"რამეთუ ყოველნი ღმერთნი წარმართთანი ეშმაკ არიან".
ეს თავი ერთი ქალის გამოცდილების საფუძველზე დაიწერა, რომელიც ოდესღაც კათოლიკურ მონასტერთან არსებულ უმაღლეს სკოლაში სწავლობდა და იმავდროულად 20 წელი ინდუიზმის მიმდევარი იყო, მაგრამ ბოლოს, ღვთის წყალობით, მართლმადიდებელი ეკლესიის წევრი გახდა. იქნებ მისი მონათხრობი იმ გზააბნეულ ქრისტიანებს დაეხმაროს, რომლებიც მართლმადიდებელ ეკლესიაში ბოლო ხანს ესოდენ მომრავლებულმა "ლიბერალმა ღვთისმეტყველებმა" აცდუნეს, ქრისტეს ეკლესიაზე ინდუიზმის შეტევის პასუხად დიალოგი გაუმართეს ამ წარმართული რელიგიების "მოგვებს" და, ფაქტობრივად, მათთან ერთად სცეს თაყვანი წარმართთა ღმერთებს.

ის-ის იყო 16 წელი შემისრულდა, რომ მოხდა ორი ამბავი, რომლებმაც ჩემი შემდგომი ცხოვრება განსაზღვრა. ჯერ ერთი, სან რაფაელოში (კალიფორნიის შტატი), დომინიკელთა კათოლიკურ მონასტერში, აღმოვჩნდი, სადაც პირველად გავეცანი ქრისტიანობას; და მეორე, იმავე წელს შედგა ჩემი შეხვედრა ინდუიზმთან - ინდუისტი ბერის, სვამის სახით, რომელიც ჩემი დამრიგებელი ანუ გურუ გახდა. სწორედ აქედან დამეწყო შინაგანი ბრძოლა, რომლის არსებობის შესახებ თითქმის ოცი წელი არაფერი ვიცოდი.

მონასტერში ქრისტიანული სარწმუნოების ძირითად ჭეშმარიტებებს მასწავლიდნენ. მეუბნებოდნენ, ძალა სიმდაბლეშია და ამპარტავნების ხაფანგს უნდა ერიდოო. მართალს ამბობს იაკობ მოციქული: "ამპარტავანთა შეჰმუსრავს ღმერთი, ხოლო მდაბალთა მოსცის მადლი" (იაკ. 4,6). მერედა რა ამპარტავანი ვიყავი! არ მსურდა პირველქმნილი ცოდვის აღიარება და არ მჯეროდა ჯოჯოხეთის არსებობა, თანაც ჩემი სიმართლის დასამტკიცებლად უამრავი საბუთიც მქონდა მზად. მონასტრის ერთ-ერთმა დამ, დიდი მოწყალებით გამორჩეულმა, გამოსავალზე მიმითითა: ილოცე, რომ ღმერთმა სარწმუნოება მოგანიჭოსო. მაგრამ სვამის გაკვეთილებმა უკვე გამოიღო ნაყოფი და ვიფიქრე, დამამცირებელია, ვინმეს, თუნდაც ღმერთს, რაიმე სთხოვო-მეთქი. და მხოლოდ მოგვიანებით, დიდი ხნის შემდეგ, მომაგონდა ამ დის სიტყვები, თუმცა ამის მერე კიდევ მრავალი წელი დამჭირდა, ვიდრე სასოწარკვეთილების უკიდეგანო უდაბნოში ჩემს სულში ოდესღაც ჩაგდებული ქრისტიანული სარწმუნოების თესლი გაიხარებდა.

წიგნები, რომლებიც მე მონასტერში ჩავიტანე, - "ბჰაგავადგიტა", "უპანიშადები", "ვედანტასარა", "აშტავაკრა სამჰიტა", - მალე იპოვეს. ჩემი საიდუმლო ნაწილობრივ გამომჟღავნდა, მაგრამ ამას დიდი მითქმა-მოთქმა არ მოჰყოლია: დებს მიაჩნდათ, დრო ამასაც ისევე წაშლიდა, როგორც ყმაწვილქალობის მრავალ სხვა "სიბრძნეს". მაგრამ ერთმა გაბედულმა მონაზონმა მითხრა სიმართლე - ის სიმართლე, რომელიც დღეს ესოდენ არაპოპულარულია და ამიტომ იშვიათად თუ გაიგონებს კაცი. კერძოდ, მან მითხრა, რომ თუკი ქრისტიანობის ჭეშმარიტების შეცნობის შემდეგ მაინც ინდუისტი დავრჩებოდი, ჯოჯოხეთი არ ამცდებოდა. ამის შესახებ წმინდა პეტრე მოციქული ამბობს: "რომლისაგანცა ვინ ძლეულ არნ, მისდაცა დამონებულ არნ. რამეთუ რომელნი-იგი განერნეს შეგინებათაგან ამის სოფლისათა მეცნიერებითა უფლისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესო ქრისტესითა, მათვე კუალად აღერინეს და იძლინეს, ექმნა მათ უკანაისკნელი იგი უძვირეს პირველისა. უმჯობეს იყო მათდა, ეცნა-ვე თუმცა არა გზაი იგი სიმართლისაი, ვიდრე ცნობასა და მართლუკუნ ქცევასა მოცემულისა მისგან მათდა წმიდისა მცნებისა" (2 პეტრ. 2,19-21). რა ზემოდან ვუყურებდი ამ დას მისი ფანატიზმის გამო! ახლა რომ ცოცხალი იყოს, მთელი გულით ვეტყოდი მადლობას. მისი სიტყვები მაღიზიანებდა, როგორც ხშირად ხდება, როცა სიმართლეს გვეუბნებიან. და მაინც, სწორედ ამ სიმართლემ მიმიყვანა ბოლოს და ბოლოს წმინდა მართლმადიდებლობის შეცნობამდე. მონასტერმა მნიშვნელოვანი რამ მომცა: სასინჯი ქვა, რომლის მეშვეობითაც შემდგომში ინდუიზმის სიყალბე დავინახე.

