ძველი აღთქმის საღმრთო სჯული ცოდვილ კაცობრიობას სინას მთაზე მიეცა , საიდანაც წმინდა მოსემ ღვთის უხილავი ხელით ამოტვიფრული ათი მცნების ორი ფიქალი ჩამოიტანა, და მხოლოდ ამის შედეგად გახდებოდა შესაძლებელი ღმერთსა და კაცს შორის გაწყვეტილი კავშირის აღდგენა. ათ მცნებაში ჩამოყალიბებული ღვთიური კანონების შესრულება ყველასთვის აუცილებელი და სავალდებულო გახდა, თუმცა მან, საბოლოოდ, მაინც ვერ შეძლო გამოეხსნა მართალნი ჯოჯოხეთის ტყვეობიდან, რადგან არ იყო იგი ბოლომდე სრულყოფილი სჯული. მიუხედავად ამისა, მას დღესაც არ დაუკარგავს თავისი დიდი მნიშვნელობა.

ცხრა ნეტარება, რომელიც მაცხოვარმა მთაზე ქადაგების დროს წარმოთქვა, ახალი აღთქმის ჭეშმარიტი სჯულია, რომელიც აღარასოდეს შეიცვლება.

უფლის სახარებისეული ნეტარებები ავსებენ მოსე წინასწარმეტყველისათვის ქორების მთაზე მოცემულ ღვთიურ კანონებს, რადგან თუ ათი მცნება ცოდვების ჩადენისგან გვიცავდა, ცხრა ნეტარების ზნეობრივი კოდექსი გვასწავლის, როგორ მივაღწიოთ სიწმინდესა და სრულქმნილებას სიყვარულის, კაცთმოყვარების უმაღლესი იდეალების დაცვის შედეგად, რის გარეშეც წარმოუდგენელია ზეციური სასუფევლის დამკვიდრება. ეს კი ოდენ თავმდაბლობის, მორჩილებისა და უფლის მცნებებისადმი ჩვენი გულისყურის მიპყრობის შედეგად მიიღწევა. "ვისაც ყური აქვს, ისმნოს", - მოგვიწოდებს უფალი, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს სიტყვები ისევ არ აღწევს ჩვენს გულებამდე და დღემდე მოწოდებად რჩება.

როგორ შევძლებთ ცხრა ნეტარების დაცვას, რომელიც გაგვათავისუფლებს სულიერი ვნებებისაგან? ვესაუბრებით ბატონ დავით თარხან-მოურავს, რომელმაც ამ თემას მედიაკავშირ "ობიექტივში" არაერთი გადაცემა მიუძღვნა.

- მოგეხსენებათ, ცოდვა ამპარტავნებიდან იღებს სათავეს. სიძულვილი სულიერი ბოროტებაა, მაგრამ ის შეიძლება ხორციელ ბოროტებაშიც გადაიზარდოს. სწორედ შურისა და მის საფუძველზე აღმოცენებული სიძულვილის გამო მოკლა კაენმა ძმა. ახლა სრულიად ნათელია, რატომ ითხოვს მაცხოვარი ჩვენგან თავმდაბლობას.

ღმერთმა ადამიანი თავის ხატად შექმნა, ამაში იგულისხმება, რომ ღმერთმა ადამიანი დააჯილდოვა დამოუკიდებელი აზროვნებით, პიროვნული შეგრძნებებით და თავისუფალი ნებით, ამიტომაც განვასხვავებთ კეთილსა და ბოროტ აზრს, გრძნობასა თუ ქმედებას (ქმედება კეთილსა და ბოროტ სიტყვასაც გულისხმობს). ამასთან, ეკლესიური სწავლებით, ადამიანი სულის, სამშვინველისა და სხეულის ერთობლიობას წარმოადგენს. აქედან გამომდინარე ქრისტიანობა სამი სახის სიმართლესა და ბოროტებას განასხვავებს: სულიერ სიმართლესა და ბოროტებას, სამშვინველის სიმართლესა და ბოროტებას და ხორციელ სიმართლესა და ბოროტებას. ასე მაგალითად, კაცი წელიწადში ერთი-ორჯერ თუ დათვრება, ეს ხორციელი ბოროტებაა, თუ თვეში ორ-სამჯერ ქეიფი და დათრობა ცხოვრების წესად ექცა - ეს სამშვინველის ბოროტებაა, არადა, ჭამა-სმა სულის თვისება არ არის. სულს ხომ ჭამა-სმა არ ძალუძს, მაგრამ ამ მარტივი მაგალითიდან ნათლად ჩანს, როგორ შეიძლება ხორციელი ცოდვა ჯერ სამშვინველის, შემდეგ კი სულიერ ცოდვაში გადაიზარდოს.

