იმპერატორ დიოკლეტიანეს მიერ ქრისტიანების დევნისას თებაიდაში მმართველად დანიშნეს არიანე (იგი შემდგომი ქრისტესკენ მოიქცა და მოწამის გვირგვინის ღირსი შეიქმნა. მისი ხსენება ძვ. სტ. 14 დეკემბერსაა). სხვა ქრისტიანებთან ერთად მასთან საწამებლად მიიყვანეს ახალგაზრდა ეკლესიის წიგნისმკითხველი ტიმოთეც. იგი ოცი დღის დაქორწინებული იყო ქალწულ მავრაზე.

- ვინ ხარ და რა თანამდებობა გიკავია? - ჰკითხა მთავარმა.

- ქრისტიანი ვარ და ღვთის ეკლესიის წიგნისმკითხველი, - უპასუხა ტიმოთემ.

- ნუთუ არ შეგიტყვია მეფის ბრძანება, რომ სიკვდილს მიეცეს ყველა, ვინც ჩვენს ღმერთებს მსხვერპლს არ შესწირავს?

- მე მთელი გულით მწამს და მივეკუთვნები ჩემს უფალს, იესო ქრისტეს, ამიტომაც არ შემიძლია მსხვერპლი თქვენს ღმერთებს შევწირო.

- განა ვერ ხედავ, შენს წინ დაწყობილ საწამებელ იარაღს? - ჰკითხა მთავარმა.

- შენ ვერ ხედავ ღვთის ანგელოზებს, რომლებიც მე განმაძლიერებენ.

- შენი წიგნები მომეცი, რომ მათში ჩადებული ჯადოსნური ძალის არსი შევიტყო, - უთხრა არიანემ.

- განა ვინმე გაიმეტებს შვილებს სასიკვდილოდ? ჩემი წიგნები - ჩემი შვილებია, და როცა მათ ვკითხულობ, წინ უფლის ანგელოზები მიდგებიან, - მიუგო ტიმოთემ.

მთავარი გაბრაზდა, მსახურებს გავარვარებული შამფურები მოატანინა და წმინდა ტიმოთეს ყურებში გაუყარა. მას ორივე თვალი გადმოსცვივდა.

- ღმერთებისთვის მსხვერპლის შეწირვა არ გინდოდა და აი, თვალისჩინი დაკარგე, - უთხრა არიანემ.

- ჩემი ხორციელნი თვალნი ბევრ უღირს რამეს ხედავდნენ და ახლა ევნენ; ჩემი შინაგანი თვალნი კი განანათლებენ ჩემს თვალებს, - მიუგო ტიმოთემ.

მთავრის ბრძანებით, ტიმოთეს ხელები უკან შეუკრეს, პირში ხის ნატეხი ჩაუდეს, ფეხებით ჩამოკიდეს და მეტი ტანჯვისთვის კისერზე ქვა ჩამოჰკიდეს.

წმინდა ტიმოთეს ტანჯვა იმდენად საშინელი იყო, რომ თვით ჯალათებს შეეწყალათ და სთხოვეს მთავარს, ასეთი მკაცრი არ ყოფილიყო.

არიანემ ტიმოთეს ცოლის მოყვანაც ბრძანა. როცა წმინდა მავრა წარადგინეს მთავრის წინაშე, მას "შეებრალა" ის და უთხრა: - თანავუგრძნობ შენს უბედურებას, რომ ასეთი ახალგაზრდა უნდა დაქვრივდე. გიბრძანებ: ჩაიცვი საუკეთესო ტანსაცმელი, დაივარცხნე თმა, იცხე ნელსაცხებელი, მიდი შენს ქმართან და დაითანხმე, ღმერთებს მსხვერპლი შესწიროს, რათა მართლა არ დაქვრივდე. თუ დაითანხმებ, ოქრო-ვერცხლით აგავსებო.

მავრა ისე მოიქცა, როგორც არიანემ უბრძანა, განმშვენებული მივიდა ქმართან. წმინდა ტიმოთემ მისგან მომდინარე კეთილსურნელება რომ იგრძნო, მამას, ხუცეს პიკოლნოს შესძახა, რომელიც იქვე იდგა და შვილის ტანჯვას უცქერდა: - მიქენი კეთილი საქმე, რაიმე სამოსი მომაფარე სახეზე, რათა არ ვიყნოსო ვნების აღმძვრელი სულის გამხრწნელი სურნელი, რომელიც მავრას სამოსიდან მოდის. ეს სურნელი წარმწყმედელია სულისა და საძაგელია მართალთა და წმინდა ადამიანებისთვისო.

