ჰილემორფიზმი (ბერძ. hyle მასალა და morphe - ფორმა) საგნებში ნივთისა და ფორმის განუყოფლობა.

ჰილოზოიზმი (ბერძ. hyle - მასალა და zoe - ცხოვრება) - მსოფლმხედველობა, რომლის მიხედვითაც ნებისმიერი ნივთიერების არსში სიცოცხლე სუნთქავს. ამ აზრს ბევრ რელიგიურ-ფილოსოფიურ კონცეფციაში ვხვდებით, როგორც მათში არსებული ძირითადი იდეების თანამგზავრს. რელიგიურად შენიღბული ჰილოზოიზმი ღვთაებრივ საწყისებს სამყაროს მყოფობის სიღრმეებში ხედავს.

გნოსეოლოგია (შემეცნების თეორია) - ფილოსოფიის სფერო, რომელიც იკვლევს წინამძღვრებს, წყაროებს, საზღვრებს, შემეცნების პირობებს და რომლის საშუალებითაც დგინდება მათი განსაზღვრის კრიტერიუმები. რელიგიურ-ფილოსოფიური თვალსაზრისით გნოსეოლოგია ქმნის აგნოსტიციზმის, სკეპტიციზმისა და ათეიზმის კრიტიკის პირობებს. ეს სწავლება დამაჯერებლად ამტკიცებს, რომ გამოთვლილი მიმართულებების არსებობით, ადამიანის სულიერი გამოცდილების სივრცე დაუსაბუთებლად იზღუდება, ისინი უგულებელყოფენ პიროვნების სულიერ შესაძლებლობებს - ინტუიციას, სიყვარულის, ჭეშმარიტებისკენ, უმაღლესისკენ ლტოლვისა და სხვა უნარებს. გნოსეოლოგიას ასევე მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს სხვა იდეოლოგიების, ცრურწმენებისა და მითების კრიტიკის საქმეში. ეს უკანასკნელი წარმოიქმნება ადგილობრივი გადმოცემების, კულტურის თავისებურებების, ჭეშმარიტების გზიდან გადახრისა და სხვა შემთხვებში.

მოქალაქე - დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ან ერის სუბიექტი, ადამიანი, რომელსაც გააჩნია გარკვეული უფლებები და მოვალეობები. ქრისტიანებს, რომელთაც აღთქმული აქვთ ცათა სასუფევლის მოქალაქეობა, საერო ხელისუფლება, როგორც წესი, მიწიერი სახელმწიფოს ცუდ მოქალაქედ მიიჩნევს. ავგუსტინე პირიქით, სწორედ ქრისტიანებს მიიჩნევდა საუკეთესო მოქალაქეებად, რადგან მაღალი ზნეობრიობისა და ნამდვილი კეთილისმყოფელობის ჭეშმარიტი წყარო სწორედ რწმენაა. პერსონალიზმის თვალსაზრისით - იყო მოქალაქე, ნიშნავს, პიროვნება რGებოდეს კერძო პირად, ხოლო მის სულიერ ცხოვრებას სრულყოფა ესაჭიროებოდეს.


