მოვალს ჟამი, და აწვე არს, ოდეს ჭეშმარიტნი თაყუანის-მცემელნი თაყუანის-სცემდენ მამასა სულითა და ჭეშმარიტებითა, რამეთუ მამაჲცა ეგევითართა ეძიებს თაყუანის-მცემელთა მისთა. სულ არს ღმერთი, და თაყუანის-მცემელთა მისთა სულითა და ჭეშმარიტებითა თანა-აც თაყუანის-ცემაი. (იოანე 4, 23, 24).

ერთობ დიდსა და მაღალსა საგანსა გვაძლევს ჩვენ საუბრად თქვენთანა, ძმანო მართლ-მადიდებელნო ქრისტიანენო, დღეს წაკითხული სახარება. მცნება, ანუ სწავლა ჭეშმარიტსა, სულიერსა ღვთის თაყვანის ცემასა ზედა, ეგოდენ საჭირო და სასარგებლო არის ყოველთა ქრისტიანეთათვის, რომელ, ვგონებ, არცა ერთსა სხვასა მცნებასა ისე ხშირად არ უნდა გაგახსენებდეს თქვენ, და არ უნდა აღგიხსნიდეს სულიერი მოძღვარი თქვენი, როგორადაც ამ მცნებასა. მართლა, ყოველს კაცსა, სამწუხაროდ, დიდი მიდრეკილება აქვს და ხშირად ჩვეულებადაც გადაექცევა, ნაცვლად ჭეშმარიტისა ღვთის თაყვანის ცემისა სულითა და ჭეშმარიტებითა მიართვას ღმერთსა ერთი მხოლოდ ხორციელი, გარეგანი, თაყვანის ცემა. აღარ ვიტყვი უბრალოთა და უსწავლელთა სოფლის მცხოვრებთა ზედა ქრისტიანეთათა: ამათ თითქმის ათასში ერთსა არ გაუგონია და არ იცის, რაი არს თაყვანის ცემა. ღვთის სულითა და ჭეშმარიტებითა. საწყალი, უმეცარი, სოფელში მცხოვრები კაცი დარწმუნებულია, რომელ, თუ თვეში ერთხელ, ან ორჯერ ეკლესიაში შევიდა და პირჯვარი დაიწერა, თუ დიდებულს დღესასწაულს დღეში უქმი არ გასტეხა, როგორც იტყვის სოფლის მცხოვრებნი, თუ მარხვა შეინახა - საჭმლის გამოცვლით, ანუ დაკლებით, მოსალოცავი ხატი, ანუ ეკლესია მოილოცა და მისი შესაწირავი, რომელიც ჰმართებს, ვითარცა იტყვიან, შესწირა და ღამე გაუთია, ესე იგი იმ ღამეს არ დაიძინა, და სხვანი ამის მსგავსნი რომელნიმე გარეგანი მოქმედებანი აღასრულა, ჰგონია, რომ მან თვისი მოვალეობა ღვთის წინაშე გაათავა, აღასრულა და სხვა მას აღარაფერი აღარ ჰმართებს.. იმას შეენდობა თვისი უმეცრებისა და უსწავლელობის გამო ესრეთი აზრი და მოქმედება. გარნა, სამწუხაროდ, იგინიცა, რომელთა მათზე უმეტესი ესმის, რომელთა საღმრთო წერილი უსწავლიათ, რომელთა შეუძლიათ განარჩიონ ჭეშმარიტი თაყვანისცემა სულითა და ჭეშმარიტებითა, იგინიცა ღვთის მსახურებასა შეამოკლებენ და განასაზღვრებენ გარეგანითა მხოლოდ თაყვანის ცემითა ღვთისათა.

რაი არს და რასა შინა მდგომარეობს თაყვანის ცემა ღვთისა სულითა და ჭეშმარიტებითა? კაცს აქვს სული და ხორცი, ესე იგი კაცის ბუნებას, ანუ არსებას, შეადგენს სული და ხორცი. სული კაცისა არს, ვითარცა ვიცით, უხილავი, და ყოველი მოქმედება სულისა, ესე იგი: გრძნობა, აზრი, მეცნიერება, სურვილი, ერთი სიტყვით, სულიერი მოძრაობა ყოველი, რაიცა აქვს კაცს სულში, არის უხილავი. მაშასადამე, თაყვანის ცემა ღვთისა სულითა და ჭეშმარიტებითა არის ერთი უხილავი, საიდუმლო მიქცევა ღვთისადმი თვით სულისა და ყოვლისა მისისა მოქმედებისა, დამორჩილება ღვთისა გონებისა, აზრისა, გრძნობისა, პატივის ცემა ღვთისა ყოველთა შინაგანითა სულის მოძრაობითა, კრძალვითა შიშითა სიყვარულითა სულისა და გულის ღვთისადმი მისწრაფებითა, ანუ მიდრეკილებითა. ღმერთი კაცისაგან მოითხოვს თვით სულსა, გონებასა და გრძნობასა, მისთვის, რომ თვით იგი არის სული: სულ არს ღმერთი და თაყვანის მცემელი მისთა სულითა და ჭეშმარიტებითა თანააძსთ თაყვანის ცემა მისი.

