წმინდა მოწამე რომანი პალესტინელი იყო და კესარიის ეკლესიის დიაკვანი გახლდათ. როცა IV საუკუნის დასაწყისში წარმართებმა ქრისტიანების დევნა დაიწყეს, ანტიოქიელ მორწმუნეებს ღვთის სარწმუნოებაში განამტკიცებდა დიაკვანი რომანიც.
ეპარქმა ასკლიპიადემ გადაწყვიტა, ანტიოქიაში ქრისტიანული ტაძარი დაენგრია. აღელდა ხალხი, მათ წმინდა რომანი განამხნევებდა:

- ძმებო, დაგვიდგა ჟამი ღვთის საკურთხევლის დაცვისა. მტერს უნდა, რწმენა წაგვართვას. დავდგეთ ტაძრის ზღურბლთან და ჩვენი სისხლის ფასად არ დავანებოთ ტაძრის დანგრევა. როგორც არ უნდა დამთავრდეს ეს შეტაკება, ქრისტიანები მაინც გამარჯვებულები დავრჩებით. და თუ წმინდა საკურთხევლის წინ დავეცემით, მაშინ ცათა შინა მოზეიმე ეკლესიაში აღვავლენთ გამარჯვების სიმღერასო.

ხალხი გამხნევდებოდა, მაგრამ მაგალითის ჩვენება იყო მისთვის საჭირო. წარმართების რომელიღაც დღესასწაულზე ბომონებთან უამრავი ადამიანი შეიკრიბა. წმინდა მოწამე საღმრთო შურით აივსო და კერპთაყვანისცემაში ამხილა შეკრებილნი. წარმართულ ტაძარში შემავალი ასკლიპიადეც კი გააჩერა და უთხრა:

- ეპარქო, ცდები, კერპების თაყვანისსაცემად რომ მიდიხარ. კერპი ღმერთი არ არის. ჭეშმარიტი ღმერთი ერთია - იესო ქრისტეო.

ეპარქმა მაშინვე შეაპყრობინა წმინდა რომანი. მას ჯერ სცემეს, მერე რკინის მარწუხებით ხორცი დააგლიჯეს. მაგრამ წმინდა მოწამე ურყევად იდგა და ეპარქის უგუნურებას ამხილებდა.

რომანის წამებისას უამრავ ხალხში იდგა ქრისტიანი ყრმა ბარული, რომელიც თანაუგრძნობდა დიაკვანს. თვალი მოჰკრა მას რომანმა და ეპარქს უთხრა: - აი, ის ყრმა შენზე, მოხუცებულზე გონიერია. თუმცა მცირე ასაკისაა, იცის, ჭეშმარიტი ღმერთი ვინ არის, შენ კი არ იცნობო.

ეპარქმა ყრმა მოიხმო და ჰკითხა: - რომელ ღმერთს ეთაყვანებიო.

- ვეთაყვანები იესუ ქრისტეს, - უპასუხა ბიჭმა.

- განა უკეთესი არ არის, ბევრ ღმერთს სცე თაყვანი, ვიდრე ერთს? - ჰკითხა ეპარქმა.

- სჯობს ერთ ღმერთს, იესუ ქრისტეს სცე თაყვანი, - მიუგო მან.

- ქრისტე სხვა ღმერთებს რითი სჯობს? - ჩაეძია ასკლიპიადე.

- იმით, რომ ის ჭეშმარიტი ღმერთია და ჩვენ, ყველა შეგვქმნა. თქვენი ღმერთები ეშმაკები არიან და არც არავინ შეუქმნიათ, - თამამად მიუგო ბიჭმა. კიდევ ბევრი ისეთი რამ თქვა ბარულმა, თითქოს ყრმა კი არა, ღვთისმეტყველი ყოფილიყო. სულიწმინდა ყრმის ბაგეებით ღმერთს ადიდებდა. მისი სიტყვებით შეიმუსრებოდა ეპარქისა და კერპთაყვანისმცემელთა სარწმუნოება.

ჯერ განაცვიფრა ეპარქი ყრმის ნათქვამმა, მერე შერცხვენილმა ბიჭის გამათრახება ბრძანა. უწყალოდ სცემეს პატარას, ღონემიხდილმა წყალი მოითხოვა. იქვე იდგა დედამისიც, რომელმაც ურჩია შვილს, დაეთმინა ტკივილი და წყალი არ დაელია. ეპარქმა ბარულისთვის თავის მოკვეთა ბრძანა. ღონემიხდილი ბავშვი დედამ ხელში აიყვანა და თავის კვეთის ადგილისკენ წავიდა. გზად ეფერებოდა, კოცნიდა, განამხნევებდა, რომ გაშიშვლებული ხმლის არ შეშინებოდა: ჩემო ბიჭო, სიკვდილი საშიში არ არის, არ მოკვდები, არამედ საუკუნოდ იცოცხლებ! არ შეგეშინდეს, ჩემო ყვავილო, რადგან მაშინვე ღვთის ბაღში დაინერგები! არ შეგეშინდეს მახვილის, რადგან სიკვდილისთანავე ქრისტესთან მიხვალ და მის დიდებას იხილავ. ის სიყვარულით მიგიღებს. მასთან ერთად იცხოვრებ, იქნები გამოუთქმელ სიხარულში და უფლის ანგელოზებთან ერთად ინეტარებო.

ყრმას თავი მოჰკვეთეს. დედამისმა მოაგროვა ჭურჭელში შვილის ქრისტესთვის დაღვრილი სისხლი, ხოლო წმინდა სხეული მიწას მიაბარა. წმინდა რომანი კი კოცონზე დასაწველად გაიყვანეს. შეკოჭილ დიაკვანს გარშემო ხის ტოტები შემოუწყვეს. მსახურები მსაჯულის საბოლოო განაჩენს ელოდნენ და ცეცხლის ანთებას არ ჩქარობდნენ. წმინდა რომანმა კი ამ შეშის გროვიდან ხმამაღლა წამოიძახა: - სად არის ცეცხლი, რატომ არ ანთებთ? ააგიზგიზეთ, რომ ცეცხლის ალმა მთლიანად მომიცვასო.

როცა ცეცხლი აანთეს, უეცრად მოჰბერა ქარმა, ძლიერი წვიმა წამოვიდა და ცეცხლი ჩააქრო. წმინდა რომანი უვნებელი გადარჩა. ის ღმერთს ადიდებდა, ხოლო წარმართთა უძლურ ღმერთებს შეაჩვენებდა. ამან უფრო გაამწარა ასკლიპიადე და ბრძანა, წმინდა რომანისთვის ენა მოეკვეთათ. მოწამემ ენა თვითონვე მისცა მოსაკვეთად, მაგრამ უიმისოდაც ნათლად, მკაფიოდ ადიდებდა ღმერთს. წმინდა მოწამე საპყრობილეში ჩააგდეს. როცა იმპერატორმა მაქსიმიანემ შეიტყო, საპყრობილეში ვინმე ქრისტიანი უენოდაც ადიდებს ქრისტესო, მისი დახრჩობა ბრძანა. მხედრები შევიდნენ საპყრობილეში, წმინდა რომანს თოკი მოაბეს კისერზე და მოაშთვეს.

ასე დაამთავრა სიცოცხლე წმინდა რომანმა და ახლა წმინდა ყრმა ბარულთან ერთად ადიდებს ყოვლადწმინდა სამებას. მართლმადიდებელი ეკლესია მათი მოწამეობის ამბავს 18 ნოემბერს (ახ. სტ. - 1 დეკემბერს) მოიხსენებს.