მოგეხსენებათ, რომ ჟურნალი "კარიბჭე" თვეში ერთხელ შეხვედრებს აწყობს ჯვართამაღლების სახელობის ტაძრის წინამძღვართან, დეკანოზ თეოდორე გიგნაძესთან. დროთა განმავლობაში იმდენად გაიზარდა საზოგადოების ინტერესი, რომ ღია შეხვედრებმა ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის VIII კორპუსის სააქტო დარბაზში გადაინაცვლა, რაშიც დიდი წვლილი მიუძღვის უნივერსიტეტის საპატრიარქოსთან ურთიერთობის ცენტრის განათლებისა და მეცნიერების დეპარტამენტს. უღრმესი მადლობა მათ თანადგომისთვის. გული ნუ დაგწყდებათ, თუ თქვენს შეკითხვებს მამა თეოდორე ვერ უპასუხებს დარბაზში შეხვედრის დროს. გავითვალისწინეთ თქვენი თხოვნა, "კარიბჭის" მკითხველო, და შეკითხვებზე მამა თეოდორე ჩვენი ჟურნალის ფურცლებიდან გიპასუხებთ.

- რა არის რელიგიური კრიზისი? რატომ წყვეტენ ეკლესიურ ცხოვრებას ერთ დროს ძლიერი მორწმუნე ადამიანები?

- რელიგიური კრიზისის მიზეზი მრავალია. ადამიანი იმდენად რთული ფენომენია და რელიგიას ისეთ სიღრმეებში ჩავყავართ, რომ მიზეზი ძალიან ბევრია, თუ რატომ ხდება ის, რომ ადამიანი იწყებს სულიერ ცხოვრებას და შემდეგ წყვეტს. აზრობრივად არასწორი სიტყვაა, ერთ დროს ძლიერ მორწმუნე ადამიანები რატომ წყვეტენ ეკლესიურ ცხოვრებას. ძლიერი მორწუნე არასდროს შეწყვეტს ეკლესიურ ცხოვრებას. ძლიერ მორწმუნეში ჩვენ შეიძლება მოვიაზროთ ადამიანის გარეგნული ქმედებანი, საქციელი და მისი კუთვნილება მართლმადიდებელი ეკლესიისადმი, მაგრამ ძლიერ მორწმუნეობას განსაზღვრავს არა ის, თუ რა სტატუსი აქვს ადამიანს ეკლესიაში, რამდენი ხანი ცხოვრობს ეკლესიურად, რა სიხშირით ეზიარება და რა რაოდენობის ლოცვებს კითხულობს, რა სიკეთეს აკეთებს. ამის კლასიკური მაგალითი არის იუდა, რომელიც თავად უფალთან იყო, იყო ქრისტეს მოციქული, ქადაგებდა, ქრისტეს სახელით სასწაულებს ახდენდა, უამრავი ადამიანი მიიყვანა უფალთან, მაგრამ ის შინაგანად მორწმუნე არასდროს ყოფილა. სარწმუნოება, ქრისტიანული თვალსაზრისით, უფლის მოწაფეობას ნიშნავს. მოწაფეობაში იგულისხმება ცოცხალ ღმერთთან ცოცხალი პიროვნული კავშირი, რომელიც აუცილებლად ეხება ადამიანის შინა სულიერ შრეებს და გულის სიღრმეს. თუ ადამიანი არ სწავლობს ეკლესიაში ლოცვას, მაშინ მისი ქრისტიანობა ზედაპირულია. რადგან ადამიანი არის შემოქმედებითი არსება, შემდგომში აღარ აკმაყოფილებს გარეგანი ეკლესიური ცხოვრება (წირვა-ლოცვაზე სიარული, აღსარების თქმა, ზიარება, უამრავი ლოცვის კითხვა, გარეგნული დისციპლინა, მარხვა). თუ ადამიანი გულს არ გაუხსნის უფალს და გარეგანით მიღებულ მადლს სიღრმეში არ ჩაუშვებს, რაც ლოცვით მიიღწევა, ლოცვაში ძლიერდება და ლოცვაშივე იღებს თავის ნაყოფს, მაშინ ბეზრდება არაშემოქმედებითი რელიგიური ცხოვრება, ტოვებს ეკლესიას ან ხდება გულგრილი, ნომინალური ეკლესიის წევრი; თუნდაც იყოს აღმსარებელი და მაზიარებელი, რეალურად მასში არაფერი ხდება. კიდევ ერთი: ქრისტიანობა არის პროცესი, ანუ რწმენა პროცესია, ღვთისადმი ერთგულება და სიყვარული პროცესია, სინანული პროცესია, სათნოებებით ცხოვრებაც პროცესია. როგორც კი პროცესი გადავა პრაქტიკაში ანუ როგორც კი მაჭარი დაღვინდება (რაც არ უნდა მშვენიერი რქაწითელი გვქონდეს), სახეზეა პრობლემა, რადგან პროცესი აღარ მიმდინარეობს. ვთქვათ, მიაღწიე წმინდა სერაფიმე საროველის საფეხურს. თუმცა სერაფიმე საროველი იმიტომ კი არ არის წმინდანი, რომ რაღაც საფეხურს მიაღწია. ის იმ მაღალ საფეხურზეც მაჭარი იყო და დუღდა. ჯერ არ იყო დაღვინებული. როგორც კი მიაღწევ სიმაღლეს, მაგრამ სტატიკური გახდები, ანუ დაღვინდები და აღარ გექნება გულმხურვალება და მდუღარება სულისა, გაცილებით უარეს მდგომარეობაში აღმოჩნდები, ვიდრე პირველ საფეხურზე მყოფი, მაგრამ გულმხურვალე, სულის მდუღარებით აღვსებული ადამიანი. ეს ყველაფერი იწვევს რელიგიურ კრიზისს. გამოსავალია ლოცვის სწავლა. როგორ ვისწავლოთ ლოცვა? - ეძიებდეთ და ჰპოვებდეთ.

