ეს წმინდა მამა IX-X საუკუნეთა მიჯნაზე ცხოვრობდა და წარმოშობით აღმოსავლეთიდან გახლდათ.

ადრეულ სიჭაბუკეშივე გამოავლინა ღვთის სიყვარული, სამხედრო სამსახურში კი იმგვარი სიმამაცე გამოავლინა, იმპერატორ ლეონ მეექვსემ, ბრძენმა (886-912 წლები), მისი სიჭაბუკის მიუხედავად, ათასკაციანი დანაყოფის მეთაურობა მიანდო.

ხსენებული ქვედანაყოფი თესალიას მიავლინეს ქალაქ ლარის დასაცავად, თავად ნიკოლოზი კი მუდამ იმას ესწრაფვოდა, მეომრებს საბრძოლო ხელოვნებასთან ერთად ღვთის შიშიც ჰქონოდათ.

901 წლის აპრილში არაბნი, რომელნიც ბიზანტიის განაპირა მხარეებს შიშის ზარს სცემდნენ, ქალაქი დიმიტრიადა დაიპყრეს და ვითარცა გარეული მხეცნი, თესალიის შუაგულისკენ მოსახლეობის რბევით და გზადაგზა ყველაფრის განადგურებით გასწიეს.

როგორც კი ქალაქს მიუახლოვდნენ, ნიკოლოზი მიხვდა, რომ შესაბამის წინააღმდეგობას ვერ გაუწევდა და იქიდან მოახლეობის დროულად გაყვანა მოახერხა, შემდეგ რამდენიმე მეომრითურთ ქალაქიდან 16 კილომეტრში მდებარე ტირნავის მთის მახლობლად მოღვაწე ბერებს მიაშურა.

უმკაცრესი მარხვით და ლოცვით ის მშვიდობა მოიმუშაკა, ვერც ერთი ამქვეყნიური საფასე რომ ვერ შეედრება.

ერთხელ, ნიკოლოზს და მის მეგობრებს ლოცვისას ღვთის ანგელოსი გამოეცხადათ და მოახლოებული მოწამებრივი აღსასრულის შესახებ აუწყათ.

რამდენიმე დღეში მტერი იქაურობასაც მისწვდა. ნიკოლოზი თანამოძმეთ განამხნევებდა და თავიდან სძლია კიდეც მომხვდურს, მაგრამ მოლე ხანში ალყაში აღმოჩნდა.

უსჯულოებმა ნეტარნი შეიპყრეს და უმოწყალოდ ტანჯეს,-ქრისტე უარჰყავითო, მაგრამ მოწამენი, თითქოს მათ ნაცვლად სხვანი ევნენო, კლდისებრ უდრეკად დახვდნენ ამ ხვედრს.

აი, ისინიც: არდომი (არმოდი), გრიგოლი, იოანე, დიმიტრი, მიქაელი, აკინდინი, თედორე, პანკრატი (ბაგრატი), პავლე, ქრისტეფორე, პანტოლეონე, ევოდი და ემილი, აგრეთვე ორი ქალი-ირინე და პელაგია.

გაქცევა მხოლოდ ნიკოლოზმა მოახერხა და ვუნენის ტყიან მთაზე, გამოქვაბულში დასახლდა, სადაც მდუმარებაშემოსილი ერკინებოდა სულიერ მტერს და ღვტისა და ანგელოსთა წინაშე განბრწყინდა.

მტერი კი თავისას არ იშლიდა და მოსახლეობას ძველი ჟინით ანადგურებდა, თან ნიკოლოზის ჯავრს ვერ ინელებდა და გამუდმებით დაეძებდა მოსაკვდინებლად.

Bბოლოს და ბოლოს, იპოვეს, თავს მოულოდნელად დაეცნენ, შეიპყრეს და ძალით ცდილობდნენ გადარჯულებას, თუმცა, ვერა მიიღეს.

Bბოლოს, გააფთრებულებმა საკუთარი მახვილით განგმირეს იგი.

როგორც კი ბარბაროსებმა იქაურობა დატოვეს, ლარის ეპისკოპოსი ქალაქს გადარჩენილი მოსახლეობითურთ დაბრუნდა და ტირნაველ მოწამეთა წმინდა ნაწილნიც თან წააბრძანა. წმინდა ნიკოლოზის სხეული კი მღვიმის სიახლოვეს, უზარმაზარი მუხის ფუღუროში, უხრწნელად შენარჩუნდა და არც გარეული ნადირი გაჰკარებია.

მრავალი წლის შემდგომ, დაახლოებით, 985 წელს, უკურნებელი სენით შეპყრობილი თესალონიკის მმართველი კურნებას წმინდანთ შეევედრა, გამოცხადებით ეუწყა, რომ ბუნენის მთაზე იმ წყაროში უნდა განბანილიყო, წმინდა ნიკოლოზის სხეულის განსვენების სიახლოვეს რომ აღმოჩქეფდა.

კარგა ხნის შემდგომ მართლაც ჰპოვა ეს ადგილი და წმინდა ნიკოლოზის უხრწნელი სხეულიც.

ამ ადგილას შემდგომ უზარმაზარი ტაძარი ააგო, სადაც მარტვილის წმინდა ნაწილნი გადააბრძანა..

ახალი გამოცხადების შემდგომ კი წყაროც იპოვა, ყოვლადწმინდა სამების სახელზე სამგზის განიბანა და სნებისაგან სრულებით გათავისუფლდა.