თავს უფლებას მივცემ, ზემოთქმული განვავრცო: რატომ არ ძალგვიძს ხორციელი თვალებით უხილავი სამყაროს მკვიდრთა - მაგ.: ანგელოზების, დემონების ან თუნდაც გარდაცვლილთა სულების დანახვა? ღვთისმეტყველნი მრავალ მიზეზს ასახელებენ, ამათგან უმთავრესი, შესაძლოა, ღვთაებრივი განგების მიუწვდომლობა იყოს, მე კი გავბედავ და ვიტყვი, რომ ამის ერთ-ერთი მიზეზი ჩვენი დაცემული ბუნებაა!

დამეთანხმებით, თითოეული ჩვენგანი თუკი დაცემული ბუნების გამო ვერ ვახერხებთ ანგელოზთა და ღვთის წმიდანების დანახვას, მაშინ ბოროტ სულთა დანახვა მაინც უნდა შეგვძლებოდა, მაგრამ როგორი შემაძრწუნებელი იქნებოდა მხოლოდ ამგვარი ხედვა! ასეთი შესაძლებლობის შემთხვევაში ხიბლისთვის უდიდესი ასპარეზი მიეცემოდათ დაცემულ ანგელოზებს. ბოროტი ადამიანებიც სრულიად აშკარად ითანამშრომლებდნენ მათთან, რადგან ადამიანთა გულები (როგორც ამის შესახებ წინა თავებში ვისაუბრეთ) მიდრეკილია უკეთურებისაკენ. განა ცოტანი არიან ისეთები, ვინც ლამის აჭარბებს ბოროტ სულებს თავისი ცხოვრების წესით?! მათთანაც ხომ უამრავი ადამიანი ურთიერთობს მხოლოდ იმისთვის, რომ მათგანვე ისწავლონ ათასგვარი ხრიკი და ეშმაკის მანქანებანი! და რა გასაკვირია, რომ ასეთი ადამიანები, რომელთათვისაც უცხოა სულის ხსნის შესახებ ფიქრი, ამსოფლიური კეთილდღეობის სანაცვლოდ ადვილად ღუპავენ სხვა ადამიანებს. მსგავსი მაგალითები უამრავია წმიდანთა ცხოვრებებში. ბოროტ სულებთან ურთიერთობა მეტად სარისკოა თვით წმიდანებისთვისაც, მაშ, რაღა მოგველოდა ჩვენ, თუკი ბოროტ სულებთან ურთიერთობა, ჯადოქრობა და გრძნეულება ჩვეულებრივი რამ იქნებოდა?!

მაგრამ კვლავ ჩვენი საუბრის თემას დავუბრუნდეთ (ხოლო ამ მცირედი გადახვევით მხოლოდ ის გვსურდა გვეჩვენებინა, თუ სადამდე შეიძლება დაეცეს გაუხეშებული გულის ადამიანი და რაოდენ დიდი შეიძლება აღმოჩნდეს მისი დაცემა).

ვსვამთ კითხვას: შეუძლია თუ არა ადამიანს საკუთარი თავის გამოსწორება? პასუხი ასეთია: მას შეუძლია ჰქონდეს სურვილი, მცდელობა, შეუძლია ლოცვა, ვედრება, მთელი თავისი შესაძლებლობებისა და უნარების მობილიზება, მაგრამ საკუთარი ძალებით ცოდვის ტყვეობიდან გათავისუფლება ადამიანს თავისით არ ძალუძს.

