წმინდა ფოტის (+ 1431), კიევისა და სრულიად რუსეთის მიტროპოლიტის ხსენების დღეებია: 27 მაისს - წმინდა ნაწილების აღმოჩენისა და გადასვენების დღე 1472 წელს, 2 ივლისს - გარდაცვალების დღე, 16 სექტემბერს, მოსკოვის წმინდანთა კრებულში, ასევე ვოლინის, გალიციის, კიევის, ლაკონიის (ბერძ.) და მოსკოვის წმინდანთა კრებულებში.

ფოტი წარმოშობით ბერძენი იყო მონემვასიიდან. ჯერ კიდევ მოზარდობისას შევიდა მონასტერში და იყო დიდი ასკეტის, ბერი აკაკის მოწაფე. როდესაც აკაკი მონემვასიის მიტროპოლიის მიტროპოლიტად აირჩიეს და უდაბნო უნდა დაეტოვებინა, ფოტი გაჰყვა საყვარელ მასწავლებელს და კვლავ დარჩა მის ახლობელთა შორის.

1408 წელს, როდესაც ფოტი კონსტანტინოპოლში იმყოფებოდა პატრიარქთან მიტროპოლიტის დავალებით, დადგა რუსეთის კათედრის შევსების საკითხი წმინდა კვიპრიანეს გარდაცვალების შემდეგ (+ 1406). პატრიარქ მათეს (1397-1410) არჩევანი ფოტიზე შეჩერდა, რომელიც ცნობილი იყო თავისი განსწავლულობითა და ცხოვრების სიწმინდით. მისი თხოვნების მიუხედავად, ნება დაერთოთ მისთვის სამონაზვნო ცხოვრებისთვის, და რუსეთში გამგზავრების შიშის მიუხედავად, ფოტი აირჩიეს მიტროპოლიტად, დაარწმუნეს შეესრულებინა პატრიარქის ნება და 1408 წლის 2 სექტემბერს ხელი დაასხეს.

1409 წლის სექტემბერში ფოტი ჩავიდა კიევში. ვინაიდან ვიტოვტს სურდა ლიტვაში ჰყოლოდა ცალკე მიტროპოლიტი, ეჭვგარეშეა, რომ ის მოულოდნელად ჩამოსულ სრულიად რუსეთის მიტროპოლიტს განსაკუთრებული სითბოთი არ შეხვდა. თუმცა, ფოტიმ შეძლო მასთან შერიგება: ვიტოვტმა აღიარა იგი მიტროპოლიტად და ფოტი ლიტვაში დაახლოებით ექვსი თვე დარჩა.

1410 წლის 22 მარტს, წმინდა აღდგომის დღეს, ფოტი იმპერატორისა და პატრიარქის ელჩების თანხლებით ჩავიდა მოსკოვში.

მიტროპოლიაში ჩასვლის შემდეგ ფოტის პირველი საზრუნავი იყო სამწყსო, რომელიც თითქმის ოთხი წლის განმავლობაში მიტროპოლიტის გარეშე დარჩა; ხედავდა რა სხვადასხვა მანკიერების გავრცელებას როგორც ერისკაცებს, ისე სამღვდელოებას შორის, იგი ქალაქებში აგზავნიდა ეპისტოლეებს, წერდა ქადაგებებს, რადგან რუსული ენის ცუდად ცოდნის გამო თავდაპირველად თავად ვერ ახერხებდა ეკლესიებში საუბარს.

მოსკოვში მიტროპოლიტის ოთხწლიანი არყოფნისა და ედიგეის ახლახანს მომხდარი შემოსევის შემდეგ მიტროპოლიტის სახლი გაპარტახებული იყო; მისი მამულები ძლიერ ადამიანებს ჰქონდათ მიტაცებული; ბევრი რამ დიდი მთავრის ხაზინაშიც მოხვდა.

ფოტიმ დაიწყო მიტაცებული ქონების შეგროვება და ამით ბევრი ბოიარი გაანაწყენა. შემონახულია ფოტის ეპისტოლე ვასილი დმიტრის ძისადმი, სადაც მიტროპოლიტი სთხოვს ხელმწიფეს, რომ ყველაფერი, რაც მისმა წინაპრებმა ღვთის ეკლესიას მისცეს და დაუმტკიცეს, მანაც თავის მხრივ დაამტკიცოს თავისი ღვთისმოსავი წერილით. სხვა შემორჩენილი ეპისტოლედან დიდი მთავრისადმი ჩანს, რომ ფოტი თავად ხელმწიფესაც უყენებდა პრეტენზიებს მისი კათედრის შემოსავლების მითვისების გამო. ამ ეპისტოლეში მიტროპოლიტი დაჟინებით მოუწოდებს დიდ მთავარს დაუბრუნოს ეკლესიას რაღაც წართმეული ან მითვისებული გადასახადები.

ბოიარებმა შეძლეს ფოტის წაკიდება ვასილი დმიტრის ძესთან, ხოლო ფოტის მსახურები, რომლებიც მისგან ლიტვაში გაიქცნენ, ცილს სწამებდნენ მას ლიტვის დიდ მთავართან. ვიტოვტი სიძულვილით აღივსო ფოტის მიმართ და გადაწყვიტა მისთვის ლიტვის მიტროპოლია წაერთმია. ფოტიმ გადაწყვიტა ლიტვაში გამგზავრება, რათა ეცადა ვიტოვტთან შერიგება, ხოლო მცდელობის წარუმატებლობის შემთხვევაში - კონსტანტინოპოლში გამგზავრება და პატრიარქთან შუამდგომლობა, რათა ვიტოვტისთვის აეკრძალათ ცალკე მიტროპოლიტის დანიშვნა.