- როგორ შევუსაბამოთ ცოდნა თავმდაბლობას და არ გავხდეთ ამპარტავანნი?

- ცოდნა აამპარტავნებს. მაგრამ ამის მიზეზი არის არა ცოდნა, არამედ უგუნურება. ცოდნა არის ობიექტურად არსებული რამ, რომელიც მე გავიცანი. საფუძველი ამპარტავნებისა რა არის? მე ვერ ვხვდები, რატომ უნდა გაამპარტავნდე ცოდნით. შენი რამე გაქვს თუ რა? რაც იყო, ის გაიგე, ეგ არის და ეგ. ადამიანი ასეთ დროს სჩადის უგუნურებას და აქედან გამომდინარე შეიძლება ჩავარდეს ამპარტავნებაში. ცოდნა თავმდაბლობას უნდა შევუსაბამოთ თუნდაც იმით, რომ ის, რაც მე ვიცი, ჩემი არ არის, არც ის ტვინია ჩემი და განსჯის უნარი, რითაც მე შევიმეცნე. ჩემი არაფერი არ არის. რაც მთავარია, ცოდნა არ მაცხოვნებს. რითი უნდა ვიამაყო? რა ცოდნა ჰქონდა, თუნდაც საღვთისმეტყველო, გოლგოთაზე უფლის მარჯვნივ ჯვარცმულ ავაზაკს? საერთოდ ვინ იყო? ან მონათლული თუ იყო? არც მონათლული ყოფილა, არც სათნოდ ცხოვრობდა. არაფერი არ იცოდა ამ ადამიანმა. რით ცხონდა? ცოდნა არ არის მაცხოვნებელი. ამიტომ როცა კაცი ამპარტავნობს, საკუთარ თავს ის მაინც უნდა ჰკითხოს, - რითაც ვამპარტავნობ, ჩემია თუ არა და არის თუ არა მაცხოვნებელიო. აღმოაჩენს, რომ არც მაცხოვნებელია და არც თავისი. ის ტვინიც კი, რომელმაც ცოდნა თავში ჩაწერა, როგორც კომპიუტერმა, თავისი შექმნილი არ არის.