მას შემდეგ, რაც სკოლა დავამთავრე, სიტუაცია მკვეთრად შეიცვალა: ინდუიზმით დაავადების ერთეული შემთხვევები ნამდვილ ეპიდემიად იქცა. ახლა კაცს კარგად უნდა ესმოდეს ინდუისტური დოგმატიკა, რომ ხელი შეუშალოს აღმოსავლური რელიგიების პირისპირ აღმოჩენილ ახალგაზრდა ქრისტიანებს სულიერი თვითმკვლელობის ჩადენაში.

ინდუიზმი თავისი ყოვლისმომცველობით ძლიერი და მომხიბლავია. იგი ცდილობს, მიიზიდოს ადამიანი ნებისმიერი უნარის წახალისებით, ნებისმიერი სისუსტისა და, განსაკუთრებით, ამპარტავნების ნებაზე მიშვებით; და მეც, საკმაოდ ამპარტავანი 16 წლის ქალიშვილის კვალობაზე, ამ სატყუარას მსხვერპლი გავხდი. ვერასგზით ვერ გადავწყვიტე პირველქმნილი ცოდვის, ჯოჯოხეთისა და საუკუნო სატანჯველის პრობლემა. მონასტერში მოსვლამდე ამ საკითხებს სერიოზულად არც ვუფიქრდებოდი. და აი, სვამიმ შემომთავაზა "უხერხული" ქრისტიანული დოგმატების "ინტელექტუალურად დამაკმაყოფილებელი" ალტერნატივა. ჯოჯოხეთი თურმე სულის დროებითი მდგომარეობა ყოფილა, ჩვენი საკუთარი ცუდი კარმის (წარსული ქმედებების) შედეგი, სასრულ მიზეზებს კი, ცხადია, შეუძლებელია უსასრულო შედეგები ჰქონდეს. პირველქმნილი ცოდვა რაღაც სასწაულით "პირველქმნილ ღმრთაებრიობად" იქცა, რომელიც ჩემი თანდაყოლილი უფლებაა და ვერავითარი საქმეები, აზრები თუ გრძნობები ვერ შეუშლიან ხელს მის საბოლოო გამარჯვებას. მე ვიყავი ღვთაებრივი, მე ვიყავი ღმერთი, "უსასრულო მესიზმრე, რომელიც სასრულ სიზმრებს ხედავს".

რაც შეეხება ტანჯვას, ვედანტას სახელით ცნობილმა ინდუისტურმა ფილოსოფიამ ჭეშმარიტად "ელეგანტური" სისტემა შეიმუშავა, რომელიც ზრუნავს ამ პრობლემაზე. ეს ფილოსოფია ორი სიტყვით ამგვარად შეიძლება გადმოიცეს: ტანჯვა ილუზიაა, სინამდვილეში ის არ არსებობს, და ადვაიტა თავს იდებს ამის დამტკიცებას! სხვა სფეროში ინდუიზმი გარეგნულად ასევე ფრიად რესპექტაბელურ ცრუ სწავლებას იყენებს, რომლის თანახმადაც, ადამიანს თვითონვე შეუძლია სრულყოფილების მიღწევა აღზრდის საშუალებით (ინდუიზმი აღზრდაში გურუს სისტემას გულისხმობს) და "ევოლუციის" გზით ("ევოლუცია" ადამიანის მუდმივ სულიერ სრულყოფას აღნიშნავს). ამ დებულების არგუმენტირება კულტურების რელატივიზმის (შედარებითობის) პოზიციიდან ხდება. ეს თეორია დღეს იმდენად უდავოდ არის მიჩნეული, რომ ყოველივეს შეფარდებითობაში დაეჭვებას ნამდვილად ცოდვად თვლიან - სწორედ ისინი, ვისაც საერთოდ არ სწამს ცოდვის არსებობა. მათი აზრით, სრულიადაც არ არის ბუნებრივი, რომ სხვადასხვა ერი თუ ხალხი სხვადასხვაგვარად სცემს ღმერთს თაყვანს: ღმერთი, ბოლოს და ბოლოს, ერთია, ხოლო მისი თაყვანისცემის საშუალებათა სხვადასხვაობა მხოლოდ ხელს უწყობს საყოველთაო რელიგიურ "ურთიერთგამომდინარეობას".