ზოგადად ხორციელი ბოროტება ის ცოდვაა, რომელიც ხორციელი აუცილებლობის ფარგლებს სცილდება (მაგალითად, ჯანმრთელი კაცი რომ არ მარხულობს), როცა ესა თუ ის ხორციელი ცოდვა სისტემატურ ხასიათს ღებულობს, ეს უკვე სამშვინველის ბოროტებაა (საუბარია იმ ცოდვებზე, რომელიც ხორცს "ატკბობს", თუნდაც გემოთმოყვარეობა). სულიერი ბოროტება ის ცოდვაა, რომელიც სულს "განადიდებს" (თავმოწონება, თვითგანდიდება, ქედმაღლობა, სხვათა განსჯა-განქიქება, შური, სიძულვილი და სხვა).

ათი მცნება ხორციელ და სამშვინველის სიკეთეს ასახავს, ცხრა ნეტარება - სულიერ სიკეთეს. სწორედ ის განასხვავებს ქრისტიანობას სხვა რელიგიებისგან, რომ ჩვენი სარწმუნოება სიმართლეს სამ ნაწილად ყოფს და არა მარტო ყოფს, არამედ კიდევ უფრო წინ მიდის და გვეუბნება, რომ ადამიანს თავისი ძალით ხელეწიფება მხოლოდ ხორციელი სიკეთის კეთება, უფრო გასაგებად რომ ვთქვა, კაცს დამოუკიდებლადაც შეუძლია ათი მცნების აღსრულება, მაგრამ არ ძალუძს დამოუკიდებლად აღასრულოს 9 ნეტარება.

იმის თქმა, რომ ჩვენი სარწმუნოება მხოლოდ ათი მცნების შესრულებისკენ მოგვიწოდებს, რასაკვირველია, მცდარი შეხედულებაა, რადგან სინამდვილეში ქრისტიანობა არის ის 9 ძირითადი მცნება, რაც ქრისტემ 9 ნეტარებაში ჩადო, მაგრამ სწორედ ამ 9 ნეტარების აღსრულება არ ძალუძს ადამიანს დამოუკიდებლად. ამის მიღწევა მხოლოდ და მხოლოდ ზიარების საშუალებით არის შესაძლებელი.

საბოლოო ჯამში, ქრისტიანობა სულიერი სიმართლის კეთებაა, სულიერი სიმართლე კი - 9 ნეტარების აღსრულება, რომელიც მხოლოდ ზაირებით ანუ სულიწმიდის მადლის მოხვეჭის შედეგად ხდება, რაც მოითხოვს სინანულს, მარხვას, ლოცვას და სხვა სათნოებებს.

- რა არის ჩადებული 9 ნეტარებაში, რა კავშირი არსებობს სულიწმიდის 7 ნიჭსა და 9 ნეტარებას შორის და როგორ უნდა მიაღწიოს ადამიანმა სულიერ სრულყოფილებას?

- სულიერი სიმართლე ის ფასეულობაა, რომლის აღსაზრდელად და განსამტკიცებლად საკუთარ თავში ყოველი ჩვენგანი დაუღალავად უნდა იღვწოდეს. სულიერ სიმართლეში განმტკიცების გზა - ეს არის გზა ქრისტესთან მიმსგავსებისა, რაც ყოველი ქრისტიანის ვალდებულებაა. ესაია წინასწარმეტყველი ქრისტეს ამგვარად ახასიათებს: "და დაისვენებს მასზე სული ღვთისმოსაობისა, სული მეცნიერებისა, სული სიმხნევისა, სული რჩევისა, სული გულისხმისყოფისა, სული სიბრძნისა და სული ღვთის შიშისა..." ქრისტე კი 9 ნეტარებას გვთავაზობს, თანაც არა პერიოდულად, არამედ მარადჟამს აღსასრულებლად. პირველი მცნება თავის დამდაბლებისაკენ მოგვიწოდებს, მეორე - დაიტირე შენი ცოდვები, მესამე - იყავ თვინიერი, მეოთხე - გწყუროდეს შენში სიმართლე, მეხუთე - იყავ მშვიდობისმყოფელი, მერვე - იყავ დევნილი სიმართლისათვის, მეცხრე - სიხარულით მიიღე ყოველგვარი შეურაცხყოფა და დამცირება, ყოველი განსაცდელი, რაც შენზე მოიწევა.