როდესაც ფოტი ლიტვაში გამოცხადდა, ვიტოვტის ბრძანებით იგი დააკავეს, გაძარცვეს და მოსკოვში დააბრუნეს. 1415 წელს ლიტვის განსაკუთრებულ მიტროპოლიტად დაინიშნა გრიგოლი (ცამბლაკი).

ფოტიმ გააგზავნა საერთო ეპისტოლეები, სადაც ყურადღებას ამახვილებდა გრიგოლის დანიშვნის უკანონობაზე და მოითხოვდა, რომ მართლმადიდებლებს მასთან ურთიერთობა არ ჰქონოდათ.

სრულიად რუსეთის მიტროპოლიის გაყოფა, რაც იმ დროისთვის ზოგადად სავსებით ბუნებრივი იყო ვიტოვტის პოლიტიკური მიზნების გამო, ნაწილობრივ მაინც ფოტის შეცდომების შედეგად უნდა ჩაითვალოს; მისი მიკერძოება სამონასტრო წესებისა და განმარტოებული ცხოვრებისადმი, მოსკოვის უპირატესობა კიევთან შედარებით, ლიტვის ოლქების მიმართ უყურადღებობა (სადაც იგი მხოლოდ 1408 და 1411 წლებში იყო), მათი მართვა მოადგილის მეშვეობით გარკვეულწილად ამართლებს ვიტოვტს.

გრიგოლ ცამბლაკის გარდაცვალების შემდეგ რუსეთის ეკლესიის ორივე ნაწილი კვლავ გაერთიანდა ფოტის ხელისუფლების ქვეშ.

ფოტის მმართველობის დროს და მისი მონაწილეობითა და ხელშეწყობით ფსკოვში შეწყვიტა არსებობა იქ გაჩენილმა სტრიგოლნიკების სექტამ.

მოსკოვის მთავრის ახლობელი ადამიანი, ფოტი ჩვეულებრივ ცხარედ მონაწილეობდა მისი სამთავროს რთულ პოლიტიკურ ვითარებებშიც, რომლისკენაც კვლავ იხრებოდა, თუმცა 1419 წლის შემდეგ უფრო ხშირად სტუმრობდა თავის დასავლეთ ოლქებს. განსაკუთრებით დიდი სამსახური გაუწია მან ახალ მოსკოვის დიდ მთავარს, ვასილი დიმიტრის ძის 13 წლის ვაჟს (+ 1425), რომელმაც შემდგომში მეტსახელად ბნელი მიიღო, როდესაც მას ახალი შინააშლილობა ემუქრებოდა მისი ბიძის იური დიმიტრის ძის მხრიდან. იურის დაშოშმინება ფოტიმ შეძლო იმის წყალობით, რომ მისი გამგზავრება გალიჩიდან, სადაც იგი ელჩის სახით ჩავიდა იურისთან, დაემთხვა ამ ქალაქში ეპიდემიის დაწყებას; შეშინებული იური გამოუდგა ფოტის, დააბრუნა ქალაქში და დაჰპირდა ძმისწულთან შერიგებას; ამასობაში ეპიდემია შესუსტდა; ეს კიდევ ერთი მტკიცებულება იყო ფოტის სასწაულებრივი ძალისა და მისი საქმის სიმართლისა.

1431 წლის 2 ივლისს წმინდა ფოტი გარდაიცვალა. სიკვდილის წინ მან დაწერა ანდერძი, სადაც მოგვითხრობს ბიოგრაფიულ ცნობებს თავის შესახებ მიტროპოლიტად დანიშვნამდე და გვარწმუნებს, რომ მიტროპოლიის კათედრაზე ყოფნის პერიოდი მისთვის იყო უწყვეტი მწუხარების, ცრემლებისა და გოდების დრო.

ფოტი დაკრძალეს მოსკოვის მიძინების ტაძარში.

1472 წელს ტაძრის გადაკეთების გამო მისი კუბო ამოიღეს მიწიდან წმინდა იონას, თეოგნოსტისა და კვიპრიანეს კუბოებთან ერთად და შემდეგ ხელახლა დაკრძალეს იმავე ტაძარში; აქ ის დღემდე იმყოფება მიწის ქვეშ. საყოველთაოდ მიღებული აზრით, 1472 წლის 27 მაისი ითვლება ოთხი ხსენებული წმინდანის წმინდა ნაწილების აღმოჩენის დღედ და 1472 წელი მათი კანონიზაციის წლად; თუმცა ცნობილია, რომ 1472 წელს კანონიზებული იყო მხოლოდ მიტროპოლიტი იონა და რომ არც XV, არც XVI, არც XVII საუკუნეებში არ აღინიშნებოდა მიტროპოლიტების კვიპრიანეს, თეოგნოსტისა და ფოტის ხსენების დღე არც ზოგადად რუსეთში და არც კონკრეტულად მოსკოვის მიძინების ტაძარში. თუმცა, არსებობს წმინდა მიტროპოლიტ ფოტის ხატწერული გამოსახულება, რომელიც თარიღდება XVI საუკუნის ბოლოთი - XVII საუკუნის დასაწყისით.

მოსკოვის კრემლის საჭურვლის პალატაში ინახება წმინდა მიტროპოლიტ ფოტის ორი საკოსი.