მეთხუთმეტე საუკუნეა წმინდა იოანე ზედაზნელისა და მისი თორმეტი მოწაფის ხსენების დღეს, 20 მაისს, წმინდა იოანე ზედაზნელის ლოცვით მთის წვერზე აღმოცენებული მაკურნებელი წყარო ეკლესიის კედლებიდან წვეთ-წვეთად მომდინარე წყლით ივსება. წყლის წანწკარი მეორე დღის საღამომდე გრძელდება. წყაროს ავსება ქვეყნის ბედნიერებას მოასწავებს. დიდი მეუდაბნოე მამის, წმინდა იოანე ზედაზნელის ლოცვითა და კურთხევით მის თორმეტ მოწაფეთაგან დაარსებული პირველი მამათა მონასტრები დღესაც დიდ მცველად ეგულება ქართველ ხალხს ხილულ და უხილავ მტერთაგან დასაცავად.

ღირსი იოანე ზედაზნელი მეექვსე საუკუნეში საქართველოში მოსული თორმეტი ასურელი მამის წინამძღვარი იყო. წმინდა მამა ბავშვობიდანვე გამოირჩეოდა გონიერებით. სასულიერო განათლება ანტიოქიაში მიიღო. განმარტოებით ლოცვის მოყვარულ იოანეს მეუდაბნოობა იზიდავდა. როგორც კი დაასრულა სასულიერო განათლების მიღება, სრულიად ახალგაზრდამ დატოვა ანტიოქია და უდაბნოში წავიდა სამოღვაწეოდ. მისი სიმდაბლე, მარხვა და მღვიძარება სათნოეყო უფალს და სენთა კურნებისა და ეშმაკთა განსხმის ნიჭი მიმადლა. წმინდა მამამ სწრაფად განითქვა სახელი და მრავალი მოწაფე გაიჩინა.

ერთხელ ღირს იოანეს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელი გამოეცხადა და უბრძანა, აერჩია თორმეტი მოწაფე და მოციქულთასწორ ნინოს ღვაწლით განათლებულ ივერიაში წასულიყო, რათა ქართველები ჭეშმარიტ სარწმუნოებაში განემტკიცებინა. ამ დროს ქართლში სპარსელები ბატონობდნენ და ყველანაირი ხერხით ცდილობდნენ ქართველების გადაბირებას ცეცხლთაყვანისმცემლობაზე. ამავე დროს, საქართველოში შეიქმნა საშიშროება მონოფიზიტობის დამკვიდრებისა.

წმინდა იოანემ გამოცხადების შესახებ უამბო თავის მოწაფეებს, შემდეგ წმინდა ტრაპეზზე მოათავსა ფურცლებზე დაწერილი მათი სახელები და უფალს შესთხოვა, წირვის დასასრულს თავად გამოერჩია მათგან თორმეტი. მოხდა სასწაული: ღვთის ანგელოზმა ყველას დასანახად მამა იოანეს ხელში ჩაუდო ფურცლები შემდეგი სახელებით: შიო (მღვიმელი), დავით (გარეჯელი), ანტონ (მარტყოფელი), აბიბოს (ნეკრესელი), ისე (წილკნელი), იოსებ (ალავერდელი), თადეოზ (თათე სტეფანწმინდელი), პიროს (ბრეთელი), ისიდორე (ეზდიოს სამთავნელი), მიქაელ (ულუმბოელი), სტეფანე (ხირსელი) და ზენონ (იყალთოელი). წმინდა მამამ დაამშვიდა დარჩენილი დამწუხრებული ძმები, მამა ექვთიმე დაუდგინა წინამძღვრად, შეავედრა უფალს და თორმეტ მოწაფესთან ერთად საქართველოში წამოვიდა.

ასურელმა მამებმა გზად მოინახულეს საკვირველ მთაზე მოღვაწე დიდი მნათობი სვიმეონ მესვეტე და მისგან ქართლში მოღვაწეობისთვის ლოცვა-კურთხევაც მიიღეს.

იმხანად საქართველოს მეფე ფარსმანი გახლდათ, კათოლიკოსი კი - ევლოგი. მათ ნათელმოსილი ანგელოზისგან ეუწყათ ქართლში შუამდინარეთს აღმობრწყინვებულ ვარსკვლავთა მოსვლა. მცხეთას მოახლოებულ წმინდა მამებს კათოლიკოსი ევლოგი და საქართველოს მეფე ფარსმანი ამალით მიეგებნენ. კვლავ სასწაული აღასრულა ღმერთმა: სახელებით მიმართეს ერთმანეთს ქართველთა კათოლიკოსმა და ასურელმა მამებმა, რომლებიც ქართულად ამეტყველდნენ.

კარგა ხანს დარჩნენ ასურელი მამები მცხეთაში, კათოლიკოს ევლოგისთან. თაყვანი სცეს სვეტიცხოველს, უფლის კვართს, მოილოცეს წმინდა ნინოს მიერ მოვლილი ადგილები. ასურელი მამები დაუცხრომლად ქადაგებდნენ უფლის სიტყვას ქართველთა შორის, კურნავდნენ ათასგვარი სენით დაუძლურებულ ავადმყოფებს.

