თუ დავაკვირდებით ქრისტიანის სულიერი მდგომარეობის შკალას (ლათ. სცალა - კიბე), უწინარეს ყოვლისა, ეს ეხება ბერს, ყველაზე დაბალ საფეხურზე "სრული უკუნია", დაწერილია: "ხოლო ძენი იგი სასუფეველისანი განითხინენ ბნელსა მას გარესკნელსა" (მათ. 8: 12), ხოლო უმაღლეს საფეხურზე - "სასუფეველი ღმრთისაი, მომავალი ძალითა" (მარკ. 9: 1). მრავალ ადამიანს თავისი თვითკმაყოფილი შეზღუდულობით, საუბედუროდ, არა თუ არ შეუძლია ჭეშმარიტი ქრისტიანობის შეგრძნება, არამედ ხშირად, სწორედ ამ გრძნობის გამო შორდება იგი ჭეშმარიტ ქრისტიანულ სარწმუნოებას. ჩვენს დროში შეიძლება ისეთ ღვთისმოსავებსაც შევხვდეთ, რომელთა გამოცდილებაც ყოვლისმომცველობას უახლოვდება. მათ გამოვლილი აქვთ მძიმე მერყეობების გზები, ცოდვიანობის გამო ღმერთის წინაშე მრავალმხრივი სინდისის ქენჯნა, მოზღვავებული ვნებების გამო დამღუპველი ეჭვები და მტანჯველი ბრძოლები. შეცნობილი აქვთ ჯოჯოხეთური ტანჯვისა და ღმერთისგან მიტოვების გამო გამოწვეული სასოწარკვეთის სიმძიმე. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ ჭეშმარიტი მონანიე ყველაფერ ამასთან ერთად, სულიერ ბედნიერებასაც, მშვიდობის სიკეთესაც, შთამაგონებელ რწმენასაც და განმკურნებელ იმედსაც შეიგრძნობს; მლოცველის გულსა და გონებას ასევე ღვთაებრივი სიყვარულის ცეცხლი და "მომავლის ქალაქის" (ებრ. 13: 14) უშრეტი ნათლის შეგრძნება ეხება. როდესაც მარხვითა და ლოცვით დახვეწილ გულს მშვინვიერი სიღრმეები გამოუჩნდება, ღვთაებრივი მადლის წყალობით ის სულიერი გაჯანსაღების გზებს აღსარების საშუალებით ნათლად დაინახავს. სხვაგვარი ჭვრეტები მას აღარ დააინტერესებს. როგორც წესი, თავისი გზის დასაწყისში, ადამიანი სიკვდილზე ფიქრობს: ეს ისეთი გამორჩეული მდგომარეობაა, რომლის დროსაც პიროვნების გულში არსებული მარადიულობა ცოდვაში იძირება. ღვთაებრივი სული ამ დროისათვის ჯერ კიდევ შეუცნობელი, მიუწვდომელი და მიჩქმალულია, ხოლო არსებული სინამდვილე ადამიანის წინაშე ძნელად ასახსნელია: მთელი კოსმოსური ყოფიერება, რომელსაც უკვე დაბადებიდან ხრწნადობის ბეჭედი ადევს, სიკვდილის ბურუსშია ჩაძირული და სრულ უაზრობას წარმოადგენს.

უკვე გამოცდილი ქრისტიანის ცნობიერებისათვის სახარების სიტყვის შინაარსი მისაწვდომი ხდება. ის, რაც უწინ ურთიერთგამომრიცხავად აღიქმებოდა, ადამიანს უწმინდური თვალისგან მარადიულობას ამოფარებულ ღვთაებრივ უნივერსალურ წმინდა საიდუმლოდ წარმოუდგება. ძალიან დიდი სხვაობის გამო, სიტყვით გამოუთქმელია ამ ახალ ხილვებსა და წინარე უწმინდურობას შორის განსხვავების გადმოცემა. ქრისტიანის სული ორ ძირითად ზღვარს აღწევს, ესენია: ჯოჯოხეთი და სასუფეველი, მისთვის ნათელი ხდება, რომ ყველა გონიერი პიროვნული არსების ცხოვრება ამ ორ უკიდურესობას შორის მიმდინარეობს.

