უფლის დიდება ღმერთს კი არა, უპირველესად, თავად ადამიანს სჭირდება. ამიტომაც ისევ და ისევ ღმერთს შევთხოვთ, რომ შეგვიწყალოს, გვაცხოვნოს და მოგვცეს ნიჭი , რათა "მოუკლებლად ვადიდებდეთ და თაყვანისვსცემდეთ, დაუცხრომლად ქებასა და მადლობას შევსწირვიდეთ მას".

ამ საკითხზე გვესაუბრება თბილისის სასულიერო აკადემიისა და სემინარიის ღვთისმეტყველების კათედრის ძველი აღთქმის პედაგოგი, ვაკის წმინდა სამების სახელობის ტაძრის ყოფილი მედავითნე, გიორგი გვასალია.

- რომ გავიგოთ, რა არის ღვთის დიდება, უწინარეს უპრიანია, ვუპასუხოთ კითხვას: რა არის ღვთისმსახურება და რა ნიშნით აღესრულება იგი?

- წმინდა იოანე ოქროპირის სიტყვებით: "ქრისტიანობა არის ძალისაებრ ბაძვა ქრისტესი", ის, რაც გვითხრა მაცხოვარმა: "იყავით თქვენ სრულ, ვითარცა მამა თქვენი ზეცათაი სრულ არს!" ქრისტიანული ცხოვრების წესი გულისხმობს ეკლესიის წევრობას, ტაძართან ურთიერთობას და ცხოვრებას შესაბამისი ნიშნით. ყველა ქრისტიანის მოვალეობა და, შესაბამისად, დანიშნულებაა - საკუთარი თავი მიუძღვნას, მიჰგვაროს ღმერთს. ღვთისმსახურება, ანუ ღვთის სათნო ცხოვრება, სწორედ ამ ნიშნით აღესრულება. მისი აუცილებელი შემადგენელი ნაწილი გახლავთ ლიტურგიული მხარე, რაც გულისხმობს ადამიანის მონაწილეობას ეკლესიურ საიდუმლოებებში. ლიტურგიას ცენტრალური ადგილი უჭირავს ეკლესიურ ცხოვრებაში. ყველა ლოცვა იწყება ასე: ,,დიდება შენდა, ღმერთო ჩვენო, დიდება შენდა!" - ამით ქრისტიანი აღიარებს, რომ ღმერთი არის არა ერთ-ერთი, არამედ ერთადერთი სადიდებელი. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, იმიტომ რომ თუკი ღმერთს გავიხდით ერთ-ერთ სადიდებლად, მაშინ ჩვენი აზროვნება იქნება წარმართულ ფერხულში ჩაბმული. ყველა წმინდანის ცხოვრება გახლდათ "ძალისაებრ ბაძვა ქრისტესი". და ეს ფიქსირდება მათდამი აღვლენილ ლოცვებში. მორწმუნე ევედრება წმინდანს, რომ გაუწიოს მეოხება ღვთის წინაშე, რათა ქრისტემ შეიწყალოს ის იმით, რომ ღმერთი მის მიერ იყოს დიდებული. საეკლესიო საკითხავებში არის საგალობლები, რომლებიც რამდენიმე მუხლისგან შედგება. ვიტყვით "დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა" და მას მოსდევს მუხლი, რომელიც შეიცავს ამა თუ იმ წმინდანის ღვაწლის უშუალო გადმოცემას. აქვე შევთხოვთ ამ წმინდანს მეოხებას, ანუ შევთხოვთ მას, - იყოს ჩვენი თანაშემწე საღვთო დიდებაში.

- საგულისხმოა ისიც, რომ საეკლესიო საკითხავებში ჩვენ განვადიდებთ წმინდანთა ღვაწლს, გამოვხატავთ მათდამი პატივისცემას მათ მიერ გაწეული შრომის, ჭირთათმენის... გამო. მაგრამ არ ვეუბნებით მათ დიდებას, რადგან მხოლოდ ღმერთს შვენის დიდება და თაყვანისცემა...

- საქმეც ეს არის. წმინდანებს შორის იხილვება ღმერთი. არავითარ შემთხვევაში წმინდა გიორგი არ არის სადიდებელი, როგორც ღმერთი, ის არის მეოხი წინაშე ღვთისა. ჩვენ ვართ ქრისტიანები და არა რომელიმე წმინდანის მიმდევრები. წმინდანი გვიჩვენებს ღმერთთან მიმყვანებელ გზას. ქრისტიანის, მორწმუნის საბოლოო მიზანიც ეს არის - იყოს ღმერთთან, განიღმრთოს. წმინდანები არიან ადამიანები, რომელთაც მიაღწიეს მადლით განღმრთობას, მათ შორის გამობრწყინდა დიდება ღვთისა. არც ერთი წმინდანი არ მოითხოვს, ღმერთივით განადიდონ. პირიქით, მათი მთელი ცხოვრება იყო საკუთარი "მე"-ს დამცრობა და განდიდება ღმერთისა. ასე რომ, რომელიმე წმინდანის გაფეტიშება, მისი კულტის წამოწევა, - აბსოლუტურად არაეკლესიური მოვლენაა, შეიძლება ითქვას, ბოროტის ერთგვარი ხრიკიც კი, რათა ადამიანს ღმერთი დაავიწყოს. პატერიკებიდან არაერთი მაგალითის მოყვანა შეიძლება, სადაც აღწერილია, თუ როგორ მალავენ წმინდა მამები თავიანთ სიწმინდესა და ღვაწლს, რათა ადამიანებმა არ განადიდონ. შესაბამისად, ყველა ქრისტიანის დამოკიდებულება უნდა იყოს ასეთი: სადიდებელია ოდენ ღმერთი - ყოვლადწმინდა სამება.

- ლოცვის სულისკვეთება და, ზოგადად, განწყობა ტაძარში, გარკვეულწილად, მედავითნის მიერ წაკითხულზეც არის დამოკიდებული. თქვენი აზრით, მედავითნის დამოკიდებულება ღვთისმსახურებისადმი, მისი ცნობიერებისა თუ ცხოვრების წესი რამდენად განსაზღვრავს მის მიერ წაკითხული ლოცვების ხარისხს?

- თუ დავუკვირდებით მწუხრისა და ცისკრის მსახურებას, შევამჩნევთ, რომ საეკლესიო საკითხავების უმეტესი ნაწილი სწორედ მედავითნეზე მოდის. ის კითხულობს იმასაც, რაც ადრე იგალობებოდა. შესაბამისად, მედავითნეს მართლაც ძალიან ბევრი მოეთხოვება. ადრეულ ეკლესიაში მედავითნე ყველა ვერ გახდებოდა. მას კარგად უნდა სცოდნოდა წმინდა წერილი. ეკლესიის ისტორიის გარკვეულ ეტაპზე მედავითნეს წმინდა წერილის განმარტებაც ევალებოდა. მას უნდა შესძლებოდა გალობაც. ყველა საკითხავი მონოტონურად კი არ უნდა ეკითხა, არამედ იმ განწყობის მიხედვით, რასაც ეკლესიაში არსებული რვა ხმა გულისხმობს. თითოეული ხმა ლოცვით განწყობას მიუთითებს. მედავითნეს კი მოეთხოვებოდა ამ ხმების პრინციპის ცოდნა. ამასთანავე, აუცილებელი იყო, მედავითნეს ეკითხა გასაგებად, არ ეჩქარა, მაგრამ არც ისე უნდა წაეკითხა, რომ ლოცვა უსაშველოდ გაგრძელებულიყო. მას უნდა ჰქონოდა ტექსტის გადმოცემის ნიჭი და ზომიერების ალღო. დღეს ეს მოთხოვნები შესუსტებულია, თუმცა კი მედავითნე მოვალეა, მსმენელს მიაწოდოს, გადასცეს საკითხავი. მაგრამ აქ ერთი პრობლემაც იჩენს თავს: ჩვენი საეკლესიო ტექსტები დაწერილია ძველ ქართულ ენაზე, რაც უმეტესობისთვის გაუგებარია და ხალხი ვერ მიჰყვება ხოლმე ტექსტს. თუ დავუკვირდებით, ხშირად, სწორედ იმ დროს, როცა მედავითნე წარმოთქვამს: "დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა", იწყებს ხოლმე მრევლი გამოფხიზლებას და პირჯვრის წერას. რაც შეეხება მედავითნის ცხოვრების წესს, მას ევალება ზუსტად ის, რაც ეკლესიის ყველა წევრს - ბაძავდეს ქრისტეს თავის საზომში, "ძალისაებრ მისისა". წმინდა წერილში წერია: "ვაი მას, ვის გამოც წარმართთა შორის იგინება ქრისტიანის სახელი". ანუ მორწმუნეს მეტი მოეთხოვება, რათა სხვა არ დააბრკოლოს. მორწმუნეთა რიგებში კი განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა კლიროსის წევრებს აკისრიათ. დაწყებული ყველაზე დაბალი იერარქიიდან უმაღლეს იერარქიამდე. მათ შორის, რაღა თქმა უნდა, მედავითნესაც. თავისი ცხოვრების წესით, ამა თუ იმ სახის ქმედებით იგი არ უნდა გახდეს დამაბრკოლებელი მრევლისთვის.

- არაერთ ტაძარში გიმსახურიათ მედავითნედ. თავიდან, ალბათ, გარკვეული სიძნელეების გადალახვაც მოგიხდათ...

- როგორც მედავითნემ, ფეხი სიონის ტაძარში ავიდგი. ჩემი უშუალო მასწავლებელი დეკანოზი ბიძინა გუნია გახლდათ, რომელიც მაშინ ჯერ კიდევ ერისკაცი იყო. შორიდან ძალიან რთული ჩანდა იმ ტიპიკონური სისტემის დაზეპირება და შესწავლა, რაც კარგ მედავითნეს ევალებოდა. და არა მარტო დაზეპირება, არამედ მისი გაშინაარსება და განხორციელება, რადგან შეიძლება ბევრი რამ იცოდე, მაგრამ მეორე მხარეა აუდიტორიასთან ურთიერთობა, მრევლის წინაშე წარდგომა. მრავალ ტაძარში ვიმსახურე, გამოცდილება შევიძინე და ბოლოს ვაკის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიაში დამადგინეს მთავარ მედავითნედ. ეს დიდი პატივი და პასუხისმგებლობა გახლდათ.

- დღეს თქვენ ღვთისმეტყველების კათედრაზე მოღვაწეობთ...

- დღეს მედავითნე აღარ ვარ, მაგრამ ვცდილობ, ღმერთს ვემსახურო ჩემი საქმიანობით - სტუდენტებს გადავცე წმინდა წერილის შინაარსი, რაც გულისხმობს სწორედ იმის გარკვევას, თუ რა არის ღვთისმსახურება, როგორ შეიძლება გახდე მეგობარი ღვთისა. ქრისტიანისთვის ეს არის აბსოლუტურად მისაღწევი რამ, ვინაიდან ქრისტემ ჩვენ მოგვანიჭა თავისუფლება. "აღარ გიწოდებთ თქვენ მონებს", - უთხრა მან მოციქულებს. მაშ, ქრისტიანი არის თავისუფალი, ხოლო ეკლესია - წიაღი, სადაც ამ თავისუფლების რეალიზება ხდება. თავისუფლების განხორციელების უმნიშვნელოვანესი მხარე სწორედ ღვთისმსახურება გახლავთ, რომელიც, საეკლესიო საიდუმლოებებში მონაწილეობასთან ერთად, ადამიანის საქმიანობასა და ცხოვრების წესსაც გულისხმობს. პავლე მოციქული ბრძანებს: "გინა თუ სჭამდეთ, გინა თუ სუმიდეთ, ყოველივეს ღვთის სადიდებლად აღასრულებდით!" კარგი პროფესიონალი, თუკი, რაღა თქმა უნდა, საეკლესიო საიდუმლოებებშიც მონაწილეობს, განა ეკლესიის საქმეს არ აკეთებს, განა ამ ნიშნით არ ემსახურება ღმერთს?! ეკლესიურობა ვერასდროს იქნება მხოლოდ მოწოდებები, მხოლოდ ლაპარაკი. წინააღმდეგ შემთხვევაში მაცხოვარიც მოვიდოდა, თავის მოძღვრებას გადმოგვცემდა და ამით დასრულდებოდა ყველაფერი. მაგრამ მაცხოვარმა სისხლი დასთხია ჯვარზე და ამგვარად აღასრულა კაცთა ხსნის საქმე. შემდგომ კი მკვდრეთით აღდგა, ამაღლდა და სულიწმინდა გარდამოავლინა მოციქულებზე. სწორედ ამ დღეს მოხდა ახალი აღთქმის ეკლესიის დაბადება. ეს დაგვიტოვა მაცხოვარმა და გვითხრა: "ამას აღასრულებდით მოსახსენებელად ჩემდა!" მხოლოდ ევქარისტიაში მონაწილეობა როდია საკმარისი, ევქარისტიამდე მისვლაცაა საჭირო. ზიარება ქრისტესთან, უპირველესად, ჩვენი ცხოვრების წესით, ჩვენი საქმიანობით ხორციელდება.

- როგორ გესახებათ ღვთის სადიდებელი გზა ჩვენი ერისთვის?

- წმინდა წერილში არის ნაჩვენები ერის გადარჩენის გზა. გადარჩენის გზა არის ის, რომ ერმა უნდა იგლოვოს თავისი ცოდვები. ერთმა კაცმა კი არა, მთელმა ერმა უნდა თქვას, რომ ამა და ამ შემთხვევაში ცუდად მოვიქეცით. ამისათვის უნდა მუშაობდეს ეკლესია და აკეთებს კიდეც ამას. ერთ მაგალითს მოვიყვან ძველი აღთქმის ისტორიიდან. საულ მეფეს ღმერთი ეუბნება: წადი და ამალეკი დასაჯეო. ამალეკელების სასჯელი ერთადერთი რამით არის გამოწვეული: როდესაც ისრაელი ეგვიპტიდან გამოდიოდა, მათ ხელი შეუშალეს ებრაელი ერის სვლას აღთქმული მიწისკენ. და ამ, საუკუნეების წინ ჩადენილი დანაშაულის გამო ღმერთი ახლა იძიებს შურს მათ მიმართ. აღმოჩნდა, რომ თურმე ცოდვა შეიძლება ჰქონდეს არა მარტო კაცს, არამედ ერსაც და, მეტიც, ეს ცოდვა მოეკითხება არა მარტო ცალკეულ ადამიანს, არამედ მთელ ერს.

როდესაც უწმინდესმა წაიკითხა ერის შენდობის ლოცვა, ვეებერთელა მამობრივი მზრუნველობა გამოამჟღავნა თავისი ერის მიმართ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ერის სულიერი მამა თავის საქმეს ღირსეულად აკეთებს. საქართველოს ეკლესიის წმინდა სინოდი, მისი სამღვდელოებაც ამისთვისაა მოწოდებული და ამას აღასრულებს. ახლა საკითხის მეორე მხარეა - რას გააკეთებს შვილი. წმინდა კვიპრიანე კართაგენელი ამბობდა: ,,ვისთვისაც ეკლესია დედა არ არის, მისთვის ღმერთი მამა ვერ იქნება". დედა ეძახის თავის შვილს. თუკი შვილს სურს მამასთან ყოფნა, მაშინ დედის ძახილი უნდა გაიგონოს და მასთან მივიდეს. დედაეკლესია არიგებს შვილს და ეუბნება: თუ არ შეინანე ცოდვები, მამასთან ვერ მიხვალ!

და მოდით, ნუ დავსვამთ კითხვას, თუ რა ცოდვა აქვს ჩვენს ერს, რადგან ამ კითხვის დასმის შესაძლებლობაც კი ჩვენი ერის უდიდეს სულიერ კრიზისზე მიუთითებს. დედაეკლესიაში ყოფნა ნიშნავს იმას, რომ ერმა იტიროს, ინანოს თავისი ცოდვები. მინდა ჩვენს მკითხველს შევთავაზო ასეთი შეკითხვა: როგორ ფიქრობთ, დღეს ჩვენი ერი ტირის თავის ცოდვას ან უფიქრდება კი საერთოდ? "მსაჯულთა წიგნში" ვკითხულობთ, რომ ყოველი მსაჯულის გამოჩენას წინ ერთი მნიშვნელოვანი რამ უძღვის: ერი ტირის თავის ცოდვებს და უფალიც ამიტომ უგზავნის მათ მხსნელს. ამ დროს ხდება სწორედ საღვთო წყალობის მოხედვა მთელ ერზე. ჩვენი გამოსავალიც ეს არის. ვიყოთ მორჩილნი, მამის დაჯერება შევძლოთ.