- ადამიანებს საკუთარი ჭკუის "დამუხრუჭება" რომ შეეძლოთ, არა მარტო გონება ექნებოდათ დასვენებული და დაწმენდილი, არამედ საღვთო მადლიც უფრო ადვილად მივიდოდა მათთან. ცოდნა საღვთო განათლების გარეშე კატასტროფად გვევლინება, ადამიანი ღვთისაგან განიწმინდება - საკუთარ თავზე სულიერი მუშაობის, მოღვაწეობის შედეგად. მას საღვთო განათლება აქვს, ღმერთში ცხოვრების გამოცდილება და არა - თავისი პირადი აზრები. ამიტომ შორს იყურება. ბეცი ახლოს კარგად ხედავს, მაგრამ შორს მყოფი საგნების დანახვა უჭირს. ხოლო ის, ვინც ახლომხედველი არ არის - თუ ისეთ საგნებს დაინახავს, რომლებიც ცოტა მოშორებითაა, ეს ხომ არც ისეთი დიდი მიღწევა იქნება. ხორციელი თვალი ადამიანს მხოლოდ ორი აქვს, როცა იგი სულიერი თვალის მთელ სიმრავლეს ფლობს.

ვინც ქრისტეს შორდება, საღვთო განათლებას აკლებს საკუთარ თავს იმიტომ, რომ როგორც სულელი, თვითონ შორდება მზის სინათლეს და ისეთ ადგილას მიდის, სადაც მზის სხივი ვერ ხვდება. შედეგად - სულიერად ცივდება და სნეულდება. თუ ადამიანი არ განიწმინდება, თუ მასში საღვთო ნათელი არ შევა, მისი ცოდნა, რაც უნდა სწორი იყოს ის - მხოლოდ რაციონალიზმია და მეტი არაფერი. ასეთ დასკვნამდე მივედი მე. თუ საღვთო განათლება გაქრება, არანაირ სარგებლობას ის, რასაც ადამიანები ამბობენ და წერენ, აღარ მოიტანს. ფსალმუნი საღვთო განათლების შედეგადაა შექმნილი და ნახეთ, რამდენად ღრმაა მისი აზრი. შეკრიბე თუნდაც მთელი ქვეყნის ღვთისმეტყველები და ფილოლოგები და ნახავ: ასეთი სიღრმის მქონე ერთი ფსალმუნის შეთხზვასაც კი ვერ შეძლებენ. მეფე დავითი მეცნიერი არ ყოფილა, მაგრამ სრულიად აშკარაა, როგორ ხელმძღვანელობდა მას საღმრთო სული.

დღეს ეკლესიასაც ციება აქვს შეყრილი, რადგან არ არის საღვთო განათლება და ყველა ისე სჯის და ხელმძღვანელობს, როგორც თვითონ მოაფიქრდება. შემდეგ კი ერევა "ადამიანური ფაქტორი", წარმოიშობა ვნებები და აქ უკვე ეშმაკი პოულობს ასპარეზს. ამიტომ ხელისუფლებისკენ არ უნდა ისწრაფოდეს საკუთარი ვნებების მონა.

- წმინდა მამაო, ესე იგი, ადამიანებმა დაჟინებით უნდა ითხოვონ საღვთო განათლება?

- დიახ, სხვაგვარად მათ მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები მათივე გონების ნაშობი იქნება, შემდეგ კი უხერხულობა იქმნება, კონფერენციები, სხდომები... ცუდია, რომ ვინც ყოველივე ამითაა დაკავებული, მას ჯერ საკუთარი თავი ვერ შეუცვნია. საკუთარი თავის შეცნობა ხომ გაცილებით ღირებულია, ვიდრე მთელი ქვეყნიერების ცოდნა. ადამიანს, რომელიც სიმდაბლით შეიცნობს საკუთარ თავს, სხვებიც სცნობენ.

