აბბა დოროთეს სწავლანი
სწავლა მეექვსე: მოყვასის არგანკითხვისათვის

* ძმანო, თუ წმიდა მამათა სიტყვები გვემახსოვრება და განუწყვეტლივ მათით განვისწავლებით, არც ცოდვებისაგან დავიძლევით და არც სიზარმაცეს მივეცემით, რადგან, როგორც მამები ამბობენ, თუკი მცირე ცოდვას განვეშორებით, დიდსა და მცირე ცოდვებშიც არ ჩავცვივდებით.

* გარწმუნებთ, თუკი უმნიშვნელო ცოდვის გამო იტყვის ვინმე, "არაფერი მოხდება, თუ ამას ვიქმო", სწორედ ამგვარად დაეჩვევა მისი სული ბოროტების ქმნას და შემდგომ აღარც დიდ ცოდვებს მოერიდება იგი.

* უწყით, რომ მოყვასის განკითხვაზე უმძიმესი ცოდვა არ არსებობს? რომ არაფერი სძაგს ღმერთს მასზე უფრო? სწორედ ასე ამბობენ წმიდა მამები: "განკითხვაზე საძულველი არაფერია". როდესაც კაცი ამგვარად ფიქრს იწყებს: "რა დაშავდება, ყურს თუ მივუგდებ, რას ამბობენ" ან "რა მოხდება, მეც რომ გამოვთქვა აზრიო", სწორედ მაშინ შორდება მისი გონება საკუთარ ცოდვებზე ფიქრს და მოყვასის შეგონებას, მის გამოსწორებას იწყებს. ამას მოსდევს განკითხვა, სხვის შესახებ ცუდის თქმა და მისი შეურაცხყოფა. და რის გამოც მოყვასს განიკითხავს, იმავე ცოდვაში თავად ვარდება.

თუ კაცი საკუთარ ცოდვებზე არ ფიქრობს, (როგორც მამები გვასწავლიან) "თუკი საკუთარ მიცვალებულს არ გლოვობს", ვერანაირ სიკეთეში ვერ წარემატება და მხოლოდ მოყვასის განმკითხველი აღმოჩნდება.

* სრულიად სხვაა უმსგავსო ფიქრი მოყვასზე (ძვირისხსენება), სხვა - განკითხვა და სხვა - მოყვასის შეურაცხყოფა. როცა ამბობენ: მან იცრუა, განრისხდა, იმრუშა ან სხვა მსგავსიო, ამ ყოველივეს მთქმელი ცუდს ანუ ძვირს ამბობს მოყვასზე, რადგან მის ამა თუ იმ ცოდვას ააშკარავებს. ხოლო მოყვასის განკითხვაა, როდესაც ამბობენ: ეს კაცი ცრუა... ან მრისხანეა... ან მრუში... რადგან ამგვარად იმას ამბობენ, რომ ეს ყოველივე მისი (მოყვასის) ცხოვრების წესია, მისი ყოველდღიურობა. სწორედ ეს არის განკითხვის უმძიმესი ცოდვა, რადგან (როგორც ვთქვით) სრულიად სხვა არის თქმა იმისა, რომ "განრისხდა" და სხვა - "ის მრისხანეა".

* განკითხვის ცოდვა იმდენად მძიმეა, რომ თავად უფალი ასე ამბობს მის შესახებ: "თვალთმაქცო, ჯერ შენი თვალიდან ამოიღე დირე და მერე დაინახავ, როგორ უნდა ამოუღო შენს ძმას ბეწვი თვალიდან" (ლუკა 6.42). უფალმა მოყვასის ცოდვას ბეწვი უწოდა, განკითხვის ცოდვას კი - დირე. აი, რამდენად აღემატება "განკითხვა" სხვა ცოდვებს!

