თუ გსურთ, თქვენი გვარის შესახებ ინფორმაცია იხილოთ ჟურნალის ფურცლებზე, მოგვწერეთ. წერილის გამოგზავნა შეგიძლიათ "კვირის პალიტრისა" და "სიტყვა და საქმის" საფოსტო ყუთების მეშვეობით.

მომდევნო ნომრებისთვის გვარების შერჩევა თქვენი თხოვნის გათვალისწინებით მოხდება (ანბანურ თანმიმდევრობას ყურადღება არ მიექცევა).

"შენგელაია" - ეპონიმური ტიპის გვარსახელია, მის ფუძეში ფიქსირებულია წინაპრის საკუთარი სახელი, ეპონიმი - "შენგელი".

"შენგელ"-ი, მამაკაცის ქართული, არაქრისტიანული, საკუთარი სახელია. ქართულ ანთროპონიმიკაში "შენგელ"-ფუზიანი დერივატული გვარსახელებია: შენგელი, შენგელიძე, შენგელაია და შენგელია. საუბარია მხოლოდ გვარსახელთა ფუძეების მსგავსებაზე და არა გვარმოდენილობათა შორის სისხლით ნათესაობაზე.

დაბოლოვების მიხედვით "შენგელია" - კოლხური ფორმის გვარსახელია. გვარმოდენილობითაც შენგელიები კოლხები ანუ ეხლანდელი ნომინაციით მეგრელები არიან.

შენგელიათა განსახლების და თავმოყრის არეალების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, მათი გვარმოდენილობის ბუდე-პირველსაცხოვრისი, ზემო სამეგრელოში, ხობისწყლის ხეობაში უნდა ვივარაუდოთ. ამ მხარეში, სოფლებში: ჭოღაში, ხაბუმეში და სხვა. დღესაც მრავლად ცხოვრობენ შენგელიათა გვარის წარმომადგენლები, ამასვე ადასტრუებს სოფელ ჭოღაში მიკროტოპონიმ "ლეშენგელიეს" არსებობა.

სოციალური წარმომავლობით შენგელიები გლეხთა კატეგორიას ეკუთვნოდნენ.

მარტვილის ხატის დაუთარიღებელ წარწერაში იხსენიება სოფელ ჭაქვინჯში (ჯაქვიჯი) დასახლებული და მეჯოგედ დაყენებული ვინმე გომართი შენგელია. ეს შენგელია საეკლესიო გლეხი ყოიფლა. სამეგრელოს სამთავროს ისტორიულ საბუთებში, შენგელიები ხობისწყლის ზემოწელზე, საუფლისწულო "სამანჩოს" მამულებში, ბატონიშვილ-დადიანთა ყმა-გლეხებად ჩანან.

სენგელიები ადრევე მრავალრიცხოვანი გვარი ყოფილა. დროთა განმავლობაში ისინი ზემო სამეგრელოდან სამურზაყანოში, გალის მხარეს და ქვემო სამეგრელოში: ხობის, სენაკის, აბაშის მხარესაც დამკვიდრებულან.

ქვემო სამეგრელოდან და სამანჩოდან შენეგლიები ვაკე-იმერეთში და საჯავახო-საჩიჯავაძოს მხარეში განსახლდნენ. იმერეთის სამეფოს XVII-XVIII საუკუნეთა ისტორიულ საბუთებში შენგელიები ჩანან თავად მიქელაძეთა და თავად ჩხეიძეთა მამულებში. ვაკე-იმერეთის სოფელ პატარა ეწერია, საჯვაროს წმინდა ელიას ეკლესიის უკანასკნელი მღვდელი პავლე შენგელია ყოიფლა.

უნდა აღინიშნოს, რომ სამტრედიის მხარეში, სადაც შენგელიები უფრო მეტნი არიან, ვიდრე დანარჩენ იმერეთში ერთად, შენგელიების ნაწილი, ზემო სამეგრელოს სოფელ ობუჯიდან მოსული აზნაური შენგელიები არიან ძირად. ისინი ამჟამად შენგელიებად იწერებიან. მაგრამ სალოცავად ისევ ობუჯში დაიარებიან და თავისი სოციალური წარმომავლობაც "ბატონები ვიყავითო", მშვენივრად ახსოვთ.