თუ ჩემი ტვინი მეტ-ნაკლებად კარგად მუშაობს, დიდება უფალს. მე რომ მაღაზიაში ძლიერ კომპიუტერს შევიძენ, უნდა ვიამაყო, რა მაგარი ვარ-მეთქი? მაგარი მე კი არა, ისაა, ვინც კომპიუტერი გააკეთა. უგუნურებაა მიზეზი ამპარტავნებისა და არავითარ შემთხვევაში - ცოდნა. თუ ადამიანი უგუნურია, ნებისმიერ საგანთან მიმართებით იპოვის საბაბს, რომ გახდეს ამპარტავანი.

- როგორ განიმარტება პავლე მოციქულის სიტყვები: "რადგან იმისთვის კი არ მომავლინა ქრისტემ, რომ ნათელი ვცე, არამედ რათა ვახარო, მაგრამ არა სიტყვის სიბრძნით, რათა არ გაუქმდეს ჯვარი ქრისტესი"?

- მორწმუნენი საკუთარ თავს მიაკუთვნებდნენ რომელიმე მოციქულს - ვის მიერაც იყვნენ მონათლულნი. პავლე მოციქულის უპირველესი დანიშნულება იყო მოციქულობა. მოციქულობა არის აღმატებული, რადგან თუ ადამიანს არ დაიმოწაფებ, არც მოინათლება და ან მის მონათვლას ექნება ფასი? ამიტომ ამბობს პავლე მოციქული, - მე მომავლინა უფალმა საქადაგებლად, რომ ვახაროო. ქრისტიანობის ქადაგება, უპირველესად, ვლინდება სიხარულში. მე თუ არ გახარე და სიხარული არ დაგანახვე, ოღონდ სიხარული არა სიტყვით, არამედ ჩემი შინაგანი მდგომარეობით, ჩემში არსებული საღვთო სიხარული შენში თუ არ გადმოიღვარა, არ მოგინდება ღმერთთან ყოფნა, რატომ მიხვალ ღმერთთან, თუ არ გაგიხარდა? ამიტომ უნდა ვახარო არა სიტყვის სიბრძნით, რათა არ გაუქმდეს ჯვარი ქრისტესი, ანუ ჩემი სიტყვის შინაარსში მადლმოსილებაც და ძალაც მდგომარეობს არა ადამიანურ სიბრძნეში, არამედ ჯვარში.

რა არის ჯვარი? ჯვარი არის სიყვარულის უმაღლესი გამოვლინება. სიყვარულის უმაღლესი გამოვლინება არის თავგანწირვა. როცა ღმერთი ადამიანურ ბუნებას იღებს იმისთვის, რომ შენთვის თავი გაწიროს, ეს არის უმაღლესი გამოვლინება სიყვარულისა. დიახ, ჯვარი არის სიყვარულის უმაღლესი გამოვლინება და მე ამას როგორც სიხარულს, ისე გაწვდი. ღმერთმა ისე შეგიყვარა, რომ შენთვის მოკვდა - ეს არის თავგანწირვა და ამავე დროს თავმდაბლობა. ღმერთი გეუბნება, ამით გასწავლი, როგორ იცხოვრო, რომ ჩემთან მოხვიდე - თავგანწირვით და სიმდაბლით. აი, ეს არის საფუძველი სიხარულისა, სიხარულია საფუძველი ქადაგებისა. პავლე მოციქულის მოღვაწეობაში მთავარია ქადაგება და არა ნათლისღება.

- როგორ შეიძლება დაიძლიოს ავადმყოფობით გამოწვეული სასოწარკვეთა?

