ილიას მკვლელობის "გამოძიება"

ილიას მკველელობასთან დაკავშირებით ოფიციალური სასამართლო პროცესი 3-ჯერ ჩატარდა.

პირველი და მეორე - მეფის რუსეთის დროს - 1907- 1908 და 1909 წლებში.

მესამე - საბჭოთა კავშირის არსებობის დროს - 1941 წელს.

სასამართლო პროცესის ჩატარებას აპირებდა მენშევიკების მთავრობაც, მაშინდელი შინაგან საქმეთა მინისტრის ნოე რამიშვილის მონდომებით. რამიშვილმა დააპატიმრა ილიას მკვლელები - ფილიპე მახარაძე და გიგლა ბერბიჭაშვილი, მაგრამ ნოე ჟორდანიამ ისინი ციხიდან გააპარა. საკუთარი სახელმწიფო მანქანით წააყვანინა ვლადიკავკაზამდე. ამ გამაოგნებელ ინფორმაციას მაშინდელი შინაგან საქმეთა მინისტრის, ნოე რამიშვილის შვილი გვაწვდის.

"როდესაც ნოე რამიშვილმა დააჭერინა ილიას მკვლელობის შეთქმულების მონაწილეები, ფილიპე მახარაძე და ბერბიჭაშვილი და მკვლელობის გამოსაძიებლად საკითხი წარუდგინა დამფუძნებელ კრებას, გამოიყო საგანგებო კომისია. ამ დროს კი ნოე ჟორდანიამ ფარულად გამოაშვებინა ციხის უფროსს დამნაშავეები და თავის მძღოლს თავისივე სახელმწიფო მანქანით ჩააყვანინა ვლადიკავკაზში".

მკვლელობის შემსრულებელთა დადგენის მიზნით ოპერატიული და შედარებით პატიოსანი გამოძიება პირველი და მეორე გახლდათ.

დადგენილ იქნა მკვლელობის ყველა მონაწილე.
1) ვინმე იმერელი

2) ივანე ინაშვილი

3) გიორგი (ლომა) ხიზანიშვილი

4) გიგოლა მოძღვრიშვილი

5) გიგლა ბერბიჭაშვილი

6) თედო ლაბაური

7) პავლე ფშავლიშვილი (აფციაური)

ამათგან, ვერ დაიჭირეს ორი - გიგლა ბერბიჭაშვილი და ვინმე იმერელი. ვინმე იმერელს მხოლოდ ბერბიჭაშვილი იცნობდა, თავისი საქმიანობით და არა გვარ-სახელით. როგორც ნოდარ გრიგალაშვილი წერს, ვინმე იმერელი იყო კომიტეტიდან მოვლენილი მკვლელი, მისი დაჭერა პარტიისათვის კატასტროფა იქნებოდა, ყოველ შემთხვევაში, ვერავინ იტყოდა, - გლეხებმა მოკლეს მებატონეო. ამიტომ ვინმე იმერელისა და ბერბიჭაშვილის, როგორც მისი ავანჩავანის მცოდნის, ბედი, წინასწარვე განსაზღვრული იყო. მკვლელობის შემდეგ ერთიცა და მეორეც ყალბი პასპორტებით ბაქოს გავლით სპარსეთში გაუშვეს.

იმერელი მხოლოდ 1909 წელს (მანამდე სხვა საქმეზე იყო დაჭერილი 1908 წლის ნოემბრიდან), ციხიდან გამოქცევის შემდეგ, სპარსეთში გადავიდა.

დანარჩენი ხუთიდან ერთი - ფშავლიშვილი, მეტეხის ციხიდან გაქცევის შემდეგ მდევარმა მოჰკლა. მოძღვრიშვილი განაჩენის აღსრულებამდე მოკვდა ციხეში.

სამი: თედო ლაბაური (მეეტლე), გიორგი ხიზანიშვილი, პავლე ინაშვილი ჩამოახრჩვეს 1909 წელს.