"წარმოვიდგინოთ დაყუდებული მოღვაწე, - ამბობს ეპისკოპოსი თეოფანე, - რომელიც განრისხებულია და განიზრახა, სიმშვიდე მოიპოვოს. მოღვაწე ბერებისთვის განკუთვნილ წიგნებში წერია, თუ როგორ შეიძლება ამის მიღწევა. აი, მოწესემაც ყველაფერი გაითავისა და წაკითხულის მიხედვით იწყებს საკუთარ თავზე მუშაობას. მაგრამ რას მიაღწევს თავისი მცდელობით? მხოლოდ და მხოლოდ იმას, რომ მრისხანების დროს დადუმდეს, მაგრამ იმას, რომ სრულიად დაიცხროს ვნებათაღელვა და გულში მოიპოვოს სიმშვიდე, თავისით ვერასდროს შეძლებს. სიმშვიდეს მოღვაწე მხოლოდ მაშინ მოიპოვებს, როცა ღვთის მადლი მოიწევა მასზე. ასევეა სხვა შემთხვევაშიც: ნებისმიერი სულიერი ნაყოფის მოსაპოვებლად მცდელობა არ უნდა დაიშურო და უდიდესი გულმოდგინებით უნდა იღვაწო, მაგრამ სულიერ ნაყოფს მცდელობისა და გულმოდგინების გამო კი ნუ მოელი, არამედ ღმერთს მიენდე და მისგან მოელოდე შეწევნას (შდრ.: ფს. 36:5).

აი, ამგვარი კანონი მოქმედებს სულიერ ცხოვრებაში: "მოვედინ ჩემთან წყალობანი შენნი, უფალო, ხსნა შენმიერი, შენი სიტყვისაებრ" (ფს. 118.41). მაშ, რა განაპირობებს ჩვენს უძლურებას, ჩვენს შინაგან გაორებას, რასაც თვით პავლე მოციქულიც ასეთი გულისტკივილით აღნიშნავს: "მას არ ვაკეთებ, რაც მსურს, არამედ, რაც მძულს, იმას ვაკეთებ... სურვილი არის ჩემში, მაგრამ კეთილის კეთება - არა... უბადრუკი ადამიანი ვარ!" (რომ. 7:15-18).

ვიდრე ადამიანი მხოლოდ წარმავალი ცხოვრების წესით ცხოვრობს და მხოლოდ ზედაპირული შთაბეჭდილებებით კმაყოფილდება, ვიდრე მისი გულისყური მხოლოდ გარესამყაროთი ინტერესდება, მანამ თავის გაორებას თითქმის ვერც ამჩნევს, ვამბობთ "თითქმის", რადგან სულიერი სიცარიელე მაინც საგრძნობია მისთვის. თუ არა ეს სულიერი სიცარიელე, მაშ, რა განაპირობებს ჩვენს ხორციელ მიდრეკილებებს, აგნარიშმიუცემლად რომ მიველტვით გართობასა და სხვა სიამოვნებებს?! სწორედ ეს ლტოლვა ააშკარავებს ადამიანის შინაგან სევდას, იმას, რომ ის ტყვეა ამსოფლიური ამაოების, რომ ის მოკლებულია სულიერ ნათელს, საზრდოს, გარემოს... სული იტანჯება, მწუხარებს, სწყურია და მიელტვის ღმერთს - მარადიულ ნათელს, ხორცი კი, როგორც სასტიკი ჯალათი, ზიზღით უგულებელყოფს სულის გოდებას და უგუნურობამდე ეფლობა ვნებათა მორევში, რათა სულის მოთქმის ხმა ჩაახშოს როგორმე... სწორედ რომ უგუნურობამდე, რადგან ხორცის მცდელობა, როგორმე ჩაკლას სული, თავიდანვე მარცხისთვისაა განწირული, "რამეთუ სული უკვდავია"... და თუ მშვინვიერი ადამიანი გამალებით ცდილობს საკუთარ სულს გაემიჯნოს როგორმე და ჩაკლას ის, რაკი სული უკვდავია, მხოლოდ მარადიულ სიკვდილს უმზადებს საკუთარ თავს.

ასე რომ, თითოეულ ჩვენგანში ხდება უდიდესი ტრაგედიები, დაუნდობლად და უსასტიკესად ებრძვის ხორცი სულს, ისე სასტიკად, რომ ვერანაირი პოეტური ფანტაზია მას ვერ წარმოიდგენს. თუმც მსგავსი არაფერი შეინიშნება სხვა ქმნილებებში! - ეს ტრაგედია მხოლოდ კაცთა ხვედრია, ეს მძიმე ტვირთი მხოლოდ ადამის მემკვიდრეთა კუთვნილებაა... მაგრამ ნუთუ ამგვარი შექმნა ყოვლისშემძლე შემოქმედმა კაცი?