* ფარისეველი არ დასჯილა იმის გამო, რომ საკუთარ სათნოებათათვის გულმოდგინედ მადლობდა ღმერთს (რადგან, თუ რამ სათნოებას აღვასრულებთ, ჩვენც გვმართებს ღვთის მადლიერება, რამეთუ ღმერთია ყოველგვარი სიკეთის მომნიჭებელი), არც იმის გამო, რომ თქვა, არა ვარო მე სხვათა მსგავსი, არამედ როდესაც მეზვერეზე მიუთითა და თქვა - "და არც ისეთი, როგორიც ეს მეზვერეო", მაშინღა დამძიმდა (ანუ შესცოდა), რადგან თავად მოყვასიც განიკითხა და მთელი მისი ცხოვრების წესიც. ამიტომაც შეიქნა მეზვერე უფრო მეტად გამართლებული, ვიდრე ფარისეველი (ლკ. 18.11). მართლაც, არაფერია მოყვასის განკითხვასა და შეურაცხყოფაზე უძვირესი!

და რატომ საკუთარ თავს არ განვიკითხავთ, იმ ცოდვებს არ განვსჯით, რომელთა შესახებაც მშვენივრად ვიცით და დარწმუნებულნიც ვართ, რომ მათ გამო პასუხს ვაგებთ ღვთის წინაშე? რატომ ვითვისებთ (ვისაკუთრებთ) ღვთის სამსჯავროს? რა გვესაქმება მის ქმნილებებთან? შიშით რატომ არ ვძრწით, როდესაც ვისმენთ, თუ რა შეემთხვა იმ დიდ მამას, რომელმაც სიძვით დაცემული ძმის შესახებ რომ შეიტყო, თქვა: "საშინელი საქმე ჩაიდინა".

ნუთუ არ იცით, რას მოგვითხრობენ ამ ძმის შესახებ წმიდა მამები? - უფლის ანგელოზმა დაცემული ძმის სული იმ ბერს წარუდგინა, რომელმაც ცოდვის გამო განიკითხა მოყვასი და უთხრა: "აი, მოკვდა ის, ვინც შენ განიკითხე. სად ბრძანებ მისი სულის ჩაგდებას, სამოთხეში თუ ჯოჯოხეთში?!" ნუთუ არის რამ უფრო შემაძრწუნებელი, ვიდრე ეს სიტყვები?! ბერისთვის თქმული ხომ ამას ნიშნავდა: "ვინაიდან შენ ხარ ცოდვილთა და მართალთა მსაჯული, რას ბრძანებ ამ სულისთვის, შეიწყალებ თუ სატანჯველად გაუშვებ?"

* ის წმიდა ბერი ამ ამბის გამო ფრიად შეწუხდა და მთელი თავისი დარჩენილი ცხოვრების წლები სულთქმითა და ტირილით განვლო (რათა ეს ცოდვა შეენდო მისთვის ღმერთს), და შენდობის შემდეგაც ფრიად გლოვობდა იგი, მიუხედავად იმისა, რომ გამოეცხადა ანგელოზი და აუწყა: "აი, გიჩვენა შენ ღმერთმა სიმძიმე განკითხვის ცოდვის, ნუღარ განიკითხავ" (და ეს სიტყვები მისთვის ცოდვის შენდობაზე მეტყველებს), მაგრამ თავად ბერის სული ვერ დამშვიდდა სიკვდილამდე.

* მაშ, ჩვენ რაღას ვემართლებით მოყვასს? რას ვეძებთ სხვის ცოდვებში? ყოველმა ჩვენგანმა საკუთარ თავსა და საკუთარ ცოდვებზე იფიქროს, რადგან უფლის ხელთაა განმართლებაცა და დასჯაც, მხოლოდ მან უწყის თითოეული ჩვენგანის ცხოვრების წესი და შესაძლებლობები, გარემო და პირობები, ტანის სიმრთელე და პატივი. და ამ ყოველივეს შესაბამისად მოგვაგებს წყალობასაც და სასჯელსაც. სხვაგვარად განსჯის უფალი ბრძენს და სხვაგვარად - მოწაფეს, სხვაგვარად - ხანდაზმულს და სხვაგვარად - ჭაბუკს, სხვაგვარად - უძლურს და სხვაგვარად - ძლიერს, და ვინ განარჩევს სასჯელთა ამ სახეებს, თუ არა ის, ვინც დაჰბადა ყოველივე და უწყის ყოველი!