ბუნებრივი გამრაველბის შედეგად, შენგელიათა მრავალრიცხოვანი გვარი ახალ ტერიტორიებზე განსახლებულა. ქვემოსამეგრელოდან და ვაკე-იმერეთიდან შენგელიები გურიაში შესახლებულან, ხოლო სამანჩო-საჩინო-სამურზაყანოდან აფშილეთში, აბაზგეთში და ჯიქეთში გადასულან.

ღმერთისა და საქართველოსთვისაც და ბაგრატიონთა ტახტის ძლიერებისათვის, შენგელიათა გვარის მეომრები კომლზე კაცად გადმოდიოდნენ იმერეთის სამეფო ლაშქრის პირველ, მოწინავე სადროშოში და მთავარ დადიანთა დროშის ქვეშ.

ამჟამად შენგელიები ცხოვრობენ ჩხოროწყუს რაიონის სოფლებში (დაახ. 520 კომლი), წალენჯიხის მხარეს (დაახ. 90 კომლი), ზუგდიდში და ზუგდიდის სოფლებში, მათ შორუს ლტოლვილები (დაახ. 650 კომლი), სენაკის მხარეს (90 კომლი), აბაშის მხარეს (40 კომლი), სამტრედიის მხარეს (460) კომლი), ვანის მხარეს (70 კომლი) და სხვა. შენგელიები არიან საფრანგეთის ქართულ ემიგრაციაშიც.

თბილისში შენგელიათა დაახლოებით 630 კომლია. ისინი სხვადასხვა დროს ოდიშ-სამურზაყანოდან, აფხაზეთიდან, იმერეთიდან და გურიიდან არიან ჩამოსულნი.

საქართველოში შენგელიათა დიდ-პატარის, ქუდოსან-მანდილოსნის საერთო რაოდენობა 12770 სულს აჭარბებს.

ღმერთმა ამარავლოს გვარი შენგელიათა.

"გოგოირშვილი" - ეპონიმური ტიპის გვარსახელია. მისი შემადგენელი კომპონენტებია: ფუძე - "გოგორი" და სუფიქსაფია - "შვილი".

"გოგორა" - ძველი ქარტული სიტყვაა და განიმარტება როგორც: "ერქვანთ თვალი საბრუნავი" (სულხან-საბა ორბელიანი. ლექსიკონი ქართული. თბ. 1991წ. გვ. 164). ან "ურმის, ეტლის და მისთანათა ტვალი, ბორბალი" (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი. ერთტომეული. თბ. 1986. გვ. 150).

სიტყვა "გოგრა"-დან მიღებულია კაცის მეტსახელი და საკუთარი სახელი -" გოგორი" (ალ. ღლონტი. ქართველური საკუთარი სახელები. თბ. 1986. გვ. 104). ამრიგად გგორიშვილთა გვარსახელის ფუძეში ფიქსირებულია გვარის წინაპრის სახელი, ეპონიმი - "გოგორი".

გვარსახელი გოგორიშვილის გარდა "გოგორ" - ფუძიდან არის ნაწარმოები რაჭაში გავრცელებული გვარსახელი - გოგორელიანი, შიდა ქართლში - გოგორიძე და გურიაში - გოგორიკიძე. საუბარია გვარსახელთა ფუძეების მსგავსებაზე და არა გვარმოდენილობათა სისხლით ნათესაობაზე.

გოგირშვილთა გვარის პირველსაცხოვრისი მესხეთში ყოფილა. სოციალური წარმომავლობით ისინი მესხეთის ერთ-ერთი ძლიერი ფეოდალები ყოიფლან, რომლებიც მესხეთში ყმა-მამულს და ციხესიმაგრეებს ფლობდნენ.

ჩვენს ხელთ არსებული ქართული საისტორიო საბუთების მიხედვით გოგირშვილტა გვარი XVI საუკუნიდან ჩანს.