- სარწმუნოებით. ხარისხიანი მორწმუნის ერთ-ერთი დამახასიათებელი თვისება არის ის, რომ იგი არ ესწრაფვის დიდხანს სიცოცხლეს და არ ეშინია სიკვდილისა. ძლიერი და ხარისხიანი სარწმუნოების მქონე ადამიანს უხარია ღმერთთან ყოფნა. მისი ცხოვრების საზრისი და მიზანი არის ღმერთი. ერთი სული აქვს, როდის იქნება მასთან. მას აქვს მუდმივი მდგომარეობა ღმერთთან მყოფობისა. ასეთი ადამიანი მუდმივად განიცდის ღმერთს თავის გულში. მისთვის არ არსებობს ლოცვასთან დაკავშირებით სიტყვა დაზარება. შეიძლება წუხდეს იმისთვის, რომ ლოცვისთვის დრო არ აქვს. ვგულისხმობ ლოცვას ხატებთან და წირვა-ლოცვაზე დგომას. მაგრამ ის ადამიანი მუდამ ლოცვის მდგომარეობაშია. ამიტომ ასეთისთვის სიკვდილი არ არსებობს. ეს არის გარდაცვალება სიკვდილისაგან სიცოცხლეში. ასეთი ადამიანი არასდროს ესწრაფვის დიდხანს სიცოცხლეს. ამქვეყნიური ცხოვრებიდან, დაცემული ბუნებიდან გამომდინარე, არ არის ადვილი ქრისტიანული ცხოვრება. ქრისტიანული ცხოვრება თავის თავში მუდამ ბრძოლას მოიცავს. პირადად მე მუდამ ვებრძვი ჩემს დაცემულ ბუნებას, რომელიც მეწინააღმდეგება. რატომ? აბა, განვიხილოთ ჩემი დაცემული, ადამიანური ბუნება რისგან შედგება - კუჭი. კუჭს უნდა ღმერთი? ღვიძლი - ღვიძლს უნდა ღმერთი? თირკმელი. თირკმელს უნდა ღმერთი? თვალი. თვალს უნდა ღმერთი? არავინ თქვას, გონებას უნდა ღმერთიო. გონება აამპარტავნებს თავისი ცოდნით. გულს უნდა ღმერთი? ჩემს გულს ვიცი, რაც უნდა - ისეთი რამ, რომ გული გაგისკდებათ. რას უნდა ღმერთი? ადამიანის სულს - ეგოიზმით, ანგარებით, შურით, უსიყვარულობით, ამპარტავნებით აღვსებულ სულს უნდა ღმერთი? ჩემს თავში ღმერთი არაფერს არ უნდა. ღმერთი ჩემი პიროვნული არჩევანია და ჩემი საკუთარი თავი, სული და ხორცი ებრძვის ჩემსავე არჩევანს. ამიტომ ქრისტიანული ცხოვრება, თუ ეს არის ცხოვრება მართლაც გულმხურვალე და ხარისხიანი, არის ტკივილიანი, რომელსაც, რა თქმა უნდა, სიხარული ახლავს. "ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ ისინი ნუგეშინისცემულ იქმნენ". რა თქმა უნდა, სიხარული ახლავს. იმიტომ, რომ ჩემი არჩევანის განხორციელება მაქვს დაწყებული, ღვთისკენ მივისწრაფვი, მაგრამ, მეორე მხრივ, მთელი ჩემი ბუნება აღმდგარია მის წინააღმდეგ. სულიერი ცხოვრება რთულია. ამას ემატება არა მარტო საკუთარი თავი - სული და ხორცი, არამედ გარშემო მყოფი ადამიანები. მთელი სამყარო და დემონური ძალები აღდგება შენს წინააღმდეგ. რაც უფრო დიდხანს ცხოვრობ, უფრო მეტხანს გიწევს ბრძოლა და რატომ უნდა გინდოდეს დიდხანს სიცოცხლე? გაუგებარია. როცა ადამიანი სულიერად ხარისხიანი ქრისტიანული ცხოვრებით ცხოვრობს, მას არ სურს დიდხანს სიცოცხლე და არ ეშინია გარდაცვალების. აქედან გამომდინარე, არ ეშინია ავადმყოფობის და ამის გამო სასოს არ წარიკვეთს. ადამიანს არაფრის არ ეშინია. ასეთი ადამიანი არის აბსოლუტურად თავისუფალი, უერთგულებს სიმართლეს მაშინაც კი, როცა ამ სიმართლის უკან ძალა არ დგას. მას შეუძლია უერთგულოს ჯვარცმულ მაცხოვარს. პასუხი ასეთია: როგორ დავძლიოთ ავადმყოფობით გამოწვეული ავადმყოფობა? მორწმუნენი უნდა გავხდეთ.