მაგრამ ინდუიზმის ყველაზე მომხიბლავი სატყუარა მაინც პრაგმატიზმია. მის მთლიან ფილოსოფიურ კონსტრუქციას აძლიერებს პრაქტიკული დარიგებები, რომლებსაც გურუ აძლევს მოწაფეს. მოწაფეს სთავაზობენ, გამოსცადოს და დარწმუნდეს, ჭეშმარიტია თუ არა ინდუიზმის ფილოსოფია, ანუ რაიმეს ბრმად დაჯერებას არ მოითხოვენ. საყოველთაოდ გავრცელებული აზრის საპირისპიროდ, ინდუიზმში არავითარი საიდუმლოებები არ არსებობს - არსებობს მხოლოდ უზარმაზარი ეზოთერული ცოდნა, რომელიც სრულიად გამორიცხავს რწმენის აუცილებლობას. გეუბნებიან: "შენ თვითონ გამოსცადე ეს და შეამოწმე, მიიღებ თუ არა სასურველ შედეგს". ამგვარი პრაგმატული მიდგომა დასავლური გონებისთვის ზედმიწევნით მომხიბლავია, რადგან იგი ერთობ "მეცნიერულად" გამოიყურება. ასე რომ, ინდუიზმის თითქმის ყველა მიმდევარი ერთგვარი სოფიზმის მსხვერპლი ხდება. კერძოდ, თუკი ვარჯიშები შედეგს იძლევა (ისინი კი მართლაც იძლევა შედეგს), ადამიანი იჯერებს, რომ მთელი სისტემა ჭეშმარიტი და, შესაბამისად, ხარისხიანია. მაგრამ ამგვარი დასკვნებისთვის არავითარი საფუძველი არ არსებობს; ერთადერთი, რაც შეიძლება ითქვას, ისაა, რომ თუკი ვარჯიშები შედეგს იძლევა, მაშასადამე, ისინი შედეგს იძლევა. და რადგანაც ეს მომენტი მხედველობიდან რჩება, საბრალო მოწაფე უმნიშვნელო ფსიქიკური ცდების გამო უდიდეს სასჯელს უმზადებს თავს.

ახლა კი უკანასკნელ - "სულიერი გამოცდილების" საცდურს ვუახლოვდები. ეს გამოცდილება ფსიქიკური და სატანურია. მაგრამ ვის აქვს ინდუიზმის პრაქტიკის მიმდევართა შორის ხიბლისა და ჭეშმარიტი სულიერი გამოცდილების ერთმანეთისგან გარჩევის უნარი? ამისთვის მათ არავითარი საზომი არ გააჩნიათ. გულუბრყვილობა იქნებოდა იმის ფიქრი, რომ ყოველივე, რასაც ისინი ხედავენ, ესმით თუ იყნოსავენ ამ ცდების დროს, უბრალოდ აღქმის დარღვევის შედეგია; საქმე ასე იოლად როდი გახლავთ. აქ ჩვენ ვაწყდებით სწორედ იმ მოვლენას, რომელსაც მართლმადიდებლური ტრადიცია "ხიბლს" უწოდებს. ხიბლი ძალიან მნიშვნელოვანი ცნებაა, იგი ზუსტად განსაზღვრავს იმ ადამიანის მდგომარეობას, რომელსაც ინდუისტური "სულიერი გამოცდილება" აქვს. ინგლისურ ენაში სიტყვა "ხიბლის" ზუსტი ეკვივალენტი არ არსებობს. ხიბლი ყალბი სულიერი განცდებისა და მდგომარეობების მთელ დიაპაზონს მოიცავს: უბრალო ილუზიებითა თუ ტყუილით დაწყებული, ნამდვილი ეშმაკეულობით დამთავრებული. ნებისმიერ შემთხვევაში ნაყალბევი სინამდვილედ აღიქმება, საბოლოო შედეგი კი ადამიანში ამპარტავნების სულის სულ უფრო მეტად გაღვივებაა. ხიბლის მდგომრეობაში ჩავარდნილ ადამიანს ეუფლება და ათრობს საკუთარი მნიშვნელოვნების შეგრძნება, რომელიც აჯილდოებს მას ასკეტური მოღვაწეობისა და ტანჯვისთვის.

თავის ეპისტოლეში წმინდა იოანე ღვთისმეტყველი პირველ ქრისტიანებს აფრთხილებს: "საყუარელნო, ნუ ყოველი სული გწამნ, არამედ გამოსცადენით სულნი, უკუეთუ ღმრთისაგან იყვნენ" (იოან. 4,1).

ღირსი გრიგოლ სინელი დაბეჯითებით აფრთხილებდა თავის ბერებს იმ საშიშროების შესახებ, ამგვარ განცდებსა და მდგომარეობას რომ ახლავს თან: "ახალმოსულებისა და თავნება ბერების გარშემო ყველაფერი დემონებითაა სავსე, რომლებიც ბოროტი გულისსიტყვებისა და წარმწყმედელი წარმოდგენების ბადეებს ხლართავენ და წყლით სავსე თხრილებს უმზადებენ მათ დასანთქმელად". მოწაფემ ჰკითხა: "რა უნდა ვქნათ, თუკი დემონი ნათლის ანგელოზად გარდაისახება?" ღირსმა მამამ მიუგო: "ამ დროს ადამიანს დიდი ნიჭი სჭირდება გარჩევისა, რომ სწორად განასხვაოს კეთილი ბოროტისგან. ხოლო შენ გულუბრყვილოდ მაშინვე ნუკი აჰყვები იმას, რასაც ხედავ, არამედ დინჯად განსაჯე, დაწვრილებით გამოიძიე და კეთილი მიიღე, ბოროტი კი განაგდე. ყოველთვის ასე უნდა მოიქცე: ჯერ შეამოწმო და მხოლოდ ამის შემდეგ ენდო. იცოდე, მადლის მოქმედება აშკარაა და ეშმაკი როგორც არ უნდა გარდაისახოს, იმავე მოქმედებას ვერ მოახდენს. ვგულისხმობ სიმშვიდეს, თანალმობას, სიმდაბლეს, სოფლის უარყოფას, ვნებებისა და გულისთქმების მოკვეთას - ყოველივე ეს მხოლოდ მადლის ნაყოფია. ეშმაკის მოქმედება კი ქედმაღლობაა, საკუთარ თავზე მაღალი წარმოდგენა, ამაო შიში და ყოველი სხვა ბოროტება. ამით შეგიძლია განასხვაო, საიდან მოდის შენს გულში გაბრწყინებული სინათლე: ღმერთისგან თუ სატანისგან. ძმარი ფერით ღვინოს მოგვაგონებს, მაგრამ სასა ცნობს მათ და გასინჯვისთანავე განასხვავებს ერთს მეორისგან. ასევე სულიც, თუკი გარჩევის უნარი აქვს, ადვილად გაარჩევს სულიწმინდის ნიჭებს ეშმაკის ცრუ მოჩვენებისგან".