ამ კითხვას ჩვენივე სული უპასუხებდა სინდისისა და გონების საშუალებით. - რა თქმა უნდა, არა! და ბიბლიიდანაც ვიცით, რომ ღმერთმა თავის ხატად და მსგავსად შექმნა ადამიანი. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ პირველქმნილ კაცში შინაგანი ბრძოლისა და გაორების ნასახიც არ იყო, მისი ყველა უნარი და შესაძლებლობა, მთელი მისი არსება საოცარ ჰარმონიაში იყო სულთან. გული, გონება და ნება - თითოეული ამათგანი შემოქმედის სრულყოფილებას წარმოაჩენდა. სხვაგვარი მსჯელობა ღვთის გმობა იქნებოდა, რადგან ღმერთს არ შეუქმნია ბოროტება.

მაშ, საიდან მომდინარეობს ეს ბოროტება? ღვთის სიტყვა გვამცნობს (კვლავაც ბიბლიიდან), რომ ბოროტება ადამიანში გარედანაა შთანერგილი კაცთმოძულე ეშმაკის მიერ. ღვთის მიერ ქმნილი პირველი კაცი მას შემდეგ დაეცა, რაც ბოროტის შეგონებით ცოდვის ნაყოფი იგემა. ერთის დაცემით კი დაეცა მთელი კაცობრიობა. სწორედ ამის გამოა, რომ ყველანი ცოდვილებად ვიბადებით, ცოდვა უკვე ბუნებითი მემკვიდრეობაა ჩვენში ჩვენი წინაპარი ადამის მიერ გადმოცემული (შდრ: "უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან", ფს. 50:5). მართალია, წმიდა ეკლესია ნათლობის საშუალებით ახდენს ადამისმიერი ცოდვის განბანას, მაგრამ ცოდვისადმი მიდრეკილება კვლავ რჩება ადამიანში ("სიყრმით ჩემითგან მბრძვანან მე არაწმიდანი ვნებანი"). თუმცა ვიდრე საქმით არ შესცოდავს, მანამ ცოდვისადმი მიდრეკილება ვერ მძლავრობს კაცზე, მაგრამ როგორც კი საქმით შესცოდავს, ცოდვა, როგორც ბატონი, უმალ დიდ ძალაუფლებას მოიპოვებს შეცოდებულზე (შდრ.: "ცოდვის მოქმედი ცოდვის მონაა", ინ. 8:34), და იმისათვის, რომ ცოდვის მარწუხებისგან გათავისუფლდეს ცოდვილი, აუცილებელია ღვთის დიდი წყალობა. ღვთის წყალობის მოსაპოვებლად კი სინანული გვმართებს, და კიდევ: სიმდაბლით საკუთარი უძლურების აღიარება, რადგან მხოლოდ მდაბალთ ანიჭებს უფალი მადლს (შდრ.: "ღმერთი ამპარტავნებს ეწინააღმდეგება, თავმდაბლებს კი მადლს ანიჭებს" (იაკ. 4:6)).