1578 წელს ოსმალთა უზარმაზარი ჯარი, მუსტაფა ლალა ფაშას მეთაურობით სამცხე-საათაბაგოს შემოესია. ერთი მეორეს მიყოლებით ეცემოდა ქართული ცისეები. 7 აგვისტოს ოსმალები მგელიციხეს შემოადგნენ (ციხე მდებარეობს მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, ამჯამინდელ საზღვართან ახლოს, თურქეთის ტერიტორიაზე) ციხეს როინ და ბერი გოგორიშვილები იცავდნენ მცირერიცხოვანი მეციხოვნე ჯარით. "ამასვე ქორონიკონსა, მარიამობისთვეს ზ(7), ხუთშაბათს დღესა, ხვანთქრის ლაშქარი და ლალა-ფაშა მგელიციხეს მოადგეს, შეიბნეს. სამშაბათამდის ყოველ დღეს ომში იყუნეს ციხოვანნი. გოგირშვილი რიონ და მიის ძმა ვერი ერუშნელი და მისი ძმისწული ზურაბ იყუნეს მათის ყრმათა და ღვთის შეწევნითა უკუყარნენ და ციხე ჩვენვე დაგვრჩა: და ჩვენს ჯარს გაემარჯვა". (ცხოვრება საქართველოისა (პარიზის ქრონიკა). გ. ალასანიას რედაქციით. თბ. 1980. გვ. 50). ხელნაწერთა ინსტიტუტის (5) კოლექციაში 947-ე ნომრით დაცულია XVI საუკუნის მესხური დავითნი, რომლის ვრცელ მინაწერში იკითხება: "და გოგოირშვილმა ბეჟან ციხისჯვარი უკუიჭისა და მისცა ფაშასა".

XVII საუკუნიდან მესხი გოგოირშვილების ნაწილი იძUლებულია გამაჰმადიენდეს, ხოლო ნაწილი იძულებულია დატოვოს თავისი მამული და გურიას, იმერეთს და ქართლს შემოეფაროს. 1626 წელს ბრძოლაში ბაზალეთის ტბასთან დაიღუპა, დიდი მოურავის საშველად მესხეთიდან ჩამოსული დავით-ბეგ გოგირშვილი. "არჩილიანის" მიხედვით ეს გგოირშვილი, სააკაძის სურვილით, ბრძOლის ველზე გასულა როგორც გიორგი სააკაძე, სააკაძის ჯაჭვ-მუზარადით და სააკაძის ცხენზე ამხედრებული.

საბუთების მიხედვით ქართლში გადმოხიზნული გოგორიშვილები: საბარათიანო, საამილახვრო და საეკელსიო მამულებში ჩანან. უნდა ვივარაუდოთ, რომ ისინი აზნაურები იყვნენ.

1659 წლის ზედგინიძე-ამილახვართა ერთ ნასყიდობის წიგნში მოწმედ დასახელებულია გოგირშვილი ხუცია (ხელნაწეტა ინსტიტუტი, Hდ-2119).

1678 წელს ზურაბ გოგორიშვილი მოწმე ყოფილა ნიკოლოზ კათალიკოსის მიერ ბოძებული წყალობის წიგნისა მაღალაძეებსიადმი. (ცენტრალური სახელმწიფო საისტორიო არქივი, ფონდი 1450-23/64).

1690 წლის ბარათაშვილთა და ლარაძე-ზურაბიშივლთა ნასყიდობის წიგნი ბერი გოგორიშვილს დაუმოწმებია (ცენტრალური სახ. ისტ. არქივი. ფონდი 1450-10/136).

XVII საუკუნეში მესხი გოგირშვილების ერთი შტო გურიაში გადასულა. მათი შთამომავალნი ამჟამად ზოგი ისევ გოგორიშვილია, ზოგი კი გოგოლისვილად იწერება. ისინი აზნაურის ხარისხით იყვნენ მიღებულნი (გურიის თავადთა და აზნაურთა ოჯახების სია). ზ. ჭუმბურიძის და ქ. ცხარტიშვილის რედაქციით თბ. 1993, გვ. 8,14). გურულ გოგოლიშვილტა უწინდელი გოგირშვილობაზე მეტყველებს ის ფაქტი, რომ გურიაში, ლანჩხუთის რაიონში, სოფ. წყალწმინდას მახლობალდ არსებობს მიკროტოპონიმი - "გოგორიშვილებისგორი" (ალ. ღლონტი. სუფსა-ნატანების ხეობები. თბ. გვ. 12).

