სულიერი ცხოვრების სწორად წარსამართავად და წარმატების მისაღწევად საკმაო ცოდნა და მრავალგვარი თავისებურების გათვალისწინებაა საჭირო. მაგრამ თუ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება გამოგვეპარება, მაშინ ყოველგვარი მონდომება აზრს დაკარგავს. რა არის ეს აუცილებლად გასათვალისწინებელი გარემოება?

კითხვაზე პასუხის გასაცემად მოვიშველიოთ ცხოვრებისეული მაგალითი: მიწის მუშაკმა თავის კუთვნილ ნაკვეთს ყურადღებით უნდა ადევნოს თვალი. მიწას მუდმივად თუ არ დაამუშავებს, სამომავლოდ ძნელად გასაფხვიერებელი და უნაყოფო იქნება. ასევე მოუკლებელი ყურადღებაა საჭირო დამუშავებისა და ნიადაგში თესლის დათესვის შემდეგ, რათა კეთილ თესლთან ერთად სარეველა არ გამრავლდეს და კეთილი ნაყოფი არ მოაშთოს. თუ ნაკვეთს კეთილსინდისიერად მოუვლის, მიიღებს კეთილნაყოფიერ მოსავალს. აქაც სიფხიზლეა საჭირო, რათა მიღებული ნაყოფი მპარავის ხელში არ აღმოჩნდეს. თუ მოსავალი უვნებლად გადარჩა, მაშინ უკვე შინ მიტანილ ზამთრის სანოვაგეს სჭირდება ქურდისგან დაცვა. ამ მარტივი ჭეშმარიტების შესახებ მაცხოვარი მეორედ მოსვლაზე საუბრისას მიგვითითებს: ,,ხოლო ესემცა იცით: უკუეთუმცა უწყოდა სახლისა უფალმან, რომელსა სახუმილავსა მპარავი მოსვლას არს, იღვიძებდამცა და არა უტევა დათხრად სახლისა თვისისა" (მათ.24:42-43).

როგორც ვხედავთ, მიწისგან კეთილი ნაყოფის მიღება შრომატევად და ხანგრძლივ სამუშაოს მოითხოვს, მაგრამ ყოველგვარ შრომას აზრი ეკარგება ყურადღებისა და სიფხიზლის გარეშე. იგივე ითქმის სულიერ ცხოვრებაზეც. ყოველგვარი სულიერი ღვაწლი და მონდომება უშედეგო აღმოჩნდება სიფხიზლისა და მღვიძარების გარეშე. ამის შესახებ პირდაპირ გვასწავლის წმინდა წერილი: ,,განიფრთხვეთ, მღვიძარე იყვენით, რამეთუ წინამოსაჯული თქუენი ეშმაკი, ვითარცა ლომი მყვირალი, მიმოვალს და ეძიებს, ვინმცა შთანთქა" (1 პეტრ. 5:8).

ამდენად, ეს მაგალითი თვალნათლივ წარმოაჩენს სულიერ ცხოვრებაში წარმატების აუცილებელ პირობას - სულის მღვიძარებას. სულის მღვიძარების გარეშე ვერც ცოდვასა და ბოროტებას დავთრგუნავთ, ვერც რაიმე სათნოების აღსრულებას მოვახერხებთ და, მით უმეტეს, თუ სულიერი ღვაწლით რაიმეს მოვიმუშაკებთ, ვერაფრით შევინარჩუნებთ. წმინდა გაბრიელ ქიქოძე გვმოძღვრავს: ,,სულიერსა ცხოვრებასა შინა მღვიძარება არის საჭირო პირველად მისთვის, რათა დაიფარო შენი სული და გული ყოველთა შენის სჯულისა და სასოებისა და სარწმუნოების წინააღმდეგთა და მავნებელთა ჰაზრთა და შეგონებათაგან; მეორედ მისთვის, რათა შეიძინო და მოიპოვო ყოველი, რაიცა გააღვიძებს, გააცოცხლებს და განამტკიცებს შენსა სულიერსა ცხოვრებასა, ესე იგი, სარწმუნოებასა და სასოებასა. ,,მღვიძარე იყვენით, მტკიცეთ სდეგით სარწმუნოებასა ზედა" (1 კორ. 16:12-14).

სულიერი მღვიძარების საჭიროებასა და სარგებლობაში დარწმუნების შემდეგ, დაწვრილებით განვიხილოთ მისი არსი.

ფიზიკური მღვიძარება უძილობას ან ფხიზელ ძილს გულისხმობს. მუდმივი უძილობა ჩვენს ფიზიკურ ძალებს აღემატება, ხოლო ფხიზელი ძილი ზოგს ბუნებით ეძლევა და ზოგს ღვაწლით. ფხიზელ ძილში მოიაზრება ისეთი მდგომარეობა, როდესაც ადამიანს მცირედი ხმაურის დროსაც კი შეუძლია სწრაფი გამოღვიძება და გარემოს აღქმა. შესაბამისად, სულიერი მღვიძარებაც სულში მიმდინარე ყოველგვარი ცვლილებისას მყისიერ აღქმას, შეგრძნებას და გარკვეულ რეაქციებს გულისხმობს.

