საჯვარე ხის მოკვეთა და ვარსკვლავების გვირგვინით შემკული ცეცხლოვანი ჯვარი

ქართლის მოქცევის დროს, ერთ კლდოვან და შეუვალ ადგილზე იდგა მეტად მშვენიერი და სურნელოვანი ხე, რომელიც შემდეგი საკვირველებით გამოირჩეოდა: ისარცემული ნადირი, რომელიც მივიდოდა და შეჭამდა ამ ხის ფოთოლს ან თესლს, აღარ მოკვდებოდა, თუნდაც სასიკვდილოდ დაჭრილი ყოფილიყო. როდესაც ეპისკოპოსს ამ ხის ამბავი აუწყეს, მან თქვა: "ღმერთმა დასაბამიდანვე თავის სამსახურად განამზადა ეს ქვეყანა. და ეს ხეც ამ ჟამისა-თვის აღმოაცენა. რადგანაც ახლა მოეფინა ღვთის მადლი ქართლს, ამიტომ ამ ხისაგან უნდა შეიქმნას პატიოსანი ჯვარი, რათა ქართლის მოსახლეობამ თაყვანი-სცეს მას".

წავიდნენ მეფის შვილი რევი და ეპისკოპოსი ხალხთან ერთად და მოჭრეს ის ხე ტოტებიანად და რამდენიმე ათეულმა კაცმა გაფოთლილი ხე ქალაქში შემოიტანა. მთელი მცხეთის მოსახლეობა გამოვიდა მის სანახავად, რადგან გაზაფხულის პირზე, როდესაც ყველა სხვა ხე ხმელი იყო, ის სრულიად ფოთოლდაუცვენელი, სურნელოვანი და შესახედავად მშვენიერი გახლდათ. ეს ხე ეკლესიის სამხრეთით, კარებთან აღმართეს, სადაც ნელი და საამო ნიავი უბერავდა და ხის ფოთლებს აშრალებდა, რაც მეტად ლამაზი სანახავი იყო, როგორც ეს როგორც გვსმენია - ალვის ხისა.

საჯვარე ხე მოიკვეთა 326 წელს, 25 მარტს, პარასკევ დღეს. ოცდაჩვიდმეტი დღე იდგა ასე, მის ფოთლებს ფერი არ შეუცვლია, თითქოს კვლავ თავის ადგილას დგას წყაროსთანო. ასე იდგა იგი, ვიდრე ყველა ხე მწვანე ფოთლებით შეიმოსა და ნაყოფის გამომღები ხეები შეიმკო ყვავილებით. 1-ელ მაისს ამ ხისგან სამი ჯვარი გამოკვეთეს და 7 მაისს მეფეთა ხელისდადებით ეკლესიაში აღმართეს.

რამდენიმე ღამის განმავლობაში მცხეთელებმა საკვირველი სასწაული იხილეს: ზეციდან ჩამოსული ვარსკვლავების გვირგვინით შემკული ცეცხლოვანი ჯვარი განთიადამდე ეკლესიის თავზე იდგა, შემდეგ მისგან გამოყოფილ ორ ვარსკვლავთაგან ერთი აღმოსავლეთით მიდიოდა, მეორე - დასავლეთით. თვითონ ჯვარი კი ნელ-ნელა არაგვის გაღმა გადიოდა და ჩერდებოდა წყაროს მახლობლად, კლდოვანი ბორცვის თავზე, იმ წყაროსთან, რომელიც აღმოცენდა წმ. ნინოს ცრემლებით, იქიდან კი ზეცას მაღლდებოდა. მაშინ რომის იმპერიიდან ჩამოსულმა სამღვდელოებამ წმ. ნინოს ჰკითხა, - რისი ნიშანი უნდა იყოს ესო. წმინდანმა უპასუხა და უთხრა მეფეს, რომ გაეგზავნა ხალხი მაღალ მთებზე აღმოსავლეთისკენ, კახეთის მთამდე, ასევე დასავლეთით, სადამდეც მისი სამეფოს საზღვარი უწევდა. უნდა დაკვირვებოდნენ, თუ სად დადგებოდა ბრწყინვალე ვარსკვლავიდან გამოყოფილი ორი სხვა ვარსკვლავი და სწორედ იმ ადგილებზე უნდა აღმართულიყო სასწაულებრივი ხისგან დამზადებული დანარჩენი ორი ჯვარი.