- გამართლებულია ერთის გაწირვა მრავალთა გადასარჩენად?

- ჩვეულებრივ ადამიანს არ აქვს უფლება, ვინმე გაწიროს. ხოლო თუ სახელმწიფო მოღვაწეა, ის შეიძლება ამ არჩევანის წინაშე დადგეს. გააჩნია ძალაუფლების ხარისხს. ხარისხი ძალაუფლებისა რიგითი ადამიანისა და მინისტრისა სხვა არის და უმაღლესი ხელისუფლებისა და ომის დროს - სარდლისა - სხვა. რისი უფლებაც შენ არ გაქვს, შეიძლება ჰქონდეს მას, მაგრამ ეს ღვთისგან მონიჭებული უფლებაა და უმძიმესი არჩევანი. ერთი თუ მრავალი - მან უნდა გადაწყვიტოს და გააკეთოს. საერთოდ, ზნეობრივი არჩევანი რთულია არა იმიტომ, რომ სინდისის მხარეს დგომა ყოველთვის იოლი არ არის. ეს ერთი პრობლემაა. არის მეორე პრობლემა - ძალიან ხშირად ზნეობრივი არჩევანის გაკეთება გიწევს არა შავსა და თეთრს შორის; აქედან გამომდინარე, სინდისს ვებრძვი: ჩემს დაცემულ ბუნებას შავი უნდა, მაგრამ სინდისი მეუბნება, თეთრიო... სირთულე მდგომარეობს ხშირად იმაშიც, რომ ჩემს სინდისსაც ვერ გაურკვევია, რომელია სწორი. იმიტომ, რომ შავი და თეთრი კი არ არის, ტონალობებია. რუხი ფერია და უნდა ვიპოვო, რომელია უფრო შავი და რომელი - უფრო თეთრი. ვისაც დიდი პასუხისმგებლობა მიეცა, მას, შესაბამისად, უფლისგან სიბრძნეც ეძლევა, თუ ის ადამიანი სათნოებით ცხოვრობს.

- როგორ უნდა მოიზღუდოს ადამიანმა თავი, რომ საკუთარი მიღწევებითა და ღვაწლით არ ჩავარდეს ფარულ ტკბობაში?