მაშ ასე: მხოლოდ და მხოლოდ საკუთარი უძლურების შეგრძნებაა საჭირო იმისათვის, რომ ღვთის წყალობა მოვიზიდოთ ჩვენზე. მაგრამ ამგვარი სიმდაბლე ადამიანისთვის იოლი მისაღწევი არ გახლავთ, ის თანდათანობით მიიღწევა. აი რას ამბობს ამის შესახებ ეპისკოპოსი თეოფანე დაყუდებული: "შეუდგება რა საკუთარი თავის გამოსწორების ურთულეს გზას, დასაწყისისთვის ადამიანი დიდ იმედებს ამყარებს საკუთარ მოღვაწეობაზე, ამა თუ იმ სულიერ წარმატებას თავისი მოშურნეობის მონაპოვრად თვლის, და მომავალშიც ბევრს ელის თავდაუზოგავი მოღვაწეობისაგან, მაგრამ ხანგრძლივი, კეთილსინდისიერი და დაუღალავი შრომის შემდეგ აღმოაჩენს, რომ მისი ყოველგვარი მცდელობა უშედეგოა. მაშინ მთელ თავის სასოებასა და იმედს მოღვაწე უკვე უფლის მოწყალებას მიანდობს და საკუთარ ნებას ღვთის განგებულებას დაუმორჩილებს. მაგრამ ერთბაშად არც ესაა შესაძლებელი, არამედ თანდათანობით, რადგან მოღვაწე კვლავ განაგრძობს ფიქრს იმის შესახებ, თუ რისი გაკეთება შეუძლია თავად... მაგრამ, ბოლოსდაბოლოს, სრულიად ძალაგამოცლილი და საკუთარ უძლურებაში დარწმუნებული (რადგან თავისით ვერაფრით მიაღწია სასურველ სულიერ სრულყოფილებას) უარს ამბობს მისეული ბრძოლის მეთოდებსა და საშუალებებზე, სრულიად უარყოფს საკუთარ ნებასა და გონებას და მხოლოდ და მხოლოდ უფლის მოწყალებას მინდობილი ამგვარად გოდებს: "უფალო, ნებითა შენითა მაცხოვნე მე" (ფს. 118,156).

კეთილსინდისიერი საერო მოღვაწეობა მონაზვნური მოღვაწეობისაკენ უბიძგებს მორწმუნეს, რადგან მხოლოდ ამგვარად შეძლებს ის თავისი აფორიაქებული სინდისის სრულად დამშვიდებას. როდესაც ადამიანი ხდავს, რომ მისი გული, გონება და ნება ცოდვის მხარესაა (გონება იტყუება და თვალთმაქცობს, გული ცრუობს, ნება კი სრულიად უძლურია მტრის წინააღმდეგ...), სხვა რაღა დარჩენია კაცს, თუ არა ის, რომ უარი თქვას საკუთარ გონებაზე, ნებასა და სურვილებზე, უარყოს თავი და გონებაც, გულიცა და ნებაც ღვთის ნებას დაუმორჩილოს?! ეს იმას ნიშნავს, რომ გონება ჯვარს აცვა უფლის მცნებებზე, ხოლო ნება და სურვილები - უფლის ღვთაებრივ ნებაზე და ამგვარად, სრულიად მიანდო თავი ღვთის წინამძღვრობას. მონაზვნური სრულყოფილების უმაღლესი დანიშნულებაც სწორედ ესაა - უარყო საკუთარი ნება, აიღო ჯვარი, რომელსაც უფალი განგიკუთვნებს, შეუდგე ქრისტეს და გაჰყვე მას. ამგვარი ღვაწლი (საკუთარი ნების სრული უარყოფა) ყოველგვარ კაცობრივ მოღვაწეობას აღემატება და უმეტესად სათნოა უფლისათვის, სათნო უფრო მეტად, ვიდრე თუნდ მარხვა, ლოცვა, მოწყალება ან ნებისმიერი სხვა რამ ქმედება, რადგან ამ ყოველივეს თავად შესძენს მოღვაწეს უფალი: "ყოველივე ეს შეგეძინება თქვენ" (მთ. 6:33, დკ. 12:31).

ნებისმიერი სახის მოღვაწეობისას ადამიანი მხოლოდ ნაწილობრივ (და არა სრულად!) ემორჩილება ღმერთს, რადგან თავისი შეხედულებისამებრ, საკუთარი ნებით ემსახურება მას, იმ ნებით, რომლის უარსაყოფად, როგორც ჩანს, ჯერ კიდევ არ არის მზად. შესაბამისად, იტოვებს ხოლმე უფლებას, შეისვენოს სიკეთის კეთებისაგან, ან, სულაც, საკმარისად ჩათვალოს თავის მიერ აღსრულებული საქმეები და შეწყვიტოს მათი ქმნა... ასეთ დროს ადამიანი (შესაძლებელია გაუცნობიერებლადაც) ამგვარად ფიქრობს: "ჩემი ნებაა, რას გავაკეთებ! როგორც მსურს, ისე მოვიქცევი (ისევ საკუთარი "მე"!)... მე მსურს სიკეთის ქმნა (ისევ "მე"!) და მხოლოდ მას ვემსახურები..."