პატიოსანი ჯვრების აღმართვა და ღვთის სასწაულნი

ასეც მოიქცა მეფე და მთის წვერები თანმიმდევრობით დაიმახსოვრა. იყო პარაკევი, შაბათი თენდებოდა. ეს სასწაული ადრინდებურად განმეორდა. მეორე დღეს მოვიდნენ დასავლეთში გაგზავნილნი, რომლებიც მთის გამოქვაბულიდან ადევნებდნენ თვალს ყოველივეს და მოახსენეს მეფეს, თუ როგორ გამოვიდა ვარსკვლავი, ამაღლდა და მიაღწია თხოთის მთას, კასპის გადასასვლელთან, დაადგა თავს ერთ ადგილს და შემდეგ გაუჩინარდა. ასევე მოვიდნენ კახეთის მხრიდან და თქვეს: "ვიხილეთ ვარსკვლავი ჩვენსკენ მომავალი და დაადგრა დაბა ბოდს კუხეთისას".

მაშინ წმ. ნინომ ბრძანა, რომ წაეღოთ ორი ჯვარი და ერთი აღემართათ თხოთის მთაზე, სადაც ღმერთმა მეფეს თავისი ძალა უჩვენა, მეორე ჯვარი კი მიეცათ სალომე უჯარმელისთვის (უჟარმელი), რათა უჯარმაში (უჟარმაში) აღემართა. რაც შეეხება დაბა ბოდისს, იგი არ უნდა შეცილებოდა სამეფო ქალაქს (ე. ი. უჯარმას), და წმინდა განმანათლებელი მას თავად მოინახულებდა.

მესამე, ჯვარი პატიოსანი, ზეგარდამო უწყების მიხედვით, აღმართეს ბორცვზე, რომლის ძირშიც წყარო მოედინებოდა და რომლის თავზეც დიდი და უმთავრესი ვარსკვლავი კაშკაშებდა. იქვე გაათიეს ღამე ლოცვითა და ვედრებით. ნეტარი ნინო ცრემლით აზავებდა წყაროს, და იყო კურნებანი და დიდი სასწაულები.

მეორე დღეს წმინდა ნინო კვლავ ავიდა ბორცვზე, დაემხო მიწაზე და ტირილით ევედრებოდა ღმერთს წყალობას. მასთან ერთად ტიროდნენ მეფე, მთავრები და ყოველი სიმრავლე ერისა ისე რომ, მთები ექოს აძლევდნენ. წმინდა ნინომ ხელი დაადო ერთ ქვას და უთხრა მთავარეპისკოპოსს:

- მოდი, მეუფეო, და გადასახე ჯვარი ამ ქვას, რადგან შენ ხარ მწყემსი ცხოვართა.

მთავარეპისკოპოსმა გადასახა ჯვარი და იმ ადგილას აღიმართა დიდებული ჯვარი. ხალხმა მუხლი მოიდრიკა, თაყვანი სცა ჯვარს და აღიარა იესო ჭეშმარიტად ძედ ღმრთისად. დიდგვაროვანნი არ შორდებოდნენ წმინდა ეკლესიას, ნათლის სვეტსა და პატიოსან ჯვარს, რადგან ხედავდნენ უამრავ სასწაულს და კურნებებს, ამიტომ ზატიკში, აღვსების კვირა დღეს, მირიან მეფემ და მცხეთელებმა შესწირეს შესაწირი და დააწესეს ჯვრის მსახურება, რაც ქართლში დღემდე სრულდება.

სული წმინდის მოფენიდან რამდენიმე დღის შემდეგ, ოთხშაბათ დღეს, იხილეს სასწაული დიდად საშინელი: ნათლის სვეტი ჯვრის სახედ დაადგა ჯვარს და თორმეტი ვარსკვლავი გვირგვინად გარს შემოეწყო. ხოლო ჯვრის ბორცვი სურნელებას გამოსცემდა.

ხედავდნენ ამ სასწაულს ყოველნი და მრავალი უღმერთოთაგანი მოიქცა და მოინათლა იმ დღეს, ხოლო ქრისტიანებს უფრო განუმტკიცდათ რწმენა და ადიდებდნენ ღმერთს. მერე კვლავ იხილეს ჯვრის სხვა სასწაული - მზეზე შვიდჯერ ბრწყინვალე ნათელი დაადგა ჯვარს თავზე, ღვთის ანგელოზები აღვიდოდნენ და გარდამოვიდოდნენ მასზე, ვითარცა ნაპერწკლები. ჯვრის ბორცვი კი ძლიერ იძვროდა და როცა სასწაული ნელდებოდა, მიწის ძვრაც ჩერდებოდა. ამ სასწაულის მხილველნი, გაკვირვებულნი, ღმერთს უფრო მეტად ადიდებდნენ. ეს სასწაულები ხდებოდა ყოველ წელს, რასაც ერი უყურებდა, ამიტომ ძრწოლით მოდიოდნენ და დიდი გულმოდგინებით სცემდნენ მას თაყვანს.