მე, ამ საქმეში თავად დამწყები, ჩემს მკითხველსაც დამწყებად ჩავთვლი და მასთან ერთად მსჯელობას ვეცდები. არ შევეხები მისტიკური ლოცვისა და სრულყოფისაკენ მავალთ, რადგან მათკენ "ლოცვა თავისით გაიკვლევს გზას".
მაშინ, როდესაც უფალი ჩვენში შემოვა და ჩვენც მივაღწევთ ღმერთამდე, როდესაც უეცრად ყოველდღიურობა ჩვენ წინაშე ისეთი სიღრმით გაიხსნება, როგორსაც უწინ ვერ ვამჩნევდით, როდესაც ვიგრძნობთ, რომ ლოცვა ჩვენში ცოცხლობს, ღვთის არსებობას ვგრძნობთ, მის პირისპირ ვდგავართ, თაყვანს ვცემთ და ვესაუბრებით, მაშინ ყველაფერი რიგზეა. მაგრამ ხშირად ადამიანის უმთავრეს პრობლემად იქცევა ხოლმე განცდა, თითქოს უფალი მასთან არ არის. სწორედ ამაზე მსურს ვისაუბრო.
სინამდვილეში, უფალი ყოველთვის ჩვენთანაა, ჩვენში მხოლოდ განცდაა მისი არარსებობისა. დგება დრო, თითქოს ღვთის წინაშე ვდგავართ, არადა, ცაში სიცარიელეს ვესაუბრებით, საიდანაც, ბუნებრივია, პასუხს ვერ ვიღებთ. მზერას ყველა მხარეს მივმართავთ, ღმერთი კი არ ჩანს... როგორ მოვიქცეთ? უმთავრესი იმის ხსოვნაა, რომ ლოცვა - შეხვედრაა და ღრმა ურთიერთობა, რომელიც ნაძალადევად არ შედგება. ფაქტი, რომ ღმერთს შეუძლია ხილული გახდეს ან პირიქით - განცდა დაგვიტოვოს, თითქოს აქ არ არის, უკვე ამ ცოცხალი ურთიერთობის ნაწილია. უხეშად თუ ვიტყვით, უფლის მექანიკურად გამოძახება შესაძლებელი რომ ყოფილიყო, აღარავითარი ურთიერთობა არ იარსებებდა. ასეთი ურთიერთობა მხოლოდ ჩვენს წარმოსახვასთან, გამონაგონ გამოსახულებებთან ან კერპებთანაა შესაძლებელი. ცოცხალ ღმერთთან, ისევე როგორც თითოეულ ადამიანთან, ურთიერთობა თავისთავად უნდა იწყებოდეს და ვითარდებოდეს, რაღა თქმა უნდა, ორივე მხარის თავისუფალი ნებით.
ხშირად საყვედურს გამოვთქვამთ, რომ იმ რამდენიმე წუთის განმავლობაში, დღის მანძილზე რომ ვუთმობთ ლოცვას, ღმერთი ხილულად არ გვევლინება. მაგრამ რას ვიტყვით დანარჩენ 23 საათზე, ან ცოტა მეტზეც, როცა უფალი კარზე გვიკაკუნებს, ჩვენ კი ვპასუხობთ: "მომიტევე, დაკავებული ვარო", ან, საერთოდაც, დუმილს ვირჩევთ, რადგან ეს ხმა საკუთარ გულში, გონებაში, ცნობიერებასა თუ სინდისში, შესაძლოა, ვერც კი გავიგონოთ? გვაქვს კი საყვედურის უფლება, როდესაც ღმერთის არსებობას ვერ ვგრძნობთ? ჩვენ ხომ თავადვე განვეშორებით მას.
უნდა გვახსოვდეს, რომ ღმერთთან შეხვედრა - ყოველთვის სამსჯავროა, სადაც შეიძლება განმართლდე ან დაისაჯო. რაღა თქმა უნდა, ეს არ იქნება მარადიული ხსნა ან საბოლოო განაჩენი, მაგრამ უფალთან შეხვედრა ყოველთვის კრიტიკული მომენტია. მადლობა ღმერთს, რომ ყოველთვის ხილული არ არის, როდესაც სრულიად უპასუხისმგებლოდ ვესწრაფვით მის გამოცხადებას. წმინდა წერილში მრვალაგზისაა აღნიშნული: ღმერთთან პირისპირ შეყრა სახიფათოა, რადგან ღმერთი - ძალაა, სიმართლე, სიწმინდე და მაშინ, როდესაც ღვთის მყოფობას ვერ ვგრძნობთ და ვერ განვიცდით, გული მადლიერებით უნდა გვევსებოდეს, რადგან უფალი მოწყალეა: დროზე ადრე არ მოდის, რომ მასთან შეხვედრა სასჯელად არ გვექცეს.