ერთხელ ერთი კაცი ჩიოდა, - ერთი მართლმადიდებელიც კი არ არსებობს, რომელიც მართლმადიდებლობას ჯეროვნად წარმოადგენდა საზღვარგარეთ კონფერენციებზე და სხვადასხვა ღონისძიებაზეო. ისე ჩაამუქა ფერები, სიკვდილს ინატრებდი. მე ვუთხარი: "როდესაც ღმერთმა ილიას ჰკითხა: "რას ეძებ, ილია, ქორებზე?" წინასწარმეტყველმა მიუგო, - მარტო დავრჩიო. ღმერთმა - შვიდი ათასი კაცის მუხლი არ მოდრეკილა ბაალის წინაშეო. შვიდი ათასმა ადამიანმა სარწმუნოება შეინარჩუნა, ილია კი ამბობდა: - მარტო დავრჩიო. ახლა კი შენ ფერებს ამუქებ მაშინ, როცა ირგვლივ ამდენი მორწმუნეა. განა ჩვენი ყოვლისმპყრობელი იმ ყოვლისმპყრობლის მსგავსია, ტაძრის გუმბათში რომ არის გამოსახული, რომელიც შეიძლება მიწისძვრამ დაბზაროს და ფიქრს ვიწყებთ - როგორ მოვიქცეთ, რომ არ ჩამოიშალოს, ვიწვევთ რესტავრატორებს... "იქ, ამერიკაში, სანთლითაც ვერ მოძებნი ვერც ერთს". - მომიგო მან". "როგორ არ არიან, - გავიკვირვე, - მე ბევრ ამერიკელ მორწმუნეს ვიცნობ!" "დიახ, - ამბობს, - შეიძლება ეს ასეა, - მაგრამ კათოლიკეები ხომ გაქნილი გაიძვერები არიან, ჩვენს გაცურებას ცდილობენ!" "დიახ, კათოლიკეები, - ვუპასუხე, - მათ უკვე თვითონვე იგრძნეს პაპიზმისადმი სიძულვილი და ახლა მართლმადიდებლობას უბრუნდებიან. როდესაც პატრიარქი დიმიტრი ამერიკაში ჩავიდა, განა თვითონ კათოლიკეები არ გაჰყვიროდნენ, - პატრიარქი ჭეშმარიტი ქრისტიანია, პაპი კი - კომერსანტიო?" განა კათოლიკეები ამას უხერხულობის გარეშე ამბობდნენ? შენ კი მარწმუნებ, კათოლიკეები ეშმაკობით ცდილობენ, მართლმადიდებლობაში შემოაღწიონ, რომ განხეთქილება შეიტანონ და სხვა ამის მსგავსს?! მაშ, სად არის, შენი აზრით, ღმერთი? განა ეშმაკს ყველაფრის გაკეთება შეუძლია, რაც აზრად მოუვა?!"

სამწუხაროდ, ევროპულმა რაციონალიზმმა აღმოსავლეთის მართლმადიდებელ მეუფეებზეც მოახდინა გავლენა. და აი, ისინი აღმოსავლეთის ქრისტეს მართლმადიდებელ ეკლესიაში მხოლოდ ხორცით არიან, მაშინ, როცა მთელი არსებით დასავლეთით იმყოფებიან, რომელიც, როგორც მათ ეჩვენებათ, მეფობს სამყაროზე. მაგრამ ისინი რომ დასავლეთს სულიერად, აღმოსავლეთის სინათლის - ქრისტეს ნათლის მეშვეობით უცქერდნენ, მაშინ დასავლეთის სულიერ დაისს დაინახავდნენ, რომელიც ნელ-ნელა კარგავს გონიერი მზის - ქრისტეს ნათელს და ღრმა წყვდიადში იძირება. ამის მაგიერ კი ისინი კონფერენციებზე იკრიბებიან და დაუსრულებლად განსჯიან საკითხებს, რომელთაც განსასჯელი არც არაფერი აქვთ, რომლებზეც ამდენი წლის განმავლობაში წმინდა მამებსაც არ უმსჯელიათ. ყველა ეს ქმედება ბოროტისაგან არის. ის იქითკენაა მიმართული, რომ ზოგს ერესისაკენ უბიძგოს, ზოგს - განხეთქილებისკენ. ამგვარად იპყრობს ეშმაკი ახალ-ახალ სიმაღლეებს. ეს ადამიანები ტანჯავენ ხალხს და თავბრუს ახვევენ!