გზასაცდენილი, ამპარტავნებით სავსე ახალბედა, რომელიც სულიერი ცხოვრებისკენ მიისწრაფვის, განსაკუთრებით იოლი საკბილოა ხიბლისთვის - ინდუიზმის ასეთი წარმატება და სიმტკიცე სწორედ ამ ყალბი მისტიციზმის ბრალია. რა მიმზიდველია იგი ახალგაზრდა სულიერი ნარკომანისთვის, რომელსაც უკვე გამოუცდია ამ მდგომარეობის სიტკბო!

ბოლო წლები სვამების აყვავებისა და გავრცელების წლებად იქცა: მათ დაინახეს, რომ უკვე მომზადდა ბაზარი, რომელიც დიდებასა და სიმდიდრეს ჰპირდებოდათ - ისღა დარჩენოდათ, დაეპყროთ იგი.

ჩვენს დროში ქრისტიანობას უამრავ დარტყმას აყენებს საშინელი მტერი, რომელიც ცდილობს, მორწმუნეთათვის უხილავი დარჩეს. რომ შეეძლოს, უმალ ქრისტიანობის თვით გულს განგმირავდა, ვიდრე თავის ვინაობას გაამჟღავნებდა - ეს მტერი ინდუიზმი გახლავთ, ხოლო ომი, რომელიც მან ქრისტიანობას გაუმართა, დოგმატების ომია. როდესაც XIX საუკუნის ბოლოს ამერიკაში ვედანტას შემსწავლელი პირველი წრეები ჩამოყალიბდა, მთელი მათი ძალისხმევა იქით იყო მიმართული, რომ საზოგადოებაში შექმნილიყო აზრი, თითქოს ინდუიზმსა და ქრისტიანობას შორის არავითარი პრინციპული განსხვავება და არც რაიმე კონფლიქტი არ არსებობს; მეტიც, კარგი ქრისტიანი კიდევ უკეთესი ქრისტიანი დადგება, თუკი შეისწავლის და პრაქტიკულად აითვისებს ვედანტას; სწორედ მაშინ ჩასწვდება ჭეშმარიტ ქრისტიანობას. თავიანთ ადრეულ ლექციებში სვამები ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, რომ ძირი იმ იდეებისა, რომლებიც თითქოს განუყოფელნი არიან ქრისტიანობისგან, - მაგალითად, ჯვარი, ლოგოსი, - სინამდვილეში ინდოეთში უნდა ვეძიოთ. და პირიქით, ერთი შეხედვით მხოლოდ ინდუიზმისთვის დამახასიათებელი იდეები - რეინკარნაცია, სულთა გადასახლება, სამადჰი (ტრანსი) - წმინდა წერილში შეიძლება აღმოვაჩინოთ, ცხადია, შესაფერისი განმარტების შემდეგ.

ამ სატყუარას ბევრი გულწრფელი, მაგრამ გზააბნეული ქრისტიანი წაეტანა. ინდუიზმის პირველი შეტევა მის მიერ "სექტანტურად" შერაცხული დოგმატების წინააღმდეგ იყო მიმართული და მხარს უჭერდა "მეცნიერულ რელიგიას", რომელიც ყველა რელიგიის შედარებით შესწავლას ეფუძნებოდა. თავდაპირველი მომზადება ყოველთვის ამ მიმართულებით მიმდინარეობს: ცხადდება, რომ არავითარი სხვაობა არ არსებობს - არსებობს ერთი ღმერთი, სხვაობები კი პირობითი და ფორმალური, ილუზორულია და, მაშასადამე, არც არსებობს. დასაბუთების ეს პრინციპი კარგად ჩანს 900-იან წლებში გამოქვეყნებული ლექციებიდან, და დღეს ჩვენ სერიოზული საფრთხის წინაშე ვდგავართ სწორედ იმიტომ, რომ ინდუიზმის მაშინდელი მცდელობა წარმატებით დასრულდა.