- ასეთ ადამიანს ვურჩევდი, რომ წავიდეს იმ მონასტერში, სადაც არის ბერთა საძვალე, სადაც ცალკეა დაგროვილი ბერების თავის ქალები, ძვლები. კარგად დააკვირდეს, რა რჩება ადამიანისგან ხორციელად. დაახლოებით 50 წლისა ვარ. ალბათ 30 წელიწადში, შეიძლება - ხვალაც, გარდავიცვლები და რამდენიმე წელიწადში ჩემგან დარჩება ძვლების გროვა, რომელიც ტომარაში ჩაეტევა და პატარა ბავშვიც მოერევა. რა მაქვს საამაყო? გაუგებარია. რა მიღწევები უნდა ჰქონდეს ძვლების გროვას? საინტერესოა, რომელ სულიერებაზეა ლაპარაკი, რომელიც ეგოიზმით, პატივმოყვარეობით და ანგარებითაა აღსავსე? სიკეთეს ხომ ვაკეთებო, - ამბობენ ხოლმე. სიკეთე ყველა ადამიანის ვალდებულებაა. უფალი ხაზს უსვამს, როცა სიკეთეს იქმ და მაშინ იტყვი, რა მაგარი ვარო, ჩემგან მადლობაც კი არ გეკუთვნისო. ისე, როგორც ძროხას არ ეკუთვნის მადლობა იმისთვის, რომ იწველება, ფუტკარს - რომ თაფლს აკეთებს. აქაც ღმერთს ეკუთვნის მადლობა, იმიტომ რომ ღმერთმა ფუტკარი გააჩინა. როდესაც სიკეთეს ვაკეთებ, მე არ მეკუთვნის მადლობა, ღმერთს ეკუთვნის. ადამიანური ბუნების თვისებაა სიკეთის კეთება. ღვაწლი ხომ - სასაცილოა. მანახეთ ერთი ადამიანი, რომელსაც დღეს ღვაწლი აქვს. თუ ასეთი ადამიანი თავისი ქმედებით იამაყებს, კითხვა ჩნდება - რად სჭირდება შენი ღვაწლი ღმერთს? ვთქვათ, მარხულობ ან მღვიძარებ, ან ლოცვებს კითხულობ, ან რაღაც სათნოებას სჩადი, ვის სჭირდება ეს, რით უნდა იამაყო? ღვაწლის დანიშნულება რა არის. პავლე მოციქული ამბობს, ვითარცა ნაგავი შევირაცხე ღვთის წინაშე. ღვაწლით ხვდები, რომ ნაგავი ხარ. თუ ღვაწლი არ გექნება, ვერ მიხვდები ამას. სიმდაბლე არ მოდის ღვაწლის გარეშე. ვიდრე ღვაწლში არ იქნები, შენი თავი მაგარი გგონია. ღვაწლი კი ის არის, რომ ქრისტეს დაემსგავსო. როგორც კი მოინდომებ ქრისტეს დაემსგავსო, აღმოაჩენ, რომ არაფერიც არ შეგიძლია და უფრო მეტად პოულობ შენში უძლურებას, დაცემულობას, უღირსობას. ღვაწლის შედეგი არის სიმდაბლე. თუ ღვაწლის შედეგი არის ამპარტავნება, ღვაწლი არ არის, რელიგიურ ფორმაში გახვეული უგუნურება, ეგზალტირებული მდგომარეობაა.

- როგორ მოვიქცეთ, როდესაც სულიერ წინსვლას ამქვეყნიური და ოჯახური მდგომარეობა ბარიერს უქმნის და გაქვს უძლურების განცდა, როდესაც ხარ რაღაცის მოლოდინში, ანუ ნაწილობრივ სულელის მდგომარეობაში?