ადამიანი, რომელიც სულიერად არ მუშაობს, ფიქრობს, რომ სულიერია და ამის შემდეგ სისულელეებს აკეთებს. ბავშვს, რომელსაც ბუნებრივად სუფთა გონება და მცირე ცოდნა აქვს, შეუძლია, გონივრული რამ გითხრას და პირიქით - განსწავლულმა, მაგრამ ეშმაკეული ქმედებების შეწყნარებით დაკონსერვებული გონების პატრონმა საზიზღარი ღვთის საგმობი სიტყვები თქვას.

ის, ვინც გამუდმებით ცოდნით ივსებს გონებას და ამასთან, ღვთისაგან დაშორებით ცხოვრობს, ბოლოს და ბოლოს, საკუთარ გონებას ორლესულ მახვილად აქცევს. და მაშინ, როცა ერთი პირით საკუთარ თავს ასახიჩრებს, მეორით - თავისი გონივრული, შენიშვნების შეუწყნარებელი ადამიანური გადაწყვეტილებებით ჭრილობას აყენებს ადამიანებს. ადამიანური ცოდნა მაშინ მოიტანს სარგებლობას, როდესაც ის განათლდება, საღვთო გახდება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის ადამიანური ხრიკებია, განსჯა, ერული ლოგიკა. უმადური გონება თავისთავად უანდამატო რკინის ჯოხია, რომელიც რკინის საგნებს ურტყამს, რომ თავისკენ მიიზიდოს, ისინი კი არ ეწებებიან და მხოლოდ იკეჭნებიან მისი დარტყმებით.

ასეთები არიან თანამედროვე ადამიანები. ისინი ყველაფერს მშრალი განსჯის პოზიციიდან იღებენ. ეს განსჯა ნამდვილი კატასტროფაა, რადგანაც ნათქვამია, "მეცნიერება განალაღებსო". თუ ადამიანს საღმრთო განათლება არ მიუღია, გონება არაფერს მოიტანს, განადგურების გარდა.

ყოველგვარ ბოროტებას გონება შობს, როდესაც იგი მხოლოდ მეცნიერებით იკვებება და სრულიად განშორებულია ღმერთს. ამიტომაა, რომ ასეთი ადამიანები შინაგან სიმშვიდესა და წონასწორობას ვერ პოულობენ; მაშინ, როცა ადამიანების გონება ღვთის გარშემო ტრიალებს, მეცნიერებასაც საკუთარ თავზე და სამყაროს საკეთილდღეოდ შინაგანი შრომისათვის იყენებენ და ამიტომ მათი გონება განათლებულია.

- ესე იგი, წმინდაო მამაო, მეცნიერებას ადამიანისათვის სარგებლობა არ მოაქვს?

