გვესაუბრება ბოლნელი ეპისკოპოსი ეფრემი (გამრეკელიძე):

- ადამიანის ამქვეყნიური დანიშნულება არის სულის გადარჩენა, ზრუნვა მარადიული სასუფევლის დამკვიდრებისთვის. სწორედ ამისთვის მოევლინა მაცხოვარი, სულთა გადამრჩენელი ამ ქვეყანას. თითოეული ადამიანი წუთისოფელში უნდა იღებდეს სულიერ გამოცდას და შემდგომ წარდგეს ღვთის ჭეშმარიტი სამსჯავროს წინაშე. ამის შემდგომ მიეგება მას ჭეშმარიტი მისაგებელი, რაც წუთისოფელში დაიმსახურა. ამდენად, ადამიანის მთავარი დანიშნულება არის მზადება სულიერი გადარჩენისთვის. ბედნიერია კაცი, რომელიც მაცხოვრის ამ მოწოდებას ჭეშმარიტებით მიხვდება და ცხოვრებით აღასრულებს იმ გზას, რომელიც უფალმა დაუწესა.

როგორ უნდა მივაღწიოთ ცხონებას და გადარჩენას? ცხონების გზა უფლის მცნებების აღსრულების გზაა. იცოდა ღმერთმა, რომ ცოდვაში ჩავარდნილი ადამიანი ვერ შეძლებდა უფალთან თავისი გონებით, თავისი უნარით მიახლოებას და ამიტომაც მცნებები, როგორც სიბნელეში ანთებული სანთელი, ისე მოგვმადლა, მოგვანიჭა და გვითხრა, თუკი ამ გზაზე ივლით, ამ ნათლით გაინათებთ გზას (ეს ნათელი კი მე ვარო, - ამბობს მაცხოვარი), მაშინ იგემებთ ზეციური სასუფევლის ნეტარებასო.

ასევე სხვადასხვა იგავის სახით უფალი მოგვიწოდებს ცხონების ანუ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისკენ. მაგალითად, იგავი სამეფო ნადიმის შესახებ. მეფემ გაშალა სუფრა და უარი თქვეს მოწოდებულებმა ნადიმზე. ზოგმა მიწიერი მიზეზი მოიშველია, ზოგმა - საკუთარი ვნება, ზოგმა სიმდიდრე არჩია. სწორედ ამას ემსგავსება კაცთა მოდგმა.

ქრისტეს შემდგომ მრავალმა წმინდა მამამ მოგვცა თავისი პირადი გამოცდილებით, სულიერი მოღვაწეობით, თუ როგორ უნდა მოიპოვო ცხონება და ცათა სასუფეველი. მინდა განსაკუთრებით გამოვყო უდიდესი მოღვაწე VI საუკუნის მსოფლიო ეკლესიის ერთ-ერთი დიდი მამა, ღირსი იოანე სინელი ანუ კლემაქსი. იგი მოღვაწეობდა სინას მთაზე, იქ, სადაც მოსემ მიიღო ათი მცნება და სწორედ თავის შესანიშნავ სულიერ ნაშრომში გადმოსცა ის მდიდარი გამოცდილება, რაც პირადად გაიარა და შეკრიბა სხვა თანამოღვაწე წმინდა მამათაგან. ეს ფასდაუდებელი საუნჯე დაუტოვა თანამებრძოლებს. უფრო კი იმ ბერ-მონაზვნებისთვის დაიწერა, როგორც სამოძღვრო წიგნი პირადი სულიერი მოღვაწეობისთვის. ამ წიგნში ისეთი სულის სასარგებლო რჩევებია მოცემული, რომ თითოეულმა ადამიანმა, მათ შორის ერისკაცმაც, უნდა გაითვალისწინოს. მან თავისი ნამოღვაწარი 30 საფეხურად დაყო და თითოეულ საფეხურს კიბე უწოდა. ამიტომაც მას კიბისაღმწერელი ეწოდა, ბერძნულად კი კლემაქსის სახელითაა ცნობილი. თითოეული საფეხური - ეს არის მიწიდან ზეცისკენ დადებული აღსავალი. ამ აღსავალზე საფეხურიდან საფეხურზე ადამიანის სული უნდა მაღლდებოდეს. "კიბე" 30 საფეხურს მოიცავს, მაგრამ სულიერი მასშტაბით ეს დაუსრულებელია. თითოეული ადამიანი, განსაკუთრებით მოღვაწე, რომელმაც უარი თქვა წუთისოფლის საზრუნავებზე და განიზრახა სიცოცხლე მიეძღვნა უფლისთვის, მუდამ იყენებს ამ ძვირფას საუნჯეს კიბედ თავის სულიერ ცხოვრებაში.

