არავის შეუძლია თავი მოიწონოს უბიწოებითა და უცოდველობით. თვითგამოსწორების ღვაწლს შეჭიდებულმა აუცილებლად უნდა მოიფიქროს, რა და როგორ გამოასწოროს. ეს ფიქრი მუდამ უნდა უტრიალებდეს გულსა და გონებაში, რათა მისი მეშვეობით, ვითარცა ერთგული გზამკვლევით, შეუფერხებლად და საიმედოდ განასრულოს დაწყებული საქმე. წმინდა თეოფანე დაყუდებულის განმარტებით, საკუთარი თავის გამოსწორების რამდენიმე ხერხი არსებობს.

მაშ ასე, რა გამოვასწოროთ საკუთარ თავში?

ზნეობრივი ბოროტების ფესვი თავის მოყვარეობაა, რომელიც თვით გულის ფსკერზე მდებარეობს. გაზრდილი და გულის ზედაპირზე ამოსული ეს თესლი კი გამოდის მისგან სამი სახით, ვითარცა სამი ვარჯი, მისი ძალით გაჟღენთილნი და მისი სიცოცხლით აღვსილნი. ესენია: თვითგანდიდება, ანგარება და სიამოვნებათა სიყვარული. პირველი აიძულებს ადამიანს, გულში თქვას: ვინ არის ჩემნაირი, მეორე - მინდა, ყველაფერი მე მეკუთვნოდეს, მესამე - მინდა, საკუთარი სიამოვნებით ვიცხოვრო.

ვინ არის ჩემნაირი! - ვის გულს არ შეპარვია ასეთი ცოდვილი აზრი? და რაც უნდა მარტო ცხოვრობდეს, ყველასგან მოშორებით, უცნობ ადგილას, თვითგანდიდების ცდუნება არ დასტოვებს. მას შემდეგ, რაც კაცმა გულში შეუშვა გველის მიერ მიწოდებული პირველი მლიქვნელური აზრი, - იქნებით, ვითარცა ღმერთი, დაიწყო თავის გაღმერთება, იმაზე მაღლა დაყენება, ვიდრე ბუნებითა და საზოგადოების მიერ არის დადგენილი. ეს საერთო სნეულებაა. თითქოსდა არა არის საშიში ამ აზრით ტკბობა, მაგრამ, აბა ნახეთ, რამდენი ბოროტება და შავბნელი საქმე იშვება ამ ერთი, ვითომდა უმნიშვნელო აზრისაგან! გონებითა და გულით თავის განმადიდებელი თუკი რაიმეს გაკეთებას აპირებს, აპირებს არა გონებისა და სინდისის ხმით, არა ბრძენთა რჩევებით და ღვთის სიტყვის ჩაგონებით, არამედ თავისი წარმოდგენებით, მხოლოდ საკუთარი თავის იმედად. თავდაჯერებული და თავის მოიმედე შესრულების შემდეგ ყველაფერს საკუთარ თავს მიაწერს და ქედმაღალი, ამაყი, მომთხოვნი და უმადური ხდება, სურს, ყველგან და ყველაფერში მისი ნება სრულდებოდეს, ყველა ემორჩილებოდეს მის ხელის ერთ აქნევას. იგი ძალაუფლებისმოყვარეა და მიდრეკილია ძალადობისაკენ, დამცინავი და ურჩია, თავისი ნების დამრღვევთან წონასწორობას კარგავს, წყინს და შურისძიებით ინთება. თუ ძლიერი ხასიათი აქვს, სწყურია პატივი და დიდება; მლიქვნელი და პატივმოყვარეა, როცა სუსტი სულისაა და კადნიერი, თავნება, კუდაბზიკა და ჭორიკანა, როცა მდაბალი სული აქვს. აი, როგორი სახით გვევლინება თავის განდიდება.

მინდა ყველაფერი მე მეკუთვნოდეს! - ასე ფიქრობს ანგარებიანი და ესაა მთავარი ზნეობრივი ბოროტების მეორე რტო. მასში უფრო შესამჩნევად იხსნება თავმოყვარეობის სული. ანგარებიანი ადამიანი სიტყვას არ იტყვის, ნაბიჯს არ გადადგამს და თითს არ გაანძრევს, თუკი რაიმე სარგებელი არ ნახა. ისე აქვს ყველაფერი გათვლილ-გაანგარიშებული, რომ დროსაც, ადგილსაც, საგანსაც და პიროვნებებსაც - ყველაფერს, რასაც კი მისი ხელი და აზრი მიეკარება, თავისი წილი შეაქვთ მის საგანძურში. Pპირადი სარგებელი, ინტერესი - ეს არის ძირითადი ზამბარა, რომელიც მუდამ და ყველგან სწრაფად ამოძრავებს მთელ მის არსებას და მისი ამოძრავებისთანავე მზად არის, ყველაფერი თავის მიზანთან მისაღწევ საშუალებად აქციოს: უმაღლესი ხარისხის ღირსებასა და პატივს მოიძიებს, თუკი სარგებელი მოჰყვება, აირჩევს ყველაზე რთულ თანამდებობას, თუკი იგი უფრო შემოსავლიანი იქნება, შეეჭიდება ყველანაირ შრომას, არ შეჭამს, არ დალევს, ოღონდ კი სარგებელი ნახოს.

