ რუსიკის მონაზვნების დახმარებით.

მამა ილარიონი მღვდელმონაზონმა საბამ დაკრძალა და მანვე გადმოასვენა ის ჩვენს მონასტერში (დიონისიატში). დაჟინებული თხოვნის შემდეგ იღუმენისა და ბერდიდების კურთხევით, მამა საბას ნება მიეცა, კურთხევის ნიშნად თავისი ნეტარი მოძღვრის პატიოსანი თავი თან წაეღო კატუნაკში, უფლის აღდგომის კალივაში, სადაც ის თავისი დამრიგებელის გარდაცვალების შემდეგ საცხოვრებლად გადავიდა. ყოვლადსახიერი ღმერთი, რომელიც განადიდებს თავისი მიწიერი ცხოვრების მანძილზე სიტყვითა და საქმით უფლის სწორად განმადიდებლებს, კეთილ ინება, რომ ამ კალივის თავზე, მთელი სამი წლის მანძილზე ყოველ პარასკევს ზეციური ნათელი ადგებოდა ხოლმე. ამ ნათელს ხედავდნენ, მოპირისპირე მხარეს მდებარე წმინდა ანას სკიტის პატიოსანი მამები, რომელთაც ნათლის მოფენა იმით ახსნეს, რომ ამ დღეს ბერდიდი სრულყოფილ მარხვას ინახავდა და წყალსაც კი არ სვამდა.


წმინდა პანტელეიმონის სახელობის მონასტრის არქივიდან

მონაზონი დენასე (იუშკოვი). ათონელი რუსი მონაზონის ჩანაწერები მთაწმინდის სავანეებში თავის მოგზაურობაზე. ("სულისმარგებელი თხრობანი". 1909 წ.); ერთხელ, სახელდობრ 1871 წლის აპრილში მამა პანტელეიმონის (საპოჟნიკოვი) კითხვაზე მამა ილარიონ ქართველთან დაკავშირებით, მამა დანიელმა (გრიგორიატის ყოფილმა იღუმენმა, რომელიც 85 წლისა გარდაიცვალა და ცხოვრების 58 წელი ათონზე გაატარა), რომელსაც სულიერი ურთიერთობა ჰქონდა ბერდიდთან, მასზე შემდეგი რამ მოჰყვა:

მამა ილარიონს დიდი განსჯის უნარი და ღრმა გონება ჰქონდა, მაგრამ მის ღვაწლზე არაფერი ვიცი. როცა მონასტრიდან გამოვედი და წმინდა ანას სკიტის უდაბნოში დავსახლდი, რჩევისთვის მივმართე მამა ილარიონს: მსურდა რომ ორ დღეში ერთხელ მეჭამა. მან მიბრძანა:

-დღეში ერთხელ ჭამე (მშრალი საკვები); შაბათსა და კვირას დღეში ორჯერ ჭამე, საჭმელში კი ზეთი ჩაუმატე.

მე კვლავ დაჟინებით ორ დღეში ერთხელ ჭამის უფლება ვთხოვე, მაგრამ ბერდიდმა უარი მითხრა:

-არა, ისე მოიქეცი როგორც გითხარი, ეს შენი გზაა!

და აი დღემდე აღვასრულებ მის ნათქვამს.

ვკითხე მამა ილარიონს ძილზეც, მან მითხრა:

-იმდენ ხანს იძინე, რამდენსაც საჭიროდ ჩათვლი, მაგრამ როცა გაიღვიძებ, მაშინათვე წამოდექი და საწოლზე ნუღარ დაწვები!

....

წმინდა ილარიონის სულიერი შვილი მამა საბა (ბერძენი) იგონებს: "მთლიანად მისი სული, ფიქრები, სურვილები და განზრახვები წმინდა იყო, - ამბობდა - კეთილ და ნათელ სახეზე ასახვოდა ანარეკლი მაცხოვრის ხატისა. მისი შემოხედვისას სამოთხის ბრწყინვალებას ჭვრეტდი. მე ხშირად ვერც ვუბედავდი თვალებში შეხედვას. ეს წინასწარმეტყველის თვალები პირდაპირ ანათებდნენ. გული საღმრთო სიყვარულით ანთებოდა. აბა, სხვას რას შეეძლო იძულება, შორეული კავკასიიდან მთაწმინდაზე, უდაბნოში დასახლებულიყო. მას ქრისტეს გარეშე სიცოცხლე არ შეეძლო. რომ გენახა, როგორ ატარებდა საღმრთო ლიტურგიას, როგორ ეზიარებოდა! უზიარებლად ერთ დღესაც არ განვლიდა! ამბობდა ხოლმე: - ქრისტე ჩემი სიცოცხლეაო. ყოველ პარასკევს ჯვარცმის წინ იდგა გულშემუსვრილი, ღვთისმშობელთან და წმინდა იოანესთან ერთად - ასე ძლიერ თანაუგრძნობდა ჯვარცმისას უფალს. ამ დღეს, ნიშნად მაცხოვრის ვნებების ერთგულებისა, არაფერს ჭამდა და არაფერს სვამდა".

ანტონ მთაწმინდელი (ავტორი მისი ცხოვრებისა) წერდა: სულიერ რჩევას ყველა მხრიდან მოსულნი ეკითხებოდნენ, მოძღვართა მოძღვარს უწოდებდნენ. ამქვეყნიური დიდებით აღსავსე ადრინდელ ცხოვრებასთან შედარებით ჭეშმარიტი აღმსარებლობით, უდაბნოსა და განდეგილობაში დიდი ღვაწლით, მის ცხოვრებაში გამჟღავნებული მადლმოსილი მოვლენებით გაცისკროვნებული, ახლანდელი ცხოვრების გამო, მთაწმინდის მამებმა ისეთ მაღალ საფეხურზე დააყენეს, რომ ერთ-ერთ ბერდიდს ეძახდნენ და პატივისცემით ეპყრობოდნენ. მისი სიტყვა ძლიერი და მიუკერძოებელი იყო.

წმინდა ილარიონ ქართველთან დაკავშირებით ასევე შეგიძლიათ წაიკითხოთ სხვა სტატიები - გადადით შემდეგ გვერდზე