საქმე ის გახლავთ, რომ ჩვენს დროში სიტყვა "დოგმამ" ირონიული ელფერი შეიძინა. ცხადია, ამისთვის პასუხს ისინი არ აგებენ, ვისაც ესმის, რომ ეს სიტყვა ქრისტიანობის ზუსტ გადმოცემას, ეკლესიის ძვირფას მემკვიდრეობას იტევს. მაგრამ რაკიღა ენაში მცდარი განმარტება დამკვიდრდა, ამიტომ მშიშარა ადამიანი, რომელიც მიჩვეულია, თავი აარიდოს ყოველივე არაპოპულარულს, იწყებს ლაპარაკს "მოუქნელ" დოგმებზე, რომლებზეც თურმე უარი უნდა ვთქვათ. დოგმატს თითქოს მთლიანად არ უარყოფენ, მაგრამ მის შესახებ ერთგვარი არაკეთილგანწყობით ლაპარაკობენ. ეს დამოკიდებულება ნელ-ნელა დანერგეს "თავისუფლად მოაზროვნე" კრიტიკოსებმა, რომლებმაც ან არ იციან, რომ დოგმატში ქრისტიანული მოძღვრების თვით არსი მტკიცდება, ანდა დიდად არც თვითონ მოსწონთ ქრისტიანობა. სხვათა შორის, ინდუიზმის აყვავებას ძალიან შეუწყო ხელი ზოგიერთი ქრისტიანის სწორედ ამ მიდრეკილებამ - დათმოს პოზიცია, როდესაც მას დოგმატების ერთგულებაში ადანაშაულებენ. ეს მხარდაჭერა ქრისტიანობის შიგნიდან ინდუისტებს გარკვეულ სტრატეგიულ უპირატესობას ანიჭებდა. უცნაურია, მაგრამ ცოტა ვინმე თუ ხვდება, რომ სწორედ ის ძალა, რომელიც ქრისტიანული დოგმატების უარყოფას ცდილობს, სხვა არაფერია, თუ არა საპირისპირო დოგმატური სისტემა, და ამ ორი სისტემის შერწყმა ან "ურთიერთგამდიდრება" შეუძლებელია, რადგან ისინი სრულიად შეუთავსებელნი არიან.

ქრისტიანები თავიანთი დოგმატების უარყოფაზე ან (რაც ტაქტიკურად უფრო ჭკვიანურია) შეცვლაზე რომ დაითანხმონ, თანამედროვე ანუ "უნივერსალური" ქრისტიანობის მოთხოვნების შესაბამისად, ეს ყველაფრის დაკარგვის ტოლფასი იქნებოდა, რადგანაც ყოველივე, რასაც თაყვანს სცემენ ქრისტიანები თუ ინდუისტები, სწორედ მათ დოგმატებშია დაცული. მაგრამ ინდუისტური დოგმატები ქრისტიანული დოგმატების პირდაპირი უარყოფაა, ამას კი მოულოდნელ დასკვნამდე მივყავართ: ის, რასაც ქრისტიანები ბოროტებად მიიჩნევენ, ინდუისტებისთვის სიკეთეა, და პირიქით - რაც ქრისტიანებისთვის სიკეთეა, იმას ინდუისტები ბოროტებად თვლიან.

სწორედ აქ მიმდინარეობს არსებითი ბრძოლა: ის, რაც ქრისტიანებს საბოლოო ცოდვით დაცემად მიაჩნიათ, ინდუისტებს სიკეთის აბსოლუტურ რეალიზაციად ესახებათ. ქრისტიანები ამპარტავნებას ყოველთვის უდიდეს ცოდვად - დანარჩენი ცოდვების საწყისად თვლიდნენ. ლუციფერი, ამპარტავნების სრული განსახიერება, ამბობს: "ზეცად მიმართ აღვიდე, ზედაით ვარსკვლავთა ცისათა დავდგა საყდარი ჩემი... აღვიდე ზედა ღრუბელთა და ვიყო მსგავს მაღლისა" (ეს. 14,13-14). გარკვეულ საფეხურზე ამპარტავნებას ადამიანის სათნოებების ცოდვებად ქცევაც კი ძალუძს. მაგრამ ინდუისტებისთვის, განსაკუთრებით კი "ადვაიტა ვედანტას" მიმდევართათვის, ერთადერთი ცოდვა ის არის, რომ არ გწამდეს საკუთარი თავი და კაცობრიობა ზუსტად ისევე, როგორც ღმერთი. როგორც სვამი ვივეკანანდა ამბობდა (მას ვედანტას თანამედროვე აპოლოგეტებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს): "თქვენ ჯერ კიდევ არ იცნობთ ინდოეთს. ჩვენ, ინდოელები, საბოლოო ჯამში კაცთთაყვანისმცემლები ვართ. ჩვენი ღმერთი ადამიანია!" ამაზეა აგებული მუქტის ანუ "ხსნის" მთელი დოქტრინა: "ადამიანი მოწოდებულია გახდეს ღმერთი თავისი ღმრთაებრიობის შეცნობის გზით". თუნდაც მარტო აქედან შეიძლება დავასკვნათ, რომ ინდუისტური და ქრისტიანული დოგმატები შეპირისპირებისას გამორიცხავენ ერთმანეთს ყველაფერში, რაც შეეხება ღმერთის ბუნებას, კაცის ბუნებასა და ადამიანის არსებობის აზრს.

მაგრამ როდესაც ქრისტიანები ეთანხმებიან ინდუიზმის მქადაგებლებს, თითქოს არავითარი იდეების ბრძოლა არ არსებობს და განსხვავება ქრისტიანობასა და ინდუიზმს შორის მხოლოდ მოჩვენებითია და არა რეალური, მაშინ ინდუისტური იდეები თავისუფლად პოულობენ გზას ქრისტიანთა სულებისკენ და ომს უბრძოლველად იგებენ. ამ დამარცხების საბოლოო შედეგი კი ქრისტიანობისთვის საშინელია, რადგანაც ინდუიზმს უზარმაზარი გამხრწნელი ძალა აქვს. მეც ასე დამემართა: მონასტერში მიღებული ჯანსაღი მარცვლის მიუხედავად, ინდუიზმით ოცწლიანმა გატაცებამ საბედისწერო ზღვრამდე მიმიყვანა, რომლის იქითაც ბოროტების სიყვარული იწყება. საქმე ის გახლავთ, რომ ინდოეთში არსებობს ღმერთის, როგორც ბოროტების, თაყვანისცემა ქალღმერთ კალის სახით.

