წმინდა დოროთე დაიბადა დაახლოებით 1765 წელს ქიოსზე და მისი საერო სახელი იყო "დიმიტრი პროისი" ან "პროგაკისი".
მან დაასრულა საბაზისო განათლება თავის სამშობლოში და ასევე პატმოსის სკოლაში დანიელ კერამეასის ხელმძღვანელობით. 1786 წელს ხელდასხმულ იქნა დიაკვნად და გაემგზავრა იტალიასა და საფრანგეთში უფრო ფართო სწავლებისთვის. 1786-დან 1793 წლამდე, მან მიიღო საუნივერსიტეტო განათლება ფილოსოფიისა და ფიზიკის სფეროებში პიზას, ფლორენციისა და პარიზის უნივერსიტეტებში, სადაც შეხვდა ადამანტიოს კორაისს. შემდეგ დაბრუნდა სამშობლოში, 1793 წლის სექტემბერში დაინიშნა მასწავლებლად ქიოსის სკოლაში, სადაც ასწავლიდა ფილოსოფიასა და მეცნიერებებს, ათანასე პარიოსის ხელმძღვანელობით. თუმცა, 1796 წელს მან დატოვა ეს პოზიცია, რათა ეკისრა კონსტანტინე ხანძერის, თურქული ფლოტის დრაგომანის შვილების სწავლება და დასახლდა კონსტანტინოპოლში (1797). როდესაც ხანძერი დაინიშნა ვლახეთის მმართველად, დოროთე გაჰყვა მას, თან წაიყვანა თავისი მოწაფე ნეოფიტე ვამვასი, როგორც თავისი ასისტენტი.
ხანძერის თავის მოკვეთის შემდეგ თურქების მიერ, დოროთე იძულებული გახდა დაბრუნებულიყო კონსტანტინოპოლში (1799). საპატრიარქომ დანიშნა იგი დიდი ეკლესიის მქადაგებლად და დააწინაურა არქიმანდრიტად.
როდესაც დიმიტრი მურუზმა დააარსა საერო სკოლა კურუჩესმეში (ქსეროკრინი) 1804 წელს, დოროთეს მიენდო მისი ხელმძღვანელობა. სამი წლის განმავლობაში დოროთემ მოახერხა მრავალი ახალგაზრდა სტუდენტის მოზიდვა, დანერგა ახალი სასწავლო მეთოდები, რომლებიც შეიმუშავა პარიზში მყოფ კორაისთან თანამშრომლობით.ის ასწავლიდა ფიზიკას, მათემატიკას, გეომეტრიას, ფილოსოფიასა და ლოგიკას. მისი დოკუმენტებიდან და ხელნაწერი სახელმძღვანელოებიდან, რომლითაც ის ამარაგებდა თავის მოწაფეებს, ჩანს მისი სრულყოფილი მომზადება და ადმინისტრაციული უნარი მისი სკოლის ხელმძღვანელობის პერიოდში. ის არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ ადმინისტრაციული და სასწავლო მოვალეობებით, არამედ ჩაერთო სხვა, უფრო სასარგებლო საქმეებში ერისთვის. ასეთი იყო დიდი ბერძნული ენის ლექსიკონის შედგენა, სახელწოდებით "კიბოტოს" (კიდობანი), რომელსაც მორალურად და ფინანსურად მხარს უჭერდნენ ზოსიმადები. დოროთეოსის თანამშრომლები ამ საქმეში იყვნენ ნ. ვამვასი და ნიკ. ლოგადისი. ლექსიკონის პირველი ტომი გამოიცა 1819 წელს. როგორც სკოლის ხელმძღვანელი, დოროთეოსი მიმოწერას აწარმოებდა გამოჩენილ ბერძნებთან, ითხოვდა მათ მხარდაჭერას სკოლის ფუნქციონირებისთვის. ის დარჩა სკოლის დირექტორად 1807 წლამდე, როდესაც არჩეულ იქნა მცირე აზიის ფილადელფიის მიტროპოლიტად. წმინდა დოროთე დასახლდა ფილადელფიაში, თავისი მიტროპოლიის რეზიდენციაში.
1813 წელს მსოფლიო საპატრიარქოს გადაწყვეტილებით ის გადაყვანილ იქნა ადრიანოპოლის მიტროპოლიაში, სადაც რეორგანიზება გაუკეთა ქალაქის გიმნაზიას. მან მოაწყო სკოლა და ბიბლიოთეკა ადრიანოპოლელი გ. საკელარიოსის თანამშრომლობით, რომელიც ავსტრიის ერთ-ერთი უმდიდრესი ვაჭარი იყო. სკოლის ხელმძღვანელად დაინიშნა სტეფანე კარათეოდორი, ხოლო დოროთე ასევე ასწავლიდა თეოლოგიას, ფილოსოფიასა და მეცნიერებებს.