მრავალი წლის წინ ერთმა კაცმა მთხოვა: ღმერთი მაჩვენეო. ავუხსენი, რომ ამის გაკეთება არ შემეძლო და რომც შემძლებოდა, უფალს მაინც ვერ იხილავდა, რადგანაც ღვთის განსაჭვრეტად მასთან უცილობლად რაიმე საერთო უნდა გვქონდეს. როდესაც ამისი მიზეზი იკითხა, პასუხად შევთავაზე, სახარების ის მონაკვეთი გაეხსენებინა, ყველაზე მეტად რომ აღელვებდა. მან იოანეს სახარების მერვე თავი გაიხსენა, ამბავი იმ ქალისა, მეძავობაში რომ ამხილეს. შევთავაზე, ამ სცენაში საკუთარი თავი ამოეცნო: - ვინ ხარ, მაცხოვარივით მოწყალე, რომელსაც ამ ქალის გამოსწორება ღრმად ეიმედება, თავად მრუში ქალი, ერთ-ერთი ხუცესთაგანი, რომელმაც საკუთარი ცოდვები გაიაზრა და უკან დაიხია თუ ერთი ახალგაზრდა, რომელიც ჯერ კიდევ ორჭოფობს-მეთქი?
მიპასუხა: მე ის ერთადერთი იუდეველი ვარ, რომელიც უკან არ გაბრუნებულა და ქალზე ხელი აღმართაო...
მივუგე: უფალს მადლობა შესწირე, რომ მასთან პირისპირ შეხვედრის საშუალებას არ გაძლევს-მეთქი.
ეს საკმაოდ უხეში მაგალითი ხომ ხშირად ჩვენც მოგვესადაგება! შესაძლოა, ღვთის სიტყვას პირდაპირ არ უარვყოფდეთ, მაგრამ გამოვტყდეთ: ხშირად ვიქცევით ქრისტეს ვნებებში მონაწილე მეომრების მსგავსად, ვცდილობთ, თვალი ავუხვიოთ მაცხოვარს, რათა დაუბრკოლებლად გავაწნათ სილა. განა ასე არ ვიქცევით, როცა ღვთის მეუფებას ვემალებით და ჩვენი ნებისაებრ ვმოქმედებთ? ვცდილობთ, რიდე ჩამოვაფაროთ თვალებზე, არადა, საკუთარ თავს ვიბრმავებთ. შესაძლებელია კი ასეთ წუთებში მისი განჭვრეტა? ღმერთთან მიმყვანებელი ხომ მხოლოდ მონანული გული შეიძლება გახდეს.
სახარება და ის ადამიანები გავიხსენოთ, უფალთან მისაახლებლად რომ ვერ კადნიერდებიან. ასისთავი ასე მიმართავს მაცხოვარს: "უფალო, ნუ მოშურები, არამედ სიტყვით ხოლო სთქუ და განიკურნოს მონაი ესე ჩემი", ან ნავში მჯდომი პეტრეს სიტყვები, აურაცხელი თევზი რომ დაიჭირა: "განვედ ჩემგან, რამეთუ კაცი ცოდვილი ვარ, უფალო".
ეგებ, პირველად იმ წუთებში იგრძნო გულწრფელი თავმდაბლობა და სწორედ მაშინ დაინახა ქრისტე, როგორც მეუფე?! ჩვენ თუ გვითქვამს ოდესმე: "არა ვარ ღირს, რაითა სართულსა ქუეშე სახლისა ჩემისასა შემოხვიდე"?
უნდა გვესმოდეს: უფალი იმიტომ არ მოდის ჩვენთან, რომ ხშირად თავად მისი მიღება კი არა, მისგან რაღაცის მიღება გვსურს... განა შეიძლება, ასეთ მდგომარეობას ურთიერთობა დავარქვათ? ნუთუ მეგობრების მიმართაც მსგავსი დამოკიდებულება გვაქვს? იმას ვეძებთ, რასაც მეგობრობა გვაძლევს, თუ თავად მეგობარი გვიყვარს? ან რამდენად სამართლიანია ასეთი დამოკიდებულება უფლისადმი?