შეწუხდა მავრა: - ჩემო საყვარელო ტიმოთე! ასე რატომ მამცირებ, რით გაწყენინე, ჩვენ ხომ სულ ოცი დღეა, შევუღლდით და წესიერად არც კი მიცნობ. მე შორს ვარ იმ მანკიერებისგან, რასაც მწამებ. შენი ტანჯვის შემყურე მწარედ ვტირი და მეც გული მეტანჯება. თუ ვალის გამო გტანჯავენ, ყველაფერს გავყიდი შენს დასახსნელადო.

წმინდა ტიმოთემ უთხრა: "დაო ჩემო მავრა! ჩემი სულიერი თვალებით დაგინახე, როცა შინიდან გამოდიოდი. მოვიდა შენთან ეშმაკი და შენს გულს ამსოფლიური ნუგეშისცემის გასაღები მოარგო. დაუტევე ამსოფლიური ამაოება, და გამომყევი ამ დიდებულ ღვაწლში, რათა ღმერთმა მადლმოსილ გვირგვინთა ღირსი გაგვხადოს თავის სამეფოში".

- როცა შენსკენ მოვდიოდი, - უთხრა მას მავრამ, - მართლაც ავსებული მქონდა გული მიწიერი სურვილებით, მაგრამ შენი საუბრის მერე ღვთის მადლი მომეფინა. იცოდე, ჩემო საყვარელო ძმაო, რომ მეც იგივე მსურს, რაც შენ.

- თუ ჭეშმარიტებას ამბობ, მაშინ წადი მთავართან და ამხილე, - უთხრა ტიმოთემ.

- მეშინია საწამებელ იარაღთა სიმრავლის, ვაითუ ვერ დავითმინო ტანჯვა, მე ხომ ძალზე ახალგაზრდა, ჩვიდმეტი წლისა ვარ.

- გწამდეს ღმერთისა, ჩვენი უფლის იესო ქრისტესი და ეს სატანჯველნი ნელსაცხებლად მოგეჩვენება, იმ ცვარად მოგეჩვენება, რომელიც განგიგრილებს ძვლებს და შეგიმსუბუქებს ტანჯვას, - უთხრა ტიმოთემ.

მერე კი წმინდა მოწამემ ღმერთს მავრას სულიერი გაძლიერება შესთხოვა - "უფალო, ქენი ისე, რომ არც მიწაზე გავეყაროთ ერთმანეთს და არც ზეცაშიო". მერე მავრა მთავართან გაუშვა.

- ჰოი, საცოდავო არიანე! - მიმართა მავრამ მთავარს, - ოქრო-ვერცხლს ჩემი სულის წარსაწყმედად დამპირდი. შენ მხოლოდ კაცთა დაღუპვა გსურს, მაგრამ მე ვეღარაფრით მაცდუნებ, რამეთუ შეჭურვილვარ ჩემი უფლის, იესო ქრისტეს რწმენით.

არიანე მრჩევლებს მიუბრუნდა, - ხომ გითხარით, ტიმოთე მოგვია-მეთქი. აგერ თავისი ცოლიც მაოჯადოვაო. მერე მავრას მიმართა, - კიდევ დაფიქრდი: თუ ქვრივობა გაგიჭირდება, ჩემს საუკეთესო ასმეთაურს შეგრთავ, რომელიც მაგ შენს პირველ ქმარზე კეთილშობილი იქნებაო.

წმინდა მავრამ მტიცედ უთხრა: - მე უარი ვთქვი ამსოფლიურ ამაოებაზე. ამიტომაც არც შენი ასმეთაური მჭირდება. ჭეშმარიტად გეუბნები. მე დავეწინდე ჩემს ზეციურ სასიძოს, იესო ქრისტეს, ძეს ღვთისას. მისი მჯერა და არ მეშინია შენი უსამართლო სამსჯავროსი.

არიანემ ბრძანა, თმა დააცალეთო. წმინდა მავრას ღერა-ღერა ამოგლიჯეს თმა.

მთლიანად დააგლიჯეთ თმა, - უბრძანა ჯალათს მთავარმა და მავრას მიუბრუნდა, - თუ მსხვერპლს არ შესწირავ ღმერთებს, უარესი სატანჯველი მოგელისო.

