ამპარტავანი კაცი ყოველი ხერხით ეძიებს პატივს, დიდებასა და ქებას, ყოველთვის სურს რაღაცის ჩვენება, სხვებისთვის მითითება, მბრძანებლობა, უფროსობა. ვინც მის სურვილს ეწინააღმდეგება, მასზე მრისხანებს და ემტერება.

პატივისა და უფროსობის დაკარგვისას დრტვინავს, ყვედრის და გმობს - როდის შევცოდე? რაში ვარ დამნაშავე? ნუთუ ამის ღირსია ჩემი შრომა და დამსახურება? ხშირად ასეთი კაცი თავს იკლავს.

სხვის საქმეებში თვითნებურად ერევა, ყველას სწავლება სწადია, თუმცა თავისი საქმეც არ იცის. ასე აბრმავებს ამპარტავნება.

ურცხვად იქებს და აღიმაღლებს თავს - ესა და ეს საქმე გამიკეთებია, საზოგადოების წინაშე ასეთი და ასეთი დამსახურებები მაქვსო. ჰოი, კაცო! დამსახურებებს რომ ითვლი, შენს ცოდვებზე რატომ არაფერს ამბობ? თუ მათი გამოცხადებისა გრცხვენია, მაშ, თავის ქებისაც შეგრცხვეს.

სხვა ადამიანებს შეურაცხყოფს და ამცირებს - ფლიდია, უვარგისიაო... ადამიანო! ისიც შენნაირი ადამიანია. ჩვენ, ყველანი, კაცნი ვართ. ის ცოდვილია, მაგრამ, ვფიქრობ, არ უარყოფ, რომ ეს სახელწოდება შენც გეკუთვნის. ამან იმ ცოდვით შესცოდა ან სცოდავს, შენ სხვა ცოდვით სცოდავ, შესაძლოა იმავე ცოდვითაც: "ყოველთავე შესცოდეს და დაკლებულ არიან დიდებისაგან ღმრთისა" (რომ. 3,23).

რაც სიკეთე აქვს, თავის თავს, თავის მონდომებასა და შრომას, თავის გონებას მიაწერს და არა ღმერთს. ჰოი, კაცო! შენი თავისაგან რა გაქვს, როცა დედის მუცლიდან შიშველი გამოხვედი? რა გვექნება, თუკი ღმერთი არ მოგვცემს, წყარო ყოველივე სიკეთისა? რა შეუძლია შენს მონდომებასა და შრომას იმის დაუხმარებლად, რომელსაც ერთადერთს ძალუძს ყოველივე და რომლის გარეშე ყოველი კაცი არარაობაა, როგორც აჩრდილი სხეულის გარეშე?

ეს ღმრთისა და კაცთათვის საძაგელი ამპარტავნების ნაყოფია; მწარეა ეს ნაყოფი. "კაცთა შორის მაღალი საძაგელ არს წინაშე ღმრთისა" (ლუკა 16,15). ამიტომაც წერია: "ყოველმან, რომელმან აღიმაღლოს თავი თვისი, იგი დამდაბლდეს" (ლუკ. 14,11).

თუკი ღვთის გზაზე სიარული გსურს, ნუ ეძიებ პატივს. გზა ღვთისა მხოლოდ ისაა, რომ კაცმა ყველაფერში უარყოს საკუთარი ნება და თავი უკანასკნელად, ყველაზე უმცირესად მიიჩნიოს.

როგორც პორფირით შემოსილი კაცი გაიქცევა, თუკი უწმინდურ ძონძს მიუგდებენ, რომ ძვირფასი სამოსი არ შეიბილწოს, ასევე გაურბიან კაცთაგან დიდებას სათნოებით შემკობილი წმინდანები, რომ არ შეიბილწონ მისგან. ხოლო კაცობრივი დიდების მაძიებელნი იმ შიშველ კაცს ჰგვანან, რომელიც მცირე ძონძს დაეძებს სიშიშვლის დასაფარავად. ასე ეძებენ სათნოებებისგან შიშველნი დიდებას კაცთაგან. სიმდაბლის გამო წმინდანები უარს ამბობდნენ, როცა ღმერთი კაცთა დასახმარებლად გზავნიდა ხოლმე მათ. მოსე ამბობდა: "გევედრები შენ, მიავლინე სხვა უძლიერესი ჩემსა, რამეთუ მე ხმაწულილ ვარ და ენამძიმე" (შდრ. გამოსლ. 4; 10,14); ხოლო იერემია ამბობდა: "ჭაბუკ ვარ მე" (იერ. 1,6). ერთი სიტყვით, ყველა წმინდანმა, როგორც ვთქვით, სიმდაბლე მცნებათა აღსრულებით მოიპოვა. მაგრამ რა არის ეს სიმდაბლე და როგორ იშვება სულში, ამისი სიტყვით გამოთქმა არავის ძალუძს. თუკი კაცი გამოცდილებით არ შეიცნობს სიმდაბლეს, ამას მხოლოდ სიტყვებით ვერ მიხვდება.

სხვაა გონება საყდარზე ამაღლებულისა და სხვა - სკორეზე მჯდომარისა და იქნებ ამიტომაც იჯდა ქალაქგარეთ სასკორეზე დიდი და მართალი იობი, რამეთუ სრული სიმდაბლე მოიპოვა და თქვა სულიერი შემეცნებით: "დავიკნინე თავი ჩემი და დავლსბი, და შევრაცხე თავი ჩემი მიწა და ნაცარ" (იობ. 42,6).