- გეთანხმებით, ნებისმიერ ქრისტიანს სულელის მდგომარეობა აქვს იმიტომ, რომ ეს სოფელი ყოველთვის დაგცინებს. ამ სოფელმა ქრისტეს დასცინა და მერე მოკლა კიდევაც. დაცინვით მოკლა. ასე რომ, თუ ქრისტიანი ხარ, ეს სოფელი, რა თქმა უნდა, დაგცინებს. მთავარი მოლოდინი, რაც უნდა ჰქონდეს ქრისტიანს, ეს არის უფალთან შეხვედრის მოლოდინი. მაგრამ ეს არ გულისხმობს იმას, რომ მერე მოკვდები, ეს უნდა ხდებოდეს აქვე. ყოველი ლოცვა, ყოველი მოსვლა ტაძარში, ყოველი ზიარება ჩვენთვის არის უფალთან შეხვედრის მოლოდინი. როცა ეს განცდა მაქვს, ლოცვაზე არასდროს დავდგები გულგრილი, იმიტომ რომ შეიძლება უფალს შევხვდე. უფალმა შეიძლება ინებოს ეს, ამიტომ შეუძლებელია, ეს მოლოდინი არ მქონდეს. ამქვეყნიური პრობლემები სულიერ ცხოვრებაში ყველა ადამიანისთვის ხელისშემშლელია. ამ სოფელმა უფალი მოიძულა. რაც შეეხება ოჯახურ მდგომარეობას, უმრავლეს შემთხვევაში, სამწუხაროდ, ოჯახები არ არის ქრისტიანული და ერთმანეთს ხელს უშლიან, იცხოვრონ სულიერად. ამის მიზეზი არის ის, რომ ოჯახი, როგორც წესი, იქმნება ვნების, უკეთეს შემთხვევაში, შვილიერებისათვის, გამრავლებისათვის, მაგრამ იშვიათად - ქრისტიანული თვალსაზრისით. ქრისტიანული თვალსაზრისი, ქრისტიანული ოჯახის შექმნის მთავარი მიზანია ორი ადამიანის - მამაკაცისა და დედაკაცის ქრისტესმიერი სულიერი ერთობა, როცა მათ ქრისტეში უყვართ ერთმანეთი და სურთ ერთმანეთს დაეხმარონ. ცოლი მიდის ღვთისკენ, ქმარიც მიდის ღვთისკენ, ოღონდ მათ სურთ ერთად იარონ ღვთისკენ. ერთმანეთს ხელი ჩასჭიდონ და ამ დიდ საქმეში ერთმანეთს დაეხმარონ. ეს არის უპირველესი მიზანი ოჯახის შექმისა. რა თქმა უნდა, თუ ღმერთი მისცემთ, ამას მოჰყვება შვილიერება, მაგრამ შვილიერება არის შედეგი. გარეგნული მოწონება - მიზეზია, შვილიერება - შედეგი, ხოლო მიზანი - ღმერთისაკენ ერთად სწრაფვა. თუ მიზანი არსებობს და ამას მოჰყვება შედეგიც და მიზეზიც თავის დროზე, მაშინ იქმნება ბედნიერი ოჯახი. ასეთი ცოლ-ქმარი ხელს არ უშლის ერთმანეთს სულიერ ცხოვრებაში. სხვა შემთხვევაში ისინი ერთმანეთს ხელს უშლიან. როგორც მღვდელი, ვადასტურებ, უდიდესი უმრალესობა ოჯახებისა იქმნება ამ მთავარი მიზნის გარეშე. ამიტომ პრობლემა ცხადია.

- დავით მეფსალმუნე ამბობს: "ყრმა ვიყავ და დავბერდიცა და არა ვიხილე მართალი დაგდებულ, არცა თესლი მისი მთხოვნელი პურისა". როგორი ადამიანი იგულისხმება მართალში?

- მართალია ადამიანი, რომელიც უფლის ერთგულებას უფლის ნების გატარებას ცდილობს საკუთარ თავში. ასეთ ადამიანს უფალი არასოდეს მიატოვებს. შეიძლება პირდაპირი გაგებითაც კი ვიგულისხმოთ, რომ მას არასდროს გაუჭირდება ლუკმაპური, თუმცა მრავალი გლახაკი შეიძლება არსებობდეს, რომლებიც მართლები არიან. ყოველ შემთხვევაში, გლახაკობაშიც კი მშიერი არ იქნება. უფლის მართალი ღვთისაგან მიტოვებული არ არის. ის არის მდიდარი, ამ გაგებით, და არასდროს არის გლახაკი და დაგდებული. ოღონდ ამ სიმდიდრეში რა იგულისხმება, ეს უკვე სხვა საკითხია.

- მამაო, ხან ვფიქრობ, რომ ქრისტიანულად ცხოვრების მიუხედავად, უფალი არ მიყვარს, არ ვარ მორწმუნე. რა არის ეს? ბრძოლები თუ ეჭვი? რა ვქნა ამ დროს?