პირველ საფეხურად წმინდა იოანე კლემაქსმა დადო წუთისოფლისგან განშორება, წუთისოფლისგან, როგორც ცოდვის არეალისგან. მოგეხსენებათ, წუთისოფელი ეშმაკის უდიდესი საფრთხეებით, განსაცდელებით, საცდურებით არის სავსე - ღირსმა ანტონი დიდმა სულიერი თვალით იხილა დედამიწა, რომელიც მთლიანად ობობას ქსელით იყო გარემოცული ბოროტის მახეებისგან. შეშინებულმა შეღაღადა უფალს: უფალო, ვინ გადაურჩება ამ განსაცდელსო. მხოლოდ თავმდაბალი და მორჩილიო. მართლაც ასეა, მით უმეტეს, დღეს, XXI საუკუნეში ეს საცდურები არა მარტო უხილავი, არამედ ხილული სახითაც ფართოდ შემოვიდა ადამიანის ცნობიერებაში. თანამედროვეობაში განსაკუთრებით გვჭირდება ხელმძღვანელობა წმინდა მამათა სწავლების მიგებებით, რათა სწორად გავიკვლიოთ გზა აბობოქრებულ წუთისოფელში. პირველი საფეხური, როგორც მოგახსენეთ, არის განშორება წუთისოფლისგან. როდესაც ადამიანი ეკლესიურ ცხოვრებას იწყებს, უნდა დაფიქრდეს, რომ იგი არის სნეული, სჭირდება მკურნალობა და უნდა მიმართოს მკურნალს, სულიერ მოძღვარს, დედაეკლესიას და უარი თქვას იმ მანკიერებებზე, იმ ცოდვებზე, რომლებიც ნებსით თუ უნებლიეთ ამ წუთისოფელში შეითვისა. "სასუფეველი ცათა იიძულების", - ამბობს მაცხოვარი. რა თქმა უნდა, არ არის ადვილი, უარი თქვა იმ ვნებებსა და შესისხლხორცებულ მანკიერ თვისებებზე, რომლებიც თითქოს ასე უყვარს ადამიანს. ფსალმუნში ამბობს დავით წინასწარმეტყველი: "კაცი პატივსა შინა იყო და არა გულისხმა-ყო; ჰბაძვიდა იგი პირუტყუთა უგუნურთა და მიემსგავსა მათ". ფაქტობრივად, ამ ცუდ დროში ერი და ბერი ერთად ვდგავართ მოზღვავებული განსაცდელების წინაშე. ამიტომაც ცალ-ცალკე შეუძლებელია ადამიანმა დააღწიოს თავი, თუ მას არ ექნება შემწეობა, უპირველესად, ღვთისგან, დედაეკლესიისგან და შემდგომ ერთმანეთისგან. ამიტომაც ამბობს პავლე მოციქული: "ურთიერთარს სიმძიმე იტვირთეთ და ესრეთ აღასრულეთ სჯული იგი ქრისტესი". ინებოს უფალმა, რომ თითოეული ადამიანი ამ ზეციური და სულიერი კიბით ასულიყოს უმაღლეს სათნოებამდე - 30 საფეხური ამ კიბისა არის - სარწმუნოება, სასოება და სიყვარული. მოგეხსენებათ, რომ სიყვარული თავად ღმერთია. თითოეული წინა საფეხური ემსახურება იმას, რომ ადამიანი უმაღლეს საფეხურზე ამაღლდეს, რომელიც სიყვარულია. თუკი ადამიანი სიყვარულს მოიპოვებს, ესე იგი, მან თავად უფალი ანუ ქრისტე მოიპოვა საკუთარ თავში. ეს არის სწორედ ადამიანის განღმრთობა და ცხონება.