რაც შეეხება კავშირს სულიწმიდის 7 ნიჭსა და 9 ნეტარებას შორის... პირველი ნეტარება ანუ მარადჟამს თავის დამდაბლება გულისხმობს საკუთარ "მე"-ში ამპარტავნებასა და მის სხვადასხვა გამოვლინებასთან დაუღალავ ბრძოლას (ქედმაღლობა, გონორი, ნარცისიზმი, თვითგანდიდება და ა.შ.). მერვე ნეტარება უშუალო კავშირშია პირველთან, რადგან საკუთარი თავის მოთოკვა შესაძლებელია მხოლოდ "მე"-ს და დაცემულობის გააზრებით. ცოდვათა დატირება ყოველდღიური და უწყვეტი პროცესია. დიდმარხვას ამ პროცესში განსაკუთრებული ადგილი უკავია. დიდმარხვისას კაცმა ცოდვები უნდა დაიტიროს, წითელ პარასკევს საკუთარი თავი ცოდვების გამო ჯვარს უნდა აცვას, ხოლო კვირას მაცხოვართან ერთად უნდა აღდგეს განახლებულ ადამიანად, მან მტკიცე გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს, რომ დატირებული ცოდვები აღარ გაიმეოროს და ასე - ყოველ წელს... და ასე - ყოველდღე... სწორედ პირველი და მეორე ნეტარების ასრულებით მოიხვეჭს ადამიანი ღვთისმოსაობის ნიჭს... აკი ნეტარი ავგუსტინე განმარტავდა: ღვთისმოსაობის ნიჭს ის მოიხვეჭს, ვინც (დავითის ფსალმუნისამებრ) ღმერთს დამდაბლებულ და შემუსვრილ გულს მიართმევს...

ვინც თავს დაიმდაბლებს (I ნეტარება) და ცოდვებს დაიტირებს (II ნეტარება), ის ღვთისმოსაობის ნიჭს მოიხვეჭს. გავბედავ და გეტყვით, ვინც საკუთარ თავში თვინიერებას აღზრდის, ის მოიხვეჭს ნიჭს მეცნიერებისას. თვინიერება ღვთის მორჩილებაა, თავშეკავებულობაა... მაგრამ არა უხერხულობა! თვინიერება ტოლერანტობაა, მაგრამ არა უპრინციპობა! თვინიერება დათმენის უნარია, მაგრამ არა სისუსტის გამოვლინება! თვინიერება კეთილგანწყობაა და არა ლაქუცი! მამათა სწავლებით, კაცი ხელოვნებას და მეცნიერებას კი დაეუფლება, მაგრამ თუ თვინიერებას ვერ გამოიჩენს, ამ გზაზე მწვერვალს ვერ მიაღწევს, თუმცა, მათივე განმარტებით, ეს მაინც ხორციელი მეცნიერებაა...

სამშვინველის მეცნიერება ზიარების გათავისებით იწყება, იმის გააზრებით, რომ ნათლობაც, სინანულიც და მღვდლობაც მხოლოდ ზიარებისთვისაა დაწესებული კაცის გულში სულიწმინდის დასავანებლად, მაგრამ მთავარი სულიერი მეცნიერების ნიჭია, ის დიდი სულიერი შრომის, უდიდესი თვინიერების შედეგია... პეტრე დამასკელის განმარტებით, ამ ნიჭით ვმეცნიერობთ ვნებებსა და ცოდვებს, ხილულისა და უხილავის ბუნებას, მაცხოვრის მსხვერპლსა და ღვთის განგებას. სწორედ ეს ნიჭი აძლევს ბერებს ღვთისმშობლის, წმინდნათა და თვით მაცხოვრის ხილვის ბედნიერებას.