და აი, სრულ სულიერ ბანკროტად იქცევი, როცა შენთვის აღარ არსებობს ქრისტიანული დოგმატები. ეს საკუთარი გამოცდილებით ვიცი - მე ხომ თაყვანს ვცემდი კალის ინდოეთშიც და ჩემს სამშობლოშიც. ხოლო ის ფაქტი, რომ კალი თვითონ სატანაა, სასაცილო აღარ არის; უნდა იცოდე, რომ თუკი ცხოველ ღმერთს უარყოფ, მისი ტახტი ცარიელი არ დარჩება.

1956 წლის საველე სეზონს ფილიპინებზე, თავის ქალების მაძიებლებთან ერთად ვატარებდი. პრიმიტიულ რელიგიებს ვსწავლობდი, განსაკუთრებით - იმათ, "არგაკულტურულებულ" რეგიონებში რომ არსებობენ, სადაც ცოტა მისიონერი იყო ნამყოფი. როცა იფუგაოებთან (ტომის დასახელებაა) ჩავედი, ჯერ კიდევ არ მჯეროდა შავი მაგიის არსებობა, მაგრამ იქიდან დაბრუნებული უკვე მტკიცედ ვიყავი დარწმუნებული საპირისპიროში. იფუგაოს ქურუმი (მუნბაკი), სახელად ტალუპა, ჩემი უახლოესი მეგობარი და ინფორმაციის წყარო გახდა. მალე შევიტყვე, რომ ის განთქმული იყო შავი მაგიის ცოდნით. ერთხელ წამიყვანა "ბაკიზე" - ასე ეწოდება რიტუალურ მაგიურ წეს-ჩვეულებას, რომელიც თითქმის ყოველღამ ტარდება მოსავლის აღების სეზონზე. რომელიმე ქოხში თორმეტიოდე ქურუმი იკრიბება. ისინი მთელი ღამე მოუხმობენ წინაპართა ღმერთებსა და სულებს, სვამენ ბრინჯის ღვინოს და მსხვერპლს სწირავენ ორ მომცრო გამოსახულებას, რომლებსაც "ბულოლები" ეწოდება. მათ ასხურებენ ლანგრით მორთმეული დაკლული წიწილების სისხლს, რომელსაც მანამდე მომავლის საწინასწარმეტყველებლად იყენებენ - ამისთვის სწავლობენ სისხლის ბურთულების ზომასა და რაოდენობას, აგრეთვე შინაგანი ორგანოების ფერსა და ფორმას და სხვა. მე დიდი გულმოდგინებით ვიწერდი ყველაფერს, მაგრამ ეს მხოლოდ დასაწყისი იყო. იფუგაოს მაგიის დეტალებს აღარ ჩავუღრმავდები, იმის თქმაც საკმარისია, რომ იქ ყოფნის პერიოდში იმდენი და იმდენნაირი ზებუნებრივი მოვლენის მომსწრე გავხდი, რომ მათთვის რაიმე მეცნიერული ახსნა-განმარტების მოძებნა შეუძლებელი მეჩვენება. მე რომ წინასწარ ვყოფილიყავი განწყობილი ყველაფრის სარწმუნებლად, კიდევ შეიძლებოდა მთელი ამ მაგიისთვის ფსიქოლოგიური ახსნის გამონახვა, თანაც უნდა გითხრათ, რომ მშიშარა არ ვარ.

და აი, იფუგაოდან წამოვედი დარწმუნებული, რომ მათი რიტუალები ზემოქმედებას ახდენენ - მეტიც, ზემოქმედებას ახდენენ პირადად ჩემზე. ყოველივე ამას იმისთვის მოგახსენებთ, რომ ჩემი შემდგომი მონათხრობი ინდუიზმის რიტუალებისა და წმინდა ადგილების შესახებ ნაკლებ სარწმუნოდ, "აღგზნებული ფანტაზიის" ნაყოფად არ მოგეჩვენოთ.

იფუგაოს მონახულებიდან თერთმეტი წლის შემდეგ ამარნაჰტის გამოქვაბულს ვეწვიე, რომელიც ჰიმალაის მთების სიღრმეში მდებარეობს. ინდუისტური ტრადიცია მას შივას თაყვანისცემის ყველაზე წმინდა ადგილად მიიჩნევს; აქ იგი ეცხადება თავის თაყვანისმცემლებს და საჩუქრებსაც კი უგზავნის. იქამდე გრძელი და ძნელი გზა მიდის ჰამაგუნუს გავლით, შუაში 4000 ფუტის სიმაღლის უღელტეხილი და მყინვარი ძევს. ამგვარად, საკმარისი დრო მქონდა იმისათვის, რომ გონებაში თაყვანი მეცა ინდუისტური ღვთაებისთვის, მით უმეტეს, რომ ჩემი გამყოლი ბიჭი ერთ სიტყვასაც ვერ ამბობდა ინგლისურად, მე კიდევ ჰინდი არ ვიცოდი. ამჯერად უკვე წინასწარ ვიყავი განწყობილი, რომ მეფიქრა: ღმერთი, რომლის წინაშეც ვლოცულობდი და რომელსაც ამდენი წელია თაყვანს ვცემდი, მოწყალედ გადმომხედავდა.