მოგეხსენებათ, "არა არს კაცი, რომელიც სცხონდეს და არა სცოდოს". შეუძლებელია ადამიანი საერთოდ განერიდოს ყველა ცოდვას. ჩვენ მიწაზე ვცხოვრობთ და მეტ-ნაკლებად ყველანი ვცოდავთ ღვთის წინაშე. თუმცა უფალმა ამის სამკურნალოდ უდიდესი, ჭეშმარიტი საშუალება მოგვცა - სინანული, რომელიც კურნავს ყველა ცოდვას, თუკი კაცი საკუთარ თავში ამ უდიდეს სათნოებასა და წამალს მოიხმარს. არ არსებობს ცოდვა, რომელიც აღემატებოდეს ქრისტეს მოყვარებას, ანუ სინანულს. უფალმა ადამიანს თავისუფალი ნება მისცა, რათა მიხვდეს საკუთარ შეცდომას, მონანული მივიდეს მამასთან და სთხოვოს შენდობა. სწორედ ეს არის არსი სინანულისა. დამნაშავე და შემცოდე ადამიანი, როცა ხვდება თავის შეცდომას, მოეგება გონს, განიცდის და ამბობს: "ვსცოდე, მამაო, ცად მიმართ და წინაშე შენსა". სწორედ ასეთ მონანულ ადამიანს უფალი დიდი სიყვარულით ისიყვარულებს. მთელი ანგელოზთა დასი ხარობს, როცა ადამიანი სინანულით მოიქცევა. ამ მონანულ ადამიანს ისე განაახლებს და იმდენად დიდ ღვთის წყალობას მიანიჭებს, რომ შეიძლება იგი ანგელოზებზე უმაღლეს, წმინდანთა დასშიც დადგეს. ჩვენ არაერთი მაგალითი ვიცით წმინდა მამების ცხოვრებიდან, როცა ისინი უდიდესი ცოდვილები იყვნენ და შემდეგ უდიდესი წმინდანები გამხდარან. საოცარი მაგალითია სულიერი ფერისცვალებისა! რამ აღამაღლა ისინი უმაღლეს წმინდანებამდე? მხოლოდ და მხოლოდ სინანულმა. სინანულის უდიდესი მოძღვარი არის ღირსი მამა ეფრემ ასური. იგი ამბობს: "მომანიჭე მე განცდა თვისთა ცოდვათა და არა განკითხვად ძმისა ჩემისა". უპირველესად, შეგნება არის საჭირო, რომ ავად ხარ. მაშინ, ბუნებრივია, არც ამას უარყოფ. სამწუხაროდ, დღეს ჩვენი საზოგადოება ვეღარ გრძნობს სულის დაავადებას. ამიტომაც არ მოუხმობს საშველად უფალს, არ მიმართავს წმინდა ეკლესიას. არაეკლესიურ ხალხს რომ ჰკითხო და მოუწოდო, ესა თუ ის მანკიერება და ცოდვა შეინანოს, ამაყად გვიპასუხებენ, რომ მათში არანაირი სისუსტე და მანკიერება, ცოდვა არ არსებობს. ეს არის უდიდესი სიბნელე და დაცემა, როდესაც ადამიანი თავს არ თვლის ცოდვილად. უდიდესი წმინდანებიც ამბობდნენ: "კაცთა შორის ყველაზე დიდი ცოდვილი მე ვარო". ეს უნდა იყოს საფუძველი ადამიანის სულიერი ფერისცვალებისა. ჩვენ არაერთი მაგალითი ვიცით ამისა. ერთი ბერი უდები ცხოვრებით გამოირჩეოდა. თუმცა ძალიან ნანობდა და ღამღამობით ცრემლებით ასველებდა ზეწარს. გარდაიცვალა და ბერებმა ძალიან დიდი სინანულით და გლოვით მიაბარეს მიწას. ყველა განიცდიდა, რომ ასეთი უდებებით დაიღუპა. თუმცა უფალი სხვანაირად განსჯის. ღმერთი შეიწირავს ადამიანის ერთი წამის, ერთი წუთის სინანულსაც კი. არც ერთი დაღვრილი წვეთი ცრემლი არ არის ღვთის წინაშე დაკარგული. როდესაც ანგელოზებმა მისი სული უფალთან წარადგინეს, დარცხვენილი მფარველი ანგელოზი ტირილით უკან მიჰყვებოდა ამ სულს. როდესაც სულიერ სასწორზე ბერის უდები ცხოვრება და ცოდვები დადეს, მფარველმა ანგელოზმა ცრემლებით სველი ცხვირსახოცი დადო. სასწორი მთლიანად გადმოიხარა სინანულისკენ, ანუ უფალმა შეიწირა მისი ცრემლი, გულისწუხილი, რომ ვერ ასრულებდა იმ მივალეობას, რისთვისაც მოწოდებული იყო. ბევრი თუ არაფერი შეგვიძლია, იმით მაინც არ უნდა ვიამაყოთ და ვიტრაბახოთ, რომ ცოდვა და ბოროტება ჩავიდინეთ. უნდა გვქონდეს გულისწუხილი, შინაგანი გლოვა, განცდა, სული შემუსვრილი და გული შემუსვრილი და დამდაბლებული, როგორც დავით წინასწარმეტყველი ბრძანებს. ჩვენ არ ვართ მართალნი ღვთის წინაშე. შეიძლება ყველას ცრემლები არ მიეცეს, ეს უდიდესი წყალობაა ღვთისა, მაგრამ იმის სინანული მაინც უნდა ჰქონდეს და ამბობდეს, - ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას და შემიწყალე. სინანულით ინებოს უფალმა ჩვენი გადარჩენა.

