პირველი დარბაზი

446 წელს 15 წლის მეფემ პირველად მოიწვია დარბაზი, რომელიც მცირე სახალხო კრება უფრო იყო. ესაა ერთ-ერთი უძველესი მონათხრობი, რომელშიც V საუკუნის შუახანებში ქართლის სამეფო სახლში გამართული დარბაზობაა გადმოცემული. მეფემ "მოუწოდა ყოველთა წარჩინებულთა ქართლისათა, და შემოკრიბნა ყოველნი ქალაქად". სადარბაზოდ გაამზადა ერთი სახლი, დაჯდა "საყდართა ზედა მაღალთა", გვერდით - "საყდარსავე" დასხდნენ ჯუანშერ სპასპეტი და ორივე ეპისკოპოსი (ქრისტიანთა და ცეცხლთაყვანისმცემელთა). "სხუანი ყოველნი ერისთავნი დასხდეს სელებითა" (სელის ბალიშებზე), ათასის-თავნი, ასის-თავნი და ყოველი ერი ფეხზე იდგა. თხუთმეტი წლის მეფემ, თავისი ასაკის შეუფერებლად "ვითარცა აღზრდილმან ფილოსოფოსთა თანა" მაღალი ხმით განაცხადა: მეფისა და ერის წინაშე მაშინ მოაწევს განსაცდელი, როცა მორწმუნენი ღმერთს მსახურებას აკლებენ და მამა-პაპათა სარწმუნოებისაგან გადაუხვევენ. ასეთ ვითარებაში ხალხი ჩავარდება ისეთ განსაცდელში, როგორშიც ჩვენ ვართ. როცა კეთილი მამა ზრდის შვილს კეთილი საქმეებისთვის, შვილი უნდა კეთილ გზაზე დააყენოს, მაგრამ შვილმა თუ კეთილად არ შეისმინა მშობლის მითითება, მაშინ მშობელი იტანჯება. ასევე "გუწურთნა ჩვენ ღმერთმან", - დასძინა მეფემ. ამის შემდეგ მეფემ დიდებულებს მიმართა: მართალია, მე ყრმა ვარ და ჩემგან კეთილი საქმეები არ გინახავთ, მაგრამ გინახავთ წინაპართა დიდი თავდადება. დღეს, როგორც მე, ისე თქვენ დიდი განსაცდელის წინაშე ვართ. უნდა "ვიძიოთ შური ოვსთა ზედა". ეს უბედურება რომ სპარსელების ან ბერძნებისაგან მოდიოდეს, კიდევ მოვითმენდით, მაგრამ უბედურება "მოწევნილ არს ჩუენ ზედა ოვსთა კიცხთაგან" (დამამცირებელი ტერმინია), ამიტომ "არა ხამს დათმენა: სიკუდილი სჯობს თავთა ჩუენთათვის". მეფის შემდეგ ჯუანშერ სპასპეტი წამოდგა ფეხზე და მეფეს მიმართა: "ცხოვნდი მეფეო უკუნისამდე დიდებით და მტერთა შენთა ზედა ნება-აღსრულებით მეფეო შენ უმჯობესი ყოველთა მეფეთა ქართლისათა" ხარ, "მსგავსი ნებროთ გმირისა", ღმერთმა გამოგაჩინა ჩვენ წინამძღვრად, ჩვენ ძველ და ახალ ჭირთა განსაქარვებლად. ამ ხუთი წლის განმავლობაში, შენი ყრმობისას დიდ მწუხარებაში ვიყავით ოვსთაგან მიყენებული შეურაცხყოფის გამო. აქამდე თუ არ შეგეძლო მხედრობას წინ წაძღოლოდი და არც სამეფოს საქმეებს განაგებდი, ამჯერად "სრულ ხარ სიბრძნითა და ძალითა, სიმხნითა და ასაკითა", თუმცა, ჯერ კიდევ არაა ჟამი თავი საფრთხეში ჩაიგდო. ჩვენი სურვილია რომელიმე ჩვენგანი შეარჩიო "სპათა წინამძღვრად", შენ კი აქ დარჩი ქვეყნის მეთაურად, რომ დამარცხების შემთხვევაში ქვეყანას შენ მიხედო. ჯუანშერ სპასპეტის ამ სიტყვებს ერთხმად დაეთანხმნენ ქართლის წარჩინებულნი და ერისთავები. მაგრამ მეფე დათმობას არ აპირებდა. მეფემ საპასუხოდ მიუგო: "ყოველნი დღენი ცხორებისა ჩემისანი მწუხარებასა შინა დამიყოფია", ჩემი