მოდი, კვლავ ლოცვას დავუბრუნდეთ: გავიხსენოთ, რამდენად ძლიერი და მხურვალეა ლოცვა მოყვასის ან რაიმე მნიშვნელოვანისთვის, როდესაც მთელი არსება ლოცვაზე გადაგვაქვს, მაგრამ არის კი ასეთი ლოცვა ღმერთთან შესახვედრად მიმართული? ამ შემთხვევაში ხომ უპირველესი სწორედ ის საგანი თუ პიროვნება ხდება, ვისთვისაც ვლოცულობთ, ხოლო როგორც კი ლოცვის სხვა ეტაპზე გადავინაცვლებთ, ჩვენში თითქოს რაღაც ცივდება. ღმერთმა იბრუნა პირი? არა, უბრალოდ, ჩვენი ლოცვაა მიმართული ვინმესა ან რაიმესკენ და არა ღვთისკენ. მაშ, რატომღა გვიკვირს, რომ ღვთის მყოფობას ვეღარ შევიგრძნობთ? ჩვენ ხომ საკუთარი ნებით განვეშორებით შემოქმედს?
ხანდახან უფლის "არყოფნის" სხვა მიზეზებიც არსებობს: სანამ ადამიანს საკუთარი "მე" გააჩნია, მასთან ღვთის გამოცხადებაც შესაძლებელია, მაგრამ როგორც კი იმად ქცევას ეცდება, ვინც სინამდვილეში არ არის, ამგვარი ურთიერთობა შეუძლებელი ხდება.
ლოცვისას ღმერთის ღმერთობას უნდა ვაცნობიერებდეთ და თავი მას უნდა მივუძღვნათ. თუ ღვთის ნების აღსრულებისთვის მზად არ ვართ, ვცადოთ და ყური მაინც ვუგდოთ მას. მაგრამ თუ ცხოვრებას მდიდარი ყმაწვილივით გავაგრძელებთ, სიმდიდრეზე რომ ვერ თქვა უარი, როგორღა შევძლებთ ღმერთთან შეხვედრას? ხშირად ხომ ლოცვას გულის მოსაოხებლად უფრო აღვავლენთ, ვიდრე უფლის განსადიდებლად... ვერაფრით ვთმობთ ქონებას, რომ სანაცვლოდ უძვირფასესი მარგალიტი მივიღოთ. ან, საერთოდ, ვეძებთ კი ამ მარგალიტს? როცა ქალსა და მამაკაცს ერთმანეთი შეუყვარდებათ, საპირისპირო სქესის სხვა წარმომადგენელნი აღარ აინტერესებთ. გავიხსენოთ ძველი გამოთქმა: როცა სასიძოს სასძლო ჰყავს, დედაკაცებითა და მამაკაცებით კი არა, ჩვეულებრივი ადამიანებითაა გარემოცულიო.
ასე უნდა ვუყურებდეთ სიმდიდრესაც. თუ ღმერთთან შეკავშირება გვსურს, ამქვეყნიური სიმდიდრე გაცრეცილ, ნაცრისფერ ფონად უნდა იქცეს იმ მთავარ, ერთადერთ ჭეშმარიტებასთან შედარებით.
როდესაც ღვთის არსებობას ვერ გრძნობ, უმჯობესია, საკუთარ თავს ჰკითხო: ვის მიუძღვის ამაში ბრალი? ხშირად ხომ ღმერთს ვადანაშაულებთ? თითქოს ის არასდროს ჩანს, როცა გვჭირდება, ხმას არ გვცემს, როდესაც ვიხმობთ, ხანაც ვითომდა "სარწმუნოება" აღმოგვათქმევინებს: "ღმერთი ჩემს სარწმუნოებას და მოთმინებას ცდისო" და უამრავ მიზეზს ვპოულობთ, რომ ღვთის სამსჯავრო ჩვენთვის უფრო მომგებიანი კუთხით განვიხილოთ...
ახალგაზრდა მღვდელი ვიყავი, როდესაც ერთხელ, ქადაგების შემდგომ, გოგონა მომიახლოვდა და მითხრა: მამა ანტონ, თქვენ ძალიან ცუდი ადამიანი ხართო. ვიცი მეთქი, - ვუპასუხე, - მაგრამ თქვენ ამას როგორ მიხვდით-მეთქი?