მტკივნეული ლტოლვისაგან თავდახსნილი ადამიანი სულის თავისსავე სიღრმეში დამყუდროვდება, თუ ამ მდგომარეობაში მასზე ზეციური დიდება გადმოვა, მისი ლოცვა ელვის სახით მთელ სამყაროს გადასწვდება. ყოველგვარი წარმავალის გავლენისგან განთავისუფლებული სული ადვილად აღიტაცება მოუშლელ სამყაროში, ამის შემდეგაც კი მომაკვდინებელი ტანჯვა, აუხსნელ ნეტარებად გადაიქცევა.

ადამიანური ბუნება ხანგრძლივ უკიდურეს შეგრძნებებს ვერ ეგუება. ზოგიერთი ასეთი შეგრძნება მხოლოდ ცალკეულ პიროვნებებს - ისიც ერთხელ შეიძლება ეწვიოს. მაგრამ ამგვარ გამოცდილებაში და დროის უმოკლეს მომენტში ყოფიერების ისეთი სფეროები იხსნება, რომლის შესახებაც ადამიანებს, იმის გამო, რომ ღმერთის წმინდა ცხოვრების შეგრძნებისათვის მათი გულები დახშული იყო, მანამდე წარმოდგენაც არ ჰქონდათ.

ცოდვაზე გასამარჯვებლად ბრძოლა იმ ადგილების, იმ პირებისა და გარემოებებისაგან განშორებით იწყება, რომლებსაც ჩვენი დაცემა უკავშირდება. ქვეყნიდან გასვლა, უდაბნოში გადაკარგვა, ამ თვალსაზრისით დადებითი საქციელია. იქ, უდაბნოში, ჩვენ მატერიალურად, ფიზიკურად და უშუალოდ საქმით, მრავალი სახის ცოდვა, მაგალითად, ძალადობა, მოტყუება, ცილისწამება, ანგარება, გარყვნილება, თავშეუკავებლობა და სხვა მსგავსის ჩადენა არ შეგვიძლია. რა თქმა უნდა, ეს არ არის საკმარისი. მოფიქრალი ქრისტიანი მასში არსებულ გადაულახავ ვნებებს, რომლებიც მას თუნდაც საწყის ეტაპზე ფიქრის სახით ამარცხებდნენ, როგორც ცოდვისა და სიკვდილის მონობას ისე განიცდის. ამის გარდა არსებობს კიდევ მრავალი ცოდვა, რომელიც იმის მიუხედავად, რომ ხილული სახით არ განგვიხორციელებია, მაინც გვრთგუნავს. ასეთებია, მაგალითად: სიამაყე, პატივმოყვარეობა, დიდების მოყვარეობა, გულღვარძლიანობა და სხვა. ამ გრძნობებთან ბრძოლა სრულ მარტოობაშიც - უდაბნოშიც კი ძალიან ძნელია. ყველაფერზე გამარჯვების საშუალება ის სიმდაბლეა, რაც უცოდველ და მსასოებელ უფალს მიგვამსგავსებს.

უკვდავია უფალი და მასში გამოხსნილებიც უკვდავნი არიან. ქრისტიანული სიწმინდის აზრი იმაშია, რომ ადამიანი მასზე მოქმედი "ცოდვის შჯულისაგან" გამოიხსნება, დაწერილია: "რამეთუ შჯულმან სულისა ცხორებისამან ქრისტე იესუს მიერ განმათავისუფლა მე შჯულისა მისგან ცოდვისა და სიკუდილისა" (რომ. 8: 2). უცოდველობა ადამიანში მოქმედი სულიწმიდის მადლის წარუდინებლობით არის გამოწვეული, ჩვენს სულში ამ მადლის არსებობა იმის მოწმობაა, რომ ჩვენ სიკვდილიდან უხრწნელ ცხოვრებაში ვართ გადასულები. ღვთაებრივი სულის მოქმედება სიყვარულში შეიცნობა, რადგან ღმერთი სიყვარულია და სიყვარულში მყოფი ღმერთშია, ხოლო ღმერთი სიყვარულში მყოფშია, "ღმერთი სიყუარული არს და რომელი ეგოს სიყუარულსა ზედა, ღმერთი მის თანა ჰგიეს და იგი ღმრთისა თანა" (1 იოან. 4: 16), ეს სიყვარული თავისი არსით ჭეშმარიტი უკვდავებაა. ტანჯვის განცდა მას ვერ ამცირებს, ამასთან, ეს სიყვარული თანამგრძნობლობით ხასიათდება. როდესაც სიყვარულს ადამიანი სიკვდილის მიღმა გაჰყავს, ასეთ სიყვარულში მყოფი, მტრებთანაც სიყვარულშია. მას არ აშინებს სხეულის მკვლელი: მისთვის ცოდვილი მკვლელი ჭეშმარიტ ნათელს მოკლებულია და ასეთი - მხოლოდ სიბრალულს იმსახურებს. დაწერილია: "და ნუ გეშინინ მათგან, რომელთა მოსწყუდნენ ხორცნი, ხოლო სულისა ვერ ხელ-ეწიფების მოკლვად. არამედ გეშინოდენ მისა უფროის, რომელი შემძლებელ არს სულისა და ხორცთა წარწყმედად გეჰენიასა შინა" (მათ. 10: 28). ეს ყველაფერი წმინდა მამებმა გვასწავლეს და ჩვენც ამ ცოდნასა და ჭეშმარიტებაში ვცხოვრობთ.

