ქრისტეს სასძლო არქელაია რომის ახლოს, ერთ მონასტერში იღვწოდა.

დიოკლეტიანესეული დევნისას მან ორ სულიერ დასთან - თეკლასა და სოსანასთან ერთად დატოვა იქაურობა და თავი კამპანიას შეაფარა. მათი ქალწულობა ბოროტს რომ არ შეერყვნა, თმა მოიკვეცეს, მამაკაცის სამოსით შეიმოსნენ, იქ ერთ მიყრუებულ ადგილას დაემკვიდრნენ, სადაც განთიადიდან დაისამდე ლოცვაში, მარხვასა და ყოველგვარ სათნოებაში განიწვრთნებოდნენ და მალე იმგვარი მადლით განბრწყინდნენ, ლოცვით სნეულთ განამრთელებდნენ.

მათი წყალობით მრავალი წარმართი მოიქცა.

როდესაც მათ შესახებ კამპანიის მაშინდელ მმართველს, - ლეონტის მოახსენეს, მათი ქალაქ სალერნოში მიგვრა ბრძანა, სადაც იმ დროს ქრისტიანთ აწამებდნენ.

წმინდა დედებმა გულისხმაჰყვეს, რომ უფალი მოწამებრივი ღვაწლისკენ მოუწოდებდა, უშიშრად წარუდგნენ მსაჯულს და დაუფარავად აუწყეს ვინაობა და ისიც, რომ ქრისტეს ესავდნენ.

ლეონტიმ, რომელიც დარწმუნდა, - არქელაია ქალწულთა შორის უფროსი და ყველაზე გონიერი იყო, დაეკითხა:

- რა უფლებით მოუწოდებ შენი ღმერთისკენ მდიდართ თუ ღატაკთ, ოდეს ქრისტემ საკუთარი თავი ვერ დაიხსნა ჯვარზე? ან ადამიანებს შენი ჯადოქრობით რატომ ხიბლავ და აცდუნებ? მამათაებრ შემოსილი სხვებსაც აზიარებ შენს საზარელ ხელობას და თუ არ მოგაკვდინე, მრავალს წაბილწავო!

- ეშმაკის ძალას ქრისტეს ძალმოსილებით განვაქარვებ, ადამიანთ სწორედ მის ნათელს ვაზიარებ, მისი სახელითვე ვკურნავ განრღვეულთ, თავად უწყი, რომ მამაკაცი კი არა, ქრისტეს სასძლო ვარ, ეს დედანი კი ბავშვობიდან ეზიარნენ მის წმინდა სიტყვას!

- ვინც ჩვენს ღმერთთა თაყვანს არ სცემს, საზარელ სიკვდილს მივცემ!

- თქვენი ღმერთები - ბრმანი არიან და ბრმანივე ჰმსახურებენ, - უპასუხა ნეტარმა,

განრისხებულმა ლეონტიმ ბრძანა მისი გარეულ მხეცთათვის მიგდება, მაგრამ მისმა სიწმინდემ თვით მშიერი ლომებიც კი მოამდოვრა, - ნეტარს ფერხთით მორჩილად გაუწვნენ.

ლეონტის ისე დაუბნელა მრისხანებამ გონი, მხეცთა მოკვდინება ბრძანა, წმინდა ქალწულნი კი კვლავ საპყრობილეს მისცა.

ნეტარი დედანი იმ ჯურღმულში თავად უფლის ანგელოზმა ანუგეშა:

- ნუ გეშინინ, სძალნო ქრისტესნო, რამეთუ თქვენი ლოცვა ზეცასა სწვდა და განმზადებულ არს უფლისაგან თქვენთვის გვირგვინნი მარტვილთა!

ამის მხილველმა მცველებმა ერთურთს უთხრეს:

- ღმერთს, რომელთაც ეს ქალწულნი ესავენ, ჭეშმარიტი ღმერთია!

