წმინდა მოწამე საბა წარმოშობით გუთი იყო. ის იმპერატორების ვალენტიანეს და ვალენტის დროს ცხოვრობდა. იგი ქრისტიანობაზე მოაქცია ეპისკოპოსმა ვულფილმა, რომელიც IV საუკუნეში ქადაგებდა გუთთა შორის. ნათელღების შემდეგ წმინდა საბა თამამად ქადაგებდა ქრისტიანობას. იყო იგი მშვიდი, თავმდაბალი, მორჩილი, მდუმარე, კითხვებს მშვიდად პასუხობდა. იყო განკრძალული, ქალებთან ურთიერთობა არ ჰქონდა, წმინდად ცხოვრობდა. მუდმივად მარხულობდა და ლოცულობდა, სამაგალითო გახლდათ ყველასთვის, მხოლოდ სიკეთეს მოიმოქმედებდა. სძულდა კერპთთაყვანისცემა, კეთილმოკრძალებით უსმენდა საე¬კლესიო ლოცვებს და ლოცვით მუდმივად ღვთის წინაშე იყო წარდგომილი.

372 წელს გოთების მთავარმა ატანარიხმა ქრისტიანების დევნა დაიწყო. გუთმა დიდებულებმა და მსაჯულებმა წარმართი ქურუმების გავლენით ქრისტიანთა დევნა დაიწყეს და აიძულებდნენ მათ, ნაკერპავი ეჭამათ. ბევრი წარმართი თანაუგრძნობდა ქრისტიან ნათესავებსა და ახლობლებს და ნაკერპავის ნაცვლად ჩვეულებრივ ხორცს აძლევდა, თითქოს ნაკერპავსა სჭამდნენ. ეს რომ წმინდა საბამ გაიგო, ქრისტიანებს სახალხოდ მიმართა: "ვინც ასეთ ხორცს შეჭამს ქრისტიანი აღარ იქნებაო". ამ ტყუილის მომგონებლებმა წმინდა საბა სოფლიდან გააგდეს. მაგრამ მალევე უკან სთხოვეს დაბრუნება.

როცა ქრისტიანთა დევნა გაძლიერდა, საბას თანასოფლელებმა გადაწყვიტეს, სამსჯავროზე წასულიყვნენ და ფიცის ქვეშ განეცხადებინათ, რომ მათ შორის არ იყო არც ერთი ქრისტიანი. მაშინ წმინდა საბამ ხმამაღლა წარმოთქვა:

- ჩემ მაგივრად ფიცს ნუ დადებთ, რადგან მე ქრისტიანი ვარ.

ზემოთ ხსენებული კერპთაყვანისმცემლები, რომლებიც ქრისტიან ნათესავებს მალავდნენ, წავიდნენ თავადთან და განაცხადეს, რომ მათ შორის მხოლოდ ერთი ქრისტიანი იყო. მსაჯულმა მოითხოვა, მასთან მოეყვანათ წმინდანი. როცა მიიყვანეს, მსაჯულმა იკითხა:

- ამ ქრისტიანს რაიმე ქონება აქვსო?

- ტანთ რაც აცვია ესაა მთელი მისი ქონება.

მსაჯულმა დაცინვით შეხედა წმინდანს და თქვა:

- ამას თავისი გასჭირვებია და ვის დაეხმარება, ამიტომაც გაუშვითო.

რაღაც დროის შემდეგ ქრისტიანების დევნა განახლდა. მოახლოვდა აღდგომის წმინდა დღესასწაული. საბამ გადაწყვიტა დღესასწაულზე სხვა სოფელში წასულიყო ქრისტიან მღვდელ გუთინთან. გზად ვიღაც მაღალი, ბრწყინვალე სახის კაცი შეხვდა და უთხრა:

- შენს სოფელში მღვდელ საპსალასთან დაბრუნდი.

- ის სახლში არ არის. დევნას ბერძნების ქვეყანაში განერიდაო.

საბამ არ იცოდა, რომ მამა საპსალა აღდგომის დღესასწაულის შესახვედრად სახლში დაბრუნდა. ამიტომაც უცნობს გვერდი აუარა და მღვდელ გუთინთან წავიდა. მაგრამ უეცრად თოვლი წამოვიდა, ისე ბარდნიდა, რომ გზის გაგრძელება შეუძლებელი გახდა და იძულებული შეიქნა თავის სოფელში დაბრუნებულიყო. წმინდა საბა დიდად გაახარა მამა საპსალას დანახვამ და ქრისტეს აღდგომა ერთად იდღესასწაულეს.

დღესასწაულიდან მესამე დღეს საბას სოფელს თავად როტესტის ვაჟი ატარიდი დაესხა წარმართ მეომრებთან ერთად. მღვდელი მძინარე შეიპყრეს თავის სახლში, საბას ჩაცმაც არ აცალეს შიშველი მღვდელთან ერთად შეჰკრეს. მღვდელი ურემზე შესვეს, წმინდა საბას კი ჯოხის ცემით მიერეკებოდნენ და ეკალ-ბარდებში ათრევდნენ. უფალმა დაიცვა წმინდანი: დილით, როცა ქალაქამდე მიაღწიეს, მან მეომრებს უთხრა:

- შეხედეთ ჩემს სხეულს, ხედავთ მასზე ეკლებისა და ჯოხის კვალს?