შივას გამოსახულება გამოქვაბულში თავისთავად საოცარია: ესაა ყინულის ქანდაკება, რომელსაც წყლის წვეთები ქმნიან. მთვარის ფაზების შესაბამისად, ის ხან იზრდება, ხანაც პატარავდება. მთვარის აღვსებისას ეს ბუნებრივი ქანდაკება გამოქვაბულის ჭერს - დაახლოებით 15 ფუტს აღწევს, ახალი მთვარის დროს კი მისგან თითქმის აღარაფერი რჩება. და ეს კლება-მატება ყოველთვიურად მეორდება. როგორც ვიცი, შივას ქანდაკების ფენომენი ჯერაც აუხსნელია.

გამოქვაბულთან სწორედ კარგ დროს მივედი - გამოსახულებას სრული სიმაღლისთვის მიეღწია. ჩემს ღმერთს შესაწირავიც მოვუმზადე: მწვანე ქოქოსის კაკალი, სურნელოვანი ნივთიერებანი, თეთრი და წითელი ქსოვილის ნაჭრები, კაკალი, ქიშმიში და შაქარი - ყველაფერი, რასაც რიტუალი მავალებდა. გამოქვაბულში რომ შევედი, თვალზე მოწიწების ცრემლი მომადგა, მაგრამ იმის აღწერა, რაც იქ მოხდა, ძალიან ძნელია. გამოქვაბული ზანზარებდა - სწორედ ისე, როგორც იფუგაოს ქოხი "ბაკის" დროს. ამ ადგილის ენით აუწერელი უწმინდურებით შეძრწუნებული გარეთ გამოვვარდი - ვერც კი დაველოდე, სანამ ქურუმი უზარმაზარი კერპისთვის მსხვერპლის შეწირვას დაამთავრებდა.

შივას გამოქვაბულში შესვლის შემდეგ ინდუიზმის ფასადი ჩემს სულში გაიბზარა, მაგრამ საბოლოო განთავისუფლებისთვის დრო მჭირდებოდა. ამ დროს მე ჯერ კიდევ ვეძებდი, როგორ შემემაგრებინა მორყეული შენობა, თუმცა ხელმოსაკიდს ვერაფერს ვპოულობდი. ახლა, როდესაც უკან ვიხედები, ვფიქრობ: ძალიან ხშირად ამა თუ იმ საგნის მიმართ კარგა ხნით ადრე გვებადება ეჭვი, ვიდრე ამას საბოლოოდ გავაცნობიერებდეთ. ეს ეხება როგორც ინდუისტურ "სულიერ ვარჯიშებს", ისე "წმინდა ადგილებსაც".

როცა მოწაფე გურუსთან "ინიციაციას" ღებულობს, მას ეძლევა სანსკრიტული მანტრა (პირადი მაგიური ფორმულა) და ინდივიდუალური რელიგიური სავარჯიშოები. ყოველივე ეს ეზოთერულ სფეროს ეკუთვნის და მხოლოდ ზეპირ ტრადიციაში არსებობს - "განდობილთაგან" ბევრს ვერაფერს შეიტყობთ, რადგანაც ისინი სერიოზული მუქარის შიშით დუმილს არჩევენ. გურუ სთავაზობს მოწაფეს, ვარჯიშების საშუალებით საკუთარ თავზე გამოსცადოს ინდუისტური ფილოსოფიის სისწორე. ირკვევა, რომ ეს ვარჯიშები მართლაც იძლევა შედეგს: მოწაფე ეშმაკის დახმარებით ცრუ სასწაულებს ახდენს. მაგრამ რაც ყველაზე უარესია, ამ დროს ადამიანი აუცილებლად ხიბლის მდგომარეობაში ვარდება, როდესაც ილუზიას რეალობად აღიქვამს; უჩნდება უსაზღვრო "ნეტარებითა" და "სიმშვიდით" სავსე სულიერი განცდები, ეჩვენება, რომ "ღმერთი" და "სინათლე" ეცხადება (გავიხენოთ, რომ ნათლის ანგელოზის სახით თვით სატანა შეიძლება გამოგვეცხადოს). ილუზიებზე რომ ვლაპარაკობ, იმას როდი ვგულისხმობ, თითქოს ის, რასაც კაცი აღიქვამს, სინამდვილეში არ არსებობს, არამედ იმას, რომ ყოველივე ეს ღვთისგან არ მოდის. ინდუიზმის ქადაგნი, ცხადია, ფილოსოფიურ მსჯელობებსაც იშველიებენ ამ განცდების გასამართლებლად - ამდენად, პრაქტიკა და ფილოსოფია მხარს უმაგრებენ ერთმანეთს, რის შედეგადაც მთელი ეს სისტემა ერთობ მყარი ხდება.

ფაქტობრივად, ინდუიზმი იმდენად ფილოსოფიური ძიება არ არის, რამდენადაც პრაქტიკული მიღწევების გამოყენება, ეს პრაქტიკა კი, არც მეტი, არც ნაკლები, შავი მაგია გახლავთ. თუმცა მოწაფე იშვიათად თუ კითხულობს, რა წყაროებიდან იღებს სათავეს მისი განცდები ან ვინ აძლევს მაგიური ძალებისა და "მშვენიერი" განცდების კრედიტს. ეს არის კლასიკური ფაუსტური სიტუაცია, ოღონდ ამ შემთხვევაში კაცმა არ იცის, რომ ყოველივე შეიძლება თავისი უკვდავი სულით ზღოს.

