1897 წელს ევროპა ააფორიაქა გერმანიის იმპერატორის, ვილჰელმის შეძახილმა: "ყვითელი საფრთხე!" ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩინეთი სახიფათოა ევროპელთათვის, ამიტომ უნდა დაჩაგრო, დაიმონო და ამით დაიცვა საკუთარი თავი. მაშინდელი უძლიერესი სახელმწიფოს მეთაურის შეძახილს მთელი ევროპა გამოეხმაურა. დაიწყო საშინელი ჩაგვრა და ძარცვა ჩინეთისა. თეთრი კაცების ხელები მათი ყვითელი ძმების სისხლით შეიღება. ჩინელთა უბრალო სისხლმა შეჰღაღადა ყველა ხალხის შემოქმედს, როგორც ერთ დროს აბელის სისხლმა - ღმერთს, ძმისმკვლელი კაენის წინააღმდეგ. და უთხრა ღმერთმა კაენს: "რაი ესე ჰყავ? ხმაი სისხლისა ძმისა შენისა ღაღადებს ჩუენ-და-მო ქუეყანით" (შესაქმე 4:10).
"მოკრივეთა აჯანყება". მაგრამ ჩინელებიც კაცები არიან, ხორცისა და სისხლისგან შემდგარნი. ამასთან, მოუნათლავნიც, მაცხოვრის კეთილი მოძღვრების გარეშე მცხოვრებნი. 1900 წელს ჩინელების ჯგუფი აუჯანყდა "თეთრ ეშმაკებს", როგორც ისინი ევროპელებს ეძახდნენ. აჯანყებულებს მოკრივეებს უწოდებდნენ და ამიტომაც მათ ჯანყს "მოკრივეთა აჯანყება" დაერქვა. მათთვის ევროპელები იყვნენ ბოროტმოქმედნი, მძარცველები და ტირანები და მათ ხოცვას მიჰყვეს ხელი. სძულდათ ყოველივე ევროპული და მათ შორის რწმენა, რომელიც ევროპელმა მოციქულებმა მიუტანეს. თეთრი ადამიანებისადმი სიძულვილი იმავე დროს ქრისტიანებისადმი სიძულვილიც იყო. ამიტომაც აჯანყებულთა რისხვა თავიანთ ქრისტიანებს, ანუ მონათლულ ჩინელებსაც დაატყდათ თავს. ამ სისხლიანი ჯანყისას დაიღუპა ათასამდე მართლმადიდებელი ჩინელი, რომელთაც ქრისტეს მოწამეებად თვლიან (225 კაცი წმინდანადაა შერაცხული). სწორედ ჩინელ ქრისტესმოწამეთა ვნებასა და სიკვდილზე გვსურს მოგითხროთ.
თვითმხილველის მონათხრობი. იმ დროს არსებობდა და ახლაც არსებობს რუსეთის სულიერი მისია პეკინში, ჩინეთის დედაქალაქში. ამ მისიის ხელმძღვანელი გახლდათ არქიმანდრიტი ინოკენტი, შემდგომ მიტროპოლიტი. მან, როგორც თვითმხილველმა, ამგვარად აღწერა ეს სისხლიანი ამბები: "პეკინში მართლმადიდებელ ჩინელთა მოწამეობის მთავარ დღედ 1900 წლის 11 ივნისი იქცა. 10-ში დილიდანვე ქუჩებში ფურცლები გამოაკრეს და უღმერთოებს ქრისტიანთა დარბევას მოუწოდებდნენ. ისინი სიკვდილით ემუქრებოდნენ ყველას, ვინც მათ დამალვას გაბედავდა. 11 ივნისის განთიადისას "მოკრივეები" ანთებული ჩირაღდნებით მთელ პეკინს მოედვნენ და იწყეს ქრისტიანთა სახლებზე თავდასხმები. იჭერდნენ ქრისტიანებს, აწამებდნენ და ქრისტეს უარყოფას აიძულებდნენ. ტანჯვისა და სიკვდილის შიშით ბევრმა უარყო რწმენა და კერპებს თაყვანისცა.