მაშასადამე, მკითხავს მე ვინმე, გარეგანი თაყვანის ცემა არა ყოფილა საჭირო ღვთისადმი? მაშასადამე, რისთვის გვაქვს ჩვენ, მართლ-მადიდებელთა ქრისტიანეთა, ჩვეულებად პირჯვრის წერა, მუხლის მოდრეკა, გალობა, ხმამაღლა ლოცვის წარმოთქმა? რისთვის ვიმარხავთ, ვდღესასწაულობთ, რათ ვაშენებთ ეკლესიებს? არა, ძმანო ჩემნო! ესენი ყოველნი დიაღ საჭიროა და კარგია, გარნა მაშინ, როდესაც ამათ თანა-უვის სულიერი თაყვანის ცემა, ანუ როდესაც ისინი მომდინარეობენ სულიერისა თაყვანის ცემისაგან; ესენი უნდა იყვნენ ნიშანნი, გამომაჩინებელნი სულიერის თაყვანის ცემისა; მხოლოდ ამით აქვთ მათ ფასი და ღირსება; გარეშე მისა იგინი არიან უსარგებლონი და არა თუ უსარგებლონი, არამედ მავნებელნიცა. როდესაც შენ პირჯვარს დაიწერ და მოიდრეკ მუხლსა და შუბლსა შენსა დასწევ თითქმის მიწადმდე, მაშინ შენ, თუ გულში არ გაქვს სიმდაბლე და მორჩილება ღვთისა, თუ სულიერი ქედიც არ მოუდრიკე ღმერთსა, არამედ ამას იქმ, ვითარცა ერთსა უბრალოსა ჩვეულებასა, ანუ, - რომელიც უარესია და უსაძაგლესი, - საჩვენებლად კაცთა, მაშინ შენ სცოდავ, არა თუ კეთილს საქმეს იქმ, როდესაც შენ მარხულობ, მაშინ სულიც უნდა იყოს მწუხარე, მარხვასა შინა ანუ წინა უვიდოდეს, ანუ შეუდგებოდეს სული შემუსვრილი და გული შემუსვრილი, და დამდაბლებული; თუ არა მარხვა შენი არის ერთი მხოლოდ ფარისევლობა, ანუ მკვდარი, უსარგებლო ჩვეულების აღსრულება. როდესაც ბაგენი შენნი წარმოსთქვამენ ხმასა ლოცვისასა, მაშინ სულიცა შენი უნდა ჰღაღადებდეს, მდუღარე უნდა იყოს. ერთი სიტყვით; ყოველი გარეგანი შენი მოძრაობა უნდა იყოს ნაყოფი და ნაშობი სულიერისა ღვთისა თაყვანის ცემისა.