დარაჯები გაოგნებულნი შესცქეროდნენ უვნებელ მოწამეს. ამ სასწაულით გაბოროტებულებმა წმინდა საბა ურემზე მიაბეს და დაუნდობლად ცემეს. ტანჯვას მხნედ რომ დაითმენდა, ეს უფრო აცოფებდა წარმართებს.

მეორე დილით წმინდა საბა ხელებშეკრული წაიყვანეს და სახლის კოჭზე ჩამოჰკიდეს. მალე მღვდელთან და საბასთან აფარიდის გამოგზავნილმა კაცმა ნაკერპავი ხორცი მოუტანა და უთხრა:

- ასე ამბობს დიდებული აფარიდი: შეჭამთ ამ ხორცს და სიკვდილისგან განთავისუფლდებით.

მღვდელმა უპასუხა:

- არ შევჭამთ, არ შეგვფერის ეშმაკებისგან შებილწულის ჭამა. ამას გვირჩევნია, ასფარიდმა ჯვარს გვაცვას, ანდა სხვა რაიმე სიკვდილით მოგვკლას.

ნეტარმა საბამ ჰკითხა მოსულებს:

- ვინ გამოგზავნა ეს ხორცი?

- უფალმა ჩვენმა აფარიდმა, - უპასუხეს მათ.

რაზეც წმინდანმა უთხრა:

- ერთია უფალი ღმერთი, რომელ არს ცათა შინა. არაწმინდა და საზიზღარია თქვენი წარმწყმედელი ხორცი, ისევე როგორც თქვენი აფარიდი, რომელმაც გამოგგზავნათ.

მის ნათქვამზე აფარიდის ერთი მსახური ძალზე განრისხდა. წმინდანს მახვილი მკერდში აძგერდა, მაგრამ უფალმა დაიცვა იგი და არაფერი ევნო, ტკივილიც ვერ იგრძნო. მან უთხრა აფარიდის მსახურს.

- შენ ფიქრობ, რომ საშინლად დამჭერი მაგ მახვილით; მე კი მისი ძალა ვერ ვიგრძენი, თითქოს რბილი რამ მომხვდა.

როცა მომხდარის შესახებ შეიტყო, აფარიდმა წმინდა საბას მოკლა ბრძანა. მაშინ უწმინდურმა მსახურებმა მღვდელი საპსალა ხელებშეკრული დატოვეს, საბა კი მდინარე მუსეისთან მიიყვანეს, რომელიც ვლახეთში მდებარეობს, რათა შიგ ჩაეხრჩოთ. გახარებული წმინდანი ღმერთს ადიდებდა:

- კურთხეულ ხარ შენ ღმერთო, და დიდებულ არს სახელი ძისა შენისა უკუნისამდე, ამინ! რამეთუ აფარიდმა საკუთარი თავი მისცა საუკუნო სიკვდილს, მე კი საუკუნო, დაუსრულე-ბელ სიცოცხლეში გამაგზავნა.

ამასობაში მსახურები ერთმანეთს ეუბნებოდნენ:

- ხომ არ გავუშვათ ეს უდანაშაულო ადამიანი? აფარიდი ვერც კი გაიგებს, თუ გავუშვებთო.

მაგრამ წმინდა საბამ მათ უთხრა:

- რა სისულელეს ამბობთ? სჯობს შეასრულოთ რაც გიბრძანეს. რამეთუ ვხედავ, რასაც თქვენ ვერ ხედავთ - უფლის ანგელოზებს, რომლებიც აპირებენ ჩემი სული დიდებით აიყვანონ ზეცაში.

წმინდანი მდინარესთან მიიყვანეს, ყელზე მორი მოაბეს და წყალში გადააგდეს. ასე წარდგა წმინდა საბა უფლის წინაშე მოწამის გვირგვინით შემკობილი. მაშინ ის 38 წლის იყო. ეს მოხდა 372 წლის 16 აპრილს.

რაღაც დროის შემდეგ მოწამის სხეული მდინარის პირას დაუმარხავად დააგდეს. მაგრამ მას არც მხეცნი არც ფრინველნი არ შეეხნენ. ქრისტიანებმა პატივით დამარხეს წმინდა ნეშტი. მოგვიანებით მცირე სკვითიის (დღევანდელი დობრუჯი, რუმინეთში) მმართველმა იუნი სარანმა წმინდა საბას წმინდა ნაწილები რომის მიწაზე გადაასვენა, ხოლო შემდეგ კესარია კაპადოკიაში გააგზავნა, სადაც დიდი პატივით შეხვდა წმინდა ბასილი დიდი და მისი სამწყსო.

ხატის წყარო