თბილისის გენერალ-გუბერნატორს სიკვდილმისჯილი მკვლელების შეწყნარების თხოვნით მიმართა თვით ილიას ქვრივმა ოლღა გურამიშვილმა: "მე ღრმად მწამს, დღეს რომ ჩემი ქმარი ცოცხალი იყოს, შეუნდობდა მათ, რომელთაც სასიკვდილოდ გაიმეტეს იგი და თავის უბედურ, გზააბნეულ ძმებად მიიჩნევდა... მე თითქოს მხოლოდ იმისთვის დავრჩი ამსოფლად, რათა დავაბოლოო ის ღვაწლი კაცთა მიმართ მხურვალე სიყვარულისა, რომელსაც ჩემმა ქმარმა მთელი თავისი სიცოცხლე შესწირა - შეუნდო იმ უბედურ, გზააბნეულ მოყვასთ, რომელთაც თვით ის შეუნდობდა. ჩემი დღეები დათვლილია, ამჟამად თქვენგანაა დამოკიდებული მოიქცეთ ისე, რომ სიცოცხლის აღსასრულის ჟამს ვიგრძნო უმაღლესი ნეტარება, რომელსაც ადამიანის სულს ძალუძს მიაღწიოს ამ წუთისოფელში - შეერთება ღმერთთან, რომელიც განიცადა ქრისტემ, როცა ჯვარზე განრთხმული, სიკვდილის ჟამს, ღვ-თიური სიყვარულის შუქით განათლებული, ევედრებოდა შემოქმედს შენდობას იმ მტრებისას, "რამეთუ არა იციან, რასა იქმან.

ილიამ კი სიცოცხლეშივე შეუნდო თავის მკვლელებს ცნობილი ლექსით "ლოცვა":

"მამაო ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა,

მუხლმოდრეკილი, ლმობიერი ვდგავარ შენ წინა;

არცა სიმდიდრის, არც დიდების თხოვნა არ მინდა,

არ მინდა, ამით შეურაცხვყო მე ლოცვა წმინდა,

არამედ მსურს მე, განმინათლდეს ცით ჩემი სული,

შენგან ნამცნების სიყვარულით აღმენთოს გული,

რომ მტერთათვისაც, რომელთ თუნდა გულს ლახვარი მკრან,

გთხოვდე: "შეუნდე, არ იციან, ღმერთო, რას იქმან!"

ილიას სიკვდილის შემდეგ ოლღას აღარც საგურამოსკენ გახედვა სურდა და ვეღარც შინ ჩერდებოდა. ფიზიკურად მომჯობინებულა თუ არა, მთაწმინდაზე, ილიას საფლავთან ახლოს, წერა-კითხვის საზოგადოებას აქირავებინა ბინა და იქ გადასახლდა - ილიასთან ახლოს ვიქნებიო. მთელი უძრავ-მოძრავი ქონება კი, ილიას ანდერძისამებრ, წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას გადასცა. ილიას მკვლელობის შემდეგ ოცი წელი იცოცხლა ოლღამ. ამბობენ, თითქმის ყოველდღე ადიოდა მთაწმინდაზე და ილიას საფლავზე წვებოდაო...

მაშინდელმა პოლიციამ ვერ დაიჭირა ორი მთავარი ბოროტმოქმედი - ვინმე იმერელი და გიგლა ბერბიჭაშვილი ზემოხსენებული მიზეზის გამო. ამიტომ პროკურორმა კი სთქვა, სასამართლო პროცესზე, რომ ამ მკვლელობის უკან უნდა იდგეს პარტია, რომელსაც პოლიტიკური მიზანი ჰქონდაო, პატიმრებმა აღიარეს, კომიტეტის დავალებით ვმოქმედებდითო, პრესაშიც ქვეყნდებოდა პუბლიკაციები, სადაც პირდაპირ ადებდნენ ხელს სოციალ-დემოკრატებს (ბოლშევიკების ფრაქციას), მაგრამ განცხადებაზე შორს პროკურორი და მით უფრო სასამართლო ვერ წავიდა.