როგორც ხმაური ძილს აფრთხობს, ხოლო სიმშვიდე ხელს უწყობს, ასევე ადამიანის სულიც ფრთხება მასში ცოდვილი აზრის წარმოშობისას. საერთოდ, სულის მღვიძარების მოპოვება უდიდესი ხელოვნებაა. როგორც წესი, ადამიანთა უმეტესობა საკუთარ ბუნებას ნაწილობრივ ან საერთოდ არ იცნობს. აქ არ იგულიხმება ხასიათის და ცალკეული თვისების გამოვლინება, საუბარი საკუთარი თავის მუდმივად ხედვასა და შინაგანი ზნეობრივი მდგომარეობისადმი ყურადღებას ეხება.

მუდმივი შინაგანი ყურადღება, შეიძლება ითქვას, სინდისის ხმისადმი მუდმივი მიყურადებაა. უყურადღებოდ არ უნდა დარჩეს არც ერთი ცოდვილი აზრი, რომელმაც შეიძლება შებღალოს ჩვენი გონება და გული. ხოლო, თუკი ბოროტი აზრი უკვე შემოგვეპარა, მყისიერად უნდა დავაფიქსიროთ იგი. საერთოდ, ამგვარი საქმიანობის წარმართვა ძალიან რთულია დამწყებთათვის, რადგან უდიდეს ყურადღებას, ნათელ გონებას, სუფთა სინდისსა და მუდმივ დაძაბულობას მოითხოვს. სხვაგვარად, შეიძლება აზრის მოქმედება მხოლოდ საქმის აღსრულების შემდეგ დაფიქსირდეს, მაშინ როდესაც ფიქრი უკვე საქმითაა გამოხატული. ამიტომ, სულის მღვიძარების მიღწევა დიდ შრომასა და გარკვეული ეტაპების გავლას საჭიროებს.

პირველ ეტაპზე, სანამ ადამიანი მზერას შინაგანი სამყაროსკენ მიმართავს, სინდისის ქენჯნას ძირითადად გარეგნულად გამოხატული ცოდვების გამო განიცდის, ანუ ბუნებრივი სჯულის მიხედვით ხელმძღვანელობს. ასეთ დროს ცოდვის განცდა მძიმე დანაშაულთან ასოცირდება. შესაბამისად, ძირითადი ყურადღება გარეგნულ ქმედებებსა და ადამიანებთან ურთიერთობას ეთმობა, ამიტომ სულში მიმდინარე მრავალგვარი რთული პროცესი შეუმჩნეველი რჩება. ეს იგივეა, რომ დამუშავებულ, ნოყიერ ნიადაგზე დათესილი თესლი მპარავისგან დავიცვათ, მაგრამ სარეველასა და მღრღნელებს ყურადღება არ მივაქციოთ; ან ადამიანმა თავისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა მხოლოდ ვიზუალურად შეაფასოს და შინაგანი ორგანოები არ გამოიკვლიოს. რადგან ადამიანს ამ ეტაპისთვის სულიერი თვალი არ აქვს ახელილი, ამიტომ სულიერი მღვიძარების რაოდენ დიდი სურვილიც არ უნდა ჰქონდეს (სულიერი მღვიძარების), ბოროტ ვნებათაგან ღირსეულად თავდაცვას ვერ მოახერხებს.

იმისათვის, რომ სულიერმა თვალმა სულის სიღრმეებში არსებულ ბნელში დაფარულის დანახვა დაიწყოს, ღვთის მცნებებით შინაგანი ხელმძღვანელობაა საჭირო. სხვაგვარად, ვერაფრით მოვახერხებთ ცოდვებისგან განთავისუფლებას, რამეთუ ქრისტე ხომ პირდაპირ გვეუბნება: ,,გულისაგან გამოვლენ გულისსიტყუანი ბოროტნი, კაცის-კვლანი, მრუშებანი, სიძვანი, პარვანი, ცილის-წამებანი, გმობანი" (მათ.15:19). ამიტომ გულში არსებული მრავალგვარი ბოროტების დანახვა მარტოოდენ სულიერი თვალითაა შესაძლებელი: ,,სანთელი გვამისაი არს თუალი. უკუეთუ თუალი შენი განმარტებულ იყოს, ყოველი გუამი შენი ნათელი იყოს" (მთ 6:22). ხოლო სულის თვალი მაშინ აღიხილება, როდესაც ადამიანი ქრისტეს მცნებათა აღსრულებას შეუდგება და მისთვის უკვე თვალსაჩინო ხდება მანამდე დაფარული სულის საიდუმლოებანი. ყოველი მცნების შინაგანი დაცვა საოცარ სირთულესთან არის დაკავშირებული, რადგან ჩვენ, დაცემული ბუნების მქონეებს, სხვაგვარად არ ძალგვიძს: ,,და ვსთქუ განკვირვებასა ჩემსა, რამეთუ: ყოველი კაცი ცრუ არს" (ფს.115:2). საკუთარი ცოდვილი და უძლური ბუნების დანახვა, სულიერი წინსვლის მეორე ეტაპია. ამ დროს ადამიანი უკვე თვალნათლივ ხედავს არა მარტო გარეგნულად გამოხატულ ცოდვებს, არამედ შინაგან, გულში არსებულსაც. მართალია, ხშირად შინაგანი ცოდვა უწინდებურად გარეგნულ სახეს აღარ იღებს, მაგრამ სულის არასათანადო სიმტკიცის გამო მღვიძარების მოსურნე ქრისტიანის გული ხშირად მაინც ბოროტებით იბღალება.

ამის შემდეგ, სულიერი ხედვის განვითარებასთან ერთად, მღვიძარების ხარისხიც იზრდება. ეს ახალი სულიერი ეტაპი დიდი შრომის, მონდომებისა და ყურადღების შედეგად მიიღწევა. ამ ეტაპზე უნდა გამოიკვეთოს შედარებით მკვეთრად გამოხატული, ზნეობრივად საშიში მიმართულებები და ძირითადი ყურადღება სწორედ მათთან ბრძოლას დაეთმოს. თუ არ დავამარცხებთ ჩვენში არსებულ ძირითად მანკიერ მიდრეკილებებს, მაშინ ვერაფრით მოვახერხებთ შედარებით სუსტი გამოვლინებების აღმოფხვრას, რადგან მათი დანახვა ძირითადის ფონზე თითქმის შეუძლებელია ისევე, როგორც ავადმყოფისთვის დიდი ტკივილის ფონზე, მცირე ტკივილის აღქმა სუსტდება. ზოგადად სულის ტკივილის შიშით ქრისტიანი მღვიძარებაში იწრთობა.

ამ ეტაპის შემდეგ უხილავ ბრძოლაში ჩართული მებრძოლი იმდენად ვითარდება, რომ მისთვის თანდათანობით უკვე სულში მიმდინარე არც ერთი, თუნდაც მცირეოდენი მოძრაობა უყურადღებოდ აღარ რჩება. ასეთ დროს სული მღვიძარების უდიდეს საჭიროებას მოითხოვს, სხვაგვარად სულის განწმენდის გზაზე წინ წასული ქრისტიანისთვის ცხოვრება დიდ უბედურებად იქცევა. ვინაიდან, თუკი ცოდვებში ღრმად შთაფლულნი ვართ, მაშინ ცოდვისმიერი გულისთქმა სრულიად შეუმჩნეველი გვრჩება, ხოლო ცოდვებისგან განრიდებული ადამიანის სული მცირეოდენი შეწყნარებული ბოროტი გულისზრახვისგანაც კი უდიდეს სიცარიელესა და სიმძიმეს განიცდის. ამიტომ, როდესაც ქრისტიანი სულიერი თვალით ყოველივეს წვდება, იგი ბუნებრივად და მექანიკურად იწყებს მღვიძარებას, რადგან ეშინია სულიერი საუნჯის დაკარგვისა.

როგორც ვხედავთ, მცნებათა აღსრულებისა და სულიერი მოღვაწეობის შედეგად თანდათანობით ადამიანი საკუთარ სულიერ სამყაროს უღრმავდება და ჭვრეტს, ანუ აღეხილება სულიერი თვალი. შესაბამისად, ხედავს რა მანამდე დაფარულ და შეუმჩნეველ ვნებებს, მათ აკვირდება, რითაც ყურადღების ჩვევას იძენს. სულიერი ცხოვრების საბოლოო წარმატებისათვის კი საჭიროა, შინაგანი სამყაროსადმი ყურადღებას მიეცეს მუდმივი ხასიათი ანუ ჩამოყალიბდეს მღვიძარების უდიდესი სათნოება - ყოველგვარი ბოროტებისგან დაცვისა და სათნოებათა შენარჩუნების აუცილებელი საწინდარი. მღვიძარება კი, თავის მხრივ, სულიერ ბრძოლაში ჩართული ადამიანისთვის შემდგომში თითქმის ბუნებრივ მდგომარეობად იქცევა.

ამრიგად, როგორც ვხედავთ სულის მღვიძარება ყოველგვარი სათნოების მცველი და განმამტკიცებელია. მის გარეშე ვერ მოვახერხებთ სიწმინდეში ცხოვრებას და ადვილად მივიდრიკებით ყოველგვარი ბნელისა და უწმინდურისაკენ. ამიტომ პავლე მოციქული, შეგვახსენებს რა ნათელი ღმერთის შვილობას, ძილისგან გამოფხიზლებისა და მღვიძარებისკენ მოგვიწოდებს: ,,რამეთუ თქუენ ყოველნი შვილნი ნათლისანი ხართ და შვილნი დღისანი, და არა ვართ ღამისანი, არცა ბნელისაგანი. აწ უკუე ნუმცა გძინავს, ვითარცა-იგი სხუათა, არამედ მღვიძარე ვიყვნეთ და განვიფრთხოთ" (1 თეს. 5:5-6).