კარგი იქნება, თუ ყველა შენს სათნოებას უზარმაზარი სანთელივით დაანთებ. მაგრამ თუ საკუთარ თავში დიდებისმოყვარეობას ვერ დაამარცხებ, იგი ქარიშხალივით ჩააქრობს ყველა შენს სანთელს. შენ კვლავ აანთებ მათ, მაგრამ ქარი ხელახლა დაუბერავს. ამიტომ თავდაპირველად ქარი უნდა შეაჩერო.

მთავრები და ბატონკაცები, რომლებიც აიძულებენ ადამიანებს, უჯერო და სულისთვის მავნე საქმეები აკეთონ, არ ბატონობენ ადამიანის სულზეც, რადგან ღმერთს იგი თავისუფლად და საკუთარი ნებელობის ხელმწიფედ შეუქმნია. ისინი მხოლოდ ქვეყნიურ საქმეებს განაგებენ და ხელი არა აქვთ ადამიანის ღვთივმიმადლებულ თავისუფალ ნებასთან. თავისუფალი ნება შემოქმედი ღმერთის მიერ ყოველი ადამიანისთვის ბოძებული ნიჭია, რომელიც მას ყოველგვარ ქვეყნიურ ხელმწიფებაზე, იძულებასა და მთავრობაზე აღმატებულად შეიქმს.

* გსურს დიდი შეიქნა? - მაშინ ყველაზე მცირედ და უმნიშვნელოდ მიიჩნიე საკუთარი თავი (მარკ. 9,35).

დაიმდაბლე ამპარტავნული გულისთქმა, სანამ ამპარტავნება ვნებად გადაგექცეოდეს და დაგიმორჩილებდეს; ქვე დაამხე შენი ქედმაღლობა და ზესთამჩენობა - მაღალი შეხედულება საკუთარ თავზე, სანამ ბილწი ავხორცობა დაგეუფლებოდეს და შეგმუსრავდეს.

* თუკი ნახავ, რომ კაცს ვისმე უდიდესი ღირსებისათვის მიუღწევია ამქვეყნად, ნუ გაგიკვირდება, რამეთუ გასაკვირი მხოლოდ ის არის, როცა ვინმე ქვეყნიურ დიდება-პატივს მოიძულებს.

კეთილი, თუნდ მსახური ანუ მონა იყოს, მაინც ყოველთვის თავისუფალია; ბოროტი კი, თუნდ ხელმწიფებდეს, მაინც მონა და ტყვეა, რომელსაც მხოლოდ ერთი ბატონი კი არა ჰყავს, არამედ სწორედ იმდენი, რამდენი მანკიერებაც შეუძენია.

როცა გაქებენ, ყოველთვის გახსოვდეს, რომ ღირსი არა ხარ ქებისა.

ჩვენ ყოველთვის და ყველა შემთხვევაში უნდა დავიმდაბლოთ თავი.

შევიყვარებთ სიმდაბლეს და ღვთისგან დიდებას მივიღებთ. დავკარგავთ სიმდაბლეს და დავკარგავთ ღვთის წყალობასა და დიდებას.

როგორც სინათლის გარეშე ბნელია ყველაფერი, ასევე ადამიანში სიმდაბლის გარეშე წყვდიადის გარდა არაფერი რჩება.

არსებობს უაზრო, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც მეტად დამღუპველი ტიტულები, აი, სწორედ იმის მსგავსი, მომავალი ანტიქრისტე ღმერთს რომ უწოდებს საკუთარ თავს. ამიტომაც გაბედულად ვიტყვი: ყოველი, ვინც კი თავს მსოფლიო ეპისკოპოსად ხმობს და ამით სხვა ეპისკოპოსებზე მაღლა დააყენებს საკუთარ თავს, არის ანტიქრისტეს წინამორბედი...

დაბლობში მინდვრები თითქმის ყველთვის უხვი და მოსავლიანია, მაღალი მთები კი გამოფიტული და უბარაქოა. ასევე, თავაწეული თავთავი მუდამ ცარიელია, ხოლო თავდახრილში ბევრი მარცვალია. გქონდეთ დამდაბლებული გული და გამდიდრდებით ყოველივე ხსნისთვის საჭიროთი.

* ნუ ისწრაფვი, გახდე უხუცესი, რადგან ამის გაფიქრებაც კი მარცხის ტოლფასია. სურვილიც ნუ გექნება უხუცესობისა, თუ მანამდე მორჩილი არ ყოფილხარ.

* თუ იუნგა არ ყოფილხარ და პირდაპირ კაპიტანი გახდი, რჩევა მაინც ჰკითხე ზღვაოსნობაში გამოცდილებს, რომ არ ჩაიძირო შენს მეზღვაურებთან ერთად.

* ის, ვინც მარტო თავად ისწრაფვის წოდებებისკენ, მთელი სიცოცხლე მარტოდვე მოუწევს ბრძოლა. ვისაც ადამიანები აწინაურებენ, ადამიანები შეეწევიან, ხოლო ვისაც ამაზე ღვთისგან ეუწყება, მწედ ღმერთი ეყოლება.