ბევრი არ შეშინდა და გმირულად აღიარა ქრისტეს რწმენა. საშინელი იყო მათი ხვედრი. ზოგს მუცელს უფატრავდნენ, თავებს ჰკვეთდნენ, სახლებში ცოცხლად წვავდნენ. ქრისტიანებზე ნადირობა და ხოცვა-ჟლეტა მომდევნო დღეებშიც გაგრძელდა. სახლების გადაწვის შემდეგ ქრისტიანები ქალაქის გალავნის გარეთ გაიყვანეს, წარმართული ტაძრების წინ ჩაამწკრივეს, დაკითხეს და მერე ცოცხლად დაწვეს".
გმირულად ვნებულნი. თვითმხილველი უღმერთოები თვითონვე ჰყვებოდნენ ჩინელი მართლმადიდებლების გასაოცარი სიმამაცის შესახებ, რომლითაც ისინი სასიკვდილოდ მიდიოდნენ. ესენი იყვნენ:
პავლე ვანი, კატეხიზატორი, რომელიც ბაგეზე ლოცვით მოკვდა წამებისას.
ია ვენი, მისიასთან არსებული სკოლის მასწავლებელი, ორჯერ აწამეს. "მოკრივეებმა" თავდაპირველად მას მახვილით სხეული დაუსერეს, მკვდრად მიიჩნიეს და მიწა მიაყარეს. ის გონს მოვიდა, კვნესა დაიწყო. დარაჯმა ის თავის ოთახში გადაიყვანა, მაგრამ როცა შეიტყვეს, აჩეხეს და მოკლეს. ორივეჯერ ია ვენმა წამება მამაცურად, ღირსეულად დაითმინა და სიხარულით აღიარა ქრისტეს რწმენა ჯალათების წინაშე.
იოანე ძი, რვა წლისა, შვილი მოკლული ჩინელი მღვდლისა. აჯანყებულებმა დაჩეხეს. ყურები მოჰკვეთეს, მკერდი დაუსერეს. როცა ჯალათებმა ჰკითხეს, - თუ გტკივაო, ქრისტეს პატარა გმირმა ღიმილით უპასუხა: - "ქრისტესთვის წამება მტკივნეული არ არის!" მაშინ მას თავი მოჰკვეთეს და ცხედარი დაწვეს.
ცხოვრება მოწამისა ძი ჩუნისა. იგი ბავშობაში მონათლეს, ათი წლისა კატეხიზატორად დაადგინეს. 25 წლისას მღვდლად ხელი დაასხა იაპონიის ეპისკოპოსმა ნიკოლოზმა. რუსები მას მიტროფანეს ეძახდნენ. ძი ჩუნი ადრე დაობლდა და ბებიამ, ეკატერინემ გაზარდა. დედამისი მარინა, ერთ-ერთ ქალთა სკოლაში ასწავლიდა. მისიის მაშინდელმა ხელმძღვანელმა არქიმანდრიტმა პალადიმ განსაკუთრებული ყურადღება მიაქცია ახალგაზრდა ძი ჩუნს და სახელგანთქმულ მასწავლებელს, ლუნ იუანის მიაბარა, რათა სამღვდელოდ მოემზადებინა.
ძი ჩუნი თავმდაბალი კაცი იყო, ყურადღებიანი, ფაქიზი, თანამგრძნობი და მშვიდობისმოყვარე. მღვდლად კურთხევას ვერ ბედავდა. ამბობდა: "მშიშარა და უნიჭო ვარ, ასეთი ხარისხის მიღებაზე როგორ გავკადნიერდებიო".
მაგრამ მისიის ხელმძღვანელმა და თავისმა მასწავლებელმა ურჩიეს და მორჩილების გამო დათანხმდა, თუმცა გრძნობდა, როგორც მღვდელს, მძიმე და მოწამებრივი ხვედრი ელოდა. მღვდელი, ძი ჩუნი მთავარი თანაშემწე იყო არქიმანდრიტ ფლავიანესი საღვთისმსახურო და სასულიერო წიგნების ჩინურ ენაზე გადათარგმნის საქმეში. იგი 15 წელი ემსახურა ღმერთსა და თავის ხალხს. ამასთან მრავალ განსაცდელს დაითმენდა. 1900 წლის 1-ელ ივნისს აჯანყებულებმა გადაწვეს რუსული მისიის შენობაც. ხანძარს გამოქცეულმა ქრისტიანებმა თავი მამა ძი ჩუნის სახლს შეაფარეს. მათ შორის ისეთნიც იყვნენ, ვისაც ეს ღვთის კაცი არ უყვარდა, მაგრამ შემწყნარებელმა მღვდელმა მიიღო ისინი. როცა დაინახა, ზოგიერთი შეშინდა და შეირყა, ძი ჩუნმა ისინი ღვთის სახელით გაამხნევა და გააძლიერა. ყოველდღიურად მიდიოდა ნახევრად დამწვარ ტაძარში და ლოცულობდა.