- მეცნიერებას ბევრი სარგებლობა მოაქვს, მაგრამ მოაქვს ბევრი ლექიც. ვიცნობდი ადამიანებს, რომლებიც საკმარისად მცოდნენი არ იყვნენ, მაგრამ გონების მეტი სინათლით გამოირჩეოდნენ, ვიდრე უფრო განსწავლულნი. მას, ვინც ღვთის მადლით გონებას განწმენდს ლექისაგან, რომელიც მასში მეცნიერებამ დააგროვა, მეტი შრომის იარაღი ექნება. მაგრამ თუ ეს იარაღები - ცოდნა - არ განიწმინდა, ისინი მხოლოდ საერო და არასულიერი საქმისთვის იქნება გამოსადეგი. ცოდნა სწრაფად განიწმინდება, თუ ადამიანში კეთილი ფორიაქი გაჩნდა. ადამიანები, რომლებიც უპირატესობას შინაგან სულიერ განათლებას ანიჭებენ და გარეგან განათლებულობასაც შინაგანი განათლებისათვის იყენებენ, სწრაფად განიცდიან სულიერ ფერისცვალებას. და თუ ისინი სულიერთან მიმართებით მარტო თეორეტიკოსები კი არა, პრაქტიკოსებიც არიან, მაშინ დიდად ეხმარებიან სამყაროს, რადგან მათ ადამიანები ჯოჯოხეთური, სულისშემხუთველი ტანჯვიდან გამოჰყავთ და სამოთხის სიხარულისკენ მიუძღვებიან. ასეთ ღვთის ადამიანებს შეიძლება ნაკლები დიპლომები ჰქონდეთ, ვიდრე სხვა განათლებულ პიროვნებებს, მაგრამ მათ ქვეყნისთვის მეტი სიკეთის მოტანა შეუძლიათ. ასეთი ადამიანი მადლითაა მდიდარი და არა ქაღალდების გროვით (დიპლომებით). ქვეყნიერება ცოდვამ აღავსო და საჭიროა მეტი ლოცვა და მეტი სულიერი გამოცდილება. ბევრი ნაჯღაბნი ქაღალდის ფულს ჰგავს, რომლის ღირებულება იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად უზრუნველყოფენ მის სიმყარეს. შესაბამისად, თითოეულისათვის აუცილებელია, საკუთარი სულის მაღაროში შრომობდეს.

ესთიგმენის მონასტერში ერთი მოხუცებული მონაზონი იმდენად უბრალო ადამიანი იყო, რომ თვით ამაღლება ერთ-ერთ წმინდანად მიაჩნდა და სკვნილზე ლოცვისას წარმოთქვამდა: "წმინდაო ამაღლებავ, ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის". ერთხელ მონასტრის თავშესაფარში ერთი ბერი დასნეულდა. ამ მონაზონს არაფერი ჰქონდა, მისთვის რომ ეჭმია. სწრაფად ჩავიდა კიბით ქვედა სართულზე, ზღვაზე გამავალი ფანჯარა გამოაღო, ხელები აღაპყრო და შეევედრა: - "წმიდაო ანალიფსია, მომეცი თევზი ძმისათვის!" მოხდა სასწაული - დიდი თევზი ზღვიდან ამოხტა და პირდაპირ ხელებში ჩაუვარდა მას! ამის მნახველთ განცვიფრებისაგან ენა ჩაუვარდათ. მოხუცებულმა კი ისეთი ღიმილით შეხედა მათ, თითქოს ამბობდა: "რა არის აქ გასაკვირი?" ჩვენ კი ყველამ ვიცით, თუ როდის აღესრულება ამა თუ იმ წმინდანის ხსენება, როდის ეწამა მეორე, როდის, სად და როგორ აღესრულა ამაღლება და მთელი ამ ჩვენი ცოდნით ერთი ციდა თევზისთვისაც კი ვერ ვილოცებთ! ასეთია სულიერი ცხოვრების "უცნაურობანი". და ინტელიგენციის იმ ნაწილის ლოგიკისათვის, რომელსაც საკუთარ თავში ღმერთი კი არა, პირადი "მე" ჰყავს განდიდებული, ეს "უცნაურობანი" სრულიად მიუწვდომელია. მიუწვდომელია იმიტომ, რომ ასეთი ინტელიგენცია ერულ უნაყოფო ცოდნას ფლობს, იმიტომ, რომ ის ერული სულიერი სნეულებითაა შეპყრობილი და სულიწმინდას მოკლებულია.

სიტყვა, რომელსაც ინტელექტის საშუალებით წარმოთქვამენ, სულს ვერ შეცვლის იმიტომ, რომ იგი ხორცია. სულის შეცვლა სულიწმინდისაგან შობილ ღვთის სიტყვას ძალუძს, რომელიც ღვთიურ ენერგიას ფლობს. სულიწმინდა ტექნიკის საშუალებით არ გარდამოდის. ამიტომ ღვთისმეტყველებას არაფერი აქვს საერთო მეცნიერების უნაყოფო სულთან. სულიწმინდა თვით გარდამოდის - თუკი ადამიანში ამისთვის აუცილებელ სულიერ წინაპირობას იპოვის.

