წმინდა გაბრიელ ეპისკოპოსი ეკლესიის მადლმოსილების შესახებ ბრძანებს: "ეკლესია ადამიანთა შემაერთებელი, სიყვარულისა და ერთობის მასწავლებელია. ეს სოფელი და ამსოფლიური საქმე კაცს კაცისაგან განყოფს, განაშორებს, ხშირად კი გადაამტერებს კიდეც, ხოლო ეკლესია, პირიქით, შეაერთებს, დააახლოებს, კაცს კაცს შეაყვარებს. ეკლესიაში ყველანი ერთნი ვართ, ყველასათვის ერთი წირვა-ლოცვა სრულდება, ერთი ემბაზისაგან ვიღებთ ნათელს, ერთი ბარძიმიდან - წმინდა ზიარებას. ყოველივე ამის სანაცვლოდ ჩვენც ერთგული და მორჩილი უნდა ვიყოთ მისი; ეკლესია ჩვენი დედაა, რადგან მან გვშვა ჩვენ წმინდა ემბაზისაგან და სულიერი საზრდოთი გვზრდის. შვიდი საიდუმლოს აღსრულებით ჩვენ იგი სულიერ მადლს გვანიჭებს. უმთავრესი ქველმოქმედება ეკლესიისა ის არის, რომ იგი თავის შვილებს ერთმანეთს აყვარებს და ერთმანეთთან აერთებს. მართალია, მთელი ცა და ქვეყანა და ყოველი ადგილი უფლის სამყოფელი და სადგომია, მაგრამ ქვეყანასა ზედა უფლის უაღრესი და უმახლობლესი სამყოფელი საყდარი, ანუ ეკლესიაა. იმიტომ, რომ ეკლესიაში არის მისი სიტყვა, სწავლა და ხატი; ეკლესიაში ღვთისადმი შეიწირება უსისხლო მსხვერპლი, ლოცვა და გალობა, მოკლედ, ეკლესია უფლის საკუთარი სადგომია. კაცი ლოცვითა და ღვთის მადლით საყდარში უნდა ეძიებდეს ნუგეშს, ღონეს, მხნეობასა და ძლიერებას. ნეტარია ის კაცი, რომლის სულიც საყდარშია დამკვიდრებული, ე. ი. ეკლესიაში ხშირად დადის, მაგრამ როცა იქ არ იმყოფება, მაშინაც კი მისი სული და გული იქაა. ასეთი კაცი უკუნითი უკუნისამდე აქებს უფალს, აქებს იმისათვის, რომ ღვთისგან დიდ მადლს იღებს. საყდარში კაცის სული და გული დამშვიდებული და დაწყნარებულია, ხოლო სოფელში მარადის აღშფოთებული და მოუსვენებელი. სოფლის ამაოებითა და შფოთით დაღლილი და გატანჯული კაცი საყდარში განისვენებს და ყოველ სოფლიურ ზრუნვასა და მწუხარებას ივიწყებს. საყდარი მწუხარე კაცის მანუგეშებელია და ყოველი კეთილი საქმისათვის განმაღვიძებელი; საყდარი განმანათლებელია და კაცის სულიერი გამზრდელი. სოფელი ადამიანებს ჰყოფს, მოყვასს მოყვასისაგან განაშორებს. ეკლესია კი შეაერთებს ყოველთა, რათა ერთითა ძალითა და ერთითა გულითა უგალობდნენ და აქებდნენ ერთსა ზეციერსა ყოველთა მამასა და შემოქმედსა". აქ შესანიშნავად არის წარმოჩენილი ეკლესიის მნიშვნელობა ადამიანის ცხოვრებაში და მაინც, რა როლი და ფუნქცია აქვს ეკლესიას, საერთოდ რწმენას ჩვენს თანამედროვეობაში, რატომ აქვს ადამიანს ტაძარში სიარულის მოთხოვნილება და ყოველთვის გაცნობიერებული არის თუ არა ის; და საერთოდ, რას გულისხმობს რელიგიის ფსიქოლოგიური კვლევა... ამ და სხვა საკითხებზე გვესაუბრება ფსიქოლოგი ლევან გურიელიძე:

- სამწუხაროდ, რელიგიის ფსიქოლოგიური ფესვების შესახებ დღემდე არ არსებობს სერიოზული გამოკვლევები. ცნობილი მეცნიერი არჯილიო აყენებს საკითხს ამის შესახებ და იწყებს მარტივი მოდელით: რა მოთხოვნილებებსა და სურვილებს იკმაყოფილებს ადამიანი ტაძარში სიარულით? პირველ პუნქტად ის ასახელებს კონკრეტული მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას. მაგალითად, თუნდაც თხოვნას გამოჯანმრთელებაზე, რაიმე საქმის შესრულებაზე და ა. შ. მეორე - ეკლესიაში სიარულით ადამიანი ახდენს შფოთის, განგაშის, თუნდაც სიკვდილის შიშის რედუქციას; მესამე შეიძლება იყოს, ვთქვათ, შინაგანი კონფლიქტების მოგვარება; მეოთხე პუნქტი - ღმერთის მამის სახით აღქმაა. ეს გახლავთ სუპერ-ეგოს ინტერნალიზაცია. მეხუთე შეიძლება იყოს თვითიდენტიფიცირების მიღწევის მოთხოვნილება ღმერთში. მეექვსე - მისტიკური გამოცდილება და ა. შ.

- არსებითად კი, ეკლესიაში სიარულის მიზანი მაინც ერთია - ყველას სურს მოიხვეჭოს მადლი, რომელიც ეკლესიაში არსებობს...

- ფსიქოლოგებიც ამასვე ამბობენ, რომ ეკლესიაში ჩვენ დავდივართ იმისათვის, რათა, რაღაც ფორმით, ლოცვის, მარხვის, საეკლესიო საიდუმლოებებში მონაწილეობის, მოწყალების და ა. შ. მეშვეობით, გაგვეხსნას მადლი (რაღა თქმა უნდა, ლოცვა, მარხვა, წირვაზე დასწრება არ არის თვითმიზანი, არამედ მხოლოდ საშუალება). ერთი მღვდელი ინტერვიუში საუბრობდა ასეთი შემთხვევის შესახებ: ერთხელ ერთმა მრევლის წევრმა ქალბატონმა ტაძარში ქმარი მოიყვანა. კაცი ტაძარში არაფრის დიდებით არ შედიოდა. მღვდლის შეკითხვაზე, - რატომ იქცევით ასეო, უპასუხა: ტაძარში შემოსვლა რაღად მინდა, ღმერთი გულში მყავსო. მღვდელმა მიუგო: განა საუზმესაც გულში მიირთმევო?! ვფიქრობ, მღვდელმა კარგად მიაგნო ჩამჭრელ შეკითხვას. იმიტომ რომ, რწმენა არ შეიძლება დარჩეს ოდენ თეორიულ დონეზე, არამედ იგი უნდა გამოვლინდეს და განხორციელდეს პრაქტიკულად. რწმენა უნდა იყოს ცოცხალი, განმტკიცებული ჩვენი ცხოვრებითა და საქმით. იაკობ მოციქულის სიტყვები გავიხსენოთ: "სარწმუნოება თვინიერ საქმეთასა მკვდარ არსო". ეკლესიაში, უპირველესად, დავდივართ იმისთვის, რომ ვისწავლოთ ელემენტარული სწორი დამოკიდებულება სამყაროს შემოქმედთან. ამისათვის, ეკლესიის წმინდა მამების მიერ ღვთაებრივი გამოცხადებებისა და პირადი სულიერი გამოცდილების საფუძველზე, დადგენილია გარკვეული რეჟიმი, ჩარჩოები, გარკვეული კანონი, რომელიც გვეხმარება, არ ავცდეთ ღვთისაკენ მიმავალ ვიწრო გზას. ეს კანონი ადამიანის ცხოვრების ყველა სფეროს ეხება: მის დამოკიდებულებას ღმერთთან, მოყვასსა და საკუთარ თავთან.

- ღმერთთან მიმართებით ერთ-ერთი უმთავრესია ლოცვა, რომელიც ადამიანს ეკლესიის გარეთაც შეუძლია, მაგრამ რა მნიშვნელობა აქვს საკუთრივ ეკლესიაში ლოცვას, ლიტურგიაზე დასწრებას?

- ეკლესია ხომ ქრისტეს სხეულია, სადაც აღესრულება წმინდა საიდუმლოებები. ერთობლივ ლოცვას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს. სახარებიდან ვიცით, რომ უფალი ამბობს: თუკი ორი ან სამი კაცი მაინც შეიკრიბება ჩემი სახელით, მეც მათ შორის ვიქნებიო. ერთობლივი ლოცვა აღწევს გულამდე და აძლიერებს რწმენის იმ მუხტს, რომელიც ადამიანებშია თავმოყრილი. ამიტომაც წმინდა გაბრიელ ეპისკოპოსი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს ადამიანის საგანგებო მომზადებას ეკლესიაში წირვა-ლოცვაზე მისასვლელად. "ლოცვის მოსასმენად, - ამბობს ის, - ადამიანმა გული და გონება სათანადოდ უნდა განაწყოს. თუ მან სოფლის საზრუნავი ეკლესიაშიც შემოიტანა, რასაკვირველია, კარგად და სასარგებლოდ ვეღარ ილოცებს. ტაძარში შესვლამდე ერთი წამით ჯერ ეზოში დაჯექი, გონება მოიკრიბე და შენს თავს ჰკითხე, სად მიდიხარ? ტაძარში ღმერთს უნდა წარუდგე, იქ შენი მოწმენი ანგელოზები და წმინდანები იქნებიან. უპირველესად, უნდა ეცადო, ტაძარში შესვლისას ყველასთან შერიგებული იყო და წყენა გულში არავისზე გქონდეს. თუ ტაძარში ამსოფლიური ამაო შფოთითა და საზრუნავებით შეპყრობილი შეხვალ, იქ შენი მხოლოდ ხორცი იქნება, სული და გული კი სხვაგან". ტაძარში წაკითხული ლოცვების ყურადღებით მოსმენის მნიშვნელობას კი წმინდა გაბრიელ ეპისკოპოსი ასე აფასებს: "ტაძარში უნდა ეცადო, ის ლოცვები და წმინდა წერილის ადგილები მოისმინო, რომელსაც იქ კითხულობენ. ქრისტიანული სჯული და სწავლება იმ ლოცვებსა და საგალობლებშია გამოხატული, რომელთაც ეკლესიაში კითხულობენ და გალობენ. მაშასადამე, ვინც მათ გულისხმიერად ისმენს, შეიტყობს, რას წარმოადგენს ჩვენი სჯული და სწავლება. ამასთან, ეკლესიაში მლოცველს გული გრილი არ უნდა ჰქონდეს. მან ან შიში უნდა იგრძნოს თავისი ცოდვებისა და უღირსობისათვის, ან მწუხარება, ან სიყვარული ღვთისა, ან სიტკბოება და ნუგეში, ან სხვა რომელიმე სულიერი გრძნობა. ვინც ეკლესიაში გულგრილად დგას და არაფერს გრძნობს, მისი ლოცვაც გრილი და უნაყოფო იქნება. ლოცა ისე უნდა უყვარდეს კაცს, როგორც მშიერს - საჭმელი და მწყურვალს - სასმელი. ჭეშმარიტი და გულმოდგინე ლოცვის შედეგი სულიერი წარმატება, გაუმჯობესებაა. ჭეშმარიტი ლოცვა ადამიანის გულს დაადნობს, ხასიათს გაუუმჯობესებს, იგი ბოროტი გულის ვნებებს ისე დაალბობს, როგორც მზის სითბო თოვლსა და ყინვას. თუ მართლა გულმოდგინედ და მადლიანად ილოცე, ტაძრიდან გამოსულს მტერიც კი შეგებრალება, ხოლო თუ მტრის მიმართ გულში კვლავ სიძულვილი და მტრობა იგრძენი, მაშინ იცოდე, რომ შენი ლოცვა ცრუ და უნაყოფო იყო. ხოლო იმ ქრისტიანებზე, რომლებიც, გამოვიდნენ თუ არა ტაძრიდან, უკვე მის ეზოში იწყებენ ჩხუბსა და ყვირილს, ვიტყვით, რომ მათ საერთოდ არ ულოციათ, რომ ტაძარში ისინი მხოლოდ რაღაც მოძრაობას აკეთებდნენ ხელებითა და, საერთოდ, სხეულით".

- ცნობილი გამონათქვამია: "ვისთვისაც ეკლესია დედა არ არის, მისთვის ღმერთი მამა არ იქნება". შესაბამისად, ეკლესიაში სიარული აუცილებელი პირობაა ჭეშმარიტ ქრისტიანად გახდომისათვის, მაგრამ არასაკმარისი. რამდენად მნიშვნელოვანია ასევე ჭეშმარიტი მოქალაქეობაც?

- წმინდა გრიგოლ ფერაძე სიტყვა "მოქალაქეს" ასე განმარტავდა: "მოქალაქე არ ნიშნავს, პირველ რიგში, ქალაქის მცხოვრებს, არამედ ყოველ შეგნებულ წევრს სამშობლოსი, გინდ იყოს ეს ქალაქელი, გინდ სოფლელი, გინდ მუშა. მოქალაქე არ ნიშნავს მას, ვისაც რაიმე კერძო საკუთრება აქვს თვის გარეშე. არამედ მას, ვინც გრძნობს უდიდეს საკუთრებას; ცხოვრებას, მის მნიშვნელობას და პასუხისმგებლობას. ამისთანა კაცს ჰქვია მოქალაქე და მის ცხოვრებას ჰქვია მოქალაქეობა. თუ რომელიმე თქვენგანს სადმე წმინდანის ცხოვრება უნახავს და სათაურისთვის ყურადღება მიუქცევია, დაინახავდა: "ცხოვრება და მოქალაქეობა" ამა თუ იმ წმინდანისა; ესაა ყოველი წმინდანის ცხოვრების სათაური. სიტყვა "ცხოვრება" მიუთითებს მხოლოდ ამ წმინდანის ცხოვრების გარეგან მხარეებს, დაბადებას, დროს, ქვეყანას, მშობლებს, პირობებს და სხვა ამგვარს; სიტყვა "მოქალაქეობა" კი გულისხმობს ამავე წმინდანის სულიერ ცხოვრებას, მის ბრძოლას საკუთარ თავთან, თავის წრესთან და სიბნელესთან იმ აზრებისა და პრინციპების განხორციელებისთვის, რომელნიც მას აღელვებენ და რომელთა განხორციელება მას თვისი ცხოვრების მიზნად დაუსახავს. არა მხოლოდ მოქალაქეობა ყოველი წმინდანისა არის ბრძოლა თავის წრესთან, დროსთან ან თავის თავთან, არამედ მოქალაქეობა ყოველი მოქალაქისა, არის ბრძოლა თავის წრესთან, თავის დროსთან და თავის თავთან. მოქლაქეობა მოითხოვს შეგნებას, პატიოსნებას, მოითხოვს აზროვნებას, ფიქრს, მხნეობას, ჭკუას; ნათელი თვალით საგნების დანახვას, წინდახედულებას, აუჩქარებლობას, სიმდაბლეს, არა მონობას, არამედ განათლებულობას; სხვისი აზრის გაგონებას, ადამიანში ადამიანის ძებნასა და დაფასებას. მოქალაქეობა არის მსხვერპლის გაღება. თვისი საკუთარი თავის დაწვა სხვისთვის გასანათებლად. შინაარსი მოქალაქეობისა არის ცხოვრება აწმყოში. იესო ქრისტე იმიტომ მოვიდა ამ ქვეყნად, რომ ადამიანისთვის ეს ცხოვრება და ეს სარგებლობა აწმყოთი ესწავლებინა, ის ეთქვა ადამიანისთვის, რაც ორი სიტყვით გამოითქმება, რაც ჩვენმა წინაპრებმა ინტუიციით შეიგნეს და რაც დღეს ყოველმა ქართველმა თვის შუბლზედ უნდა დაიწეროს, და ესაა: "ვინც ამ ქვეყნის მოქალაქედ არ ვარგა, იგი არც იმ ქვეყნის მოქალაქედ გამოდგება!"

- ეკლესიაში სიარულის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი წინაპირობა არის ის, რომ ადამიანს სჭირდება სულიერი ხელმძღვანელი, რომელთანაც ის აღსარებას იტყვის და რჩევას მიიღებს, რაც დაეხმარება მას ცხოვრებისეული სიძნელეების გადალახვაში. თუმცა ზოგიერთი არჩევს, აღსარება ფსიქოლოგს ჩააბაროს... რა ძალა აქვს აღსარების თქმას ეკლესიაში?

- ამასთან დაკავშირებით ბერი პაისი ათონელი წერს: "აღსარების საიდუმლოსაგან განშორებული ადამიანები ცოდვილ აზრებსა და ვნებებში იხრჩობიან. იცით, რამდენი ხალხი მოდის ჩემთან და მთხოვს, რომ სიძნელეების გადალახვაში დავეხმარო?! მაგრამ ამასთან, ადამიანებს არც აღსარებაზე და არც ეკლესიაში მისვლა არ სურთ. "ეკლესიაში მაინც არ დადიხარ?" - ვეკითხები მათ. უარყოფითად მპასუხობენ. "აღსარება თუ გითქვამთ ოდესმე?" "არა, შენთან მოვედი, რომ განმკურნო," - მპასუხობენ. "მე როგორ განგკურნავ, შენთვის აუცილებელია აღსარების თქმა, ტაძარში სიარული, ზიარება, - თუკი საამისოდ მოძღვარი კურთხევას მოგცემს, - მე კი ვილოცებ შენი ჯანმრთელობისათვის. ნუთუ დაგავიწყდა, რომ არსებობს სხვა ცხოვრება, რომლისთვის მომზადებაც აუცილებელია", - ვუხსნი მათ. "მამაო, ეკლესია, სხვა ცხოვრება და ამის მსგავსი რაღაცები ჩვენ არ გვაინტერესებს, ეს ყველაფერი ზღაპრებია. ვიყავით ექსტრასენსებთან და ჯადოქრებთან, მაგრამ მათ ჩვენი განკურნება ვერ შეძლეს. გავიგეთ, რომ ეს შენ შეგიძლია," - მპასუხობენ. ხედავთ, რა ხდება?! შენ მათ აღსარებაზე, მარადიულ ცხოვრებაზე ელაპარაკები, ისინი კი: "ყოველივე ეს ზღაპრებიაო!" მაგრამ, ამავე დროს, გთხოვენ: "დამეხმარე, აბებზე ვზივარო". როგორ დავეხმარები?! განა ისინი ჯადოქრობით (გაურჯელად) განიკურნებიან?

ძალიან ბევრი ადამიანი, რომელიც გატანჯა პრობლემებმა, თავისი ცოდვებით საკუთარ თავს თვითონვე რომ შეუქმნა, ბოლოს იმით ამთავრებს, რომ "აღსარებას" ფსიქოლოგთან ამბობს. ისინი ფსიქოლოგებს საკუთარი ავადმყოფობის ისტორიას უამბობენ, პრობლემების გამო რჩევას სთხოვენ, ხოლო ფსიქოლოგები, თავიანთი რჩევებით, პირდაპირ იმ მდინარის შუაგულში ყრიან ამ ადამიანებს, რომლის გადალახვაც მათ სურდათ. შედეგად ეს საწყლები ან იხრჩობიან, ანდა დინება წაიღებთ და მეორე ნაპირზე გასულები სასურველი ადგილიდან ძალიან შორს აღმოჩნდებიან ხოლმე. ხოლო თუკი ასეთი ადამიანები მოძღვართან მივლენ და აღსარებას იტყვიან, მდინარეზე სრულიად უსაფრთხოდ - ხიდით გადავლენ. აღსარების საიდუმლოში ღვთის მადლი მოქმედებს და ადამიანი ცოდვებისაგან თავისუფლდება".

- ესე იგი, აღსარების გარეშე შეუძლებელია შინაგანი სიმშვიდის მოპოვება?

- პაისი ათონელის სიტყვებით: "იმისათვის, რომ შინაგანი სიმშვიდე განიცადო, თავი ნაგვისაგან უნდა განიწმინდო". ეს კი აღსარების საშუალებით ხდება. მოძღვრისათვის გულის გადაშლითა და თავისი ცოდვების აღსარებით ადამიანი სიმდაბლეს იძენს. ამგვარად, მის წინაშე ზეცის კარი იღება, ასევე უხვად მოეფინება მადლი ღვთისა და ადამიანი ხდება თავისუფალი. "აღსარებას ვიდრე იტყოდეს, - წერს პაისი ათონელი, - ადამიანისათვის სულიერი მწვერვალი ნისლითაა დაფარული, ამ ნისლში ის უაღრესად გაურკვევლად, ბუნდოვნად ხედავს და თავის ცოდვებს ამართლებს. რადგან, თუკი გონება ცოდვებითაა დაბნელებული, ადამიანი ხომ თითქოს ბურუსში ხედავს ყოველივეს. ხოლო აღსარება ძლიერი ქარია, რომელიც ნისლს გაფანტავს და გამოჩნდება ჰორიზონტი. აღსარების საშუალებით ადამიანი შინაგანად წმენდს საკუთარ თავს და სულიერად ნაყოფიერი ხდება".

- საბოლოო ჯამში, რასთან აკავშირებს ადამიანს რწმენა, რა ფუნქცია აქვს მას?

- იუსტინე პოპოვიჩის სიტყვებით: "რწმენა ადამიანს აკავშირებს არა კაცობრივთან, ადამიანურთან, არამედ ტრანსცენდენტურთან, იმ უზენაეს ჭეშმარიტებასთან, რომლისკენაც იგი ისწრაფვის. შესაბამისად რწმენა აკავშირებს ადამიანს უფლის ტაძართან, სხვა მორწმუნეებთან და ა. შ".

აღსანიშნავია ისიც, რომ გამოყოფენ რწმენის 5 ფუნქციას. ესენია: 1) ონტოლოგიური; 2) შემეცნებითი; 3) მოტივაციურ-ენერგეტიკული; 4) ზნეობრივ-ეთიკური; 5) ადამიანის მაინტეგრირებელი, რწმენის სუბიექტისკენ მისწრაფებული.

რწმენის ონტოლოგიური ფუნქცია ემსახურება ადამიანის დამკვიდრებას გარკვეულ რეალობაში. ეს არის მომავლის განცდა, ანუ რწმენა იმისა, რომ სიკვდილის შემდგომი, მომავალი ცხოვრება არსებობს: "არა გვაქვს ჩვენ აქა საყოფელად ქალაქი, არამედ მერმესა მას ვეძიებთ" (პავლე მოციქულის ეპისტოლე); ან კიდევ: "ხოლო არს სარწმუნოება მოსავთა მათ ძალ, საქმეთა მამხილებელ არა-ხილულთა. რამეთუ ამას შინა იწამნეს მოხუცებულნი. სარწმუნოებით გვიცნობიეს დამყარებად საუკუნეთა სიტყვითა ღვთისათა, არა-საჩინოსაგან ხილულად შექმნულად" (ებრ. 11,1-3).

რწმენის შემეცნებითი ფუნქცია შემდეგ სიტყვებში არის გამოხატული: "ხოლო თვინიერ სარწმუნოებისა ვერ შესაძლებელ არს სათნო-ყოფა; რამეთუ სარწმუნოება უღირს რომელი მოუხდების ღმერთსა, რამეთუ არს, და მეძიებელთა მისთა სასყიდლის მიმცემელ ექმნების" (ებრ. 11,1-6). რწმენა არა მხოლოდ თეორიულად, არამედ პრაქტიკულადაც ეხმარება ადამიანს თავის ცხოვრებისეულ ყოფიერებაში. მეტაფიზიკური ჭეშმარიტებები გამოვლინდებიან არა ცოდნისა და შემეცნების მეოხებით, არამედ რწმენის საშუალებით. ეს ჭეშმარიტებები არ არის ყოფითი, პრაგმატული ხასიათისა და არც რაიმე მტკიცებულებებს ექვემდებარება. შემეცნების უფრო დაბალ საფეხურზე დგას ცოდნა, რომელიც არ არის განმტკიცებული ღვთის რწმენითა და სასოებით. მისი მიზანი და ამოსავალი წერტილია ლოგიკური ანუ ამასოფლიური სიბრძნის შეძენა, რომელიც სიამეთა ძებნას, მატერიალური კომფორტის მოწყობას უკავშირდება. რწმენა კი, რომელიც სულიერ შემეცნებას გულისხმობს, მასზე აღმატებული საფეხურია. სულიწმინდის მადლი ეხმარება შემეცნებას, გზას უხსნის ადამიანის გულს ჭეშმარიტების მისაღებად და მიჰყავს იგი რწმენამდე. ლოცვის, მარხვის, მოწყალების, წმინდა წერილის კითხვის საშუალებით ადამიანში ღვივდება მისწრაფება სიკეთისაკენ. შემდგომი საფეხური - სრულყოფილება, სულიერი საიდუმლოებების შეცნობაა. ასევე ზრუნვა მომავალ ცხოვრებაზე. ასეთი ცოდნა აღემატება მიწიერ საზრუნავებს. ადამიანი თავისუფლდება შინაგანი ვნებებისაგან. ამ მდგომარეობაში რწმენა და შემეცნება უკვე ერთმანეთს ავსებს. წმინდა ისააკ ასური ბრძანებს; "გონების ნათელი შობს რწმენას, რომელიც ადამიანის გულს იმედითა და ნუგეშით აღავსებს. თავის მხრივ კი იმედი განამაგრებს გულს". სწორედ ამაში მდგომარეობს რწმენის მოტივაციურ-ენერგეტიკული ფუნქცია. იგი შინაგან მზაობას, განწყობას უკავშირდება. რწმენა დაკავშირებულია ასევე ნებით აქტივობასთან, ნებისყოფის განმტკიცებასთან და ა.შ.

რაც შეეხება რწმენის ზნეობრივ-ეთიკურ ფუნქციას, ბუნებრივია, რწმენა ადამიანისათვის არის სულიერი ცხოვრების დამკვიდრების გზა. იეროთეოზ ვლახოსი ბრძანებს, რომ, ერთი მხრივ, რწმენა არის განცხადება განწმენდილთათვის ან განწმენდის გზაზე მყოფთათვის და მეორე მხრივ, იგი არის პირდაპირი გზა განღმრთობისა მათთვის, ვინც ეს აირჩია. რწმენის მაინტეგრირებელ ფუნქციაში იგულისხმება ის, რომ რწმენა უზრუნველყოფს შემეცნების მთლიანობას, აყალიბებს და ადუღაბებს ადამიანის მსოფლმხედველობას. რწმენაში მჟღავნდება ადამიანის მსოფლმხედველობრივი პოზიცია. მისი უარყოფა სულიერების რღვევას იწვევს. რწმენისა და შემეცნების ერთიანობა ერთიანი, მთლიანი, ინტეგრირებული ადამიანის ჩამოყალიბების წინაპირობაა, რომლის გარეშეც შეუძლებელია სრულყოფილება. აი, გზა და მიზანი, რისთვისაც ადამიანი დადის ეკლესიაში, რისთვისაც მას სურს ღმერთთან ერთობა და რისთვისაც იწოდება კიდეც ადამიანად.