მეფის სასამართლომ ვერ შეძლო შემკვეთისა და ორგანიზატორების დაპატიმრება, მაგრამ დააპატიმრა მკვლელები და ძიება წაიყვანა სწორი მიმართულებით, ანუ პროკურორის განცხადების სახით მაინც მიანიშნა იმ პარტიაზე, რომელიც ერთმნიშვნელოვნად მკვლელად წარმოისახა საზოგადოებრივმა აზრმა.

გიგლა ბერბიჭაშვილი დიდხანს იმალებოდა. 1921 წელს იგი რუსეთის მე-11 არმიაში იყო და იარაღით ხელში მონაწილეობდა საქართველოს საოკუპაციო ბრძოლებში. საბჭოთა ხელისუფლების წლებში კი, ფ. მახარაძის დახმარებით, ხან დუშეთის აღმასკომში მუშაობდა, ხან ქიზიყში კოლმეურნეობის თავმჯდომარედ იყო. სიბერეში ხშირად გაიძახოდა, - ილია მე მოვკალი და დიდი ჯილდო და საგანგებო პენსია მეკუთვნისო. გიგლა ბერბიჭაშვილს 1941 წელს ეწია სამართალი. ის თბილისში, უმაღლესი სასამართლოს დახურულ კარს მიღმა გაასამართლეს. მოხუცმა ბერბიჭაშვილმა აღიარა, რომ რუსეთის ჟანდარმერიამ დაიქირავა ილიას მოსაკლავად. საბჭოთა გამოძიებამ დაასკვნა, რომ მეფის ხელისუფლების საიდუმლო პოლიცია და ადმინისტრაცია იყვნენ ჩარეული ილიას მკვლელობაში.

საბჭოთა პერიოდში ჩატარებული გამოძიებით ვითომ დაინტერესებული იყო სტალინი, ეს სასამართლოც არ იყო მოწადინებული სიმართლის გამოძიებით, მათ უნდოდათ ცალმხრივად დაებრალებინათ ილიას მკვლელობა მეფის "ოხრანკა" ჟანდარმერიისთვის!.. იოსებ ირემაშვილმა, რომილიც კარგად იცნობდა სტალინს (ერთად სწავლობდნენ გორის სასწავლებელსა და თბილისის სასულიერი სემინარიაში, შემდეგ კი მათი გზები გაიყო. ერთი წავიდა მენშევიკებში და მეორე ბოლშევიკი გახდა) გერმანიაში 1931 წელს გამოცემულ წიგნში "სტალინი და საქართველოს ტრაგედია", განაცხადა რომ ილიას მკვლელობის უკან სტალინი იდგა!

საუკუნე გავიდა და ილიას მკვლელობა კიდევ არ კარგავს აქტუალობას. დღემდე არ არსებობს ერთიანი პოზიცია ილიას მკვლელობის შესახებ. მკვლევრები დროდადრო ახალ-ახალ ვერსიას გვთავაზობენ, თუმცა გადაჭრით რაიმეს მტკიცება მაინც გაძნელებულია.

ისტორიკოს ვახტანგ გურულის თქმით, მკვლელობის მიზანი არ ყოფილა არც ძარცვა და არც უკმაყოფილო გლეხობის შურისძიება. მკვლელობა განხორციელდა რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის დაკვეთით, მკვლელობის ორგანიზება კი სერგო ორჯონიკიძესა და ფილიპე მახარაძეს დაევალათ. სწორედ მათ გადაიბირეს ყაჩაღობასა და ტერორში შემჩნეული გლეხების ჯგუფი, თუმცა ვახტანგ გურული ამტკიცებს, რომ მკვლელობა არა ამ ჯგუფმა, არამედ მახარაძე-ორჯონიკიძის მიერ დაქირავებულმა ტერორისტმა განახორციელა:

კილერმა იცოდა, ეტლს სად გააჩერებდნენ, ხოლო გიგლა ბერბიჭაშვილის ჯგუფმა კი არ იცოდა, რომ ტყეში მკვლელი იყო. სოციალ-დემოკრატებს უნდოდათ, 100%- იანი გარანტია, რომ ილია მოკვდებოდა. ხშირად ხდებოდა, რომ ფულს აიღებდნენ ნაძირალა მკვლელები, მაგრამ ბოლოს ჩაიჯიბავდნენ და გარბოდნენ. ამიტომ მათ იმედად საზღვარგარეთ მყოფი ლენინი და სხვები, მათ შორის, ფილიპე მახარაძე და სერგო ორჯონიკიძე, ვერ იქნებოდნენ".