სულიერი წინაპირობა კი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანმა ჟანგისაგან გაწმინდოს სულიერი სადენები და კარგ გამტარად იქცეს, რათა მიიღოს საღმრთო განათლების სულიერი ელექტროენერგია. ამგვარად ადამიანი სულიერად განსწავლული, ღვთისმეტყველი ხდება. როდესაც "ღვთისმეტყველს" ვამბობ, მე ვგულისხმობ მათ, ვისი ღვთისმეტყველებაც ღვთისმეტყველების ოქროს მარაგითაა ნაკვები და ვის საღვთისმეტყველო დიპლომსაც ფასი აქვს. და არა იმათ, ვისი ქაღალდები - ღვთისმეტყველების დიპლომები არაფრითაა უზრუნველყოფილი და ოკუპაციის პერიოდში გაუფასურებულ იმ ქაღალდის ფულს ჰგავს, არავის რომ არ სჭირდება.

- წმინდაო მამაო, სულთმოფენობის ერთ-ერთ ტროპარში ნათქვამია - "სულიწმინდა მიეცემის ყოველსა".

- კი, მიეცემა, მაგრამ მას, ვისაც მისი მიღება და დატევა შეუძლია. როგორ მიიღებს მას იგი, ვისაც დატევნა არ ძალუძს? თავმდაბალი ადამიანის სიტყვა, რომელიც მის პირად გამოცდილებაზეა დაფუძნებული და მისი გულის სიღრმიდან ტკივილითაა ნაშობი, გაცილებით ღირებულია, ვიდრე გროვა ლამაზი სიტყვებისა, რომლებიც განათლებული ადამიანის ალესილი ენიდან ერთმანეთს ასწრებენ. ეს ენა ვერაფერს ეტყვის ადამიანების სულებს, რადგან ის ხორცია და არა - სულთმოფენობის ცეცხლოვანი ენა.

ცოდნა კარგი რამეა, ასევე - განათლებაც. მაგრამ თუ ცოდნა და განათლება არ განიწმინდა, ისინი უმაქნისნი შეიქმნებიან და კატასტროფამდე მიგვიყვანენ. ერთხელ ჩემთან, სენაკში წიგნებით დატვირთული რამდენიმე სტუდენტი მოვიდა და მითხრეს: "ჩვენ, ღირსო მამაო, ძველი აღთქმის შესახებ სასაუბროდ მოვედით. განა ღმერთი ცოდნის მიღების ნებას არ გვაძლევს?" "როგორი ცოდნის, - ვკითხე, - რომელიც გონებით მოიხვეჭება?" "დიახ", - მიპასუხეს. "მაგრამ ასეთი ცოდნა ხომ შენ მხოლოდ მთვარემდე მიგიყვანს, ღმერთამდე ის ვერ აგამაღლებს". ინტელექტუალური ძალები, რომლებიც მილიარდობით დანახარჯებთან ერთად ადამიანს მთვარეზე დასვამენ, ძალიან კარგია, მაგრამ ბევრად აღმატებულია ის სულიერი ძალები, რომლებიც მცირეოდენი "საწვავით" - სულ ერთი ორცხობილათი ადამიანს აღამაღლებს ღმერთამდე, რომელიც მისი დანიშნულების უმთავრესი მიზანია. ერთხელ ჩემთან სენაკში მოსულ ამერიკელს ვკითხე: "რას მიაღწიეთ თქვენ, ასეთმა დიდებულმა ხალხმა?" "ჩვენ მთვარეზე გავფრინდით", - მიპასუხა მან. "მერე, შორსაა იგი?" - ვკითხე. "ვთქვათ ნახევარი მილიონი კილომეტრი", - მიპასუხა. "და რამდენი მილიონი გაიღეთ, რომ იქ გაფრენილიყავით?" "1950 წლიდან დღევანდლამდე იმდენი ფული დავხარჯეთ, რომ დოლარები მდინარეებს გაავსებდა", - მიპასუხა ამერიკელმა. "მერე ღმერთამდე ვერ მიფრინდით, ღმერთი უფრო შორს ყოფილა თუ არა?" "ღმერთი, - ძალიან შორსაა!" - მითხრა მან. "აი, ხედავ? ჩვენ კი იქამდე ერთი ორცხობილათი მივფრინავთ".