ამგვარი ფიქრები, შესაძლოა, ჩამოუყალიბებელი და გაუცნობიერებელი, გულშია ჩამალული და სხვადასხვა სახით სიკეთის მსახურება, უმეტესად, მასვე ეფუძნება. მაგრამ სათნოებათა ქმნის სურვილი მაშინვე ქრება, როგორც კი საკუთარ ნებასა და სურვილებს მოიძულებს კაცი, საკუთარ გონებასა და აზრებს უარყოფს და მოწესე (ანუ ბერ-მონაზონი) ხდება. ამ შემთხვევაში სიკეთის ქმნის წადილს სწორედ ის საფუძველი ეცლება, რომელზეც ის იყო დაფუძნებული საერო ცხოვრებაში (ანუ საკუთარი "მე").

იოანე კიბისაღმწერელი ამბობს: "მაშ, გამოვიკვლიოთ, რატომ ვეღარ ახერხებს, მას შემდეგ, რაც მოწესეთა გზას შეუდგება, უწინდელ ფარისევლურ მოღვაწეობას ის მოწესე, რომელიც ერში ცხოვრებისას კიდეც ლოცულობდა, მარხულობდა და მღვიძარებდა...

მინახავს, - განაგრძობს წმიდა მამა, - სხვადასხვა სათნოებათა მრავალი მცენარე, ერისკაცთა მიერ დარგული, მათი ამპარტავნებით მორწყული, ქედმაღლობით შემობარული და თავის ქების პატივით (ნეხვი) გაპოხიერებული, მაგრამ ეს ნარგავები მაშინვე გახმნენ, როგორც კი ერისკაცთათვის მიუწვდენელ ნიადაგზე გადმონერგვა მოისურვეს... ეს ნიადაგი არ იყო თავის განდიდების სიმყრალით მორწყული, ხოლო მცენარეები, რომლებიც ტენის მოყვარულნი არიან, ვერ ინაყოფიერებენ გამომშრალ და ურწყავ ადგილებში...

"ყველა ვერ შეითვისებს ამ სიტყვას" (მთ. 19:11), - ნათქვამია მონაზვნური მოღვაწეობის შესახებ. ეს ნებაყოფლობითი და ყოველდღიური მოწამეობის გზა ყველასათვის მართლაც არ არის განკუთვნილი. ამიტომ უფალი, თავისი ღვთაებრივი განგებულებით, დამწყებ ბერებს ბრძოლას უმსუბუქებს, რომ სწრაფადვე არ გაბრუნდნენ წუთისოფელში, ხოლო ერისკაცთათვის კი იმ სირთულეებს ფარავს, რომელთა ცოდნის შემთხვევაშიც არავინ ისურვებდა წუთისოფლიდან განშორებას" (იოანე კიბისაღმწერელი).

ასე რომ, ყოვლადბრძენ უფალს თითოეული ადამიანი იმ გზით მიჰყავს, რომელიც მათ შესაძლებლობებს შეესაბამება, ხოლო ვის შესაძლებლობებსაც მონაზვნური მოღვაწეობა აღემატება, ასეთებს ამ ღვაწლისკენ არც მოუწოდებს, და მათთვის შესაძლებელია, რომ ერში ცხონდნენ.

იოანე კიბისაღმწერელი ამბობს: "ზოგიერთებმა, ერში დაუდევრად მცხოვრებმა ადამიანებმა, მკითხეს: ჩვენ, ცოლიანებმა და წუთისოფლის საზრუნავში ჩაფლულებმა, როგორ მივბაძოთ მოღვაწე მამებს? მე კი ვუპასუხე: ყოველგვარი სიკეთე, რაც თქვენს შესაძლებლობებშია, აკეთეთ, ნურავის შეურაცხყოფთ, ნურავის გაძარცვავთ, ნურავის მოატყუებთ, ნურავის წინაშე თავს ნუ აიმაღლებთ, ნუ იამპარტავნებთ, ნურავის მოიძულებთ, ღვთისმსახურებას ნუ დააკლდებით, გაჭირვებულებს შეეწიეთ, ნურავის აცდუნებთ, სხვის კუთვნილს ნურაფერს მიისაკუთრებთ და დაკმაყოფილდით მცირედითაც. და თუ ასე იცხოვრებთ, შორს არ იქნება თქვენგან ცათა სასუფეველი".