ყურადსაღებია შესანიშნავი კავშირი: დაიმდაბლე თავი (I ნეტარება), დაიტირე შენი ცოდვები (II ნეტარება) და მოიხვეჭ ღვთისმოსაობის ნიჭს (I ნიჭი), მაგრამ თუ ამას შეძლებ, განა თვინიერების გზას არ დაადგები (III ნეტარება), ხოლო ამ გზაზე მეცნიერების ნიჭს (II ნიჭი) მოიხვეჭ, - ეს კი თვალს აგიხელს და დაინახავ, გაიაზრებ და შეძრწუნდები ბოროტების ოდენობით შენში!

მაგრამ ნუ შეშინდები, რამეთუ აქ ბედნიერებაა, რომელსაც ნეტარი ავგუსტინეს სწავლებით - შენში სიმართლის წყურვილი და სიმართლისათვის ბრძოლა ჰქვია (IV ნეტარება), ეს ბრძოლა კი მხნეობას საჭიროებს, რამეთუ შენში სიბოროტეს რომ ებრძვი, არ გეგონოს, ამან უკვალოდ და უმტკივნეულოდ ჩაიაროს. არ ჩაივლის არც ოჯახის წევრებისთვის, არც უახლოესი მეგობრებისათვის და არც მათთვის, ვისთანაც უშუალო კავშირი გაქვს, ეს კი დამატებით ძალებს, გამძლეობასა და სიმამაცეს მოითხოვს, ამიტომ ღმერთიც არ დააყოვნებს, გეწვევა და სიმხნევის ნიჭით (III ნიჭი) დაგაჯილდოებს.

ახლა, ხელახლა აღმოვაჩენთ, რომ შესანიშნავი კავშირი გრძელდება: როცა შენს სიბოროტეს ხედავ და შენში სიმართლე გწყურია, როცა შენს თავს ებრძვი და ამ ბრძოლის სირთულეს აცნობიერებ, სხვისადმი თანაგრძნობა გეუფლება, სხვის ვნებასა და ცუდ თვისებებს მეტი გაგებით უდგები, სწავლობ მიტევებას და საბოლოო ჯამში უფრო კაცთმოყვარე და გულმოწყალე ხდები (V ნეტარება). წმინდა სვიმონ ახალი ღვთისმეტყველი გვასწავლის: იცოდე, რომ მოწყალება გაჭირვებულთა დახმარებაა ფულით, საკვებით და სამოსით, მაგრამ ისიც იცოდე, რომ თანაგრძნობა, სითბო და გულმოწყალებაც მოწყალებაა, რომელიც ხშირად ფულზე, საკვებსა და სამოსზე მეტია, იოანე კრონშტადტელი ბრძანებს: "მოწყალება უპირველესად გულის მსხვერპლი და საქმეა. აქედან ვასკვნით, რომ მოწყალება ის ანკარა წყაროა, რომელიც გულს განბანს, მასში ვნებათაღელვას აქრობს და რწმენის, იმედისა და სიყვარულის ნერგებს რწყავს". აი, ასე ბუნებრივად უკვე VI ნეტარების გზას დავადექით. განიწმინდე გული შენი ბოროტისაგან. ბუნებრივად გვებადება კითხვა: მაინც როგორია ეს განწმენდილი გული? ერთმა მოხუცმა ამ კითხვას ასე უპასუხა: "გული განწმენდილი - თავმდაბალია, მაგრამ იცოდე, არის ვითარება, რომელიც თავმდაბლობას არ კმარობს და თავგანწირვას მოითხოვს. ამიტომ გული განწმენდილი - თავგანწირულია, მაგრამ იცოდე, არის ვითარება, რომელიც თავგანწირვას არ კმარობს და ვაჟკაცობას მოითხოვს, ვაჟკაცობა კი სიკეთით აღვსილი სიმამაცეა, ამიტომ გული განწმენდილი სიკეთითა და სიმამაცითაა აღვსილი, თავდადება, თავგანწირვა და ვაჟკაცობა ერთად ხომ სიყვარულია! გული განწმენდილი - ეს სიყვარულია!"

გული მოწყალე (V ნეტარება) და განწმენდილი (VI ნეტარება) მოიხვეჭს ნიჭს რჩევისას (IV ნიჭი), სულიწმიდა დააჯილდოებს მას ამ ნიჭით, რათა დაჯილდოებულმა ჩვენ მოგვცეს რჩევა უანგარო, გულწრფელი და უბედურებისაგან მხსნელი, რამეთუ ნათქვამია: "ოქრო და ვერცხლი ფეხს მყარად ადგმევინებს, მაგრამ კეთილი რჩევა ორივეზე საიმედოა" (ზირაქის სიბრძნე 40:25).

