თელავის რაიონის სოფელი ფშაველი საქართველოს საზღვრიდან ლამის ხელის გაწვდენაზეა.

ეს მადლმრავალი და სასწაულმოქმედი ტაძრებით სავსე ველი ალაგი, სამწუხაროდ, დღემდე ვერ ვნახე, მაგრამ დიდედისგან გამიგონია , - მასზე ლამაზ სოფელს საქართველოში ვერ ვიპოვიო...

სწორედ აქაურობამ გამოზარდა ჩვენი ეროვნული გმირის, ქაქუცა ჩოლოყაშვილის მოძღვარი, ბევრისთვის სრულიად უცნობი მოღვაწე, ჩოლოყაანთ კარის მღვდელმსახური, მამა იოსებ დალაქიშვილი.

მისი ფოტო დღევანდელთაგან არავის უნახავს, - ვინ იცის, იქნებ არც არსებულა ან დროთა დინებამ გაანადგურა... ჩვენთვის უცნობი განგებულებით, არც მისი სამუდამო ძვალთშესალაგი გაგვიმჟღავნა დედამიწამ...

სამაგიეროდ, ზეცამ მიითვალა თავის მნათობთა, მოწამეთა და მართალთა შორის და ჩვენდა ნუგეშად არ დაგვიკარგა...

მისი ბიოგრაფიის მრავალი დეტალი, თარიღი და ამბავი დღემდე უცნობია, მხოლოდ ის ვიცით, რომ მის ოჯახთან მეგობრობდა და ხშირად სტუმრობდა ვაჟა-ფშაველა - მათ ნათელ-მირონი აკავშირებდათ.

ძნელი წარმოსადგენი არ უნდა იყოს, თუ როგორი იყო ქაქუცასნაირი კაცის მოძღვარი. გავიდა თუ არა საბრძოლველად ქაქუცა თავის საძმოსთან ერთად, ისიც და მამა იოსებიც მყისვე ამოიღო მიზანში ხელისუფლებამ. ჯერ სასულიერო პირად ყოფნა რა იყო იმ დროს და ახლა - ქაქუცასნაირი კაცის მოძღვრობა...

გააფთრებით ნადირობდა საბჭოეთი შეფიცულებზე. მატიანემ მეტ-ნაკლებად შეინახა იმ უმძიმესი დროების ექო და ამაზე სიტყვას ახლა აღარ გავაგრძელებთ, მაგრამ რა ელოდა მართლაც ღვთის იმედად დარჩენილ მამა იოსებს, როდესაც ზოგს მხოლოდ იმიტომ ასალმებდნენ სიცოცხლეს, ქაქუცას ოდესღაც ხელი რატომ ჩამოართვი, რატომ მიესალმე და უმასპინძლე, ან ღმერთის სახელი რად ახსენეო, ადვილი წარმოსადგენია...

ამბობენ, მოძღვარსა და სულიერ შვილს შორის ღრმა შინაგანი მსგავსება და უხილავი სულიერი კავშირიაო. ჰოდა, ქაქუცაც იმ მოდგმისა და ყაიდის კაცი იყო, როგორიც მამა იოსები - უშიშარი და მართალი.

მეგობარმა სასულიერო პირმა გააფრთხილა, - საფრთხეში ხარ, მამა იოსებ, იქნებ თავს უშველოთ შენც და ყველა შენიანმაცო, მაგრამ წირვა-ლოცვა და მსახურება კიდევ უფრო გააძლიერა...

გაშლეგებულმა წითლებმა, რომლებიც ნებისმიერ მიზეზს შეთხზავდნენ, ოღონდ კი მისთვის ბრალი დაედოთ, ერთ დღეს ტაძრიდან გამოიყვანეს - ახლავე გამოტყდი, ზარს იმად რომ რეკდი, აქაურები შეგეკრიბა და აჯანყება მოგეწყოო.

ეს მხოლოდ მცირე ფრაგმენტია იმ კოშმარისა და ბაკქანალიისა, რაც წმინდა კაცს თავს დაატეხეს, მაგრამ ამის მიზეზთ მიზეზი ყველამ იცოდა - მამა იოსებმა ქაქუცა ჩოლოყაშვილის აღსარების საიდუმლოს გაცემას მოწამებრივი სიკვდილი არჩია.

ერეკლეს ქალაქში, იქ, სადაც დღეს სტადიონია, გიგოს გორაზე აიყვანეს სხვა "ხალხის მტრებთან" ერთად მამა იოსებიც. ტყვია დაუნდობლად დაახალეს და სახელდახელოდ გათხრლ ორმოს მიწა მიაყარეს. ამბობენ - ზოგი ცოცხლად ჩამარხეს, სიკვდილიც კი არ აცალესო...

მამა იოსებს ჰყოლია ვაჟი, კოლა დალაქიშვილი, თბილისის უნივერსიტეტის ერთ-ერთი პირველი სტუდენტთაგანი. მან მამის ცხედრის ფარულად წამოსვენება და ქრისტიანულად დაკრძალვა განიზრახა, რაც, ბუნებრივია, ძალზე რთული და სახიფათო იყო. კოლამაც ხერხს მიმართა: მამის ცხედრის დასამალად თიხის მოზრდილი თონე შეიძინა. სავსემთვარობას დაელოდა და სრულიად მარტომ შუაღამისას სოფელ ფშავლიდან გიგოს გორისკენ ურმით გასწია...

გარდაცვლილთა შორის ჯვრითა და ანაფორით ამოიცნო მამა. სამარეს ისევ მიწა მიაყარა და ცხედრის თონეში ჩასვენებას შეუდგა, რაც დიდი ტანჯვით ძლივს მოახერხა გათენებამდე - ცხედრის მოდრეკა ძალიან გაუჭირდა. შინისკენ გამოემართა...

დაკრძალვაში, გასაგებ მიზეზთა გამო, მხოლოდ სამი ადამიანი - კოლა, დედამისი და ოჯახის ერთ-ერთი მეგობარი - მონაწილეობდა... სოფელი და იქურობა სავსე იყო დამსმენებით. ამის გამო ვერც კუბოს შეკვრა გაბედეს - შეიძლებოდა, ამის გამო მთელი ოჯახი დაეხვრიტათ, ამიტომ შვილმა მამა ფუტკრის სკებისგან შეკოწიწებულ სათავსში ჩაასვენა, ეზოში დაკრძალა და ზედ ბზის ბუჩქები დარგო. თუმც ხელისუფლება ამ ამბავმაც დააეჭვა - აქ რად გინდათ, მოთხარეთო.

- მამის საფლავი აღარ გვაქვს და მის სანაცვლოდ ბზას მაინც არ შეგვარჩენთო? - დაეკითხა კოლა.

- რა ბზა, რის ბზა, ახლავე მოთხარეთო! - და ოჯახს აღარ დალოდებიან, თავად მოჯიჯგნეს წმინდა მცენარე.

მას შემდეგ სახლმა რამდენიმე პატრონი გამოიცვალა და ეს სამარეც თითქოს დაიკარგა...

მაგრამ არა - მიწამ თავის დედობრივ წიაღში წმინდა საიდუმლოდ დაიმახსოვრა, ღვთისმგმობ დროებას გამოარიდა და როცა იქნება, გამოაბრწყინვებს...

ბოლოს და ბოლოს, სადაც არ უნდა განისვენებდეს მამა იოსები, მიწას რომ ვეამბორებით, ამით დაკარგულ სამარეთა კიდეებს ხომ მაინც ვეხებით?