* მსმენია ერთი შემთხვევის შესახებ: ერთხელ ერთ ქალაქში მონებით სავსე ხომალდი შევიდა. ამ ქალაქში ერთი წმიდა და კეთილკრძალული ქალწული ცხოვრობდა. ქალაქში ხომალდის შემოსვლის შესახებ რომ შეიტყო, გაიხარა, რადგან ერთი მცირეწლოვანი გოგონას ყიდვა სურდა და ფიქრობდა, ისე აღეზარდა ასული, რომ წუთისოფლის უკეთურებათა და სიბილწეთა გემო არ გამოეცდევინებინა მისთვის... ქალწულმა თავისთან მოიხმო ხომალდის უფროსი, რომელსაც ტყვეებს შორის ორი მცირეწლოვანი გოგონა აღმოაჩნდა (სწორედ იმხელები, ქალწულს რომ სურდა), მანაც ორივე მყიდველთან მიიყვანა. ქალწულმა თანხა გადასცა ხომალდის მეპატრონეს და ერთ-ერთი გოგონა თავისთან დაიტოვა. უკან გაბრუნებულ ხომალდის მეპატრონეს გზად ახლა მეძავი შემოხვდა, ერთი ბოროტი და უკეთური ქალი. მეორე გოგონა სწორედ მან შეიძინა...

იხილეთ ღვთის საიდუმლო!

ჩასწვდით ღვთის განგებას?!

ვის ძალუძს მასში გარკვევა!

წმიდა ქალწულმა პატარა გოგონას ღვთის შიში და კეთილკრძალული ცხოვრების წესი ასწავლა. ხოლო იმ მეძავმა ის საბრალო ეშმაკის ჭურჭლად აქცია და სულის წარსაწყმედად განსწავლა. რა გვეთქმის ამგვარი სასტიკი სამართლის გამო?! ორივე გოგონა მცირეწლოვანი იყო, ორივე გაყიდეს და არც კი იცოდნენ, რა ბედი ელოდათ. და აი, ერთი მათგანი ღვთის ხელთ აღმოჩნდა, მეორე კი - ეშმაკის კლანჭებში ჩავარდა. და განა შეგვიძლია ვთქავთ, რომ ღმერთი ორივეს ერთნაირად განიკითხავს ან ორივეს ერთნაირად განსჯის?! თუკი ორივე სიძვით დაეცემა, მაშინ რა გვეთქმის? - ვიტყვით, რომ ორივეს ერთი სასჯელი მოელის, რაკი ერთნაირად შესცოდეს? ამგვარად როგორ იქნება?! ერთი ხომ ღვთის სამსჯავროსა და სასუფევლის შესახებ განისწავლებოდა, დღედაღამ ღვთის სიტყვით იწვრთნებოდა, ხოლო მეორეს, იმ საბრალოს, ყოველგვარ საეშმაკო საქმესა და საძაგლობაში ჩავარდნილს ხომ კეთილის შესახებ არც კი სმენოდა?! მაშ, როგორ იქნება, რომ ერთნაირად დასაჯოს ისინი ღმერთმა?! ამიტომ ასე ვთქვათ: ვერავინ ჩასწვდება ღვთის სამართალს, - არამედ მხოლოდ ის, ვისაც ხელეწიფება ყოველივე და უწყის ყოველი (ანუ თავად უფალი).

* თუ რომელიმე ძმა შესცოდავს თავისი გულუბრყვილობით, მაგრამ თუნდაც ერთი სათნოება ექნება მთელ შენს ცხოვრებაზე მეტად ღვთისთვის მოსაწონი, შენ კი მას განიკითხავ, ფრიად ავნებ საკუთარ სულს... ან რა იცი, როგორ იღვაწა მან ამ დაცემამდე? და სწორედ ამ შრომის საზღაურად რომ შეუნდოს ღმერთმა ჩადენილი დანაშაული?! ან რა იცი, რამდენი ცრემლი ღვარა ამ ცოდვის გამო მან ღვთის წინაშე?! შენ დაინახე მისი ცოდვა, მაგრამ არ დაგინახავს მისი სინანული! ღმერთი შეიწყალებს მას, შენ კი განიკითხავ მას და ამით დაიღუპავ სულს.