ერთი რამ უნდა გავითავისოთ: გული მოწყალე და განწმენდილი მიმტევებელიცაა, თბილიც და თანამგრძნობიც, მაგრამ არა შემგუებელი და არა მომრგები, რამეთუ თქმულ არს: "არ შეიძულო არც ერთი კაცი: ერთნი ამხილე, მეორეთათვის ილოცე, სხვანი კი შეიყვარე შენს სულზე მეტად" (დიდაქე).

ახლა მეშვიდე ნეტარებაზე ვისაუბრებ. თუ კაცი მოწყალების გზას მტკიცედ დაადგა და შეუპოვრად იბრძვის საკუთარი გულის განწმენდისათვის, ის უსათუოდ აღივსება მოყვასისადმი სიყვარულით, ის მშვიდობას პოვებს, ვინც მშვიდობას პოვებს, ის მშვიდობას დათესავს, რადგან მშვიდობისმყოფელია.

წმინდა იოანე კრონშტადტელი განმარტავს: "მშვიდობისმყოფელი თავსაც იმშვიდებს, მოყვასსაც ამშვიდებს და დაპირისპირებულთა შორის მშვიდობის დასამყარებლადაც იღვწის. ამიტომ, ძმანო, განმტკიცდით, ნუგეში ეცით ერთმანეთს, იყავით ერთსულოვანნი, გქონდეთ მშვიდობა და... ღმერთი სიყვარულისა და მშვიდობისა იქნება თქვენ თანა (მეორე კორინთელთა 13:11), მშვიდობისმყოფელს კი გულისხმისყოფის ნიჭი აუცილებლად ესაჭიროება. ზოგს ჰგონია, რომ გულისხმისყოფა მიხვედრისა და გაგების უნარია. მამათა განმარტებით, ერთი ხვდება, რომ ქურდობა ცოდვაა, მაგრამ მაინც ქურდობს, რადგან არ გულისხმაყოფს, მეორეს ესმის, რომ არ უნდა იცრუოს და მაინც ცრუობს, რადგან არ გულისხმაყოფს, შენ კი ჯერ მიხვდი და გაიგე, მერე გაითავისე, შეისისხლხორცე და გულში დაიმკვიდრე ანუ, გულისხმაყავი... შენ სიმართლესთან ერთად სხვისი სიმართლე ეძიე, შენს ტკივილზე წინ სხვისი ტკივილი დააყენე, შენს სიხარულზე მეტად სხვისი სიხარულით გაიხარე. მშვიდობის მაძიებელს ღმერთი გულისხმისყოფის ნიჭით აჯილდოებს, რათა გულსხმაყოს თვისიც და სხვისიც, მშვიდობაც პოვოს და მშვიდობაც თესოს.

აქ კი საზღვარი უნდა გავავლოთ: კაცი ვინმე ქრისტეს გზას ადგა. მთელი ცხოვრება სინანულში გაატარა, მარხვა-ლოცვას არ იზარებდა, ეზიარებოდა, სიკეთეს თესავდა და ცხოვრების ბოლოს სულიწმინდა მოიხვეჭა გულში. ცხრა ნეტარება გაიმეტა და ბოროტი ქმედების უნარიც მოიკლა. ესაა წმინდანის გზა. კაცი სხვა კი ჯერ ქრისტეს გზას ასცდა, მერე ბოროტების გზას დაადგა, მალევე სხვისი სიყვარულის ნიჭი დაკარგა, სულ ცოტა ხანში სიკეთის უნარს სრულიად შეელია და ეშმაკად იქცა - ეს გზაა ჯოჯოხეთისა. კაცნი ბერნი ამ ორ გზას შორის მერყეობენ და ვაი უბედურთ, რომელნიც ამ მერყეობაში სიკეთის უნარს სრულიად შეელევიან, მათი მობრუნება ვეღარ იქნება. ამიტომ ????ფხიზლად ვიყოთ, ძმანო, განზრახ თუ უნებლიეთ, ის ზღვარი არ გადავკვეთოთ, რომელსაც სიკეთის უნარის დაკარგვა ჰქვია, ის საზღვარი არ გადავკვეთოთ, რომლიდანაც უკან ვერ გადმოხვალ და რომელსაც ეშმაკად ქცევა მოჰყვება. აი, აქ მერვე ნეტარებას მივადექით, აქაა ზღვარი მშვიდობისმყოფელობასა და ბოროტებასთან ბრძოლას შორის.