სახელმწიფო და ეკლესია - ქრისტიანული თვალსაზრისით, ეს ურთიერთობა უნდა გამომდინარეობდეს პრინციპიდან "აწ უკუე მიეცით კეისრისაი კეისარსა და ღმრთისაი ღმერთსა" (ლუკ. 20: 25). ამ პრინციპის ინტერპრეტაცია სხვადასხვა დროს და სხვადასხვა ტრადიციებში სხვადასხვაგვარი იყო. კონსტანტინემდელ ეპოქაში, იოანე ოქროპირის მიხედვით, ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის დაპირისპირება გულისხმობდა ეკლესიის ზღურბლთან იმპერატორის ძალაუფლების დასრულებას. შუა საუკუნეებში ქრისტიანულ აღმოსავლეთსა და დასავლეთში, ეკლესიისა და სახელმწიფოს ურთიერთობის ჰარმონიზებისათვის, თეოკრატიული წყობის სხვადასხვა ვარიანტები განიხილებოდა. მართლმადიდებლური აღმოსავლეთის შეთავაზება იყო "სიმფონია", ანუ ურთიერთშეთანხმება და თანამშრომლობა სახელმწიფოსთან, როგორც რწმენის, ისე პოლიტიკის საკითხებში: "ეკლესიას არ შეუძლია იარსებოს იმპერიის გარეშე, ხოლო იმპერიას არ შეუძლია უეკლესიოდ არსებობა" (ფ. რულო); მორწმუნე საზოგადოებას პოლიტიკურად იმპერატორი მართავს და, როგორც შინა, ისე გარე მტრისაგან ის იცავს ქვეყანას, ხოლო თავად იმპერატორის მორალური და სულიერი მოძღვარი პატრიარქია. კათოლიკური დასავლეთი მოითხოვდა ეკლესიისა და სახელმწიფოს უფლებების ისეთ გამიჯვნას, რომლის დროსაც, საერო ძალაუფლებაზე სასულიერო მხარეს გარკვეული უპირატესობა ექნებოდა, მაგრამ ამავე დროს, საერო ხელისუფლება საკუთარ კომპეტენციაში არსებულ საკითხებში სრულ ავტონომიურ უფლებებს ინარGუნებდა, ეს არის ე. წ. ("ორი მახვილი"). აღმოსავლეთის რისკი იმაში მდგომარეობდა, რომ მოსალოდნელი იყო სახელმწიფოს სოციალური როლის აბსოლუტიზაცია და იმპერიისადმი კერპთაყვანისმცემლური დამოკიდებულების დამკვიდრება, ხოლო დასავლეთის რისკი საზოგადოების სეკულარიზაციაში (რელიგიური აზროვნების, პრაქტიკისა და ორგანიზაციების სოციალური გავლენისა და მნიშვნელობის დაკარგვის საშიშროება). ლუთერანობა იმასაც კი დათანხმდა, რომ პროტესტანტული ეკლესიები ნაციონალური სახელმწიფოს დაქვემდებარებაში გადასულიყო. კალვინისტები იმისათვის იბრძოდნენ, რომ ქრისტიანული თემი სახელმწიფო მეურვეობისგან გაეთავისუფლებინათ. სეკულარიზაცია საზოგადოებრივი ცხოვრების ძირითადი სივრცეებიდან ეკლესიის განდევნას, რელიგიის კერძო საქმედ გადაქცევას და ამ გზით ეკლესიისა და სახელმწიფოს ურთიერთგამიჯვნას ნიშნავდა. მე-20 საუკუნეში გამოვლინდა ქრისტიანობისადმი სახელმწიფოს დაახლოებით ისეთი აგრესიული დამოკიდებულება, როგორიც ეს ძველი რომის იმპერიაში იყო. ამან გააძლიერა ინტერესი სახელმწიფოსა და ეკლესიის, ძველეკლესიური ურთიერთდამოკიდებულებისადმი და ნათელი გახდა, რომ მათ შორის დაპირისპირების ისტორიაში მშვიდობა მხოლოდ ხანმოკლე დროით შეიძლება მყარდებოდეს. ეს დაუსრულებელი ბრძოლები კი საბოლოოდ მხოლოდ მომავალი ცათა სასუფევლის გამარჯვებით შეიძლება დასრულდეს, რათა საბოლოოდ დაემხოს ყოველგვარი მიწიერი ძალა და ძალაუფლება. "განკითხვის დღეს მსოფლიოს ყველა სახელმწიფო ცეცხლს მიეცემა" (ე. ტრუბეცკოი).



ცოდვა (ბერძ. Amartia - შეცდომა, აცდენა):

1) საქციელი, რომელიც ნებას, ცნებებს და ღვთაებრივ ჩანაფიქრებს ეწინააღმდეგება, ასევე აზრები და სიტყვები, რომლებსაც ასეთ ქმედებამდე შეუძლია მიიყვანოს ადამიანი.