იმერეთის სამეფოშიც დაახლოებთ ამავე პერიოდიდან ჩანან აზნაური გოგორიშვილები. იემრეთის საისტორიო საბუთებში ისინი იხსენეიბიან თავად ჩიჯავაძეთა და თავად ჩხეიძეთა აზნაურებად (საბატონო აზზნაურები).

1812 წლის თავად ლორთქიფანიძეთა "ერთობის წიგნში" იხსენიება მოზღვარ-მღვდელი ლაზარე გოგორიშვილი. (ქუთაისის მუზეუმი საბ. #320. ო. სოსელია. ნარკვევები ფეოდალური ხანის დასავლეთ საქარტველოს სოციალურ-პოლიტიკური ისტორიიდან. თბ. 1973 ტ.I, გვ. 138).

ღმერთისა და საქართველოსთვის და ბაგრატიონთა ტახტის ძლიერებსითვის, გოგირშვილთა გვარის მეომრები გამოდოდნენ: "ჯამსა ერთობისასა". ერთიანი ქართული ლაშქრის მოწინავე ("წინამბრძოლთა") სადროშოში, ხოლო "შემდგომად განყოფისა", ცალკერძ მთავარ გულიერთა დროშის ქვეშ, ცალკერძ იემრთის სამეფო ლაშქრის მოწინავე და ცალკერძ ქართლის სამეფო ლაშურის მოწინავე შუაგულ და მამეჯვენე სადროშოებში.

ამჟამად გოგორიშვილები ცხოვრობენ იმერეთში: ქუთაისში (12-14 კომლი) და ვანის რაიონის სოფლებში (18-20 კომლი) არიან მცირე რაოდენობით ბაღდათის, ჭიათურის და წყალტუბოს რაიონებშიც. მცირედნი არიან გურიაში - ლანჩხუთის რაიონში და შიდა ქართლში - კასპის რაიონში. თბილისში იმერეთიდან გურიიდან და ქართლიდან მოსული გოგორიშვილები 45-50 კომლად ცხოვრობენ.

1995 წლის თებერვლის მონაცემებით, საქართველოში გოგრიშვილთა გვარის დიდ-პატარა, ქუდოსან-მანდილოსანი ერთად 338 სულს ითვლიდა.

ღმერთმა ამრავლოს გვარი გოგორიშვილთა.

ბედია - საკუთარი სახელია კაცისა, ქართული სიტყვა ბედიდან მომდინარე. ამ სახელის კნინობითი ფორმებია: ბედია, ბედიანა, ბედანა, ბედითა, ვედილა, ბედო, ბედუკა და სხვა.

(ა. ღლონტი, ქართველური საკუთარი სახელები, თბ. 1986, გვ. 86). ბედიანაშივლთა გვარსახელის ფუეში წინაპრის საკუტარი სახელი "ბედიანა" არის ფიქსირებული. "ბედ" - ძირის ქართლი დერივატული გვარებია: ბედინაშვილი, ბედიანიძე, ბედინაძე, ბედიაშვილი, ბედიენიშვილი, ბედოიძე, ბედოშვილი, ბედუკაძე და სხვა (ი. მაისურაძე, ქართული გვარსახელები, თბ. 1990, გვ. 33). აქ საუბარია გვარსახელთა ფუძეების მსგავსებაზე და არ აგვართა შორის ნათესაუბაზე.