წმინდა მავრამ უპასუხა:

- ახლა კი ვხვდები, მთავარო, რომ თვით ქრისტე მიმიღებს თავისთან და შემინდობს უმეცრებით ჩადენილ ცოდვებს, რადგანაც დავყევი შენს ბოროტ რჩევას და თმა განვიმშვენე. ამ თმის ამოგლეჯით აღმეხოცება ეს ცოდვა.

მთავარი განრისხდა და ბრძანა, მავრას ხელებზე თითები დააჭერითო. წმინდანმა უთხრა: კარგს მიშვრები, რამეთუ წამართმევ თითებს, რომლითაც სხეულზე ამაო სამკაულებს ვიკეთებდი. თითთა მოკვეთით კი ეს ცოდვაც მომეკვეთებაო.

რძლის სიმტკიცით გაოცებულმა ხუცესმა მიმართა, - შვილო მავრა, როგორ შეძელი გაძლება ტკივილებისაო. "ისე, როგორც შენ უცქერი ვენახის სხვლას, როცა ზედმეტ რტოებს აცლიან ნარგავს, ასე ვუცქერდი ჩემი თითების წაკვეთას, რადგან ტკივილს ვერ ვგრძნობდი", - უპასუხა რძალმა.

არიანემ მდუღარეწყლიან ქვაბში ჩააგდო წმინდა მავრა. ის წყალში უვნებელი იდგა და მთავარს ეუბნებოდა: "კვლავ გმადლობ, რომ ჩემი ცოდვათაგან განწმენდა ინებე. ეს სატანჯველი მე უხრწნელ გვირგვინს მიწნავს. მაგრამ ძალზე გიჩქარია ჩემი წყალში ჩაგდება, რომელიც ძალზე ცივია და ვერანაირ ტკივილს ვერ ვგრძნობო".

განრისხდა მთავარი, ჯარისკაცებმა ხომ არ მომატყუესო. მივიდა ქვაბთან და წმინდა მავრას უბრძანა, მუჭით წყალი ჩამისხი ხელებშიო.

წმინდანი ასეც მოიქცა. მთავარი ტკივილისაგან დაიკლაკნა. ხელი დაეწვა და ტყავი წასძვრა: "კურთხეულია მავრას ღმერთი და არ არის სხვა ღმერთი მის გარეშე, რამეთუ მის მიერ განდიდდა ახლა მავრაო", - თქვა არიანემ და მავრას ქვაბიდან ამოყვანა ბრძანა. მაგრამ მაშინვე შევიდა მის გულში ეშმაკი და წმინდა გოგონას ისევ მსხვერპლის შეწირვა უბრძანა. "თუ არადა, მაგ პირს, რომელსაც ღმერთების განდიდება არ უნდა, ნაკვერჩხლებით აგივსებო".

გაუხარდა წმინდა მავრას, - ამით ხომ განიწმინდება ჩემი ბაგეები, წმინდა ესაია წინასწარმეტყველის მსგავსად. ესეც არ არის საკმარისი. მთელ ჩემს სხეულს შემოუწყვე ნაკვერჩხლები და დაწვი, რათა ქრისტეს საკმევლად ვიქცე და კეთილსურნელება აღიწიოს ზეცამდეო.

მთავარმა გამდნარი ფისით სავსე ლამპრის მოტანა ბრძანა. შეძრწუნებულმა ხალხმა სთხოვა: - შეწყვიტე, მთავარო, რამეთუ განგვაცვიფრა მისმა მოთმინებამო.

წმინდა მავრამ მათ მიმართა: "დაე, ყველამ თავის მოვალეობაზე იზრუნოს, ჩემთვის ნურვინ გაირჯება, რამეთუ მყავს ჩემი შემწე და მცველი - ღმერთი, რომლის იმედიც მაქვსო და მთავარს მიუბრუნდა, - გგონია, ამ პატარა ლამპრით შემაშინებ? განა მაგაზე დიდი არ იყო ქვაბი, რომელშიც ჩამაგდე? ეგ ცხელი ფისი დილის ნამად ეპკურება ჩემს სხეულსო.

წმინდანის სიტყვებით ძლეულმა მთავარმა წმინდა ტიმოთესა და წმინდა მავრას ჯვარცმა ბრძანა, ოღონდ ისე, რომ მათ ერთმანეთის ტანჯვისთვის ეცქირათ.