ილიას სიკვდილი დააფიქსირა დუშეთის მაზრის ექიმმა იაშვილმა, რომელმაც გვამის გაკვეთის შედეგად დაადგინა:

"1. მკერდზე, მარჯვენა ძუძუსთან, შიგნით მოხვედრილი ტყვია გასულა უკან მარცხენა ხელის იღლიასთან. ამ ტყვიას დაუფლეთია გული და მარცხენა ფილტვი. 2. შუბლზე ოვალური ფორმის ჭრილობა ძვლამდე, სიღრმით 4 სანტიმეტრი. აქ ძვალი გამტვრეულია 1,5 ვერშოკზე. 3. მარჯვენა წარბზედაც ასეთივე ჭრილობა. პირველი ორი ჭრილობა სასიკვდილოა, მესამე - არა".

თუმცა მკვლევრები ამტკიცებენ, რომ ილია ჭავჭავაძის სხეულში ტყვია არა მკერდიდან, არამედ ზურგის მხრიდან შევიდა. ვახტანგ გურული ნატყვიარის ანალიზის საფუძველზე ასკვნის:

"შესვლის ადგილას ტყვიამ დატოვა წვრილი ხვრელი, დაახლოებით ნეკა თითის სიმსხო, ხოლო გამოსვლის ადგილს მკერდზე - ორი გოჯის სიდიდისა. ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს იმას, რომ გასროლა მოხდა ზურგის მხრიდან. ტყვია ვიწრო ხვრელს ტოვებს შესვლის ადგილზე, ხოლო სხეულიდან გამოსვლის ადგილს გამოგლეჯს".

ვახტანგ გურულის თქმით, ტყეში დამალულმა მკვლელმა ილიას ზურგში მაშინ ესროლა, როცა ბერბიჭაშვილი და სხვა ყაჩაღები ილიას ერთგული ლაქიის, იაკობ ბითარაშვილის დევნით იყვნენ დაკავებული. ამიტომ იყო, რომ ბერბიჭაშვილი სასამართლო პროცესზე ბოლომდე უარყოფდა ილიას მკვლელობას.

ამონარიდი სასამართლო სხდომის მასალებიდან: "შენ რას უყურებო? რო არ მიმხვდარიყვნენ, მეც ავიღე და ვისროლე ზევით. ეს მოხდა. მერე გადაცვივდნენ ტყეში. ხიზანიშვილმა დაავლო ხელი ჩემოდანს და მითხრა, ეს რა არისო. ვნახე კარობკა. კარობკაში იყო რაღაც ღილები და ბეჭდები. სათვალეებიც ავიღე და მივაწოდე. ინაშვილმა თქვა, არაფერი დაიკარგოსო. ყველაფერი გამომართვა".

ვახტანგ გურული მიიჩნევს, რომ ილიას მკვლელობა უფრო მასშტაბურად იყო გათვლილი რუსეთის სამეფოში და მისი მკვლელობა უფრო მეტად მნიშვნელოვანი იყო რუსეთის სათათბიროსთვის, ვიდრე რომელიმე კონკრეტული პარტიისთვის. გურულს ამის მიზეზად მოაქვს მკვლელობამდე ერთი წლით ადრე, 1906 წელს ილიას განცხადება რუსეთის სათათბიროში - მან მოითხოვა საქართველოს ავტონომია!

რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის გარდა, ილია ჭავჭავაძე ასევე მართლაც მიუღებელი იყო რუსეთის იმპერიისთვისაც. სწორედ ილია ჭავჭავაძის იდეებითა და ძალისხმევით ერთიანდება საქართველო, რომელიც რუსეთის იმპერიაში თბილისისა და ქუთაისის გუბერნიებად იყო დაშლილი. პროფესორ ლევან გიგინეიშვილის თქმით, ილიას მეცადინეობას უნდა ვუმადლოდეთ იმას, რომ აღმოიფხვრა კუთხური და სოციალური დაქუცმაცებულობა, გავრცელდა განათლება და შეიქმნა ახალი იდენტობა.

ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორი, ისტორიკოსი და პროფესორი გურამ ყორანაშვილიც თვლის, რომ ილიას მკვლელობით დაინტერესებული იყო როგორც მაშინდელი სოციალ-დემოკრატიული პარტია, ასევე მეფის ხელისუფლება... ამიტომ ერთ-ერთი მათგანის გამორიცხვა გაუმართლებლად მიაჩნია, ამის შესახებ არის 2004 წელს გამოცემული მისი წიგნი "წიწამურის ტრაგედიის საიდუმლო". ამავე თვალსაზრისს ავითარებდა ცნობილი ისტორიკოსი და მკვლევარი, გივი ჟორდანია. ილია ორივე მხარეს ყელში ეჩხირებოდა თავისი სიდიდით... მისი ბრძოლა ავტონომიისა და ქართული ეკლესიის ავტოკეფალიისათვის არ აწყობდა არც მეფის ხელისუფლებას და არც ქართულ სოციალ-დემოკრატებს, ამიტომ ისინი კოორდინირებულად მოქმედებდნენ.

ილიას ძალისხმევითვე მოხერხდა მონარქის ჩანაცვლება მამულით, ანუ მამულის ერთგულებით, შეიქმნა სამოქალაქო სივრცე გაზეთებისა და თეატრის სახით.

ილია ჭავაჭავაძის ეს საქმიანობა გახდა მისი მკვლელობის ძირითადი მიზეზი. მწერალი, ლიტერატურისმცოდნე, ჟურნალ "ცისკრის" რედაქტორი ნოდარ გრიგალაშვილი თავის ნაშრომში, "თანამდევი სული", ამბობს, რომ ილიას მთავარი ოპონენტების, სოციალ-დემოკრატების ამოცანა იყო საქართველოს რუსეთის იმპერიაში დარჩენა, ადამიანის სულიერი სამყაროს წაშლა და კერძო საკუთრების მოსპობა:

"ილია, თავისი დიდი ავტორიტეტით, იყო ბუნებრივი წინააღმდეგობა სოციალ-დემოკრატების პოლიტიკური მოღვაწეობის გზაზე. და ის, ფაქტობრივად, შესწირეს საქართველოს იდეას. ჯერ ილია მოკლეს და 1921 წელს თვით საქართველოს დამოუკიდებლობა დახვრიტეს".

აქამდე საზოგადოების უმეტესობა მკვლელობის ერთ-ერთ მონაწილედ სერგო ორჯონიკიძეს თვლიდა, თუმცა გაჩნდა ვერსია, რომ ვინმე "იმერელში" უნდა ვიგულისხმოთ ილიკო იმერლიშვილი და არა სერგო ორჯონიკიძე. ეს ვერსია ჯერ ნოდარ გრიგალაშვილმა შემდეგ კი თენგიზ სიმაშვილმა გაახმაურეს.
ცნობილია, რომ არაფორმალური დაკითხვებისას, მათ შორის, შალვა ნუცუბიძისა და თედო სახოკიას თანდასწრებით, ბერბიჭაშვილი "ვიღაც იმერელში" სწორედ სერგო ორჯონიკიძეს გულისხმობდა. ამასვე იმეორებდა ხოლმე მისი ქალიშვილიც (ცხადია, მამისგან გადმოცემული ცნობით) თავის ნაცნობთა შორის.