ამქვეყნად დაბადებულებს, ჩვენ ამქვეყნიურობასთან ძლიერი ერთობა გვაკავშირებს. გვიყვარს ეს ქვეყანა; მის საზღვრებში გვიხდება ჩვენი მარადიულობის შენება; მაგრამ ჩვენი გვემაც მასშივე ხდება: აღთქმული სიყვარულისთვის ეს ქვეყანა მუჭისოდენად გვეჩვენება. მიუხედავად ამისა, ჩვენ არ შეგვიძლია ეს ქვეყანა არ გვიყვარდეს, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ჩვენ მისი, ანუ დაცემული სამყაროს გზით უნდა დავდიოდეთ. ჩვენ არ შეგვიძლია ეს ქვეყანა არ გვიყვარდეს, მაგრამ როდესაც ჩვენში ქვეყნის სიყვარული ღმერთის სიყვარულზე მძლავრობას იწყებს, ჩვენში საჭირო ძალები უნდა მოვიძიოთ და აბრაამს მივემსგავსოთ: ხელში დანა და ცეცხლი ავიღოთ და ის რაც ჩვენთვის ყველაზე ძვირფასია, უფლის სიყვარულში გამარჯვებას შევწიროთ: "წარიღო აბრაჰამ შეშაი მსხუერპლისაი და აღჰკიდა ისაკს, ძესა თუისსა. და მოიღო ცეცხლიცა ხელითა თუისითა და დანაკი. და წარვიდეს ორნი-ვე ზოგად" (დაბ. 22: 6).

ამქვეყნად უფლის კურთხევა ყველგან მოქმედებს, სადაც ამ სიკეთეს მადლიერებით ღებულობენ. მაგრამ ჩვენი ცხოვრების საბოლოო მიზანს, ამქვეყნიურობის კურთხეულ ნაწილშიც კი არ წარმოადგენს. ჩვენ აქ, ამა სოფელში, წმინდა წამებით ვეწამებით, რადგან გვიხმობს მამა ზექვეყნიური. ვგრძნობთ, რომ ჩვენი არსების ის ნაწილი, რომელიც მამისკენ მიილტვის, თავადაც ზექვეყნიური ხდება. ვიცით, რომ უფალმა უკვდავი ღმერთების შექმნაში მონაწილეობისათვის მოგვიხმო. ჩვენ თავად ვართ ქმნილებები, მაგრამ უფალი იესო ქრისტე თავისი განკაცებით, თავისი სწავლებითა და საკუთარი მაგალითით, ჩვენგან იმას ქმნის, რაც თავად არის. ერთარს ძეს მიმსგავსებულობა ჩვენში სულიწმიდის დამკვიდრებით აღესრულება. ჩვენ ასე, მაღლის ძეები ვხდებით, დაწერილია: "სული წმიდაი მოვიდეს შენ ზედა, და ძალი მაღლისაი გფარვიდეს შენ; ამისთუისცა შობილსა მას წმიდა ეწოდოს და ძე მაღლის" (ლუკ. 1: 35). და ყველაფერი რასაც განკაცებული უფალი საკუთარი პიროვნების შესახებ ბრძანებს, ჩვენს მიმართ ითქმის: "მიუგო იესუ და ჰრქუა მათ: ამენ, ამენ გეტყუი თქუენ: არა ხელ-ეწიფების ძესა კაცისასა საქმედ თავით თუისით არცა ერთი რაი, უკუეთუ არა იხილოს რაიმე მამისაგან საქმე, რამეთუ რავდენსა-იგი მამაი იქმს, მას ძე ეგრეთვე მსგავსად იქმს. რამეთუ მამასა უყუარს ძე და ყოველსავე უჩუენებს მას, რაოდენსაცა იგი იქმს, და უფროისიცა ამისა უჩუენოს მას საქმე" (იოან. 5: 19-20).