სული არს ღმერთი და თაყვანის მცემელთა მისთა სულითა და ჭეშმარიტებითა თანააძსთ თაყვანის ცემა მისი. თაყვანის ცემა ღვთისა არ უნდა განვსაზღვროთ, ესე იგი არც ადგილით, არცა დროებით, არცა რომელითამე ერთითა მოქმედებითა. არ უნდა იფიქრო, რომ ღმერთის თაყვანის-ცემა შეგიძლიან ერთს ადგილზე, მაგალითებრ, საყდრებში მხოლოდ, როგორათაც ჰფიქრობდა საწყალი იგი დედაკაცი სამარიტელი და ჰკითხავდა იესო ქრისტესა: სადა ჯერ არს თაყვანის ცემა ღვთისა. იერუსალიმს, ანუ მთასა ამას ზედაო. აგრეთვე არ უნდა შეამოკლო თაყვანის ცემა ღვთისა რომელითამე ღამითა და დღითა მაგალითებრ: დღესასწაულებითა აგრეთვე ნუ იფიქრებ, რომელ ღვთის თაყვანისცემა, ანუ პატივის ცემა შეიძლება რომლითამე საკუთარითა მოქმედებითა, ესე იგი, არ იფიქრო, რომ საქმენი კაცთანი, ორად გაიყოფებოდენ, ზოგიერთნი ღვთის სადიდებლად დადებულნი იყვნენ და სხვანი ამ სოფლისათვის, ანუ საკუთრად კაცის საჭიროებისათვის. არა ძმანო ჩემნო! პირველად ღმერთს უნდა ადიდებდე შენ ყოველს ადგილს, სადაც უნდა იყო: ყოველსა ადგილსა უფლებისა მისისასა აკურთხევს სული ჩემი უფალსა (ფს. 102, 22), იტყვის წინასწარმეტყველი დავით. საყდარი, რასაკვირველია, განსაკუთრებით არის ადგილი ღვთის თაყვანის ცემისა, გარნა შენ სახლშიც უნდა თაყვანს სცემდე ღმერთსა, გზაზე მიჰდიხარ, თუ ტყეში ხარ, ანუ მინდორში, ზღვაზე, თუ ხმელეთზე, ყოველგან მისი უფლება არის და სულითა შენითა ყოველგან თაყვანს-სცემდე ღმერთსა, როგორადაც იტყვის იგივე წინასწარმეტყველი: წინასწარ ვჰხედევდ უფალსა წინაშე ჩემსა მარადის, რამეთუ მარჯულ ჩემსა არს, რათა არა შევიძრა (ფს. 15, 7). ნუ ჰგონებ ეგრეთვე, რომ ღვთის თაყვანის-ცემა ერთ რომელიმე დღეს შეიძლება და მეორეს არა, ნუ ჰფიქრობ, რომ დილით და საღამოთი ღმერთი უნდა ახსოვდეს კაცს, და შუადღეს კი უნდა დაივიწყოს. კაცთა მართალთა და წმინდათა უმეტესად უყვარდათ ლოცვა შუაღამეს. ესე იგი იმ წამს, როდესაც ყოველი სულდგმული მოსვენებულია. განა არ შეიძლება, რომ იმ წამს, რომელიც შენ გადადებული გაქვს ლოცვისთვის, რომელმანმე მიზეზმა დაგიშალა კეთილად ლოცვა, ხოლო სხვა დროს, რომელიც არა გაქვს დანიშნული ლოცვისთვის, ერთმა რომელმანმე შემთხვევამ მოგიყვანა კეთილი გრძნობა და ლმობიერება? მაშინ მიაქციე, იმ წამს, სული და გული შენი ღვთისადმი.

გარნა უსაჭიროესი ყოვლისა ის არის, რომ არ იფიქრო, ვითომც ღვთის თაყვანის-ცემა აღსრულდება და მდგომარებს მხოლოდ რომელთამე საკუთართა მოქმედებათა შინა. მაგალითებრ: პირჯვრის წერასა, ლოცვის წაკითხვასა, მარხვასა შინა, არამედ იცოდე, ეცადე და ისე დააწყე შენი ცხოვრება, რომელ ყოველი შენი სიტყვა და საქმე, დიდი და მცირე, იყოს ღვთის თაყვანის-ცემა და პატივის-ცემა. ისრეთი საქმე არცერთი არ უნდა ჰქმნა, რომელიც ერთი მხრით ღვთის მსახურება არ გამოდიოდეს. რა სახით შეიძლება ესე? - მეტყვის ვინმე, განკვირვებული. დიაღ შეიძლება, ძმაო ჩემო, თუ მოინდომებ. ჭამა და სმა სულ ხორციელი საქმე არის, მაგრამ ისმინე, რასა იტყვის მოციქული პავლე: გინა თუ სჭამდეთ, გინა თუ ჰსმიდეთ, გინა თუ რასაცა იქმოდეთ, ყოველსავე სადიდებლათ ღვთისა იქმოდეთ. (I კორ. 10, 31). მართლა, თუ შენ სჭამ და სვამ ზომიერად და არა განსაცხრომელად ხორცისა შენისა, სჭამ და სვამ ღვთის მადლობით, და ღონესა, რომელიც მოგემატება საჭმელით და სასმელით, მოიხმარ ღვთის სადიდებლად, არა ცუდისა, არამედ კეთილისა საქმისათვის, მაშინ ჭამა და სმა გარდაიქცევა ღვთის სადიდებელად. მსგავსადვე ყოველივე სხვა უბრალო სოფლიურ საქმეს თუ აღასრულებ გულმოდგინედ, იქნება მადლიანი და სათნო ღვთისა: ყოველსავე, რასაცა იქმოდეთ, გულითად იქმოდეთ, ვითარცა უფლისასა და ნუ ვითარცა კაცთასა. (კოლ. 3, 23). გესმის, როგორ გაგიადვილა, ძმაო, პავლე მოციქულმა მსახურება ღვთისა? ყოველი საქმე დიდი ანუ მცირე, რომელსა იქმ, ღვთის მსახურება იქნება თუ კეთილი გულით იქმ და ღვთის სასოებით. ამინ.