- ისე კარგად აღწერეთ ჩვენი ცოდვები, რომ ისინი უცილობლად ჩადენილი გექნებათო.
მდგომარეობა, რომელზეც გესაუბრებით, ალბათ, მართლაც საკუთრივ ჩემია, მაგრამ რაღაც დონეზე ხომ თქვენიცაა?
თუ ლოცვა გვსურს, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ცოდვილნი ვართ, რომ ხსნას მოველით, რომ ღვთისგან განშორებულთ მის გარეშე ცხოვრება არ ძალგვიძს და რომ ერთადერთი მსხვერპლი, რაც მას შეგვიძლია შევწიროთ, სინანულის გზით სრულყოფისკენ სწრაფვაა. ლოცვა ზესვლაა ღვთისაკენ, მასთან ეტაპობრივად მიახლოება, რაც, თუ დროზე ადრე მოხდა, შესაძლოა, სასჯელად გვექცეს. ერთადერთი, რისი გაკეთებაც ძალგვიძს, მოკრძალებული თაყვანის ცემაა უფლისა და იმის თხოვნა, რომ შეგვაძლებინოს და ღირსგვყოს მასთან მიახლებისა არა სამსჯავროზე, არამედ მარადიულ ცხოვრებაში.
მოდი, მეზვერისა და ფარისევლის იგავი გავიხსენოთ: მეზვერე მიდის ტაძარში და მოშორებით დგება. უწყის, რომ, ლოგიკურად, გამართლების ღირსი არ არის, რადგან ღვთის სასუფეველს არ ზიარებულა, სიყვარულით სავსე, სამართლიან სამყაროში არ უცხოვრია, მისი სამყოფელი სასტიკი, ძალადობით აღსავსე ქვეყანაა, მაგრამ სწორედ იქ ისწავლა მან ბევრი რამ ისეთი, რაზეც ფარისეველს წარმოდგენაც არ აქვს. იქ მიხვდა, რომ ამ სისასტიკითა და ძალმომრეობით აღსავსე სამყაროში ერთადერთი სასოება - გულმოწყალება და თანაგრძნობაა, რომელიც ჩვეულებრივი ურთიერთობების ჩარჩოებში ვერ ჯდება, მაგრამ ძალუძს, შეაჩეროს ყოველდღიური უგულობა და ძალმომრეობა. მეზვერემ, როგორც გამომძალველმა, საკუთარი გამოცდილებით კარგად უწყის, რომ ცხოვრებაში დგება მომენტები, როდესაც შეიძლება, ადამიანს ვალი აპატიო, ციხეში არ გაუშვა, მისი მდგომარეობა შენს გულს შეეხოს... თავადაც რამდენჯერ გადარჩენილა ასეთი მოულოდნელი მოწყალების შედეგად...
მეზვერე განზე დგას, რადგან ფიქრობს, რომ ტაძრის სივრცე - სივრცე ღვთის სამართლიანობისა და სიყვარულისა მას არ ეკუთვნის, თუმცა გამოცდილებით იცის, რომ ხშირად დაუჯერებელიც სრულდება და სასოებით ამბობს: "ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას".
გახსოვთ მაცხოვრის სიტყვები პავლესადმი? "ძალა ჩემი უძლურებასა შინა სრულ იქმნების..." აქ სისუსტე კი არ იგულისხმება, როდესაც ვცოდავთ და ღმერთს ვივიწყებთ, არამედ სირბილე, მოქნილობა, გამჭვირვალობა, მდგომარეობა, როდესაც თავს უფალს მიანდობ. იალქანი გავიხსენოთ, მთელი გემის წაყვანა რომ შეუძლია, როდესაც ქარით გაივსება. იალქნის ნაცვლად ხომ ხისტი დაფა სრულიად უმაქნისია... რკინის ხელთათმანი მტკიცე კია, მაგრამ მისი მეშვეობით ძალზე ცოტა რამის გაკეთებაა შესაძლებელი. ქირურგის ხელთათმანის წყალობით კი, ძლივს რომ იგრძნობა და გადასახევადაც ადვილია, მკურნალის ხელი სასწაულებს ახდენს.