ორსახოვანია ადამიანი: ის ამ ქვეყანაზეც არის და მისი ბუნება ამქვეყნიურობასაც აღეამატება. დაქვეითებულ მიწიერ ფორმებში ის ამქვეყნიური "საგანია", და ამავე დროს, დეტერმინირებულია როგორც "საგანი". როგორც იპოსტასი, იპოსტასური ღმერთის ხატია და თავისი შინაარსით, ყოველგვარ განსაზღვრებას აღემატება. ამის გამო გვაქვს ადამიანებს ორმაგი ცნობიერება: ჩვენ "არაფრისგან" აღებული არარაობა ვართ და ჩვენვე - მაცხოვრის მადლით გამოხნილ სიდიადეს წარმოვადგენთ. ჩვენში თანაცხოვრობს დამოკიდებულობა და თავისუფლება, - ხრწნადობა და უკვდავება, - მონობა და ხელმწიფება. ჩვენს დაცემაში, ჩვენივე დამღუპველი აბერაციის (გადახრის, ერესის) მსხვერპლი ვართ: ვადიდებთ იმას, რაც "საძაგელ არს წინაშე ღმრთისა" (ლუკ. 16: 15); გვძულს ის, რასაც ძვირფასად ღმერთი მიიჩნევს (1 პეტ. 3: 4; ლუკ. 1: 52).

იმისათვის რომ ადამიანი ქრისტიანი იყოს, მას ისეთი გამბედაობა და სიმტკიცე ესაჭიროება, რომლის წინაშეც ყოველგვარი სითამამე გაფერმკრთალდება. "ადამიანმა იესო ქრისტემ" დაამარცხა სოფელი და ჩვენც მისი მარადიული გამარჯვების თანამოზიარებაში გვიწვევს (1 ტიმ. 2: 5; იოან. 16: 33). ამაღლების შემდეგ ის უკვე როგორც ადამიანი დაჯდა "მარჯვენით მამისა". დაწერილია: "ხოლო უფალი შემდგომად სიტყუათა ამათ მათდა მიმართ ამაღლდა ზეცად და დაჯდა მარჯუენით ღმრთისა" (მარკ. 16: 19). იმისათვის, რომ ეს მოწოდება ყოველგვარი მერყეობის გარეშე მივიღოთ, ან მოციქულთა რწმენის უდიდესი ძალა გვესაჭიროება, ან კიდევ ბავშვის უმანკოება. დაწერილია: "რომელმან სძლოს, მივსცე მას დაჯდომაი ჩემ თანა საყდარსა ჩემსა, ვითარცა-იგი მე ვსძლე და დავჯედ მამისა ჩემისა თანა საყდარსა მისსა, რომელსა ჰქონან ყურნი, ისმინენ, რასა ეტყუის სული ეკლესიათა" (გამოცხ. 3: 21-22). და კიდევ: "ყოველი რომელი შობილ იყოს ღმრთისაგან, სძლევს სოფელსა და ესე არს ძლევაი, რომლითა სძლევს სოფელსა სარწმუნოებაი ჩუენი" (1 იოან. 5: 4).

ვინც ცდილობს მისდიოს ქრისტეს, "სადაცა ვიდოდის" (გამოცხ. 14: 4), ის უდავოდ: მცირედან მეტისკენ, სიყვარულის მორჩილი საწყაულიდან აღუვსებელი საწყაულისკენ მიმავალ გზაზე მრავალჯერ განცვიფრდება. ჩვენი გულები მაინც ვერ დაიტევს მაცხოვრის სიდიადეს; ჩვენი გონება მაინც ვერ მისწვდება მის უკიდეგანობას, "რამეთუ არა არიან განზრახვანი ჩემნი, ვითარცა განზრახვანი თქუენნი, არცა ვითარცა გზანი თქუენნი, გზანი ჩუენნი, - იტყუის უფალი" (ეს. 55: 8).