თბილისის დაარსება

აღმოსავლეთ საქართველოს, იბერიის დედაქალაქად უძველეს დროს, როგორც ვიცით, მცხეთა იყო. ვახტაგ მეფემ ისურვა ახალი დედაქალაქის აშენება სოფელ (ან დაბა) ტფილისის ადგილას (არქეოლოგიური გათხრებით დასტურდება, რომ თბილისის ტერიტორია დასახლებული ყოფილა ჯერ კიდევ ძვ. წ. IV ათასწლეულში. უძველესი წყაროსეული მოხსენიება განეკუთვნება ახ. წ. IV ს-ის II ნახევარს, როცა ამ ადგილებში მეფე ვარაზ-ბაკურის დროს ციხე ააგეს. IV ს-ის დასასრულს თბილისი სპარსეთის მოხელის - პიტიახშის რეზიდენცია გახდა. V ს-ის შუა წლებიდან კვლავ ქართლის მეფეთა ხელში გადავიდა). ლეგენდის თანახმად, ჭაბუკი ვახტანგ გორგასალი თავისი ამალით სანადიროდ ბრძანებულა ტფილისის უღრან ტყეებში (458 წ). ანაზდად ხოხობი აფრენიათ მონადირეებს. მეფემ მიმინო დაადევნა. გადაიკარგა ორივე ფრინველი. კარგახნის ძებნის შემდეგ მონადირენი წაადგნენ უცნაურ სურათს: მეტეხის პირდაპირ, მტკვრის მარჯვენა მხარეს, მიწის გულიდან აღმომდინარე წყაროში ეყარა ორივე ფრინველი. სწორედ ამ წყაროსთან წამოსწევია მიმინო ხოხობს, ორივენი შიგ ჩაცვენილან და კიდევაც ჩაფუფქულან - წყარო ცხელი იყო, სურნელოვანი და ოხშივრიანი (სხვა გადმოცემით, ვახტანგ გორგასალს ნადირობის დროს შველი დაუჭრია, შველი ცხელ წყაროში განბანილა და განკურნებული გაქცევია მონადირეებს). ცხელი წყლის სამკურნალო თვისებების და ადგილის ხელსაყრელი მდებარეობის გამო ვახტანგმა ტყეების გაჩეხვა და ქალაქის გაშენება ბრძანა. სახელიც თვითონ დაუდგინა "ტფილ" წყაროთაგან ნაწარმოები - "ტფილისი" (აქაური დასახლების ძველი სახელი). მეფეს ტყე გაუკაფავს და ქალაქი გაუშენებია. "ტფილისი" - "ტფილი" მინერალური წყაროების გამო უწოდეს ქალაქს. შემდგომში ამ ადგილზე გოგირდის აბანოები გაშენდა და აბანოთუბანი ეწოდა