მარხვის პირდაპირი დანიშნულებაც ალბათ ეს არის. თვითმიზანი არ არის რაღაცის აკრძალვა, თუნდაც ეს ხორცის პროდუქტი იყოს ან სხვა რამ, მაგრამ მარხვამ ადამიანის გულში უნდა მოამზადოს საფუძველი ცოდვების განცდისა. იმიტომაც ხდება ხორციელი სიამოვნების შეზღუდვა, რომ ამის ხარჯზე ადამიანი სულიერად გამოფხიზლდეს და სულიერი სინანულის, მოღვაწეობის გამოვლინება შეძლოს. თუკი ადამიანში არ დაიბადა განცდა საკუთარი ცოდვებისა, მან მთელი ცხოვრებაც რომ თქვას უარი საკვებზე, ამაოა. ამიტომაც მარხვის შედეგი, ნაყოფი იმით განისაზღვრება, რამდენად გამოსწორდა ადამიანი და უარი თქვა ცოდვაზე. სწორედ ეს არის სინანული. მარტო ის არა, რომ ადამიანი მივიდა ტაძარში. შეიძლება აღსარებაც თქვას, ნაკლებად მკაცრად იმარხულოს, მაგრამ ცოდვაზე უარი არ თქვას და ისევ ცოდვილი ცხოვრებით ცხოვრობს. ასეთი ადამიანი ემსგავსება ფარისეველს. თანამედროვე საზოგადოების სენი, გარკვეული ნაწილისა მაინც, არის ის, რომ ტაძრებში დადიან, ვხედავთ მლოცველებს, მოკრძალებით მდგომებს, უარესიც, ასეთები ტელევიზორის ეკრანიდანაც იწონებენ თავს, თითქოს ცდილობენ ამით კარგი სახელის მოპოვებას. ასეთი ტენდენციაც კი შეინიშნება: რადგან ეკლესიაში სანთელი დაანთო, მისი პიროვნების ავტორიტეტი იზრდება საზოგადოებაში. სინამდვილეში კი ფარულად განაგრძობენ ვნებიან ცხოვრებას. უფალი მათ ცოდვილ მეზვერეებზე მკაცრად განიკითხავს... ეს დრო, უკანასკნელი ჟამი ძალიან მაცდურია. ინებოს ღმერთმა, რომ უფალში ყველას დაენახოს საკუთარი თავი. საკუთარ თავს თუ არ ახადე ბოლომდე ფარდა, ცოდვა ბოლომდე თუ არ ამოიკვეთა, ისევ გაიდგამს ფესვებს და შეიძლება უფრო მძიმე შედეგებამდე მიგვიყვანოს. მარხვა არის საუკეთესო საშუალება ადამიანის სულიერად გამოღვიძებისა. მოგვმადლოს უფალმა მარხვა სინანულისა.

