წმინდა ღირს მოწამე დონან ეგისელის (დონან ეიგისელი) (Donnán (Dounan) of Eigg; + დაახლ. 616-618) ხსენების დღეა 17 აპრილი (სუროჟ. , კონსტ., ბერძნ. საეკლესიო კალენდრების მიხედვით). ასევე იხსენიება "შოტლანდიელ წმინდანების კრებულში" - სულთმოფენობის შემდეგ მე-2 კვირას (ბერძნ.)

ირლანდიელი ბერი, იგი ერთ-ერთი პირველი ფრიად მოღვაწე მამა იყო, მათ შორის ვინც შოტლანდიის მიწაზე გაბრწყინდა.ზოგიერთი თვლის, რომ იგი გახლდათ წმინდა კოლუმბას იონას მონასტრის ბერი, სხვები კი მას პიქტების ეკლესიასთან აკავშირებენ და წმინდა ნინიანის მიმდევრად მიიჩნევენ.

მისი ძალისხმევით ბევრი ადამიანი მოექცა ქრისტიანობაზე. დროთა განმავლობაში მან შექმნა სამონასტრო თემი ეგის კუნძულზე (Eigg), ლოხ ივის ტბაზე (Loch Ewe), შიდა ჰებრიდებზე, შოტლანდიაში. როდესაც იგი აღდგომის წინა დღეს ლიტურგიას ასრულებდა, მონასტერში ავაზაკთა ბანდა შეიჭრა. ევქარისტიის დასრულების შემდეგ მათ ბერები წინამძღვართან ერთად სატრაპეზოში შეყარეს და ცეცხლი წაუკიდეს. ისინი, ვინც გაქცევას ცდილობდნენ, მახვილით მოკლეს. იმ დღეს წმინდა დონანთან ერთად 52 ადამიანი ეწამა.

ირლანდიურ "ოლსტერის ანალებში" 617 წლის ქვეშ ჩაწერილია: "ეგისელი მოწამეების დაწვა: დონან ეგისელის დაწვა მაისის კალენდების მე-15 დღეს 150 მოწამესთან ერთად; და ხოცვა-ჟლეტა ტორაზე, და კონერეს დაწვა". სავარაუდოდ, საუბარია სამხედრო რაზმის ლაშქრობაზე, რომელმაც გაძარცვა მონასტერი ეგის კუნძულზე, შემდეგ კი თავს დაესხა საეკლესიო დასახლებებს ტორას კუნძულზე (თანამედროვე ტორი, ჩრდილო-დასავლეთ ირლანდია) და კონერეში (თანამედროვე კონორი, ჩრდილო-აღმოსავლეთ ირლანდია).

დონანი და მასთან ერთად დაღუპული 52 ადამიანი მოხსენიებულია ტამლახტის (ტალახტის) საეკლესიო კალენდარში (დაახლ. 830), სადაც სახელობით ჩამოთვლილია 50 ღირსი მოწამე. 20 აპრილის ქვეშ კალენდარში აღნიშნულია "ეგის თემის აღმართვა (eliuatio)"", რაც, სავარაუდოდ, ასახავს წმინდანთა ნაწილების პოვნასა და დაკრძალვას მოწამეობრივი აღსასრულიდან მესამე დღეს.

ენგუსის კალენდრის დამატებებში მოცემულია წმ. დონანის შესახებ გადმოცემის ორი ვერსია. ერთხელ დონანმა სთხოვა წმ. კოლუმბას გამხდარიყო მისი სულიერი მოძღვარი, თუმცა წმინდანმა უარი განაცხადა, წინასწარმეტყველებით უთხრა რა დონანს მოწამეობრივი სიკვდილის შესახებ. ბერების ჩამოსვლამდე ეგის კუნძულზე საქონელი ძოვდა, რომელიც ვიღაც ქალს ეკუთვნოდა. გაღიზიანებული იმით, რომ ბერებმა კუნძულის ნაწილი დაიკავეს, მან ავაზაკებს დონანისა და მისი თანამოძმეების მოკვლა დაავალა. ავაზაკები მონასტერს ღვთისმსახურების დროს მიუახლოვდნენ. ამის გაგებისთანავე დონანმა ბერებს შესთავაზა სატრაპეზოში შეკრებილიყვნენ, რათა მკვლელებისთვის ხელი არ შეეშალათ. ამის შემდეგ ავაზაკებმა სატრაპეზოს ცეცხლი წაუკიდეს და ღირსი მოწამეები ცეცხლში დაიღუპნენ. სხვა ვერსიით, ქალი ადგილობრივი მმართველი იყო. მან ავაზაკებს მხოლოდ მას შემდეგ მიმართა, რაც მის დაქვემდებარებაში მყოფმა მეომრებმა უარი თქვეს ბერების მკვლელობაზე. გორმანის კალენდრის გლოსაში დაზუსტებულია, რომ დონანისა და მისი თანამოძმეების მკვლელები იყვნენ "ზღვის მეკობრეები" (pioraiti na failgi).

"ოლსტერის ანალების" თანახმად, VIII საუკუნეში მონასტერი ეგის კუნძულზე ჯერ კიდევ არსებობდა. შესაძლოა, იგი ვიკინგების თავდასხმების დროს განადგურდა. ამჟამად ეგის კუნძულზე კილდონანის მხარეში შემორჩენილია XVI საუკუნის ეკლესიის ნანგრევები, აღმოჩენილია რამდენიმე ფილა ამოკვეთილი ჯვრებით (VII-IX სს.).

დონანი და მასთან ერთად მოკლული ბერები ითვლებიან ღირს მოწამეებად. მათი ხსენება აღინიშნება 17 აპრილს არგაილსა და კუნძულებზე. დონანის კვერთხი ინახებოდა ჰასტერლესში (Husterless) რეფორმაციის დროს ამ რელიქვიის განადგურებამდე.

ირლანდიური გადმოცემა დონანის სიკვდილის შესახებ აისახა შოტლანდიურ ფოლკლორში. ასევე გავრცელებული იყო გადმოცემა დონანის მისიონერული მოღვაწეობის შესახებ, რომელიც, რიგი მკვლევრების აზრით, დასტურდება ტოპონიმებით კილდონანი (ძველი ირლანდიურიდან Cell Donnáin - დონანის ეკლესია) ჩრდილოეთ და დასავლეთ შოტლანდიაში.


ხატის წყარო