მაგრამ როგორც მოღვაწეს, ისე ერისკაცს განუწყვეტლივ უნდა ახსოვდეს, რომ მხოლოდ საკუთარი ძალების ამარა სულის ხსნა შეუძლებელია, რომ ყოველგვარ სიკეთეს ჩვენში და ჩვენ მიერ ღმერთი იქმს ("ღმერთი იქმს თქვენდა ნებასაცა და შეწევნასაცა სათნოებათათვის"), რომ ჩვენ მხოლოდ და მხოლოდ უსარგებლო მონები ვართ და ვაკეთებთ იმას, რაც ვალად გვადევს (შდრ. ლკ. 17:10), და არც იმაში ვართ დარწმუნებულნი, რომ ისე ვაკეთებთ, როგორც უნდა გვეკეთებინა, და არც იმაში, რომ იმდენს ვაკეთებთ, რაც საკმარისი იქნებოდა ჩვენგან ან მცნებად გვიდევს...

აი, მხოლოდ ამგვარი ქრისტიანული სიმდაბლითა და აზროვნებითაა შესაძლებელი მორწმუნის სვლა სულიერი სრულყოფილებისაკენ, მხოლოდ წმიდა სიმდაბლეა საფუძველთა საფუძველი ყველა სხვა სათნოებისა.

სიმდაბლის ამგვარი მაცხოვნებელი გარემო კი მხოლოდ და მხოლოდ ეკლესიის წიაღში მორჩილების გზით არის შესაძლებელი. ეკლესიის ერთგული შვილი განუწყვეტლივ აცნობიერებს თავის ერთობას (თანაწევრობას) ეკლესიის ერთიან ორგანიზმთან და მის თითოეულ წევრთან - როგორც ცოცხლებთან, ისე - გარდაცვლილებთან, ვინაიდან ქრისტე იესოს მიერ, რომელიც ერთიანი ეკლესიის თავია, ყველანი ცოცხალნი ვართ და ერთად ვქმნით ეკლესიის ერთიან სხეულს. ამგვარ ცნობიერებას აცხოველებს ჩვენში გარდაცვლილ ძმებთან ლოცვითი კავშირი. სწორედ ამგვარი ურთიერთობები აღგვიძრავს სურვილს, იმავე გზით ვიაროთ, რა გზითაც განვლეს გზა ღმერთამდე წმიდა მამებმა და გვიჩნდება მოთხოვნილება, მათვე ვთხოვოთ ღვთისკენ სავალ გზაზე მეგზურობა, სიბრძნე და გონიერება, მათეულ ნაწერებში მოვიძიოთ სულიერი გამოცდილების მარგალიტები და ყოველგვარ განსაცდელზე მეტად გვეშინოდეს ჭეშმარიტი და მაცხოვნებელი გზიდან გადახვევის. ღვთის მოწყალებით, მხოლოდ ამგვარი სულიერი განწყობით არის შესაძლებელი ჩვენი გულების ვნებათაგან და იმ შინაგანი მერყეობისა და გაორებისაგან გათავისუფლება, რომელიც ჩვენი წინაპარი ძველი ადამისგან გვერგო მემკვიდრეობით, რათა შევიქმნათ ძეებად და მემკვიდრეებად ახალი ადამის - იესო ქრისტესი. მხოლოდ სიმდაბლე აღებს ჩვენი გულის კარს იმ ნათელი და ღვთაებრივი სამყაროსათვის, იმ სიხარულისათვის, რომლის შესახებაც ნათქვამია: "ღვთის სასუფეველი არ მოვა თვალსაჩინოდ" (ლკ. 17,20), ის თავად თქვენშია (ლკ. 17,21) და ის არის სიმართლე, მშვიდობა და სიხარული სულიწმიდაში (რომ. 14,17).