ლოცვის სხვადასხვა საფეხური არსებობს. სწორედ ამის პრაქტიკული მაგალითები გვაქვს მამათა ცხოვრებიდან. ლოცვის პირველი სახეა, როდესაც ადამიანი ბაგეებით წარმოთქვამს მას და მისი გული და გონება გათიშულია. ესეც, ფაქტობრივად, ამაოდ მეტყველებაა, ქარს გატანებული სიტყვებია. ლოცვამ, რომელიც თავად ადამიანსაც არ ესმის, როგორ შეიძლება ღმერთამდე მიაღწიოს? პირიქით, ცოდვად ჩაეთვლება. მეორე სახე ლოცვისა არის ყურადღებით, ანუ მთელი გონებით და გულით ლოცვა. ლოცვის დროს გონება უნდა მისდევდეს ლოცვის სიტყვებს. ხანდახან ისე ჩავიკითხავთ ლოცვას, რომ აღარ გვესმის, რა წავიკითხეთ და გვეეჭვება, წავიკითხეთ თუ არა. ტაძარში ღვთისმსახურების დროსაც ჩვენი გონება სხვაგან დაქრის.

ლოცვის მეორე საფეხური არის გონებრივი ლოცვა, როდესაც ადამიანის ლოცვა გონებიდან გულში ჩადის. ასეთ ლოცვას ფლობენ ისიქასტები, წმინდა მამები, რომლებიც განსაკუთრებით იესოს ლოცვით იყვნენ დაკავებულნი. ეს არის ყველაზე ღრმა და სულიერი ლოცვა, რომელიც მხოლოდ ერთი წინადადებით გამოითქმის. იმდენად ღრმა არის, რომ ფაქტობრივად მთელ წმინდა წერილსა და სახარებას მოიცავს: "უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღვთისაო, შემიწყალე მე ცოდვილი". გულისმიერი, შინაგანი ლოცვა ყურადღებით, სიმდაბლითა და სიყვარულით, მუდმივი გამეორებით ისე იღვრებოდა წმინდა მამების გულებში, რომ ეს ლოცვა მათთვის სულის ლოცვა იყო. სხვანაირად აღარ შეეძლოთ. ზოგს ჰგონია, რომ ლოცვა მხოლოდ სასულიერო პირების, ბერების, მოღვაწეების საქმეა ან მხოლოდ საზოგდოების იმ რჩეული ნაწილისა, რომლებიც კვირა დღეს ტაძარებში დადის. ლოცვის გარეშე ადამიანის სული ხმება, შრება და შემდეგ კვდება. ამიტომაც, რაც ეკლესიამ ერისკაცებისთვის დაადგინა - დილის და საღამოს ლოცვები, მასში არის ნაკრები ყველა სათხოვარისა, რაც ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს უფლისადმი. უწმინდესის ლოცვა-კურთხევით, დადგენილია შვიდგზის ლოცვები. ვინც ამას შეძლებს, სულისთვის სასარგებლოა. წმინდა წერილის კითხვა იგივე ლოცვაა. ერში ადამიანმა ერთი თავი სახარება მაინც უნდა წაიკითხოს. სიხარულის დროსაც უნდა ლოცულობდეს და მადლობდეს უფალს. განსაცდელის დროს სთხოვდეს შემწეობას. კარგი იქნება, თუკი ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრება ლოცვით იქნება გაჯერებული. ყველაზე დიდი მსახურება, ლოცვითი მსახურება, არის კვირა დღეს უსისხლო მხვერპლშეწირვა.