1820 წელს ის მოწვეულ იქნა სინოდის წევრად კონსტანტინოპოლში. რევოლუციის დაწყებისთანავე დუნაისპირა სამთავროებში, სულთანმა მოითხოვა შვიდი მღვდელმთავარი გარანტიად, რომელთაგან ერთ-ერთი დოროთეც იყო. თურქულმა ხელისუფლებამ მაშინ დააპატიმრა ის და გამოკეტა კონსტანტინოპოლში ბოსტანჯის ციხეში სხვა დაპატიმრებულ ეპისკოპოსებთან ერთად: თესალონიკის იოსებთან, ნიკომედიის ათანასესთან, დერკონის გრიგოლთან, ანხიალოსის ევგენისთან, ეფესოს დიონისესთან და ტირნოვოს იოანიკესან.
10 აპრილს ჩამოახრჩვეს პატრიარქი გრიგოლ V და იმავე დღეს მოჰყვა მიტროპოლიტ ათანასე ნიკომედიელის, ევგენიოს ანხიალოსელისა და დიონისე ეფესოელის ჩამოხრჩობა. 3 ივნისს 1821 წელს დანარჩენი დაპატიმრებული მიტროპოლიტების ჩამოახრჩეს კონსტანტინოპოლის სხვადასხვა ადგილას: ადრიანოპოლის მიტროპოლიტი დოროთეოსი მეგა რევმაში, თესალონიკის მიტროპოლიტი იოსები ნეოხორიში, ტირნოვოს მიტროპოლიტი იოანიკე არნაუტკიოიში, და ბოლოს დერკონის მიტროპოლიტი გრიგოლი თერაპიაში.
დოროთე მიეკუთვნება ერის დიდ მასწავლებლებს თურქთა ბატონობის დასასრულს და ხელი შეუწყო მის ელინოცენტრულ განმანათლებლობას, ანუ მეცნიერებების სწავლებას, მაგრამ მისი ტრადიციის ფარგლებში. მნიშვნელოვანი დახმარება გაუწია თავისი ნაშრომებით, თუმცა არ სცადა სამეცნიერო კვლევების გამოქვეყნება, არამედ შემოიფარგლა თავისი მოწაფეებისთვის სახელმძღვანელოების შეგროვებით. თუმცა, მისი მრავალი ასლი, რომელიც შემონახულია სხვადასხვა ბიბლიოთეკაში, ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ მისი, როგორც მასწავლებლის ღირებულება ფართოდ იყო აღიარებული. შემორჩენილი ხელნაწერები მოიცავს არითმეტიკას, გეომეტრიას, ალგებრას და გენუენსიოსის ლოგიკას. კ. იკენის ინფორმაციით (Lეუცოტჰეა, I. ლაიფციგი 1825, გვ. 240/241) დოროთემ დაწერა საეკლესიო ისტორია, რომელიც არასდროს გამოქვეყნებულა. მან ზედამხედველობა გაუწია წმინდა ნიკოდიმოს მთაწმინდელის "პიდალიონის" პირველ გამოცემას (1800).
წმინდა დოროთეს ეკლესია მოიხსენიებს 03 (16) ივნისს და ბრწყინვალე შვიდეულის შაბათს.
- მთავარი
- ჩვენ შესახებ
- ეკლესია
- ქრისტიანული ცხოვრება
- რწმენა
- წმინდანები
- სხვადასხვა
- ახალი ამბები
- დიასახლისის გვერდი
- სწავლებანი
- ერისკაცობიდან მღვდლობამდე
- ქრისტიანული საიდუმლო
- ქრისტიანული სიმბოლიკა
- ცოდვა
- ისტორია
- ანგელოზები
- ამბიონი
- კითხვა-პასუხი
- ეს უნდა ვიცოდეთ
- ცრუ მოძღვრებები
- სხვა რელიგიები
- სხვადასხვა
- მკითხველის გვერდი
- ეპისტოლენი, ქადაგებები
- ნამდვილი ამბები
- სასწაულები
- წაუკითხეთ პატარებს
- ჩემი სოფელი
- ქართული გვარები
- ქართული ანბანი
- რელიგიურ-ფილოსოფიური ლექსიკონი
- წმინდა წერილი
- წიგნები
- ლოცვანი