მაისის ერთ დღეს წმინდა იოანემ ზადენის მთაზე, სადაც უწინ ზადენის კერპი იყო აღმართული და ეშმაკები ბუდობდნენ, ნისლი შეამჩნია. ღირსმა მამამ ისურვა იმ ადგილიდან უწმინდურთა განდევნა და კათოლიკოსისგან ის უღრანი ადგილი ითხოვა სამოღვაწეოდ. ლოცვა-კურთხევის მიღების შემდეგ იოანე თავის თორმეტ მოწაფესთან ერთად ზედაზნის მთისკენ გაემართა. მთაზე ასასვლელად წმინდა მამებს ადიდებული არაგვი უნდა გადაელახათ. მამა იოანე მიმართავს მამა შიოს: "ილოცე, მამაო, რომ ღმერთმა მშვიდობით გადაგვიყვანოს". წმინდა შიო უსიტყვოდ დაემორჩილა მოძღვარს, აღმოსავლეთით სამჯერ მოიდრიკა მუხლი, წყალს ჯვარი გადასახა და წარმოთქვა: "ჩვენი მამა იოანე გიბრძანებს, წყალო, დინება შეაჩერო". მდინარესთან გასაცილებლად მისული კათოლიკოსის, ეპისკოპოსებისა და ხალხის თვალწინ მოხდა სასწაული: მდინარე შეჩერდა, სანამ მამები მეორე ნაპირზე არ გადავიდნენ.

ასურელმა მამებმა მთაზე პატარა გამოქვაბულში მოაწყვეს ეკლესია. მოწაფეებთან ერთად მამა იოანე უბადრუკ სენაკში ცხოვრობდა, დროს გამუდმებულ ლოცვაში ატარებდა და მხოლოდ მცენარეულით იკვებებოდა. ამგვარად, ზადენის მთა მეუდაბნოეთა სამყოფელი შეიქმნა. ხალხმა მალე შეიტყო წმინდა მამების მოღვაწეობის შესახებ. იქ მიდიოდნენ სნეულები, ეშმაკეულები, ბრმები და მამების ლოცვით სრულიად იკურნებოდნენ. ბევრს იზიდავდა ბერული ცხოვრება და ზედაზნის მთაზე რჩებოდა.

იმ ხანებში ორი ეპისკოპოსი გარდაიცვალა - წილკნისა და ნეკრესის. კათოლიკოს ევლოგის ეპისკოპოსებად იოანე ზედაზნელის მოწაფეების დადგენა სურდა, ამიტომ ეკლესიის მსახურებთან ერთად ზედაზნის მთას ეწვია, რათა გამოერჩია მამებიდან ორი ახალი ეპისკოპოსი იმის მიხედვით, ვინც იმ დღეს უსისხლო მსხვერპლს შესწირავდა უფალს. აბიბოსი და ისე წირავდნენ. მათ კათოლიკოსმა ღვთის ნება აუწყა და აკურთხა აბიბოსი ნეკრესის ეპისკოპოსად, ისე კი - წილკნის ეპისკოპოსად.

ერთ ღამეს კვლავ ჰქონდა ჩვენება ღირს იოანეს. მას ღვთისმშობელი და წმინდა ნინო გამოეცხადნენ და უბრძანეს, თავისი მოწაფეები საქართველოს სხვადასხვა მხარეს გაეგზავნა საქადაგებლად. ორი წლის ერთად მოღვაწეობის შემდეგ, კათოლიკოს ევლოგის კურთხევითა და წმინდა იოანეს რჩევა-დარიგებით, დავითი, ანტონი, იოსები, სტეფანე და ზენონი კახეთში გაემგზავრნენ, შიო, პიროსი, მიქაელი, თადეოზი და ისიდორე - ქართლში. თითოეულს სასურველი ადგილისკენ სულიწმინდა მიუძღვებოდა.

მოწაფეების გასტუმრების შემდეგ იოანე ზედაზნელმა და ილია დიაკონმა უწინდებურად გააგრძელეს მოღვაწეობა. მოძღვარმა და მოწაფემ ეშმაკის მიერ მოვლინებულ მრავალ სატანჯველს გაუძლეს. იმ დროს ზედაზნის მთაზე წყალი არ იყო. ილია დიაკონი ყოველდღე შორიდან ეზიდებოდა წყალს. მოწაფის ფიცხელი შრომის შემხედვარე წმინდა იოანემ უფალს წყაროს აღმოცენება სთხოვა. სახიერმა უფალმა ისმინა ვედრება და მთის წვერზე მაკურნებელი წყარო აღმოაცენა. დღესაც წმინდა იოანეს საფლავის დასავლეთით არის აუზი, სადაც სასწაულებრივად აღმოცენებული წყარო მოედინება.