დის სიბრალულით გული მელევა, თითქოს ცეცხლის მახვილით ვიყო დაკოდილი. ასეთ სიცოცხლეს სიკვდილი მირჩევნია – ღმერთის მინდობითა და ჯვრის წინამძღოლობით წამოვალ – არ გამწირავს ღმერთი და მომცემს ძალას. მას შემდეგ, რაც დარბაზობაზე ერთხმად გადაწყდა ჩრდილო კავკასიაში ლაშქრობა, მოდარბაზენი შინ გაბრუნდნენ, რათა ლაშქრობისათვის მომზადებულიყვნენ. ზემოთ ითქვა, რომ იმ ხანაში ქართლი და ალბანეთი ბარდაში მჯდომ მარზპანს ემორჩილებოდა. ასეთი დიდი ლაშქრობის მოსაწყობად აუცილებელი იყო მარზპანის ვარაზ-ბაკურის თანხმობა და ვახტანგმაც "წარავლინა მოციქული" და "აუწყა ლაშქრობა ოვსეთისა და ითხოვა მისგან შეწევნა". მარზპანი ვალდებული იყო, ასეთ ლაშქრობაში თავისი ჯარით მიეღო მონაწილეობა. ვარაზ-ბაკურმა ვახტანგს 12 000 მხედარი გამოუგზავნა. თვით მეფემ კი "მოუწოდა ყოველთა სპათა ქართლისათა", სულ ცოტა ხანში ქართლის საერისთავოთა ლაშქარი "შეიკრიბა" და "დაიბანაკეს მუხნარს და ხერკს, ამიერ და იმიერ არაგუსა". მემატიანეს ცნობით, იმ ხანად ქართლიდან ასი ათასი მხედარი და სამოცი ათასი ქვეითი შეგროვდა. ვარაზ-ბაკურის მიერ გამოგზავნილ მხედრობასთან ერთად 172 ათასი მეომარი შეიკრიბა. როცა მეფემ ლაშქარი დაათვალიერა, "მოეწონა სიმრავლე, ცხენკეთილობა და მოკაზმულობა", რაც მთავარია, ყოველი მეომარი იყო მხნედ, "სავსენი იყვნეს შურითა ოვსთათა", უხაროდათ, რომ ბოლოს და ბოლოს, მტერს სამაგიეროს გადაუხდიდნენ. მოლაშქრეთა საბრძოლველად ასეთი მზადყოფნის გამო, მეფემაც გაიხარა, "მადლობა შესწირა ღმერთს" მოლაშქრეთა შემართებისათვის. ამის შემდეგ, მეფე მცხეთაში დაბრუნდა და "აღასრულა შვიდეული ერთი ლოცვითა და მარხვითა, ღამის თევითა". შემდეგ გლახაკთ დიდძალი საბოძვარი დაურიგა. სამეფოს გამგებლობა კი დედას და უფროს დას – ხუარანძეს დაავალა. დარბაზობაზე, ჯუანშერ სპასპეტი მეფეს იმიტომ ურჩევდა ლაშქრობაში არ წასულიყო, რომ მისი დაღუპვის შემთხვევაში, ქვეყანა მეფის გარეშე რჩებოდა. ყველაფერი ეს, რა თქმა უნდა, კარგად უწყოდა ვახტანგ მეფემ. ამიტომ, როდესაც სამეფოს მართვა-გამგებლობა დედასა და დას დაავალა, საიდუმლო ანდერძიც დაწერა და დედას გადასცა. ამ ანდერძის შესახებ სხვას არ უნდა სცოდნოდა. ანდერძში ვახტანგი წერდა: "უკუეთუ არღარა შემოვიქცე ცოცხალი, დაი ჩემი ხუარანძე შეირთოს მირიან... მან იპყრას მეფობა". ანდერძში დასახელებული მირიანი, ჯუანშერის განმარტებით, ვახტანგის მამის ძმისწული იყო. აი, ეს მირიანი დატოვა მცხეთაში, ლაშქრობაში არ წაიყვანა და თუ ვახტანგი ვერ დაბრუნდებოდა, მას უნდა დაეკავებინა ქართლის ტახტი. ვახტანგის მამას – მეფე მირდატს ძმა არ ჰყავდა. ჯუანშერი კი ვახტანგის თანამედროვე მირიანს ვახტანგის "მამის ძმისწულად" იხსენიებს (იგულისხმება შორეული ძმისწულობა ანუ მეფეთა გვერდითი შტო).

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

12345678910

>