ბუნებრივი ცოდნა სულიერი ცოდნის მოხვეჭას უწყობს ხელს. თუმცა, თუ ბუნებრივ ცოდნას ვერ გასცდა, ადამიანი ბუნებას ვერ გასცდება და ზეცაში ვერ ავა. ანუ მიწიერი სამოთხიდან ის ვერ გადავა იმ ბაღში, რომელსაც ევფრატი და ტიგროსი რწყავენ. ის იხარებს მშვენიერი ბუნებითა და ცხოველებით, მაგრამ ვერ ავა ზეციურ სამოთხეში, რათა იქ წმინდათა და ანგელოზთა თანა ხარობდეს. იმისათვის, რომ ზეციური სამოთხის ბაღში შეაღწიო, აუცილებლად იმ ბაღის პატრონისა უნდა გჯეროდეს; ის რომ შეიყვარო, აუცილებელია, საკუთარი ცოდვილობა შეიგრძნო, დამდაბლდე. ის რომ შეიცნო, ლოცვით ესაუბრო და ადიდო იგი - მაშინაც, როდესაც შეგვეწევა ჩვენ და მაშინაც, როდესაც განგვცდის ჩვენ.

- წმინდაო მამაო, აუცილებელია, რომ ადამიანმა, რომელსაც მეტანიების აღსრულება, მარხვა და მოღვაწეობრივი ცხოვრება აურჩევია, დოგმატური და საღვთისმეტყველო წიგნებიც შეისწავლოს?

- თუ ადამიანი მეტ-ნაკლებად განათლებულია და დოგმატური ცოდნა აქვს - ეს იქნება მისთვის იარაღი, რომელიც გამოადგება. თუმცა არ უნდა ვესწრაფოდეთ ცოდნის შეძენას იმისთვის, რომ სხვებს დავეხმაროთ ან რაიმე ჭკვიანურის თქმა შევძლოთ. არა! ცოდნა (ღვთისმეტყველების სფეროში) მხოლოდ იმისთვისაა აუცილებელი, რომ საკუთარ თავს გამოვადგეთ. თუ ადამიანი შეეცდება, წმიდა ჰყოს თავისი ნიჭი, რომელიც ღვთისგან ებოძა, მაშინ იგი იღებს მადლს, რომელიც თვით ამ ადამიანს განწმენდს. ხოლო იქ უკვე - მადლში დოგმატიკაცაა და ღვთისმეტყველებაც, იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში ადამიანი გამოცდილებით განიცდის ღვთის საიდუმლოებას. ხოლო ვისაც შეუძლია, უბრალო ადამიანი იყოს და იმით დაკმაყოფილდეს, რაც ღმერთმა მიანიჭა, მეტის შესწავლის სურვილი აღარ გაუჩნდება.

- მაგრამ თუ მონასტერში ცხოვრებისას ისევ ერული ცოდნის მოხვეჭა გვსურს, ეს რას უნდა ნიშნავდეს?

- ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ მიხვედრის უნარს მოკლებულნი ვართ. "სცნათ ჭეშმარიტი და ჭეშმარიტებამან განგათავისუფლნეს თქუენ". როდესაც ადამიანი დამდაბლდება და იკურთხება, იკურთხება მისი გონებრივი შესაძლებლობებიც და მისი გონების ძალაც. გონებრივი ენერგია მანამდე, ვიდრე იგი იკურთხებოდეს, არის ხორციელი. თუკი უსწავლელი ადამიანი ეგოისტურად გამოიძიებს დოგმატებს, კითხულობს აპოკალიფსს, წმინდა მამებს და სხვა ამდაგვარ წიგნებს, იგი ბნელდება და ბოლოს და ბოლოს ურწმუნოებამდე მიდის. ამ საქმეს ის ეგოიზმის გამოა შემდგარი და ამიტომ მადლი ღვთისა ტოვებს მას. ხედავთ? სიმდაბლე ყველაფერში ეხმარება, ძალას სწორედ ის აძლევს. ჩემი ყველაზე უფრო ბრძნული აზრი ანდა ჩემ მიერ აღმოჩენილი ყველაზე ბრძნული გადაწყვეტილება არის უდიდესი სისულელე, თუკი მასში ეგოიზმი არსებობს. მაშინ, როცა სიმდაბლე უდიდესი სიბრძნეა. ამიტომ ძალისხმევას სათნოთმოყვარეობა და სიმდაბლე უნდა ახლდეს თან. სხვაგვარად ისინი სარგებლობის ნაცვლად საწინააღმდეგო შედეგს მოგვცემენ. ადამიანის გონება ბნელდება და ამის გამო იგი ღვთის გმობას იწყებს, რადგან ეგოიზმით იყო საქმეს შემდგარი. მისი წამოწყება მისივე ძალაზე აღმატებული აღმოჩნდება. თვით განათლებული ადამიანისთვისაც კი, თუ მას დოგმატების განმარტება სურს, არსებობს საფრთხე, რომ თავს დაიშავებს. რამდენად დიდია ამგვარი საფრთხე უსწავლელი კაცისთვის, თუ მას წმინდა მამათა სულიერებაში ჩაწვდომა სურს და შესაბამისი სულიერება თვითონ არ აბადია! სულ ოდნავ რომ მაინც ჰქონოდა მას ეს სულიერება, ამგვარ საფრთხეში თავს ხომ აღარ ჩაიგდებდა. ის იტყოდა: "თუ რაიმე დამჭირდება, უფალი თვით განმსწავლის. გავაკეთებ იმას, რაც გასაგებია ჩემთვის. ასეთი ხომ ბევრი რამ არის!"

- ანუ, წმინდაო მამაო, თუ ვინმე სახარებას არასწორად განმარტავს, ესე იგი მას სიმდაბლე და ღვთისმოსაობა არ აბადია?

- დიახ, რადგან სიმდაბლის გარეშე მის მიერ მოცემული განმარტება გონებიდან, განსჯიდან გამომდინარე იქნება. საღმრთო კურთხევას ასეთ განმარტებებში ვერ ვიპოვით.

- თუ ადამიანისთვის რომელიმე დოგმატი ან წმ. წერილის ესა თუ ის ეპიზოდი გაუგებარია, მაშინ უმჯობესია, გარკვეული დროის მანძილზე გადადოს მათში გარკვევა?

- დიახ, საკუთარ თავს უნდა უთხრას: "აქ რაღაც ღრმა აზრია დაფარული და მე ის არ მესმის". ამგვარ შემთხვევებში მე სწორედ ასე ვიქცეოდი. როდესაც ახალგაზრდობაში სახარებას ვკითხულობდი და რაღაც ადგილი ჩემთვის გაუგებარი იყო, არ ვცდილობდი მის განმარტებას. ვფიქრობდი: "აქ რაღაც ღრმა აზრია დამარხული, მაგრამ მე ის არ მესმის". შემდეგ კი, როცა ამას საჭიროება მოითხოვდა, განმარტება თავისთავად მოდიოდა, მაგრამ მე მაინც ვამბობდი: "მაინც ვკითხავ ვინმეს, როგორია ამ ადგილის განმარტება" და აღმოჩნდებოდა, რომ სწორედ ისე გავიგე, როგორც წმინდა მამათა განმარტებებში იყო ნათქვამი, რადგან თუ ვინმე ცდილობს (თვითნებურად) განმარტოს სახარება, და განსაკუთრებით მაშინ, თუ არ ესმის ის, ეს უტიფრობაა. ამიტომ წმინდა წერილის და წმინდა მამათა კითხვისას ნუ განმარტავთ წაკითხულს გონების საშუალებით, არამედ კეთილი ზრახვები აამუშავეთ - მანამდე, ვიდრე საღმრთო კურთხევა არ მოვა და მაშინ რთული ადგილი თავისთავად აიხსნება.