* არათუ განვიკითხავთ, ხშირად შეურაცხვყოფთ კიდეც მოყვასს. შეურაცხყოფა სხვა რამაა და განკითხვა - სხვა რამ. შეურაცხყოფაა, როდესაც კაცს სძულს მოყვასი, რაც განკითხვაზე უარესია...
ვისაც ცხონება სურს, სხვის ცოდვებს არ აყურადებს. ასეთი მხოლოდ საკუთარი ცოდვებით ინტერესდება და მათზე გამარჯვებას ესწრაფვის იმ ძმის მსგავსად, რომელმაც, ცოდვაში ჩავარდნილი მოყვასი რომ იხილა, თქვა: "ვაი ჩემდა! რამეთუ ეს ახლა ("დღეს") სცოდავს, მე კი - მომავალში ("ხვალე")!" ხედავთ მის დაუბრკოლებლობას, სწორ მსჯელობას! ხედავთ მის სწორ სულიერ განწყობილებას! როგორ განიშორა მოყვასის განკითხვა ამგვარი მსჯელობით, "მე ხვალ მომელის ცოდვებში ჩავარდნაო". მან ღვთის შიში მოიძია, საკუთარ სულზე იზრუნა და ამგვარად დააღწია თავი მოყვასის განკითხვას, თან თავიც დაიმდაბლა და თქვა: "ის მოინანიებს, მე კი - არაო".

ხედავთ მის სულიერებას? მან არათუ მოყვასი არ განიკითხა, არამედ მასზე უდარესადაც აღიარა თავი. ჩვენ კი, უკეთურნი, კიდეც განვიკითხავთ და კიდეც შეურაცხვყოფთ ჩვენს ძმას. უმნიშვნელო რამეს თუ შევნიშნავთ ან შევიტყობთ მის შესახებ, მსწრაფლ დასკვნა გამოგვაქვს... და ამაზე უარესადაც ვიქცევით ხოლმე, როცა საკუთარი სულის გარდა სხვისასაც ვაზიანებთ. მაგალითად, რომელიმე ძმას თუ შევხვდებით, სასწრაფოდ მივახლით, ამა და ამ ძმამ ესა და ეს ჩაიდინა და სცოდაო, და ამგვარად, მასაც ვვნებთ ბოროტი გულისთქმებით და საკუთარ სულსაც. ჩვენ არ ვძრწით მის წინაშე, ვინც თქვა: "ვაი მას, ვინც თავის თვისტომს ასმევს თავისი რისხვის თასს" (ამბაკ. 215). ამგვარად, ეშმაკის საქმეებს აღვასრულებთ, რადგან ბოროტს სწორედ ის მოსწონს, თუკი კაცი სხვასაც უბიძგებს ცოდვისაკენ და სხვასაც აშფოთებს. ასე ვიქცევით ხოლმე ეშმაკთა თანაშემწეებად და საკუთარი სულისა და მოყვასის წარმწყმედლებად. ასე რომ, ვინც სხვის სულს დაღუპვისაკენ უბიძგებს, ბოროტის მსახურია, ხოლო ვინც სხვის სულს შეეწევა - ანგელოზთა შემწე.

* მაინც საიდან მოდის ამდენი ბოროტება?! იქიდან ხომ არა, რომ სიყვარული არ გაგვაჩნია?! მოყვასის სიყვარული და მასზე გულისტკივილი დაგვანახებდა, რომ (ამის შესახებ სახარებაში წერია) "სიყვარული სხვისთვის ბოროტს არ განიზრახავს" (I კორ. 13.5), რადგან "ცოდვათა სიმრავლეს სიყვარული ფარავს" (I პეტრ. 4.8).

* ჭეშმარიტად, სიყვარული რომ გვქონოდა, ის ჩვენს მრავალ ცოდვას გადაფარავდა. განა წმიდანები ვერ ამჩნევენ სხვის ცოდვებს? განა მათ არ სძულთ ცოდვა? მათაც სძულთ ცოდვა, მაგრამ მათ არ სძულთ ცოდვილი! მეტიც, ისინი მათთან (ცოდვილებთან) ერთად იტანჯებიან! წმიდა მამები ესათუთებიან ცოდვილთ, როგორც დასნებოვნებულ და დაუძლურებულ ასოებს და ყოველ ღონეს მიმართავენ მათს გადასარჩენად. წმიდანები იმ მეთევზეებს ემსგავსებიან, რომლებიც ზღვაში აგდებენ ბადეს. თევზი ბადეს რომ მოჰყვება, კრთის და ფართხალებს, მაგრამ მებადურები ერთბაშად კი არ მოზიდავენ ბადეს (რათა თოკები არ დაწყდეს და სრულებით არ გაექცეთ თევზი), არამედ იმდენზე მიუშვებენ საბელს, რომ თევზმა სურვილისამებრ იმოძრაოს, დაიღალოს და თავადვე დაცხრეს. მებადურები მხოლოდ ამის შემდეგ ეწევიან თავისკენ ბადეს. მსგავსადვე, წმიდანებიც სიყვარულით, სულგრძელებითა და მოთმინებით იახლოვებენ ცოდვილებს და განსაკუთრებით ზრუნავენ მათზე ისე, როგორც დედა - ხეიბარ შვილზე. მშობელს ხომ არ სძულს უძლური შვილი! ხომ არ განეშორება მას! პირიქით, სიყვარულით უფრო მეტადაც ანებივრებს და ყველაფერს, რასაც აკეთებს, მის სანუგეშოდ მოქმედებს. წმიდა მამებიც მსგავსადვე (და უფრო მეტადაც) ზრუნავენ ცოდვილებზე, რათა თავად ისინიც განკურნონ და სხვებსაც არ ევნოთ მათგან რამე, ამასთან, თავადაც უმეტესად წარემატებიან ქრისტეს სიყვარულში.

* როგორ მოიქცა წმიდა ამონი, როდესაც მასთან მისულმა ძმებმა ერთი ბერის შესახებ აუწყეს, მოდი და თავად ნახე, სენაკში მას დედაკაცი ჰყავსო? იხილეთ მისი სიყვარული! იხილეთ მისი მიმტევებლობა! წმიდა მამამ გულისხმაყო, რომ ძმას დედაკაცი ქვევრში ჰყავდა დამალული, მივიდა მასთან, სწორედ იმ ქვევრზე ჩამოჯდა და ამბის მომტანებს სენაკის გაჩხრეკა დაავალა. ცხადია, მათ ვერავინ იპოვეს. მაშინ უთხრა ამონმა "მაბრალებლებს": "ღმერთმა შეგინდოთ!" - და ამგვარად შეარცხვინა ისინი, რათა შემდეგ იოლად აღარ ერწმუნათ ძმის ცოდვილობა. ამგვარი ქმედებით წმიდა მამამ იმ ძმებსაც არგო და თავად ცოდვილსაც. მან კი არ დაიცვა ცოდვილი, არამედ ძმების წინაშე არ ამხილა, მათი წასვლის შემდგომ კი ასე მიმართა: "იზრუნე, ძმაო, შენი სულისთვის", და ღვთის ამგვარმა კაცთმოყვარებამ მეყსეულად დაამდაბლა ცოდვილი ძმის გული.