გულისხმაყავი, ერთი მხრივ, მთელი ცხოვრება უნდა იშრომო, რათა შენში ბოროტი ზრახვანი მოსპო და სიბოროტისადმი მიდრეკილება მოკლა, მეორე მხრივ კი, სულ ცოტა ხანი კმარა, სიკეთის უნარი რომ დაკარგო და ეშმაკად იქცე. აქ სიფრთხილე მართებს მშვიდობისმყოფელს, რადგან უნდა გააცნობიეროს, რომ ვერ დათესავს მშვიდობას, სადაც სიკეთის უნარი დაკარგულია, იქ მხოლოდ ერთი გზა რჩება: სიმართლისათვის ბრძოლა. გულისხმაყავი განსხვავება IV და VII ნეტარებას შორის? - იქ სიმართლისათვის იბრძვი შენში, აქ კი - ერში! იქ, სიმართლისა გამო, შენს თავს დევნი, აქ კი სიმართლისა გამო შენ გდევნიან!

"ვინმე ეშმაკნი ერთმანეთში ბჭობდნენ: რომ მოვინანიოთ, ღმერთი მიგვიღებს თუ არ მიგვიღებსო, მერე თავიანთი რიგებიდან ერთ-ერთი, სახელად ზერეფერი, ანტონი დიდთან გაგზავნეს ამის გასარკვევად. მივიდა ეშმაკი ზერეფერი წმინდა ანტონთან, სთხოვა, შეევედრე ღმერთს გაგიმხილოს, მიიღებს თუ არა ეშმაკის სინანულსო. წმინდანმა ეშმაკი მეორე დღისთვის დაიბარა, თავად კი, როგორც მოსაღამოვდა, შეუდგა ლოცვას და ანგელოზიც გამოეცხადა, რომელმაც აუწყა: ღმერთი არავის უარყოფს, ვინც მასთან სინანულით მივა, არც ეშმაკთ, არც მათ მთავარს სატანას და არც არავის დაღუპულთაგან, მაგრამ სინანული არ ძალუძს უძველეს ბოროტებას: "გადაეცი, სამ წელს ფეხს ნუ მოიცვლის რაიმე ადგილიდან - იდგეს და დღედაღამ ღაღადყოს: "უფალო, შემიწყალე მე - უძველესი ბოროტება", ამასთან დღეში ასჯერ დაამატოს: "შემიწყალოს მე, წყვდიადით მოცული". თუ ასე მოიქცეს, დაუბრუნდება ანგელოზთა რიგებს. მეორე დღეს წმინდანმა ყოველივე გადასცა ზერეფერს, ეშმაკმა კი სიცილით უპასუხა: როგორ ვუწოდო თავს წყვდიადით მოცული, როცა მოცული ვარ სიდიადით, როცა მრავალი მმსახურებს და ძრწის და ეშინის ჩემი, როგორ ვუწოდო თავს ბოროტება, როცა მრავალი მმონებს და მრავალი მაღმერთებს? თქვა ეს და უმალვე კივილით გაქრა, წმინდანმა კი ღაღადყო: ეს ამბავი ადასტურებს, რომ ვინც სიკეთის უნარს სრულიად დაკარგავს, მისი მობრუნება ვეღარ იქნება. აქედან უნდა დავასკვნათ, იყავ მშვიდობისმყოფელი, ხოლო სადაც მშვიდობას ვერ დათესავ, რადგან სიკეთის უნარი დაკარგულია, იქ სიმართლისათვის ბრძოლაში დევნაც შეგხვდება. ამიტომ მაცხოვარი ჯერ გვეუბნება, იყავი მშვიდობისმყოფელიო (VII ნეტარება), ხოლო შემდეგ - სიმართლისათვის დევნილიო (VIII ნეტარება). ამიტომ უნდა გულისხმაყოთ, რომ სადაც სიკეთის უნარი დაკარგულია, იქ მეორე ლოყის მიშვერა არ ეგების, როდესაც გაგარტყამენ, მეორე ლოყა იმას უნდა მიუშვირო, ვისაც სინდისი გააჩნია და არ უნდა ვილოცოთ ისეთი მტრისათვის, რომელიც უკვე იქცა ეშმაკად, მტრისათვის ხომ იმიტომ ვლოცულობთ, რომ ღმერთმა იგი კეთილ გზაზე მოაბრუნოს, ეშმაკი კი - მოუბრუნებელია. გრიგოლ ღვთისმეტყველის განმარტებით, ყველანაირი მშვიდობა როდია ფასეული, არამედ მხოლოდ კეთილმიზანდასახული მშვიდობა, რომელსაც ღმერთთან მივყავართ, ხოლო როცა საქმე აშკარა უკეთურობასთან გვაქვს, მაშინ ცეცხლსა და მახვილსაც არ უნდა ვერიდოთ, არც დროისა და ხელმწიფეთა მოთხოვნებს დავემორჩილოთ. სიმართლისათვის ბრძოლა ერში დიდ სიბრძნესა და დაკვირვებას მოითხოვს და ღმერთიც უხვად დაგაჯილდოებს ამ ნიჭით, რათა მოიპოვო განგება ღვთისა და მისი ნების შესაბამისად იმოქმედო.

სიმართლისათვის მებრძოლი მოიხვეჭს ღვთის სიბრძნის ნიჭს, ხოლო ამ ნიჭის მომხვეჭი უფრო მტკიცედ იბრძოლებს სიმართლისათვის, თუმცა ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ ეს გზა აღსავსეა ტკივილითა და განსაცდელით. მტრები ხმამაღლა შეგრაცხავენ გიჟად, რადგანაც სძულხარ, მედროვენი - ხმადაბლა, რადგან გონი არ აქვთ, კონკურენტები - ზურგს უკან, ვინაიდან შური ამოძრავებთ, გულგრილნი - ჩურჩულით, რადგან გული არა აქვთ და კიდევ სხვანი მრავალნი - სხვათა მიზეზთა გამო.

ბოლო, მეცხრე ნეტარებაში უფალი ჩვენი იესო ქრისტე განსაკუთრებულად ნეტარს უწოდებს იმათ, ვინც ქრისტესა და ჭეშმარიტი სარწმუნოებისთვის დაითმენს ყვედრებას, ცილისწამებას, დევნას, დაცინვას, წამებასა და თვით სიკვდილსაც კი. მეცხრე ნეტარება არა მხოლოდ ღვთის შიშის გათავისებას გულისხმობს, არამედ კეთილკრძალულებას, როდესაც არ გტოვებს განცდა იმისა, რომ შენი უღირსებისა და ცოდვილების გამო თავი არ შეირცხვინო უფალთან და არ დაკარგო იგი. ასეთი განცდა იმ ადამიანებს ეუფლებათ ხოლმე, რომლებიც უფლისადმი უდიდესი თრთოლისა და მოწიწების გამო სულიერად აღივსებიან სულიწმიდის მადლით. მამათა განმარტებით, ღვთისმოშიშება საფუძველია ყოველი სიბრძნისა. ასეთ ადამიანებს არ ტოვებთ საკუთარი თავისა და იმ ადამიანთა წინაშე ჩადენილი დანაშაულის განცდა, რომლებთანაც ყოველდღიური შეხება და ურთიერთობა უწევთ. ამავე დროს, ღვთის სასჯელის, უფლისაგან დაშორების, ღვთიური სიყვარულის დატევების შიში აწუხებთ. წმინდანთა გამოცდილებით, როდესაც ადამიანები ცხოვრებაში განსაცდელის პირისპირ აღმოჩნდებიან, გონიერებს შეუძლიათ კარგისა და ცუდის გარჩევა. ისინი მუდამ ცოდვილებად მიიჩნევენ თავს, რაც მათში ბადებს ორივე სამყაროს შიშს. წმინდა ანტონი დიდისა და ამბა სერაპიონის განსაზღვრებით, შიში ღვთისა უკუაგდებს ცოდვას და ვისაც ეს არა აქვს, ვერ გამართლდება.

წმინდა ამბროსი ოპტელისა და მაქსიმე აღმსარებლის შეხედულებით კი, თუ ღვთის შიში სიყვარულით გაზავდება, ამათი შერწყმა ჭეშმარიტ ღვთისმოსაობას ბადებს და როცა ადამიანი ღვთის სიყვარულს შეიგრძნობს, მაშინ მის გულში ღმერთია.