- შესაძლებელია, რომ ადამიანმა, რომელმაც სულიერი მდგომარეობა გაიუმჯობესა, ესა თუ ის ადგილი შესაბამისად უფრო ღრმად გაიგოს?

- უფრო ღრმად კი არა... ერთ საღმრთო აზრში მრავალი საღმრთო აზრია ჩატეული. ზოგიერთ მათგანს ის თავიდანვე გაიგებს, მოგვიანებით კი - დანარჩენს. შეიძლება, ერთმა ადამიანმა ბევრი იკითხოს, ბევრი გაიგოს, მაგრამ აბსოლუტურად ვერ შეძლოს სახარების აზრში ჩაწვდომა. მეორემ კი შეიძლება ცოტა იკითხოს, მაგრამ სიმდაბლე, მოღვაწეობრივი სული ჰქონდეს, ღმერთი აკურთხებდეს მას და იგი სახარებისეულ აზრს ჩასწვდება. ვისაც ბევრის კითხვა სურს, შეიძლება, ეს პატივმოყვარეობის გამო სურდეს, ანდა იმისთვის, რომ სიამოვნება განიცადოს. ეს იგივეა, ადამიანი მოჭიდავეების ორთაბრძოლას აკვირდებოდეს და ყურადღებას არ აქცევდეს, როგორ ჭიდაობენ ისინი - რომ მერე ეს იმისთვის გამოიყენოს, თვითონაც მოჭიდავე გახდეს, არამედ საათს უყურებს, რომ ახალ და ახალ საჭიდაო ტურნირებზე არ დააგვიანდეს. ამგვარად, ის მოჭიდავედ კი არ ყალიბდება, არამედ - მაყურებლად.

- წმინდაო მამაო, ხშირად ამბობენ ნასწავლ კაცზე - ეს განათლებული ადამიანიაო. ეს ყოველთვის ასეა?

- როდესაც ვამბობთ - განათლებული ადამიანი - ჩვენ აქ სულიერად განათლებულ, სულიერად ზრდასრულ ადამიანს ვგულისხმობთ. მე შევნიშნე, რომ, როგორც უსწავლელი კაცი შეიძლება იყოს ძალიან ამპარტავანი, ან ძალიან მდაბალი, ასევე ნასწავლი კაციც შეიძლება იყოს ძალიან ამპარტავანი ან ძალიან მდაბალი. ანუ საფუძველი ყოველივესი შინაგან განათლებულობაშია. ეს ისაა, რის შესახებაც ბასილი დიდი ამბობს: "ყველაზე მნიშვნელოვანია მაღალი ადგილი გეკავოს და სიმდაბლით სიბრძნისმეტყველებდე". ვისაც რაიმე მნიშვნელოვანი მოვალეობა აკისრია და ცოტაოდენ გაამპარტავნებულია, ამისათვის გარკვეული საფუძველი აქვს, მაგრამ არანაირი გამართლება არ აქვს იმის ამპარტავნებას, ვისაც დიდი მოვალეობები არ აკისრია. საფუძველი ამისი საკუთარი თავის განათლებაა - შინაგანი განათლება. თუ ადამიანი განსწავლულია, განათლებული და ამავე დროს სიმდაბლის სიბრძნეს ფლობს, ეს ყველაზე უკეთესია. ამასთან, მცირეოდენი გამართლებაც კი არ არსებობს იმისთვის, ვისაც არანაირი სწავლა-განათლება არ მიუღია და საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენისაა.