ადამიანი, ყოველი ჩვენგანი, უნდა იყოს საკუთარი ცის, საკუთარი მიწის, საკუთარი სამშობლოს სისხლი სისხლთაგანი და ხორცი ხორცთაგანი. თუ ადამიანი გრძნობს ამას, იგი არის გამგრძელებელი იმ გზისა, რომლითაც მოვიდნენ ჩვენი წინაპრები დღემდე, ეს იმას ნიშნავს, რომ სწორ გზაზეა.

"არა გეცრუვნეთ შენ, სიწმინდით მშობელო ჩვენო კათოლიკე (საყოველთაო) ეკლესიაო, არცა განგცეთ შენ, სიქადულო ჩვენო, მართლმადიდებლობაო!" - ასეთი იყო დავით აღმაშენებლის საქართველოს სულისკვეთება; სულისკვეთება იმ მეფისა, რომელმაც ღვთის დახმარებით შეძლო, სამშობლო ექცია ყველა დროის ქართველისთვის საოცნებო სახელმწიფოდ.

ადვილი წარმოსადგენია, თუ რატომ სძულს ქართველ კაცს ომი, რბევა და განადგურება, ამაზე მიუთითებს სისხლითა და ცრემლით ნაწერი საქართველოს ისტორია და ქართული მისალმებაც: "გამარჯვება" და "მშვიდობა".

მიუხედავად იმისა, რომ დაპყრობის მსურველი ყოველთვის მრავლად გვყავდა და მუდმივად გვიწევდა ბრძოლა სამშობლოს დასაცავად, საქართველომ შეძლო, საუკეთესო მაგალითი ეჩვენებინა იმისა, თუ როგორ შეიძლება საკუთარი მეობის, სარწმუნოებისა და სახელმწიფოებრივი ინტერესების დაცვის პარალელურად, სხვა ეთნიკური და რელიგიური ჯგუფებისადმი ტოლერანტობის გამოჩენა.

ქრისტიანული რწმენისადმი ერთგულებამ და ჩვენი ხალხის მოსიყვარულე ხასიათმა განაპირობა ის, რომ აქ არასოდეს ყოფილა რელიგიური და ეთნიკური ნიშნით დევნა-შევიწროება.

რჯულშემწყნარებლობის გამოვლენა მორწმუნე ადამიანებისგან კარგია, როდესაც იგი რწმენის სისავსიდან და უმაღლესი ზნეობრივი ძალის გაცნობიერებიდან მომდინარეობს.

სწორედ ჩვენი რაინდული და ტოლერანტული ბუნების გამო იყო, რომ მიუხედავად დაპირისპირებისა და ომებისა, ქართველები ყოველთვის დიდი პატივით სარგებლობდნენ არაბების, სპარსელების, მონღოლების, ოსმალების პოლიტიკურ წრეებში.

ტოლერანტობის შესახებ კომენტარი ვთხოვეთ თბილისის სასულიერო სემინარიისა და აკადემიის ლექტორს, თეოლოგ ზურაბ ეკალაძეს.

- ბატონო ზურაბ, თავდაპირველად იქნებ განვმარტოთ, რას ნიშნავს სიტყვა ტოლერანტობა.

- ტოლერანტობა მომდინარეობს ლათინური სიტყვიდან "ტოლერავიო" და ნიშნავს მოთმინებას, სხვისი აზრისა და რწმენის მიმართ შემწყნარებლურ დამოკიდებულებას, რაღაცისადმი შეგუებას, თუმცა, ეს უფრო სამედიცინო-ბიოლოგიური ტერმინია, რომელიც ანტისხეულებისადმი ორგანიზმის გამძლეობისა და შემგუებლობის გამომუშავებას გულისხმობს, ან კიდევ, ადაპტაციას არასასურველი გარემო პირობებისადმი. პოლიტიკურ და სოციალურ სფეროში სხვადასხვაგვარი პოლიტიკური მრწამსის მქონე ადამიანებთან თანაარსებობას და საერთო ენის გამონახვას გულისხმობს, რასაც დღეს კოჰაბიტაციასაც ეძახიან.

- თუმცა, ჩვენ, ამ შემთხვევაში უფრო რელიგიური ტოლერანტობა გვაინტერესებს.

- რასაკვირველია, რადგან ისტორიის გზაზე უკვე ყბადაღებული ფრაზა გახდა, რომ ქართველები ტოლერანტები და უცხოთშემწყნარებელი ხალხი ვართ, მაგრამ ტოლერანტიზმი ჩვენთან მუდმივად იყო გადაჯაჭვული პოლიტიკურ ვითარებასთან. ტრადიციულად, შემწყნარებელი ხალხი ვიყავით, რასაც ისტორიული ვითარება გვკარნახობდა და შეიძლება ეს ქართული ფსიქოლოგიიდანაც გამომდინარეობდა. შემწყნარებელი უცხო რელიგიური აღმსარებლობის მქონე ჯგუფების მიმართ, არა აქვს მნიშვნელობა ეს მუსლიმანობა იყო, სომხური გრიგორიანელობა თუ სხვა. აფხაზები და ოსები შეიძლება ცალკე განვიხილოთ, რადგან აქ წმინდა ეთნიკურ მოვლენასთან გვაქვს საქმე, ისინი ხომ ქრისტიანები იყვნენ, ძალიან მცირე გამონაკლისის გარდა.

- ალბათ, უფრო თვალსაჩინო რომ გახდეს, თუ საიდან მოგვდევს ქართველ ხალხს უცხოთშემწყნარებლობის ეს განსაცვიფრებელი უნარი, მაინც სახარებასთან უნდა მივიდეთ.

- რა თქმა უნდა, სამარიტელის იგავი კლასიკური მაგალითია ყველა ქრისტიანისთვის. ამ ტომის ხალხს ებრაელები ისტორიულად ზიზღით უყურებდნენ, ისინი მტრის ხატად იყვნენ შერაცხილნი. იოანეს სახარებაში ნიკოდომოსსაც და სამარიტელ დედაკაცსაც აინტერესებთ, ჭეშმარიტება სად არის და ამიტომაც ესაუბრება მათ მაცხოვარი ასე ღრმად და გამოწვლილვით. ამით სახარება გვასწავლის, რომ ჭეშმარიტებისკენ სწრაფვა ყოველ ადამიანშია, ყველა ერშია და მათ მიმართ ჩვენ შემწყნარებელნი უნდა ვიყოთ. თუ, რა თქმა უნდა, მათ სურვილი გაუჩნდებათ ჩვენთან მოსვლისა, იმის გამო, რომ ის დღეს ან ოდესღაც სხვა სარწმუნოების მიმდევარი იყო, ხელი არ უნდა ვკრათ.

ისტორიულად თბილისი მრავალეთნიკური ქალაქი იყო. აქ მართლმადიდებელი ტაძრების გვერდით არის მეჩეთი, სინაგოგა, გრიგორიანული და კათოლიკური სალოცავები, რაც ჩვენი ტოლერანტობის უდავოდ მაღალი დონის მაჩვენებელია, თუმცა, როდესაც პარალელს ავლებენ წარსულსა და დღევანდელობას შორის, ეს მთლად სწორი არ უნდა იყოს. დღეს ისეთმა სარწმუნოებებმა მოიკიდეს ფეხი საქართველოში, რომელთაც მიგრაციებთან და ეთნიკურობასთან არავითარი კავშირი არ აქვთ. ძველად სხვადასხვა ლტოლვილი ერების, ეთნოსების შემოდინება ხდებოდა საქართველოში, როგორც, ვთქვათ, ებრაელი ერი, რომელმაც ყველაზე მეტად დააფასა ჩვენი ამაგი და ისე შეუყვარდათ ჩვენი ქვეყანა, საქართველოს თავის მეორე სამშობლოდ თვლიან. დღეს უამრავი რელიგიური ჯგუფი არსებობს და გვინდა თუ არა, მაინც გვიწევს ამ ადამიანებთან ურთიერთობა, რადგან უმეტესობა საქართველოს მოქალაქეა.

მართლმადიდებლური ეკლესიის პრიორიტეტი, მისი რეალური ძალა, მაინც გადამწყვეტია ქვეყანაში, რადგან არაოფიციალური სტატისტიკით, საქართველოს მოსახლეობის დაახლოებით 80%, ნომინალურად თავის თავს მართლმადიდებლად მიიჩნევს. მეორე დიდი რელიგიური გაერთიანება არის მუსლიმანი აჭარელი ქართველები, საქართველოს გარეთ ფერეიდნელი და საინგილოში მცხოვრები ჩვენი თანამემამულენი, ამიტომ პრობლემა თავისთავად აქტუალურია.

- თანამედროვე მსოფლიოში შეტევა ძირითადად მართლმადიდებლობაზეა. თქვენი აზრით, რამდენად გამოკვეთილია დღეს საქართველოში, როგორც უძველეს მართლადიდებელ ქვეყანაში, ჩვენი სარწმუნოების პრიორიტეტული როლი?

- ეკლესია სულიერად კი ერთიანია, მაგრამ მიწიერი, მებრძოლი ეკლესია დაყოფილია თავისთავად სხვადასხვა ავტოკეფალიურ ეკლესიებად. კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო იქნება ეს, საქართველოს, ალექსანდრიის თუ რუსეთისა. მთავარია, რომ ერთიანი პოზიცია სარწმუნოების დოქტრინალურ საკითხებში ერთი და იგივეა, მაგრამ ნიუანსებში არ არის გამორიცხული, განსხვავებულიც იყოს ზოგიერთი ქვეყნის ეკლესია. ვთქვათ, ევროკავშირში შესვლას ესწრაფვოდეს ანდა სამომავლოდ სურდეს, ზოგი პირიქით, ამაში საფრთხეს ხედავდეს. ასეთი გადაწყვეტილების დროს შეუცვლელია სინოდის როლი, რადგან წმინდა სინოდი კრებითი ორგანოა და ხმათა უმრავლესობით უნდა მოხდეს ამდაგვარი საკითხების გადაწყვეტა და არა ერთპიროვნულად, რომ ეკლესიის ინტერესები არ დაზიანდეს, ჩვენს სარწმუნოებას რაიმე ჩრდილი არ მიადგეს. მართალია, გარეშე ძალები წმინდა დოგმატიკურ საკითხებს არ ეხებიან, მაგრამ, სამაგიეროდ, მათგან მოდის ისეთი საშიშროება, როგორიცაა ერთსქესიანთა ქორწინების დაკანონების მცდელობა, რომელიც სახელმწიფო დონეზე განიხილება სხვადასხვა ქვეყანაში. უპრიანი იქნებოდა ამდაგვარ საკითხებზე სინოდმა იმსჯელოს და შესაბამისი დადგენილება მიიღოს, და თავიდან ავიცილოთ ყოველგვარი ქაოსი და გაუგებრობა.

- დავუბრუნდეთ ისევ ტოლერანტობას, რომელიც თავისთავად შემწყნარებლობას გულისხმობს, მაგრამ შემწყნარებლობას ვისადმი?

- ადამიანების, პიროვნებათა რომელიმე ჯგუფის ან სხვა რელიგიური მსოფლმხედველობის აღმსარებლობისადმი, თუმცა აქ ერთი საკითხია ფრიად საგულისხმო. არიან აგრესიული სექტები, რომლებიც შინ უვარდებიან ხალხს, ახვევენ თავს თავიანთ ცრუ სწავლებას და სულიერად გაუცნობიერებლებზე გავლენას ახდენენ. სად გადის აქ ზღვარი, როცა მათ კარებს გაუღებ და შინ მიიპატიჟებ, თუ უხეშად მიმართავ და სახლიდან გააძევებ, რაც აღარ ჯდება ტოლერანტობის საზღვრებში. ამიტომ ძნელია ამაზე რეცეპტის გამოწერა.

- ამას წინათ, საქართველოს თავდაცვის მინისტრმა, აისაფის მისიაში გამგზავრებამდე, ქართველი სამხედროები, პირველად საქართველოს ისტორიაში, ჯუმა მეჩეთში მიიყვანა, ხალიჩაზე ფეხშიშველნი მუსლიმანური წესით ამუხლა და მათთვის ავღანეთში, ჰელმანდისკენ გზა სრულიად მუსლიმთა კავშირის შეიხს დაალოცვინა. ამ მოვლენის ამსახველი ფოტო გაზეთებმაც გაავრცელეს ("საქართველო და მსოფლიო" 2013 წლის 2-8 ოქტომბერი, #36). რა ხდება, როგორი ცხოვრების წესის დამკვიდრებას ვცდილობთ, ესეც ტოლერანტობის გამო ხდება?

- მართლაც არ ვიცი, რა გვჭირს... შეიძლება ეს ფაქტი იმით გაამართლონ, რომ ჩვენს ჯარისკაცებს ჰელმანდში, მუსლიმანურ გარემოში უხდებათ ცხოვრება და შეძლონ იქ ადაპტირება. როცა სამშვიდობო მისიაში ჯარისკაცები მიჰყავთ, სწავლა აუცილებელია იქაური წესებისა იმისათვის, რომ მარჯვენა ხელი ასწიოს მშვიდობის მიზნით და არა მარცხენა, მაგრამ მეჩეთში ლოცვას არავითარი გამართლება არა აქვს, გამგზავრების წინ ჩვენს პატრიარქს უნდა დაელოცა გზა ჯარისკაცებისთვის, როგორც ეს ტრადიციულად ხდება ხოლმე.

ტოლერანტობამ ისეთი სახე კი არ უნდა მიიღოს, რომ დავივიწყოთ ჩვენი ეროვნული ინტერესები და ყოველნაირად წაგებულ მდგომარეობაში აღმოვჩნდეთ, ეს ძალიან დიდი დოზაა ტოლერანტობისა, რაც აუცილებლად დაგვაზიანებს და თუ ამაზე რაიმე პროტესტი გამოთქვი, იმწუთას დაიწყებენ რელიგიურ აგრესიულობაზე საუბარს. ამას წინათ საინგილოშიც კი არ შეგვიშვეს, რომ ჩვენს ისტორიულ ტაძარში წირვა-ლოცვა ჩაგვეტარებინა. ამდენად, როგორც ხედავთ, რელიგიური საკითხები ძალიან გადაჯაჭვულია პოლიტიკასთან. ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ წამგებიან ვითარებაში არ აღმოვჩნდეთ.

როდესაც ტოლერანტობაზე ვსაუბრობთ, აქ თავისთავად დგება ეკუმენიზმის საკითხი, რომელიც, ჩემი აზრით, იმდენად რელიგიური მოვლენა არც არის, რამდენადაც პოლიტიკური და სოციალური.

- რაც შეეხება ერთობლივ ლოცვას?

- ესეც აბსურდულია, რას ნიშნავს ერთობლივი ლოცვა, როგორ შეიძლება მე მუსლიმანურად ვილოცო, როცა რწმენის საგანი აბსოლუტურად სხვაა იმისი და სხვა - ჩემი. სჯულის კანონი კრძალავს მწვალებლებთან ლოცვას, ეს კი, იმ კლასიკური გაგებით, მწვალებლობაც აღარ არის. მწვალებლობა ხომ ეკლესიის წიაღიდან იშვა, რომელიც განდგომილებას ნიშნავს. მაგალითად, ბუდიზმი აბსოლუტურად სხვა რელიგიაა, სხვა ღირებულებებით, ამიტომ მათთან ერთად ლოცვა ნონსენსია, რადგან მათ ლოცვა არც აქვთ, მათ აქვთ მედიტაციები, ლოცვა ხომ დიალოგს და კავშირს ნიშნავს ადამიანსა და უზენაეს პიროვნებას შორის და როცა ბუდიზმი არ აღიარებს პიროვნულ ღმერთს და არც ადამიანს, როგორც პიროვნებას, რა ერთობლივ ლოცვაზე შეიძლება ლაპარაკი?!

- გლობალიზაცია რა გამოწვევების წინაშე აყენებს ჩვენს სარწმუნოებას?

- რთული კითხვაა იმ გაგებით, როგორ შევხედავთ ყოველივე ამას, რამდენად მტკიცედ ვიქნებით ჩვენს სარწმუნოებაში და რა დოზით ჩავერთვებით გლობალიზაციის პროცესში. ჩვენ ისიც კარგად უნდა გვესმოდეს, რომ აბსოლუტური იზოლაცია შეუძლებელია. მართლმორწმუნე ქრისტიანი, შინაგანად უნდა გრძნობდეს, სანამდე შეიძლება დისტანცირება. რა არის დასაშვები და საიდან იწყება აკრძალული ზონა, რომლის იქითაც, სარწმუნოებრივი თვალსაზრისით, წასვლა დაუშვებელია, რადგან მე, როგორც ქრისტიანს, მაზიანებს, მასუსტებს რწმენაში და ცუდ ქრისტიანად მხდის. ეს იმდენად ინდივიდუალურია, ძნელია საყოველთაოდ მისაღები ან მიუღებელი რეცეპტების დადგენა და გამოწერა. ვიღაცამ შეიძლება ღრმად შეტოპოს აკრძალულ სფეროში და ბევრი არაფერი დაუშავდეს, ვიღაცას შეიძლება უმცირესმაც ავნოს, ეს პიროვნებაზეა დამოკიდებული.

- დღეს ბევრს ლაპარაკობენ იმის თაობაზე, რომ დავით აღმაშენებელი ძალიან ტოლერანტი, შემწყნარებელი მეფე იყო სხვა რელიგიების მიმართ და ზოგჯერ მეჩეთშიც ლოცულობდაო...

- ასეთი განცხადებები, რა თქმა უნდა, სწორი არ არის. არ არის გამორიცხული, რომ მეჩეთში შესულიყო, მას შემდეგ, რაც სატახტო ქალაქი თბილისი გაათავისუფლა მუსლიმანი დამპყრობლებისგან. როგორც ისტორიიდან ცნობილია, ღორების დაკვლაც კი ააკრძალვინა ქართველებს მუსლიმთა უბნებში, მათ სალოცავებსაც მოინახულებდა და კამათიც კი ჰქონდა მათთან ღვთისმეტყველების საკითხებზე, თუმცა ეს არ ნიშნავდა, რომ რაიმე დათმობაზე წასულიყო მათთან ქრისტიანობაში, ან მათთან ერთად ელოცა მუსლიმანური წესით. როცა დავით აღმაშენებლის ფენომენს და სხვა აღმსარებლებთან მის ურთიერთობას ვეხებით, უნდა განვასხვაოთ ურთიერთობა ყოფით და სარწმუნოებრივ საკითხებში. მან იცოდა, რომ დოქტრინალურ დონეზე არც ერთი ნაბიჯის გადადგმა არ შეიძლებოდა უკან, დოგმატიკაში შეუძლებელია რაიმე დათმობაზე წასვლა. ქრისტიანული მოძღვრებიდან გამომდინარეობს ჩვენი ადათი და წეს-ჩვეულებებიც, თუმცა მთავარი მაინც მართლმადიდებლური სწავლების საყოველთაოდ მიღებული და აღიარებული ნორმების დაცვაა, რომელში დათმობაც მართლაც დაუშვებელია. თუკი შენ მართლმადიდებლად მიგაჩნია თავი, როგორ დაუშვებ, მცირე დოზითაც კი შემოაპარო სხვა აღმსარებლობის სწავლება. ამას ყოველთვის ეწინააღმდეგებოდა ჩვენი ეკლესია, თუმცა ყოფით საკითხებში თავის თავში ჩაკეტვა და თვითიზოლაცია არ გვარგებს. ძალიანაც რომ მოვინდომთ, მაინც ვერ შევძლებთ მას ფიზიკურად, ქრისტიანობა კი პროგრესული რელიგიაა და დროისა და ვითარების გათვალისწინებითაც მოქმედებს.

როდესაც დავით აღმაშენებელს ახსენებენ, რატომღაც ავიწყდებათ, რომ ვიდრე ის მეჩეთში შევიდოდა და იმათ სასულიერო პირებთან ისაუბრებდა, მანამდე ნახევარმილიონიანი მუსლიმანური კოალიცია დაამარცხა და დიდგორის ბრძოლა მოიგო, რითაც გაათავისუფლა სამშობლო მუსლიმან დამპყრობთა საუკუნოვანი ბატონობისაგან. ჯერ ჩვენც მოვიგოთ დიდგორი და დანარჩენზე მერე ვილაპარაკოთ, და არა ისე, რომ სხვა სარწმუნოება თავს მოგვახვიონ ჩვენ ქვეყანაში და ამაზე ხმა არ ამოვიღოთ იმის შიშით, რომ აგრესიულობა არ დაგვწამონ. დავით აღმაშენებელმა დააჩოქა მუსლიმანური სამყარო, უთხრა, ლოცვა გინდათ - კი ბატონო, ხელს არ შეგიშლითო, ამიტომ აღმაშენებლის მაგალითის ამ კონტექსტში მოყვანა ერთობ უადგილო და შეურაცხმყოფელია ეკლესიისგან წმინდანად შერაცხილი მეფისათვის, რომლის სახელთანაც დაკავშირებულია ქართული ეკლესიის უმნიშვნელოვანესი რეფორმები. ებრაელები უძველესი დიასპორაა საქართველოში, არ ახსოვს ისტორიას, ამ უდიდესი დიასპორის ჩვენგან შევიწროება, მათ საქართველო თავის მეორე სამშობლოდ მიაჩნიათ და სწორედ ქართველი და ებრაელი ხალხის თანაცხოვრებით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ტოლერანტი ერი ვართ, ამიტომ აღარ გვინდა ველოსიპედის ხელახლა გამოგონება და იმის ყიჟინი, რომ უფრო მეტად ტოლერანტები გავხდეთ.