ჩვენს ხელთ არსებული ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მასალების მიხედვით, საქართველოში ბედიანაშვილთა სამი შტო ჩანს: შიდა ქარტლის (ხაშური-გორის რაიონები), ქვემო ქართლის (თეთრიწყარო-გარდაბნის რაინები) და გარეკახეთის (დარდაბან-საგარეჯოს რაიონები). შესაძლოა ბედიანაშვილტა ეს სამი შტო ერთი ძირიდან მომდინაროებს, ქართლსა და კახეთს შორის მოსახლეობის მიგრაცია ხშირი მოვლენა იყო, თუმცა ვერც იმ ვერსისას გამოვრიცხავთ, რომ ისინი ერთმანეთისთვის უცხონი იყვნენ, სახელი ბედიანა ხომ საკმაოდ გავრცელებული სახელი იყო ძველ საქართველოში. ბედიანაშვილტა გვარის ცალკეულ შტოთა ნათესაობის დასადგენად საველე ეთნორაფიული კვლევაა ჩატარებული. გვარში არსებული ზეპირი გადმოცემები, რომლის მოძიების საშუალება დროის სიმცირის გამო ჩვენ არ გვქონდა, შეავსებს წერილობით მასალას და გვარის ისტორიის მეტნაკლებად სრული სურატი დაიხატება.

ქართულ საისტორიო საბუთებში ბედიანაშვილტა გვარი XVI საუკუნიდან ხსენდება. ეს არის 1523 წლის ბარათაშვილთა გაყრის წიგნი, საიდანაც ვგებულობთ, რომ ბარათაშვილთა ფეოდალური სახლის გაყოფის შედეგად თავაფ გერმანზ ბარათაშვილს და მის ძმებს: თაყას, გოსტაბაშს და ფლავანზისროს, ალგეთის ხეობის სოფელ ტბისში სხვა გლეხებთან ერთად ბედიანაშვილიც ერგოთ თავისი მამულით. ტბისელი ბედიანაშAვილი რომელიც თავად გერმანოზ ბარათაშვილს ერგო, აზნაურად არის მიჩნეული. ზ. ალექსიძის და შ. ბურჯანაძის წიგნში "მასალები საქართველოს ისტორული გეოგრაფიისა და ტოპონიმიკისათვის", ბარათაშვილთა გაყრის წიგნი ინახება ხელნაწერთა ინსტიტუტში საეკლესიო საბუტების კოლექციაში (Aდ-1299-ა).

1673-1679 წლებში თავადის დურმიშხან ფალავანხოსროს შვილის ბარათასვილის მიერ დაწერილი რამდენიმე საბუთში მოწმედ იხსენიება მისივე ყმა ადუა ბედიაშვილი, რომელიც ზოგან ბედიანაშვილად სწერია.

1781 წლის "ტფილისის მიდამოების სოფლების ხალხის აღწერის დავტარში" სოფელ ტაბახლემაში, თავადის ყაფლანიშვილის ყმათა შორის იხსენეიბა მღვდელი იოსებ ბედიანაშვილი, რომელიც თურმე ლაშქარშიც მონაწილეობდა. "ქ. ბედიანაშვილი მღვდელ იოსებ, ამისი ძმა გოგია და იორდანე. კომლი ა, თავი გ. აქავ ბედიანაშვილი ბერუა, კომლი ა, თავი ა".

მეფე ერეკლეს მოირგე ჯარში ბედიანაშვილთა ამ ორი ოჯახიდან ოთხი მეომარი გამოდიოდა.

ამავე 1781 წლის ერთი ქვემო ქართლელი ბატონის (გვარი უცნობია) ყმათა გადასხლების სიაში იხსენეიბა იასე ბედიანაშვილი: "ქ. ბედიანაშვილის იასესი სტილი, კვერცხი, საკლავი ფასიც მოგვცა".

1823 წლის კამერალუირ აღწერის მასალებში, ქვემო ქართლის სოფელ ღოუბანში იხსენეიბა ქაიხოსრო ორბელიანის გლეხი გიორგი ბედიანაშვილი და მიის სვილები სოლომონ და თინათინ (ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი 254, I,802, გვ. 83-92).

1882 წლის ქვემო ქართლის სოფელ კოდაში იხსენიება სახაზინო გლეხი მიხეილ იოსების ძე ბედიანაშვილი.

ბედიანაშვილთა შიდა ქართლის შტო იხსენიება კარბელაშვილის "ამილახვრიანთ საგვარეულოს ისტორიულ გუჯრებში". საიდანაც ირკვევა, რომ 1690-1691 წლებში მეფე გიორგი XI თავის დას თამარ ბატონიშვილს, გივი ამილახვრის მეუღლეს, უბოძა სოფელ ფხვენისში (დღეს გორის რაიონში) მცხოვრები აზნაურები. იალღუზიშვილი, ბედიასნაშვილი და ცალქალამანიძე თავისი ყმითა და მამულით.