ოცდახუთი წლის წინ ერთი ჩემი მეგობარი პარიზის განთავისუფლებას შეეწირა. მას ორი შვილი ჰყავდა, რომლებიც მამის სიკვილის შემდეგ დამიახლოვდნენ. ერთხელ მისი ქალიშვილი, თხუთმეტიოდე წლის გოგონა, ჩემთან, მისაღებში მოვიდა (მღვდლობამდე ექიმი გახლდით), მაგიდაზე სახარება დაინახა და გაიკვირვა: არ მესმის, როგორ შეიძლება განათლებულ ადამიანს ასეთი სისულელის სჯეროდესო. წაგიკითხავს-მეთქი? არაო.
- ჰოდა, გახსოვდეს, მხოლოდ ძალიან სულელები მსჯელობენ იმაზე, რაც არ იციან-მეთქი.
ამის შემდეგ მან სახარება წაიკითხა და სრულიად შეიცვალა.
გავიდა დრო და უკურნებელი სენით დაავადდა. უკვე მღვდელი ვიყავი და ინგლისში ვმსახურობდი, როდესაც მომწერა: მას შემდეგ, რაც სხეული დამიძაბუნდა და კვდომა იწყო, სული უფრო გამიცოცხლდა და ღვთის არსებობას უფრო ცხადად ვგრძნობო. მივწერე, - ასეთი მდგომარეობა დიდხანს არ გაგრძელდება, როცა ღონე სრულად გამოგეცლება, საკუთარი ძალებით ღვთისკენ სწრაფვას ვეღარ შეძლებ და მოგეჩვენება, რომ მისკენ მიმავალი ყველა გზა ჩაკეტილია-მეთქი. რაღაც დროის შემდეგ ისევ მომწერა: ისე დავუძლურდი, ღმერთზე ფიქრის ძალაც აღარ შემწევს და ისეთი გრძნობა მაქვს, თითქოს ღმერთი არ არისო... ვურჩიე, თავმდაბალი ყოფილიყო, ამ სიტყვის ჭეშმარიტი გაგებით.
თავმდაბლობა ლათინური სიტყვის, "ჰუმუსისაგან" (ნაყოფიერი მიწა) წარმოდგება და, როგორც ხშირად ჰგონიათ, სულაც არ ნიშნავს საკუთარ თავზე გამუდმებით აუგის თქმას. თავმდაბლობა ნაყოფიერი მიწასავითაა, რომელიც მუდამ ჩვენს ფეხქვეშაა და მასზე ისე დავაბიჯებთ, არც კი გვახსენდება. ის აუცილებელია, ყველაფრის მიმღები, და ამ ყველაფერს, თუნდაც ნაგავს, სიცოცხლის მომნიჭებელ სიმდიდრედ გარდაქმნის. იგი ყველანაირი თესლისთვის ღიაა და მათგან მრავალგვარ ნაყოფს აღმოაცენებს. ამ ქალს ვურჩიე, სწორედ ასეთი ყოფილიყო და ღვთისა და ადამიანებისგან მორჩილად დაეთმინა ყველაფერი. მან მართლაც მრავალი განსაცდელი დაითმინა, ავადმყოფობის ექვსი თვის თავზე ქმარმა მიატოვა - მომაკვდავი ცოლის ყურება მობეზრდა, სანაცვლოდ ღმერთმა ნათელი მოჰფინა. მოგვიანებით მატყობინებდა, - მთლად დავძაბუნდი, ღვთისაკენ სწრაფვის ძალა აღარ შემწევს, მაგრამ ახლა ღმერთი თავად მოდის ჩემთანო.
სწორედ ეს გახლავთ ის უძლურება, რომელშიც უფალს თავისი ძალმოსილების სრულქმნა და "არარსებობის" "არსებობაში" მოყვანა ძალუძს.
დაბოლოს, ვიდრე კარზე დავაკაკუნებდეთ, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ჯერ ისევ გარეთ ვართ, თორემ თუ თავს შთააგონე, რომ უკვე სასუფეველში იმყოფები, ცხადია, დაკაკუნების საჭიროებაც აღარ გექნება და ისღა დაგრჩენია, ანგელოსთა და წმინდანთა ძიებაში აქეთ-იქით აცეცო თვალები, მერე კი, სიბნელისა და ცარიელი კედლების გარდა რომ ვერაფერს იპოვი, სამართლიანად გაიოცებ, - რა არამიმზიდველი ყოფილა სამოთხეო... სასუფევლამდე კი ჯერ შორია, ამიტომ, უმჯობესია, საკუთარ თავს დავეკითხოთ: სად არის კარი და როგორ გავაღოთ იგი?"