10 ივნისს, დაახლობით 10 საათზე "მოკრივეებმა" ალყაში მოაქციეს ძი ჩუნის სახლი. იქ ამ დროს 70 ქრისტიანი იყო. ზოგიერთმა გაქცევა მოახერხა, ხოლო ვინც სუსტი იყო, ქალებთან და ბავშვებთან დარჩა. არსად წასულა მამა ძი ჩუნიც, არც დამალვა უფიქრია. იჯდა ეზოში და "მოკრივეებს" ელოდა. ამ უღმერთოებმა კი იცოდნენ, რომ იგი მღვდელი იყო და განსაკუთრებით ბრაზობდნენ მასზე. მისცვივდნენ გაშიშვლებული მახვილებით და მკერდი განუგმირეს. სასიკვდილოდ დაჭრილი მღვდელი დაეცა და ჩააბარა სული უფალს. მერე უღმერთოები სახლში შეცვივდნენ და ამოხოცეს იქ დამალული ქრისტიანები.
1903 წელს ჩინეთის იმპერიაში სიმშვიდემ დაისადგურა. პეკინში წმინდა მოწამეების სახელზე ტაძარი ააგეს და მღვდელ ძი ჩუნის ნეშტი, სხვა მოწამეებთან ერთად, საკურთხევლის ქვეშ დაკრძალეს. იმ ადგილას, სადაც ძი ჩუნი დაიღუპა, დიდი ჯვარი აღიმართა. ყოველ 10 ივნისს (ახ. სტ.), ღვთისმსახურების მერე ამ ჯვრის წინ ლიტანია აღესრულება. ასე დიდებულად დაასრულა მიწიერი ცხოვრება ქრისტეს უდრეკმა მეომარმა და გადასახლდა სასუფეველში. იქიდან, ვითარცა მფარველი ანგელოზი, ამხნევებდა თავის მოწამე თანამოძმეებს.
ერთი ოჯახის მოწამეობის ამბავი. მღვდელ ძი ჩუნს ჰყავდა ცოლი ტატიანა, ლის გვარიდან, და სამი ვაჟი: ესაია, სერგი და იოანე. ესაიას ჰყავდა ცოლი მარიამი. ყველა ისინი ეწამნენ ქრისტესთვის, ცოცხალი გადარჩა მხოლოდ სერგი, რომელიც შემდგომ დეკანოზი გახდა.
ტატიანა 44 წლისა იყო. იმ საშინელ 10 ივნისის ღამეს ის რაღაცნაირად გადარჩა, მაგრამ მეორე დღეს შეიპყრეს 19 ჩინელ ქრისტიანთან ერთად. ისინი მიიყვანეს ქალაქგარეთ, "მოკრივეთა" ბანაკში, რომელსაც სიაო ინ ფანს ეძახდნენ. აქ ტატიანასა და სხვებს თავები მოჰკვეთეს. მერე იმ ადგილას ღარიბთა თავშესაფარი დაარსდა.
ესაია 23 წლის იყო. ის არტილერიაში მსახურობდა. "მოკრივეებმა" იცოდნენ მისი ქრისტიანობის ამბავი, 7 ივნისს შეიპყრეს და თავი მოჰკვეთეს პინ-ცე-მინის კარებთან.