ამგვარად, ძმანო, ჩვენც შევიძინოთ სიყვარული, განვიშოროთ ბოროტი გულისთქმები (ძვირის ხსენება), განკითხვა და მოყვასის შეურაცხყოფა (სიძულვილი) და შევეწიოთ ერთმანეთს, როგორც ერთი სხეულის ასოები. განა ვინმე იქნება ისეთი, რომ ხელი აწუხებდეს, ან ფეხი, ან სხეულის რომელიმე სხვა ნაწილი და მოიძაგოს ისინი?! განა მოიკვეთს მათ იმის გამო, რომ დაუწყლულდნენ? ვფიქრობ (და ამასვე ამბობს მამა ზოსიმეც), ასეთი კაცი უმალ მათს გასუფთავებას იჩქარებს, მალამოს დაიდებს, იარას შეიხვევს, ნაკურთხ წყალს ისხურებს და წმიდანებსაც თავს შეავედრებს, რომ ილოცონ მისთვის. მართლაც, არავინ მოიძულებს საკუთარ სხეულს წყლულებისათვის, არც მათი სიმყრალის გამო შეიზიზღებს მას, არამედ მის განკურნებას ეცდება ყოველმხრივ. მსგავსადვე, გვევალება ჩვენც, რომ ვრგებდეთ საკუთარ თავსაც და შევეწეოდეთ ერთმანეთსაც, რადგან, როგორც მოციქული გვასწავლის, "ყველანი ერთი სხეული ვართ და ერთმანეთის ასოები" (რომ. 12.5) და "თუ ერთი ასო იტანჯება, მასთან ერთად იტანჯება ყველა" (I კორ. 12.26). ან როგორ გგონიათ, მონასტერში ერთი სხეულის ასოები არ არიან?! ის, ვინც ზრუნავს და პატრონობს მონასტერს - თავია, ვინც ამჩნევს და აწესრიგებს ყოველგვარ სიგლახეს - თვალი, ვინც სიტყვით ზრუნავს - პირი, ვინც სმენით - ყური, ვინც ქმნის რაღაცას - ხელი, ვინც მსახურებს სხვას - ფეხი...

და თუ თავი ხარ - იზრუნე, თუ თვალი - იფრთხილე, თუ პირი - სასარგებლო რამ იუბნე, თუ ყური - ისმინე! თუკი ხელი ხარ - იქმოდე, თუ ფეხი - ემსახურე... თითოეულმა საზომისამებრ (თქვენი შესაძლებლობებისამებრ) ისწრაფეთ, რომ ან სიტყვით არგოთ ერთმანეთს, ან საქმით, ან კიდევ - რითაც შეძლებთ. ასე რომ, ძალისამებრ ეცადეთ სიყვარულით მიეახლოთ ერთმანეთს, რამეთუ რამდენადაც ძმა უახლოვდება ძმას, იმდენადვე უახლოვდება იგი ღმერთს.

* და რომ უკეთ ჩასწვდეთ ზემოთქმულს, მამათა მიერ გამოთქმულ ერთ რჩევას გავიხსენებ: თვალით დასანახად წრე მოხაზეთ: ცენტრში წერტილი მონიშნეთ, ცენტრიდან სწორი ხაზებით კი წრემდე რადიუსები გაავლეთ. წრის ცენტრი - ღმერთია, ცენტრის გარშემო შემოვლებული წრე - წუთისოფელი, ხოლო ცენტრისა და წრის შემაერთებელი რადიუსები - სათნოებები (ანუ წუთისოფელში კაცის მიერ სავალი გზა). და რამდენადაც სათნოებებით ღვთისკენ ისწრაფვიან წმიდანები, იმდენადვე უახლოვდებიან ისინი ერთმანეთს და რამდენადაც ერთმანეთისკენ მიისწრაფვიან, იმდენადვე უახლოვდებიან ისინი ღმერთს. იგივე ითქმის ღვთისა და მოყვასის სიშორეზეც: რამდენადაც ღმერთს შორდებიან კაცნი, იმდენადვე შორდებიან ისინი ერთმანეთს, და რამდენადაც ერთმანეთს განეშორებიან ისინი, იმდენადვე შორდებიან ღმერთს.

* აი, ასეთია არსი (ბუნება) სიყვარულისა: თუ ღმერთს შევიყვარებთ, მოყვასსაც შევიყვარებთ და თუ დავშორდებით ღმერთს, შესაბამისად, დავშორდებით ერთმანეთს; და რაც უფრო მეტად შევიყვარებთ ერთმანეთს, მით მეტად მივეახლებით (მივუახლოვდებით) ღმერთს. და რაც უფრო შორს ვიქნებით მოყვასის სიყვარულისგან, მით მეტად შორს ვიქნებით ღვთის სიყვარულისაგან!

ღმერთმა მოგვმადლოს უმჯობესის გამორჩევისა და აღსრულების ნებელობა და სურვილი. რამეთუ რაც უფრო მეტად მოვისურვებთ უმჯობესს, მით უფრო მეტად შეგვეწევა და განგვიცხადებს თავის ნებას უფალი. მასვე დიდება და პატივი უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.