2) ცოდვიანი არჩევანისა და ქმედების შედეგად გამოწვეული ადამიანის ნების არასწორი ორიენტაცია, უმაღლესი ზნეობრივი და შემეცნებითი ნიჭების დაქვეითება, რაც სამშვინველის დისჰარმონიულობაში, თვითდამკვიდრებისათვის შფოთვაში და დაუმორჩილებელი ვნებების გამოხატვაში ვლინდება; ცოდვიანი არჩევანის სხვა შედეგია - ცხოვრების სოციალური საფუძვლებისა და ბუნებასთან, ანუ გარემოსთან ურთიერთობის მოშლა.

3) ცოდვა, რომელიც გამოწვეულია იმით, რომ ადამიანს სურს იყოს თვითკმარი, ვლინდება უფლისგან თვითგამიჯვნაში, უმადლოდ ცხოვრებაში, ღვთის მადლის, სიყვარულის, იმედისა და სასოების უარყოფაში. ცოდვა შეიძლება მიმზიდველი იყოს (მაგ.: ე.წ. "ცოდვიანობის სიტკბოს" განცდა), მაგრამ არსობრივად მას სიხარული და იმედი არასდროს ახლავს. ცოდვას ადამიანი უგუნურებამდე მიჰყავს. ცოდვის შედეგი - სიკვდილია.

4) წმინდა წერილის მიხედვით ცოდვის გაჩენა კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხიდან ნაყოფის მოწყვეტას და ადამის გადაწყვეტილებას ღმერთთან ურთიერთობის გაწყვეტას, მისდამი ნდობისა და მისი სიყვარულის უარყოფას უკავშირდება. ადამმა გადაწყვიტა ღმერთის გარეშე დაიმკვიდროს სამყარო, იყოს "ვითარცა ღმერთნი". ცოდვაა ადამიანმა უარყოს თავისი ჭეშმარიტი მოწოდება და უარი თქვას სიწმინდის გზაზე, საბოლოოდ - "არ ეყოს ჭეშმარიტი ადამიანურობა" (კალისტე, დიოკლიკიის ეპისკოპოსი).

5) ფსიქოლოგია ირიბად ადასტურებს მოძღვრებას ცოდვის შესახებ, მაგალითად ფრეიდიანიზმი მსოფლიო კულტურის ტერმინოლოგიაში აღწერს სიძვის ვნების (ლიბიდო) ცოდვიანობის შინაარსს.

6) მნიშვნელოვანია ცოდვაზე სწორი რეაგირება - ეს არ უნდა იყოს უაზრო თვითგვემა, გულდამძიმებულობა, შიში, საკუთრი პიროვნებისა და სხვა ვინმე ცოდვიანის სიძულვილი და შეუწყნარებლობა. ჰუმანისტური ფსიქოლოგია ადამიანისგან პრობლემის საღად გარკვევას, თვით ცოდვის გმობას, მაგრამ ცოდვილის სიყვარულს და აქტიურ სურვილს მოითხოვს გახდეს უკეთესი, სრულფასოვანი ადამიანი: "ცოდვის გაცნობიერება სისუსტის გამოვლენას კი არა, ადამიანში ჯანსაღი ძალების აღიარებას ნიშნავს" (ე. ფრომი). შეად.: "ცოდვა შეიძლება ცოდვებზე მეტი იყოს, მაგრამ უმანკოება და უბიწობა უფრო მეტია" (პ. პიკერი).

7) ქრისტიანობა ამტკიცებს, რომ ცოდვიდან გამოხსნა მხოლოდ ადამიანის ძალებს აღემატება, მნიშვნელოვანი სულიერი ძალისხმევის, ნებისყოფის გამოვლინებისა და ღვთის მადლის გარეშე ეს შეუძლებელია: ადამიანს ცოდვის ტყვეობიდან საბოლოოდ იესო ქრისტე ათავისუფლებს.