1692 წელს მეფე გიროგი XI-ს მეტოქემ ერეკლე I-მა (ნაზარალიხანმა) ეს ფხვენისელი აზნაურები, ბედიანაშვილი და იალღუზიშვილი გივი ამილახვარს ჩამოართვა და თავის მომხრეს იოთამ ამილახორიშვილს უბოძა, ამილახვრობასთან და გორის მოურავობასთან ერთად.

1830 წელს ქართლის გაღმამხარში სოფელ კეხიჯვარში იხსენიება სურამის მახლობელ სოფელი შინდისიდან გადმოსახლებული გლეხი ბედიანაშვილი.

სურამ-ხაშურის მხარეში ბედიანათშვილთა გვარი მანამდე 1794 წელს იხსენეიბა.

გარე კახეთის ბედიანაშვილები ქართულ საისტორიო საბუთებში 1665 წლიდან ჩანან. ამ წელს კახეთის მეფემ არჩილ II-მ (შაჰნავაზმა) გარეკახეთის სოფელ ხაშმში მცხოვრები ბერიკა და გოგია ბედიანაშვილები თავისი მამულით თავად როშაქ ჩოლოყაშვილს უბოძა.

1690-იან წლებში, ხაშმში დეკანოზ ბედიანაშვილის ვენახი იხსენიება მიჯნად, გარეჯის ნათლისმცემლის მონასტრისადმი შეწირული მამულისა.

1701 წელს სამებელმა ეპისკოპოსმა ნიკოლოზმა გარეჯის ნათლისმცემლის მონასტერს სიგელი დაუწერა. მამულის დანებების თაობაზე სადაც აღნიშნულია, რომ მისმა ყმებმა ბედიანაშვილებმაც ხელი აიღეს მონასტრის მამულზე.

მრავალი ქართული გვარი, რომელიც ქვემო ქართლში ბუდობდა, დღეს შიდა ქართლში, გარე კახეთში და ქიზიყშია განსახლებული, მტრის ხშირი შემოსევების დროს ქვემო ქარტლი ხომ პირველი ღებულობდა დარტყმას, ქვემო ქართლის ქართული მოსახლეობა საგრძნობლად შემცირდა. შესაძლეებლია ქვემო ქართლელი ბედიანაშვილების ნაწილს შიდა ქართლში და გარე კახეთში შეეფარებინა თავი. ამ ვერსიას მხარს უმაგრებს ის ფაქტიც, რომ ქვემო ქართლელი ბედიანაშვილების შტო უფრო ადრე იხსენიება საბუთებში (1523წ.), ვიდრე გარე კახეთის (1665წ.) და შიდა ქართლის (1690წ.) შტოები.

განსახლებიდან გამომდინარე ბედიანაშვილთა გვარის მეომრები გამოდიოდნენ ქართლის სამეფო ლაშქრის მოწინავე და მემარჯვენე სადროშოებში, აგრეთვე კახეთის სამეფო ლაშქრის მემარცხენე სადროშოში. გლეხნი კომლზე კახად, ხოლო აზნაურნი ქუდზე კაცად.

ამჯამად ბედიანაშვილები მცირე რაოდენობით ცხოვრობენ შიდა ქართლში (გორის და ქარელის რაიონებში), მცირე რაოდენობით ქვემო ქართლში (თეთრიწყაროს რაიონში), საკამოდ მრავალად გარე კახეთში (მარტო სოფელ მარტყოფში დაახლოებით 35 კომლი), მუხრანში (დაახ. 10 კომლი). რუსთავში (დახ. 15 კომლი), და თბილისში (დაახ. 50 კომლი). სულ საქარტველოში ბედიანაშვილთა დიდ-პატარის, ქუდოსან-მანდილოსნის საერთო რიცხვი 500 სულს აჭარბებს.

ღმერთმა ამრავლოს გვარი ბედიანაშვილთა.