საწამებლად მიმავალი მავრას შეჩერება დედამ სცადა, მაგრამ ვერ შეძლო.

ცხრა დღე და ღამე დაჰყო ცოლ-ქმარმა ჯვარზე. ისინი ერთმანეთს განამხნევებდნენ, წმინდა ტიმოთე დილიდან საღამომდე დამოძღვრიდა ცოლს, საღამოდან გათენებამდე კი წმინდა მავრა ანუგეშებდა ქმარს. ეუბნებოდა, - არ დავიძინოთ, რათა უფალმა ჩვენმა მღვიძარენი გვიხილოსო. თანაც აფრთხილებდა, ეშმაკი ჩასაფრებულია ჯვართან და მზად არის შეურაცხგვყოსო.

წმინდა მავრამ ქმარს თავისი ხილვა მოუყვა: "გამომეცხადა ვინმე კაცი, მითხრა: "უფლის ანგელოზი ვარ და ეს რძითა და თაფლით სავსე თასი შესვი, რომ ტკივილი შეგიმსუბუქდესო". ვკითხე, - ვინ აღგძრა ჩემს დასახმარებლად-მეთქი. როცა ვლოცულობდი, შევამჩნიე, ის დასავლეთით იყურებოდა და მივხვდი, სატანა იყო, ჩემთან საცდუნებლად მოსული. მერე მეორე კაცი ვიხილე, რომელმაც რძის და თაფლის მდინარესთან მიმიყვანა და მითხრა, შესვიო. ვუთხარი: არც წყალს და არც სხვა მიწიერ სასმელს არ შევსვამ, ვიდრე ქრისტესთვის სიკვდილის სასმისს არ ვიხმევ-მეთქი. ის კაციც გაქრა და მდინარეც. ვნახე ასევე კაცი. სახე მზესავით უბრწყინავდა. ზეცაში ამიყვანა, მანახა ტახტი, რომელზეც თეთრი სამოსი იყო გადაფენილი და ზედ გვირგვინი იდო. შენთვის არის გამზადებულიო, - მითხრა. უფრო ზევით ამიყვანა და სხვა ტახტზე ასევე კოხტად დადებული თეთრი სამოსი და გვირგვინი დამანახა, - ეს კიდევ შენი ქმრისა არისო. ვკითხე, ეს ტახტები გვერდიგვერდ რატომ არა დგას-მეთქი. დიდი განსხვავებაა შენსა და შენს ქმარს შორის. განა მისი შეგონების შემდეგ არ შეუდეგ მოწამეობის ღვაწლს? მისი მიზეზით დაიწნა შენთვის გვირგვინი. ახლა კი დაბრუნდი შენს სხეულში, ხვალ დილით, ექვს საათზე, უფლის ანგელოზები მოვლენ თქვენს წასაყვანად, მაგრამ იფხიზლეთ, რომ ეშმაკმა კვლავ არ გამოგცადოთო".

მართლაც, მეორე დღეს, დილით მოვიდნენ უფლის ანგელოზები მოწამეთა სულების ზეცად აღსაყვანად. წმინდა მავრამ მიმართა იქ შეკრებილთ: "ძმანო და დანო! გაიხსენეთ, რომ ჩვენც ვცხოვრობდით ერისკაცულად, როცა კაცთა შორის ვიყავით. მერე კი უფლის მიერ ვცხოვრობდით, ვითარცა მონანი ღვთისა. და აი, უკვე მალე მივირქვამთ უხრწნელ გვირგვინებს ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს ხელთაგან. ასევე მოიქეცით თქვენც, იმის აღსრულებისას, რასაც ადამიანური ბუნება მოითხოვს, ეცადეთ, აღასრულოთ ისიც, რაც სათნო არის ღვთისთვის. მიიღებთ ცოდვათა მიტევებას და უხრწნელ გვირგვინებს მეუფისა და ღვთისა ჩვენისაგან!"

როცა წმინდა მავრამ დაამთავრა სათქმელი, წმინდა ცოლ-ქმარმა სულნი თვისნი ჩააბარა უფალს. მათი მარტვილობა დაახლოებით 286 წელს აღესრულა. წმინდა ეკლესიამ წმინდა ტიმოთესა და წმინდა მავრას ხსენების დღედ 3 მაისი (ახ. სტ. 16 მაისი) დააწესა. შეგვეწიოს მათი წმინდა ლოცვა.