არსებობს ვარჯიშების დიდი არჩევანი. მათ ნებისმიერი ტემპერამენტის დაკმაყოფილება შეუძლიათ. ღვთაებას შეიძლება ჰქონდეს ღმერთის ან ქალღმერთის ფორმა ან სრულიად უფორმოც იყოს - აბსოლუტური ბრაჰმანი. არჩეული იდეალისადმი დამოკიდებულებაც ასევე იცვლება. ეს შეიძლება იყოს ურთიერთობა ბავშვის, დედის, მამის, მეგობრის, სატრფოსა თუ მსახურის პოზიციიდან, ანდა, როგორც ეს ადვაიტა ვედანტას შემთხვევაში ხდება, "ღვთაებასთან გაიგივება". მანტრა, რომელსაც გურუ თავის მოწაფეს აძლევს, განსაზღვრავს მის შემდგომ გზას. მასში მოცემულია აგრეთვე მოწაფის მიერ შესასრულებელი ვარჯიშები. გურუ ადგენს იმასაც, თუ როგორ უნდა მოიქცეს ადამიანი ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ვედანტა (მონისტური სისტემა) ზოგიერთ მოწაფეს არ აძლევს ქორწინების უფლებას, რათა მთელი მათი ენერგია პრაქტიკაში სრულყოფას მოხმარდეს. ბეჯითი მოწაფე არც ხორცს უნდა ჭამდეს, რადგანაც ხორცი აღქმის უნარს ადუნებს. ვედანტაში გურუს ზუსტად ისეთივე პატივს მიაგებენ, როგორსაც ღმერთს - მოწაფისთვის ის მხსნელი გახლავთ.

"სულიერი" ვარჯიშების უმრავლესობას საფუძვლად პრაქტიკული ხერხები უდევს. პირველ ყოვლისა, ეს გახლავთ კერპთაყვანისცემა - ეთაყვანებიან ქანდაკებას ან გამოსახულებას, რასაც მსხვერპლშეწირვა ახლავს თან - ცეცხლის, ქაფურის, სურნელოვანი ნივთიერებების, წყლისა და ტკბილეულის. ქანდაკებას იაკის კუდის საგრილობლით უნიავებენ, აბანავებენ, ტანისამოსს აცმევენ, დასაძინებლად აწვენენ... ერთი შეხედვით ეს იქნებ ბავშვურ თამაშად მოგეჩვენოთ, მაგრამ მისი ემოციური ზემოქმედების სათანადოდ შეუფასებლობა შეცდომა იქნებოდა. ვედანტას კერპთაყვანისცემა საკუთარი თავის თაყვანისცემის ფორმაა მთელი რიტუალური რეკვიზიტის გამოყენებით. ინდოეთში გავრცელებული აფორისტული გამონათქვამი "სო ჰამ, სო ჰამ" ანუ "მე ვარ ის (ღმერთი)" საკუთარი თავის თაყვანისცემის ამ პრინციპის მოკლე ფორმულირებაა.

გარდა ამისა, გამოიყენება "ჯაპა" ანუ მოწაფის მიერ მიღებული მანტრის მრავალგზისი გამეორება - სინამდვილეში ეს მაგიური ფორმულაა. "ჯაპასთან" ერთად მიმართავენ "პარანაიამას", რომელიც სუნთქვითი ვარჯიშებისგან შედგება. არსებობს სხვა პრაქტიკული სისტემებიც, რომლებიც ტანტრიზმს ეკუთვნიან, მაგალითად, დედა ღმერთის თაყვანისცემა. ამაში შედის ქალური საწყისის, ძალის, ენერგიის, განვითარების პრინციპის, მოქმედების საფუძვლის თაყვანისცემა. ამ ვარჯიშებს ხუთი "მ" ეწოდება. ისინი შეუფარავი ბოროტებით სავსენი და საძაგელნი არიან, ამიტომ მათ აღწერას აღარ შევუდგები, იმასღა დავუმატებ, რომ მათაც იპოვეს აშშ-ში დამკვიდრების გზა. სვამი ვივეკანანდა ინდუიზმის ამ შტოს ვედანტას პარალელურად ნერგავდა. იგი ამბობდა: "მე თაყვანს ვცემ საშინელებას. მცდარია წარმოდგენა, თითქოს ყველა ადამიანს ტკბობისადმი ლტოლვა ამოძრავებდეს; სინამდვილეში ბევრს აქვს თანდაყოლილი მიდრეკილება ტანჯვისკენ. ასე რომ, თაყვანი ვცეთ საშინელებას მხოლოდ მისი გულისთვის! ცოტას თუ გაუბედავს კალის ანდა სიკვდილის თაყვანისცემა. მაშ, მოდი, თაყვანი ვცეთ სიკვდილს!" აი, კიდევ რას ამბობს სვამი ქალღმერთ კალის შესახებ: "არიან ისეთებიც, ვინც დასცინის კალის, მაგრამ დღეს იგი აქ არის - ბრბოში. ადამიანები შიშისგან ძრწიან, ჯარისკაცები კი სიკვდილის სათესად ემზადებიან. ვის ძალუძს იმის მტკიცება, რომ ღმერთი ისევე არ გაცხადდება ბოროტებაში, როგორც სიკეთეში? მაგრამ მხოლოდ ინდუისტი ბედავს თაყვანი სცეს მას, როგორც ბოროტებას".

ძალიან სამწუხაროა, რომ ბოროტების აშკარა მსახურება ამჟამად იმის მტკიცე რწმენით ხორციელდება, თითქოს ეს სიკეთე იყოს. სინამდვილეში ხსნა, რომლის მოპოვებაც ადამიანებს ინდუიზმის ერთგული სამსახურით სურთ, მხოლოდ ღმერთისგან შეიძლება მიიღონ ქრისტიანული სიმდაბლის გზით.