იოანე სულ 8 წლისა იყო. მღვდელი ძი ჩუნის მკვლელობის დღეს პატარა იოანეც შეიპყრეს. დაუსერეს ბეჭები, მოჰკვეთეს ფეხის თითები, მოსჭრეს ყური და ცხვირი. მარიამმა იგი სიკვდილს გადაარჩინა - ტუალეტში დამალა. მეორე დღეს შიშველი ბიჭი იხილეს კართან მჯდარი. ჰკითხეს, - არ გტკივაო. ბიჭმა თავი გაიქნია - ქრისტეს ძალამ დაუყუჩა ტკივილი. ქუჩის ბავშვები დასცინოდნენ - ერ-მაო-ძაო, რაც ეშმაკის მსახურს ნიშნავს. მათ დაცინვას პატარა იოანე პასუხობდა: "მე მწამს ჭეშმარიტი ღმერთი და სულაც არ ვარ ერმაოძა". პატარამ წყალი ითხოვა. არ დაალევინეს. პროტასი ჩანი და იროდიონ სიუ მაშინ ჯერ კიდევ მოუნათლავნი იყვნენ. ახსოვთ ზურგდასერილი, ფეხის თითებდასხეპილი იოანე. ის ტკივილს ვერ გრძნობდა. როცა "მოკრივეებმა" კვლავ შეიპყრეს, ის მშვიდად, უშიშრად გაჰყვა მათ. ვიღაც მოხუცს შეებრალა პატარა, - ბავშვმა რა დააშავა, მისი მშობლები არიან დამნაშავენი, რომ იგი ეშმაკის მსახური გახადესო. სხვები კი დასცინოდნენ. იოანე მათ არ უსმენდა.
მარიამი, ესაიას ცოლი და მღვდელ ძი ჩუნის რძალი, 19 წლისა იყო. დარბევამდე ორი დღით ადრე მამამთილის სახლში მოვიდა, რათა მათთან ერთად მომკვდარიყო. როცა 10 ივნისს "მოკრივეებმა" ალყა შემოარტყეს მღვდლის სახლს, მარიამი ყველაფერს აკეთებდა სხვების გადასარჩენად. ხალხი გარეთ გაჰყავდა და გალავანზე გადაცოცებაში ეხმარებოდა. როცა "მოკრივეებმა" და ჯარისკაცებმა კარები შემოამტვრიეს და ეზოში შემოცვივდნენ, მარიამი თამამად წინ აღუდგა და ამხილა ისინი ამდენი უდანაშაულო ხალხის დახოცვის გამო. თავდამსხმელები გაქვავდნენ და მარიამი აღარ მოკლეს, თუმცა ხელი დაუსერეს და ფეხი მოაჭრეს. მაზლმა სერგიმ სამჯერ სცადა მისი დარწმუნება, გაქცეულიყო და თავი გადაერჩინა, მაგრამ მარიამმა მხნედ უპასუხა: - მე აქ დავიბადე, ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესიასთან და აქვე მინდა მოვკვდეო და დარჩა. მალე ნეტარი მარიამიც მოკლეს.
ალბაზინელები. ქრისტეს მოწამეთა შორის ალბაზინელებიც იყვნენ. ისინი შთამომავლები გახლდნენ იმ სახელგანთქმული ალბაზინელებისა, რომელთაც ჯერ კიდევ 1685 წელს პეკინში ქრისტეს სარწმუნოება შემოიტანეს. ყველას არ შეუძლია მოწამეობა, ეს უდიდესი ჯილდოა და მხოლოდ იმათ მიეცემათ, რომელთაც განსაკუთრებულად უყვართ ცოცხალი უფალი. ალბაზინელთა დიდი სიყვარულისა და ერთგულების გამო უფალმა მათი შთამომავლობა მოწამეობის გვირგვინებით დააჯილდოვა. ალბაზინელები მონგოლთა ერთ-ერთი ტომია, რომელიც რუსეთის ციმბირის სამხრეთით ცხოვრობს. მათ ჯერ კიდევ XVII საუკუნეში მიიღეს მართლმადიდებელი სარწმუნოება.
კუი ლინგი, ჰაი ციჰუანი, მისი ძმა ვიტო და ანა ჟუი, მრავალ სხვა ალბაზინელთან ერთად, მხნედ შეეგებნენ სიკვდილს. უღმერთოებმა ისინი ჯერ აწამეს და მერე დახოცეს. ეს საკვირველი მოწამენი მუხლებზე დამხობილნი ევედრებოდნენ ღმერთს, შეენდო მათი ჯალათებისთვის.
წმინდა მღვდელმთავარ
ნიკოლოზის (ველიამიროვიჩი) მიხედვით