წმინდა ვახტანგმა "ტფილისი" სამ ნაწილად დაჰყო, პირველი კალა (თუმცა კალაზე ციხე IV ს-ში აშენებულა), ანუ კალოუბანი, მდებარეობდა ქალაქის ბჭის ჩრდილო-დასავლეთით მიდამოებში (კალა მტკვრის მარჯვენა სანაპიროს დაბლობს და ნარიყალას ციხის დასავლეთით სოლოლაკის ქედის ჩრდილო ფერდობზე გაშენდა, და მდინარის დინების მიხედვით გაიყო ორ ნაწილად, ზემო და ქვემო კალად. ამ უბანს თავიდანვე ჰქონდა შემორტყმული გალავანი. ისტორიული ქალაქის დასავლეთის საზღვარს დღევანდელი დადიანის ქუჩის ადგილად არსებული ქალაქის გალავანი წარმოადგენდა, რომელიც XIX ს-ში დაანგრიეს). მეორე ნაწილი - "ტფილისი", ტერიტორია, სადაც თბილი გოგირდოვანი წყაროები ამოდიოდა; მესამე - ისანი, დღესდღეობით ავლაბარი, მტკვრის მარცხენა სანაპირო. სამხრეთ-აღმოსავლეთით ქალაქი იფარგლებოდა ყოფილი ორთაჭალის ბაღის მიდამოებით. ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით მდინარე მტკვარი საზღვრავდა, სამხრეთ დასავლეთით - თაბორის ქედის კალთები, ჩრდილოეთ-დასავლეთით კი - წავკისისწყალი (შემდგომში თბილისი იზრდებოდა საკუთრივ თბილისისა და კალის ფარგლებს გარეთ, მტკვრის დინების აღმა. ზრდას ხელს უწყობდა მისი ხელსაყრელი გეოგრაფიული მდებარეობა. აქ გადიოდა მნიშვნელოვანი სავაჭრო გზები აღმოსავლეთ ამიერკავკასიისა და წინა აზიისკენ. თბილისი თანდათან შუა აღმოსავლეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ცენტრი გახდა. მომიჯნავე სახელმწიფოთა (ბიზანტიის იმპერია და სპარსეთი) სამხედრო-სტრატეგიულმა და ეკონომიკურმა ინტერესებმა გაზარდეს ინტერესი მისდამი. VI ს-ის ბოლოდან იწყება საუკუნოვანი ბრძოლა თბილისისათვის).

ვახტანგ მეფეს "ტფილისი", პატარა იერუსალიმად ჰქონდა ჩაფიქრებული. ამიტომაც გვაქვს აქ უძველესი, იმ სახელის მქონე ეკლესიები, რომლებიც იერუსალიმში იყო: თაბორის, ფერისცვალების, ღმრთისმშობლის, და ბეთლემისა. პლატონ იოსელიანის ცნობით, ვახტანგ გორგასალმა მომავალი დედაქალაქის სულიერ საძირკველად, იერუსალიმის მსგავსად, ოთხი ეკლესიის ადგილი მონიშნა: გეთსემანია - მეტეხის კლდე, გოლგოთა - წმინდა ჯვრის ეკლესიის ადგილი (ჯვრის მამა), ბეთლემი - ნარიყალას კლდოვანი ფერდი და სიონი - მდინარე მტკვრის მარჯვენა კბოდე (V ს-ის 60-იან წლებს უკავშირდება თბილისში პირველი ეპისკოპოსის განწესება. თბილელი ეპისკოპოსის კათედრა დასაწყისიდანვე თბილისის სიონი იყო). ამ დროიდან მაცხოვრის, წმ. ჯვრისა და ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის ტაძრები საქართველოს დედაქალაქის სულიერ ზღუდედ აღიმართნენ (კლდისუბნის ეკლესიაში არქეოლოგიურმა სამუშაოებმა გამოაჩინა ვახტანგ გორგასლის დროინდელი ეკლესიის ნაშთები). ასე ჩაუყარა საფუძველი თბილისს ვახტანგ გორგასალმა (მან აღადგინა და გააშენა, ამიტომ იგი მიჩნეულია ქალაქის დამაარსებლად) და ისტორიკოს მოსე ჯანაშვილის ცნობით, მისი მფარველობა შეავედრა მიქაელ მთავარანგელოზს, რადგან პირველი საკათედრო ტაძარი მეფეს წმინდა მთავარანგელოზ მიქაელის სახელზე აუგია. ეს ტაძარი 1398 წ. საძირკვლამდე დაანგრია თემურ ლენგმა. თუ რამხელა იყო იგი, მიუთითებს ის ფაქტი, რომ მისი ნარჩენებისაგან სამი ეკლესია აიგო: იოანე ნათლისმცემლისა, ხარებისა და წმინდა გიორგის სახელობის კარის ეკლესია (ეს ეკლესია აიგო ამ საკათედრო ტაძრის ადგილზე).

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

12345678910

>