ილიას მკვლელობიდან 104 წლის შემდეგ ნოდარ გრიგალაშვილმა ახალი წყაროების მოძიებით დაადგინა, რომ "იმერელი" არა სერგო ორჯონიკიძე, არამედ ილიკო იმერლიშვილია, რომელიც მკვლელთა ბანდის მეთაური გახლდათ. "ის "ტყის ძმების" უფროსი იყო და ბოლშევიკებმა ილიას მკვლელობაც სწორედ მას დაავალეს. იმ დროს ჭავჭავაძის მკვლელობას ვერც იმერლიშვილი, ვერც ფილიპე მახარაძე და ვერც ერთი მაშინდელი ბოლშევიკი ვერ გადაწყვეტდა, ვერც იოსებ სტალინი"... ილიას სიკვდილის გადაწყვეტა აქაურ წვრილმანობას არ შეეძლო... კითხვაზე, ვინ იყვნენ მაშინდელი საქართველოს ბოლშევიკების მეთაურები, ვერ გიპასუხებთ, რადგან პარტია აისბერგის პრინციპით მოქმედებდა, იყო ხილული ნაწილი და იყო უხილავი ნაწილი... ჩვენ ვიცოდით, ვინ იყვნენ სოციალ-დემოკრატების ფრაქციის წევრები, მაგრამ არ ვიცოდით, ვინ იყო ცენტრალურ კომიტეტში... შეიძლება, ცეკას წევრი და ფრაქციის წევრი დუმაში ერთი და იგივე კაცი ყოფილიყო, მაგრამ ეს არ სცოდნოდა ფრაქციისავე წევრს... სამხარეო კომიტეტი რომ არ გაშიფრულიყო, მათ დაარქვეს ლიტერატურული ბიურო, რომელშიც შედიოდნენ: სტალინი, ფილიპე მახარაძე, მიხა ცხაკაია, მიხეილ ბოჭოიძე, სტეფანე შაუმიანი... მათ შორის, ცხაკაია, ყრილობის დამთავრების შემდეგ ჟენევაში დარჩა და როდესაც 10 წლის შემდეგ საქართველოში დაბრუნება გადაწყვიტა, მისმა დიასახლისმა ჰკითხა, საქართველოში მიდიხართ, არა, თქვენს სამშობლოშიო, რაზეც მან უპასუხა, არა, მე კოსმოსის ერთი წერტილიდან კოსმოსის მეორე წერტილში მივდივარო... ამათთვის ეს ქვეყანა კოსმოსის ერთი წერტილი იყო, ილიასთვის კი სამშობლო, და ამიტომაც მოჰკლეს ის", - ამბობს ნოდარ გრიგალაშვილი, რომლის მიერ გამოკვლეულ ილიას წუთისოფელში არაერთ ახალ ვერსიას აღმოაჩენთ და ილიკო იმერლიშვილის შესახებ მოძიებულ დეტალებსაც გაეცნობით.

თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებულმა პროფესორმა, ისტორიის დოქტორმა თენგიზ სიმაშვილმა, სულ ცოტა ხნის წინ საქართველო საისტორიო ცენტრალური არქივისა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საარქივო სამმართველოს ფონდებში აღმოჩენილ მასალებზე დაყრდნობით გამოთქვა იგივე ჰიპოთეზა, რომ ილიას მკვლელობაში მოხსენიებული იმერელის მეტსახელით არა სერგო ორჯონიკიძე, ან სხვა პირი, არამედ ილიკო იმერლიშვილი არის სავარაუდებელი.

მკვლევრების გარკვეული ნაწილი ფიქრობს, რომ ილია ჭავჭავაძეს გიგლა ბერბიჭაშვილმა ესროლა, სიმაშვილი კი არ ეთანხმება და წერს, რომ ამის თაობაზე ეჭვს ბადებს არაერთი გარემოება. გიგლა ბერბიჭაშვილი ხშირად ამბობდა: "ილიას შუბლში მე მოვარტყი ბერდანის ტყვია". 1907 წლის 31 აგვისტოს დუშეთის მაზრის ექიმის ალექსანდრე იაშვილის გვამის გაკვეთის შედეგად დადგინდა, რომ ილიას ჰქონდა ერთი გამჭოლი ჭრილობა მკერდში, რამაც გამოიწვია გულის დაზიანება. ილია ჭავჭავაძეს შუბლზე არსებული ჭრილობა ბლაგვი საგნით ჰქონდა მიყენებული. ამ მასალების საფუძველზე თენგიზ სიმაშვილი ფიქრობს, რომ გიგლა ბერბიჭაშვილს ილიასათვის ტყვია არ უსვრია.