წმინდა მამის ლოცვით მრავალი სასწაული აღესრულა. ერთ დღეს ილია დიაკონმა წყაროსთან დათვი ნახა. შეშინებულმა მოძღვარს მიაშურა. ღირსი იოანე მშვიდად მიუახლოვდა ნადირს, ნება მისცა, შეესვა წყალი და იქაურობას მოშორებოდა. ბერის ლოცვით დათვი მოთვინიერდა და მორჩილად წავიდა. ღირსმა იოანემ დიდი ხნის დავრდომილი და ეშმაკისაგან დამუნჯებული ადამიანიც განკურნა.

დროდადრო წმინდა მამა თავის მოწაფეებს სტუმრობდა, რათა შეემოწმებინა, სულიერების რა ხარისხს მიაღწიეს.

ერთხელ იოანემ ზედაზენზე იხმო მოწაფეები, რომ გაეგო, ვინ რა საფეხურს მიაღწია სულიერ ცხოვრებაში. მოძღვარმა წყლით სავსე სასმისი ითხოვა. ილია დიაკონმა მიართვა, ხოლო წმინდა ბერის ლოცვით სასწაული აღესრულა: ხელი რომ გაუშვა სასმისს წმინდა იოანემ, ჭიქა ჰაერში, როგორც მყარ სხეულზე მდებარე, ისე გაჩერდა. სასწაულებით შემკულ წმინდა მამებთან ერთად ღირსმა შიომაც აჩვენა სასწაული. ცხელი ნაკვერცხლები საცეცხლურის ნაცვლად ხელის გულზე დაიდო, საკმეველი დააყარა და უკმია იქ მყოფთ. ცეცხლმა მას ხელი არ დასწვა. შემდეგ წილკნის ეპისკოპოსი ისე წმინდა მამათაAდა მრავალ მორწმუნეთა თანხლებით მდინარე ქსანს მიადგა. წყალუხვ მდინარეს მღვდელმთავარმა კვერთხი დაჰკრა და უბრძანა, გაჰყოლოდა. დიდი სასწაული მოხდა: ქსნის მდინარე წილკნის საყდრამდე მორჩილად მიჰყვა აღმართზე მიმავალ ბერს და დღესაც ამ კალაპოტით მიედინება.

წმინდა მამებმა ლოცვითა და უფლის მადლით ჰაერი, ცეცხლი და წყალი დაიმორჩილეს. ეს უდიდესი სასწაული იყო.

ხანგრძლივი მოღვაწეობის შემდეგ წმინდა იოანეს უფლისაგან ეუწყა აღსასრულის მოახლოება. ღირსმა მამამ იხმო მოწაფეები, დაარიგა, აკურთხა და ანდერძად დაუბარა, იმ მღვიმეში დაესაფლავებინათ, სადაც მოღვაწეობდა. უფლის წმინდა სისხლისა და ხორცის მიღების შემდეგ ღირსმა იოანემ იხილა განხმული ცა და ზეციური უხორცო ძალნი წმინდათა თანხლებით. წმინდა მამა იოანემ ლოცვით მიაბარა სული უფალს.

მოძღვრის განშორებით დამწუხრებულმა მოწაფეებმა უპატიოდ მიიჩნიეს მღვიმე წმინდა მამის საფლავად და ზედაზნის ძირას მდებარე მონასტერში წაასვენეს. მოულოდნელად მიწა იძრა და იქამდე გაგრძელდა, სანამ მოწაფეებმა მოძღვრის ანდერძი არ გაიხსენეს და არ გულისხმაყვეს, რომ ეს მიწისძვრა ზეციური ნიშანი იყო. მაშინ მოწაფეებმა მოძღვრის წმინდა ნაწილები პატივით აღმოიყვანეს საფლავიდან და ანდერძისამებრ მღვიმეში დაკრძალეს. წმინდა ნაწილთაAაღმოყვანებისას მრავალი სნეული და ეშმაკეული განიკურნა.

X საუკუნეში, კათოლიკოს კლიმენტის დროს, მღვიმის სამხრეთით წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია აშენდა. დღეს წმინდა იოანე ზედაზნელის საფლავი ტაძრის სამკვეთლოსთანაა.

ღირსი იოანე ზედაზნელისა და მისი თორმეტი მოწაფის ღვაწლი უდავოდ დიდია. ასურელმა მამებმა, რომლებიც საქართველოში მონაზვნური ცხოვრების ფუძემდებლებად ითვლებიან, თავიანთი მოღვაწეობით ქართველი ერი სარწმუნოებაში განამტკიცეს. ისინი ისეთივე მხსნელად მოევლინენ სპარსთაგან შევიწროებულ საქართველოს, როგორც წმინდა ნინო - წარმართულ ივერიას. თოთხმეტი საუკუნის წინ მათ მიერ დაარსებულ მამათა მონასტრებში დღესაც ჩქეფს სულიერი ცხოვრება. ცამეტი ასურელი მამის ლოცვითა და მადლით ამჟამადაც უამრავი სასწაული აღესრულება. მათ საფლავებზე მისული მომლოცველები სულიერ და ხორციელ სნეულებათაგან იკურნებიან.