გამთენიისას ტირანმა კვლავ უხმო არქელაიას:

- თუ გსურს, საუკუნო სატანჯველს გადაურჩე, შენი უსულო კერპების თაყვანისცემისკენ კი ნუ მომიწოდებ, ჩემი კეთილი რჩევა ისმინე და ქრისტეს შეუდეგ!

მისი სიტყვა ლეონტიმ დაცინვად მიიღო და პასუხად შეაგება:

- თუ ჩემს ღმერთებს მიაგებ პატივს, რომაელ დიდებულ ქალთა შორის ღირსეული ადგილი გელის, თუ არა, ჯერ გარყვნილთ მივუგდებ შენს თავს, შემდეგ - საზარლად გტანჯავ, სულს ამოგხდი და შენს სხეულს საჯიჯგნად გარეულ მხეცთ მივუგდებო!

- ჩემი სულისა და სხეულის დამცველი - ქრისტეა, რომელიც იმ ბილწებისაგან დამიფარავს, შენ რომ მიმზადებ და იმ საუკუნო სიხარულს და ნათელს შემრთავს, რომლის მიღებაც მეიმედება!

მაშინ ტირანმა ქალწულის გაშიშვლება, გვემა და მისი სხეულის რკინის იარაღებით დასერვა ბრძანა, ჭრილობებში კი - გავარვარებული ზეთისა და ფისის ჩასხმა.

მისი მარტვილობის მოწმენი ფრიად განკვირდებოდნენ, თუ როგორ დაითმენდა ამგვარ წამებას ესოდენ სუსტი ქალწული, ის კი კვლავ ზეცას შეჰღაღადებდა:

- უფალო, განაგრილე ცეცხლის ეს მხცუნვარება და მომხედე შენს ერთგულ მხევალს!

მაშინ ზეგარდამო ხმა ესმა:

- ნუ გეშინინ, მე შენთანა ვარ!

ისეც გაცოფებულ მტარვალს სასწაულებრივად განმრთელებული არქელაიას ხილვამ ცეცხლი წაუკიდა და მსახურთ უბრძანა, მარტვილი შორიახლოს მდებარე უზარმაზარი ლოდის ქვეშ მოეყოლებინათ.

ის იყო, ლოდის ადგილიდან დაძვრა დააპირეს, უფლის ანგელოზმა მას მიმართულება შეუცვალა და წმინდა ქალწულის ნაცვლად მას ლეონტის მსახურნი ემსხვერპლნენ, არქელაიამ კი ადიდა უფალი.

ამის მხილველმა ხალხმა იხუვლა:

- დიდ არს ქრისტიანთა ღმერთი!

მაშინ ლეონტიმ არქელაიას და მასთან ერთად დატყვევებულ თეკლასა და სოსანას ქალაქგარეთ გაყვანა და იქ მოკვდინება ბრძანა, - ამ ჯადოქრებს სხვა ვერაფრით მოვერევიო!

სასჯელის აღსრულების ადგილს რომ მიუახლოვდნენ, მეომრებმა ანგელოზნი იხილეს, მოწამეთა სულთა ზეცად აღსაყვანად რომ გარდამომხდარიყვნენ, ფრიად შეშინდნენ და მათ მოკვდინებაზე უარი თქვეს.

მაშინ წმინდა არქელაიამ ილოცა და მეომრებს უთხრა:

- აღასრულეთ, რაც გევალებათ!

- არ ძალგვიძს, რამეთუ გვეშინის, - ერთხმად უპასუხეს მეომრებმა, მაშინ წმინდა ქალწულებმა უთხრეს:

- თუ ამას არ იქმთ, ჩვენთან წილიც არ გექნებათ!

მაშინ კი გაბედეს მეომრებმა და წმინდა არქელაიას, თეკლასა და სოსანას თავები წარკვეთეს.

ასე შეჰვედრა სული უფალს სამმა მოწამემ, მეოხ გვეყოს მათი ლოცვანი უფლის წინაშე!