რატომ უნდა ვილოცოთ? იმიტომ, რომ ვითხოვოთ. უფალი ბრძანებს: ითხოვეთ და მოგეცეთ. თუკი არ ვითხოვთ, არ მოგვეცემა, რადგანაც ღმერთი იძულებით არ ერევა ადამიანის თავისუფალ არჩევანში. უფალმა განა არ იცის, რა გვიჭირს? მაგრამ სურს, რომ ადამიანმა თვითონ გამოთქვას სათხოვარი. ჩვენ იმდენად შეპყრობილნი ვართ ამპარტავნებით, გვიჭირს და გვერცხვინება ღვთის წინაშე თავის დამდაბლება, თხოვნა - უფალო, მიშველე! ღვთის წყალობა არ არის, რომ თითოეული მშვიდობით გათენებული დღეEმოგვანიჭა უფალმა? ღვთის წყალობაა რომ ცოცხალი ხარ და შანსი გაქვს ცხოვრების, უფალთან მიახლოების. ღმერთმა ეს პერიოდი მოგვცა სინანულისთვის. გათენდება თუ არა და ადამიანი თვალს გაახელს, პირველი სიტყვა, რაც თავში უნდა მოსდიოდეს, უნდა იყოს მადლობა ღვთისა: გმადლობ უფალო, რამეთუ ცოცხალი ვარ და პირჯვარი გადაიწეროს. მთავარია, გულით იყოს ნათქვამი. ღმერთი ასმაგად მოგვანიჭებს წყალობას, მთავარია, სიმდაბლით ვითხოვოთ. ღმერთმა მოგვცეს შეგნებისა და გათავისების უნარი, რომ ითხოვო კეთილი სათხოვარი და ღმერთი წყალობას მოგცემს.

უფალმა ყველა ადამიანს სხვადასხვა ფიზიკური თუ სულიერი ნიჭი მისცა. ყველას თავისი ჯვარი აქვს წუთისოფელში. "რომელსა უნდეს შემოდგომად ჩემდა, უარყავ თავი თვისი, აღიღე ჯვარი და შემომიდექ მე". რა თქმა უნდა, ყველა ადამიანი ცხონებისკენაა მოწოდებული, მაგრამ გამოირჩევიან ისეთებიც, რომლებმაც ღვთის სიყვარულით უარი თქვეს ყოველგვარ მიწიერსა და მატერიალურზე. იმაზე, რაც დაბრკოლებას ქმნის სულის ცხონებაში. პირველი მაგალითი ჯერ კიდევ ძველ აღთქმაში ჩანს: წმინდა ილია წინასწარმეტყველი, რომელიც წლების განმავლობაში ასკეტურად გამოქვაბულში ცხოვრობდა და განადიდებდა უფალს. ასევე დიდი მაგალითია სულიერი მოძღვრისა იოანე ნათლისმცემელი. ის მხოლოდ თაფლითა და ველური ბალახით იკვებებოდა.