- კი არ ფიქრობ, მართლაც ასეა. არ შეიძლება ვინმეს ეგონოს, რომ უფალი უყვარს, იმიტომ რომ უფლის სიყვარული ნიშნავს მისი მცნებების ზედმიწევნით შესრულებას. უფლის მცნებების შესრულება ადამიანს უდიდეს სათნოებაში, სიმდაბლეში ამყოფებს. სიმდაბლეში მყოფი ვერასდროს იტყვის, მე უფალი მიყვარსო.

- განიცდის თუ არა სამოთხეში მწუხარებას ადამიანის სული, თუ მისი საყვარელი ადამიანი (დედა, მამა, ძმა და ასე შემდეგ) ჯოჯოხეთში იტანჯება?

- სამოთხეში მწუხარება არ არის, მაგრამ ჩვენ რა მდგომარეობაშიც ვიმყოფებით, წესით, უნდა გვაწუხებდეს ჯოჯოხეთში მოხვედრილი ყოველი ადამიანი, რომლის მაგალითს გვაძლევს წმინდა სილუან ათონელი. ის ყველასთვის ტირის, ვინც შეიძლება ჯოჯოხეთში მოხვდეს, ამას ძალიან მწარედ განიცდის. სამოთხეში მწუხარება არ არის, სხვაგვარად ის სამოთხე ან სასუფეველი არ იქნება. როგორ შეიძლება მოხდეს ის, რომ ადამიანი იყოს იქ და არ ადარდებდეს ახლობელი? ჩვენ არ ვიცით, როგორია სასუფევლის მდგომარეობა, არ შეგვიძლია ვთქვათ, როგორ ხდება ეს, რომ იქ არის და არ წუხს, მაგრამ აქ უნდა ვწუხდეთ. ჩვენ გვავიწყდება ერთი ჭეშმარიტება - უფალი ამბობს: მე მიპყრიან კლიტენი ჯოჯოხეთისანი. ჯოჯოხეთის კლიტე უფლის ხელშია და არა კაცისა. ჩვენ არ გვაქვს უფლება, საგზური გამოვუწეროთ ვინმეს ჯოჯოხეთში. მით უმეტეს, არ უნდა გვიხაროდეს, რომ ვინც არ უნდა იყოს, წავიდეს ჯოჯოხეთში. ჩვენ უნდა გვინდოდეს, განსაკუთრებით სასულიერო პირებს, რომ ყველა გადარჩეს. თუმცა, ვიცით, რომ ყველა არ გადარჩება. უფრო სწორად, ღმერთს ყველას გადარჩენა სურს. ჩვენ უნდა გვინდოდეს ყველას გადარჩენა. ნეტა ასე იყოს, მაგრამ ვიცით, რომ ეს ეწინააღმდეგება ადამიანის თავისუფალ არჩევანს. ადამიანი თავისი არჩევანით გადარჩება და თავისი არჩევანით დაიღუპება. თუ ადამიანს ამ არჩევანს წავართმევთ, მაშინ გამოდის, რომ ადამიანი ბიორობოტია და მას სიყვარულიც არ შეეძლება.

- მიცვალებულებს თუ შეუძლიათ ჩვენი დახმარება რთულ სიტუაციებში?

- მეოხება შეუძლიათ. მეოხება კი არის დახმარება. ამის მაგალითებს წმინდა წერილი გვაძლევს.

- ზიარების წინ როგორი თავშეკავებაა საჭირო? კერძოდ, ტელევიზორთან დაკავშირებით. რას ურჩევდით მათ, ვინც თავს არ იკავებს არანაირი სანახაობისგან ზიარების წინ?

- ზიარება გვაძლევს შესაძლებლობას ღმერთთან შეხვედრისა. თუ აცნობიერებ, რომ შენ ხვალ დილით შეიძლება სამყაროს შემოქმედს შეხვდე, მეეჭვება, ამ განცდის მქონე ადამიანი გასართობად წამოგორდე ტელევიზორთან. თუ ამის განცდა არა გაქვს, ალბათ არც შეხვდები.