თენგიზ სიმაშვილი წერს: "გიგლა ბერბიჭაშვილი აშკარად ცრუობდა, როცა ლაპარაკობდა, რომ ილიას ტყვია შუბლში გავარტყიო. სინამდვილეში კი ილია ჭავჭავაძეს შუბლში ცეცხლსასროლი იარაღის კონდახი ჰქონდა ჩარტყმული და არა ტყვია მოხვედრილი. ამას დოკუმენტები ადასტურებს. ვვარაუდობ, რომ გიგლა ბერბიჭაშვილმა სულთმობრძავ ილიას ორჯერ ჩაარტყა კონდახი თავში. ილია ჭა-ვჭავაძის მკვლელობის გამოძიების მასალებიდან ჩანს, რომ მკვლელობის მომენტში წიწამურის ტრაგედიის ერთ-ერთი მონაწილე პავლე ფშავლიშვილი ილიას ეტლის გამოჩენისას ნიშნის მიმცემის ფუნქციას ასრულებდა. ის, როგორც ნიშნის მიმცემი, ილია ჭავჭავაძეს პირველი ვერ ესროდა. ილიკო იმერლიშვილის თანამედროვეების მოგონებებიდან და მისი "საგმირო" საქმეებიდან კარგად ჩანს, რომ ის პირველი ისროდა ტყვიას და სწორუპოვარი მსროლელი იყო. ვფიქრობ, რომ ეს მკვლელობაც მან ჩაიდინა".

ილიას მკვლელად ილიკო იმერლიშვილს პირველი ასახელებს ჭავჭავაძის მოურავის მეუღლე დარია ჯაში. მან საბჭოთა ხელისუფლების მიერ ილია ჭავჭავაძის მკვლელობის ერთ-ერთი მონაწილის, გიგლა ბერბიჭაშვილის სასამართლო პროცესის გამოძიების წინა პერიოდში, 1941 წლის 6 ივნისს დაკითხვისას განაცხადა: "როგორც შემდეგ გავიგე, ილიას მკვლელობაში მონაწილეობდნენ ინაშვილი, ყოფილი მამასახლისი, იმერლიშვილი, რომელსაც კარგად იცნობდა დიმიტრი, ფშავლიშვილი გრიგოლა".

უახლესი საარქივო დოკუმენტები ადასტურებენ სოციალ-დემოკრატიული ბოლშევიკური ფრთის უშუალო მონაწილეობას წიწამურის ტრაგედიაში.

პროფესორი ნოდარ გრიგალაშვილი მნიშვნელოვან ფაქტად აფასებს თენგიზ სიმაშვილის მიერ მოპოვებულ ამ მასალებს: "ჩვენ შეგვიძლია ერთად ვიამაყოთ, რომ 104 წლის შემდეგ ილია ჭავჭავაძის მკვლელობა გახსნილია. ის, რასაც მე ადრე ვწერდი, მიუხედავად იმისა, რომ დოკუმენტურ ფაქტებს ვეყრდნობოდი, მაინც ვერსიად რჩებოდა, რადგან ხელთ არ მქონდა პირდაპირი საარქივო ჩანაწერი, სადაც სიტყვასიტყვით ეწერებოდა, რომ ილია ჭავჭავაძე მოკლა ილიკო იმერლიშვილმა. ისტორიკოსმა თენგიზ სიმაშვილმა არქივში ეს დოკუმენტი აღმოაჩინა. ამით ამ მიმართულებით კვლევას, ვფიქრობ, წერტილი დაესვა".

იხილეთ დასაწყისი
...........................
აქვე წაიკითხეთ:

წმიდა ილია მართალი (ჭავჭავაძე) (+1907) - 20 ივლისი (2 აგვისტო)