ამ ცხოვრების წესს ჩამოყალიბებული სახე მიეცა III საუკუნეში. ღირსი მამა ანტონი დიდის, მაკარი დიდის, პახუმი დიდისა და სხვა დიდი მამების მოღვაწეობის შედეგად ჩამოყალიბდა სამონასტრო ცხოვრება. შეიქმნა ერთგვარი წეს-განგება, თუ რა ცხოვრების წესით უნდა იცხოვროს მონასტერში ბერმა. შეიქმნა ზოგადმცხოვრებთა პირველი კრებული, სულიერი საძმო. სულიერი წინამძღვრის, იღუმენის თაოსნობით მოღვაწეობდნენ ამა თუ იმ მონასტრებში. შემდგომ ისე გამრავლდნენ, რომ დიდ ლავრებსა და მონასტრებში უკვე ათასობით ბერი მოღვაწეობდა, მათ შორის ჩვენს ქვეყანაშიც.

საქართველოში მონაზვნობის დამფუძნებელი ასურელი მამები არიან. მათ უდიდესი სულიერი გმირობა ჩაიდინეს და სძლიეს მაცდურ წუთისოფელს. ყველაზე დიდი ძლევა და გამარჯვება წუთისოფელშია. ეს არის ის, რომ ადამიანმა საკუთარ თავში სძლიოს ყველა ვნებასა და საცდურს, რომლებიც ჩვენში შემოდის ცოდვის შედეგად. ეს გარედან შეიძლება ვინმეს მარტივად მოეჩვენიოს, განშორდეს ყველაფერს და იქ არაფერი შეაწუხებს, საკუთარი თავის ამარა ძალიან უზრუნველად იცხოვრებს. არადა, მონასტერში ისეთი მძაფრი შინაგანი ბრძოლებია, რომ ვერც ერთი სისხლიანი ომიც კი ვერ შეედრება სისასტიკით. მაგრამ იმდენად ძლიერია სიწმინდე, სიყვარული, სინანული, რომ თუნდაც ერთ დღეში მოპოვებული მადლი მთლიანად უკუაგდებს და წვავს ბოროტ ძალებს. უდიდესი მოღვაწე მამები არა მხოლოდ საკუთარი სულის ცხონებაზე ფიქრობდნენ, არამედ მრავალი ათასი ადამიანისთვის, მრავალი ერის ადამიანისთვის იყვნენ სწორი მეგზური წუთისოფლის ბრძოლაში. მონასტერს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მთელი ერის სულიერი გაჯანსაღებისთვის. ზოგს, პირიქით, გული სწყდება, როცა მისი ახლობელი მონასტერში წავა. საზოგადოება ამას სხვანაირად უყურებს. ეს ღვთის ნებაა და უფლის გარეშე არაფერი ხდება. დაე, იყნენ ჩვენს საზოგადოებაში ისეთი გმირები, რომლებიც სულიერ წინამძღოლობას გაუწევენ ერსა და ბერს. ეს ცხოვრება ბრძოლის ასპარეზია. მუდამ იფხიზლეთო, გვაფრთხილებს უფალი და სწორედ ბრძოლაში გვჭირდება ის იარაღი და სულიერი მახვილი, რომელიც თავის ოცდამეათე კიბეზე წარმოგვიდგინა ღირსმა იოანე კლემაქსმა - სარწმუნოება, სასოება და სიყვარული. ეს არის ის საჭურველი, რომელიც ადამიანის სულს წარუდგენს უფალს იმ სახით, როგორც უფალმა შექმნა - თავის ხატად და მსგავსად.

ღმერთმა დაგლოცოთ, გაგახაროთ. გამარჯვებას გისურვებთ წუთისოფლის ბრძოლის ველზე.