მინდა საკუთარი სიამოვნებით ვიცხოვრო, - ასე ამბობს სხეულის მონა და ცხოვრობს კიდეც ამგვარად. იგი ზეცაზე, სულიერ საჭიროებებზე, სინდისსა და მოვალეობებზე არ ფიქრობს. დაიწყებს ადამიანი გემოვნებით ტკბობას - და ხდება გემოთმოყვარე, ფერთა თამაში მას ასწავლის კეკლუცობას, ხმათა მრავალფეროვნება - ლაქლაქს, ჭამის მოთხოვნილება უბიძგებს ძღომისაკენ, თავდაცვის მოთხოვნილება - სიზარმაცისაკენ, სხვა მოთხოვნილებები - გარყვნილებისაკენ. ადამიანს რამდენადაც მეტი სიამოვნება აქვს, იმდენად ვიწროა მისი თავისუფლების არე და ვინც ყველა სიამოვნებას ფლობს, შეიძლება ითქვას, იგი სხეულის სრული ტყვეა.

როგორც ხეს გამოაქვს მრავალი რტო და ყლორტი, ასევე ჩვენში წარმოიქმნება ბოროტების მთლიანი ხე, რომელიც ფესვებს გულში იდგამს, იზრდება მთელ ჩვენს არსებაში, გამოდის გარეთ და ფარავს ყველაფერს, რაც ჩვენს გარშემოა.

რა არის მიზეზი იმისა, რომ ხშირად ვერ ვამჩნევთ მას, ვფიქრობთ და ვამბობთ: - კი, მაგრამ რა გავაკეთე ისეთიო, ანდა: ვისზე ნაკლები ვარო. ამის მიზეზია ჩვენში არსებული ცოდვის ახალი წარმონაქმნი. მას ვერ ვამჩნევთ იმიტომ, რომ არ შეგვიძლია მისი დანახვა - ნებას ცოდვა არ გვაძლევს: იგი ძალზე ეშმაკია და წინდახედული. ცოდვა ცდილობს შემოსოს იგი ფოთლებით, მიჩქმალოს მისი უსახურება და ფარავს ისე, რომ არა მარტო ფესვებისა და ვარჯის, ყლორტების გარჩევაც კი აღარ შეუძლია სულს, რომელშიც ეს ხე იზრდება. ფოთლების ეს შესამოსელი არის გაფანტულობა და მრავალმზრუნველობა. გაფანტულ ადამიანს არა აქვს შინაგანი ცხოვრება, არ უყვარს იგი, მრავალზე მზრუნველს კი წუთითაც მოსვენება არა აქვს. ერთს არ შეუძლია, მეორეს კი დრო არა აქვს შენიშნოს ის, რაც შინაგანში ხდება. დილით, გაღვიძებისთანავე მათი სულები გამოდიან გარეთ. პირველისა მიდის ოცნებათა სამყაროში, მეორისა - იძირება ვითომდა საჭირო საქმეთა ზღვაში. აწმყო მათ არ გააჩნიათ. ერთი ხალისით ცხოვრობს თავის მიერ შექმნილ სამყაროში და სინამდვილეს მხოლოდ ნაწილობრივად ეხება, ზედაპირულად და განუზრახველად, მეორე კი გულითაც და გონებითაც მთლიანად წინ გარბის, ყოველი საქმის დასრულებას ნაჩქარევად ცდილობს, რათა მეორე დაიწყოს, იწყებს მეორეს და იჩქარის მესამისაკენ. აწმყოთი მას მხოლოდ ხელ-ფეხი და ენა აქვს დაკავებული, ფიქრები კი მომავლისკენ მიქრის. შინაგან მოძრაობათა ამგვარი სვლისას ასეთი ადამიანები როგორღა შენიშნავენ, რა იმალება მათ გულში? მაგრამ ცოდვა არ კმაყოფილდება მარტო ამ ფოთლების საფარველით: მათ შორის კიდევ შეიძლება როგორღაც გააღწიო, შეიძლება გადაწიო ფოთლები მწუხარებათა ქარით და სინდისის შინაგანი შეძვრით გამოაჩინო მათში ჩამალული ცოდვის უსახურება. ამიტომ ცოდვა თვითონ საკუთარი თავისგან ქმნის ერთგვარ გაუმტარ საფარველს, მღვრიე წყლის ტბორის მსგავსს, რომელშიც ძირავს ხეს თავის ფოთლებიანად.Eეს საფარველი უმეცრების, უგრძნობელობისაა, ამიტომ ვეძლევით უზრუნველობას. იგი ცოდვაში ისე ღრმადაა ჩაძირული, როგორც ზღვაში. იყვირეთ, რამდენიც გინდათ წყლის ზემოდან, წყალში მყოფი ვერაფერს შეისმენს. გამოიყენეთ, როგორი მახვილიც გინდათ, დაუდევარი ცოდვილის ასამოქმედებლად, ოდნავადაც არ შეცბუნდება. დაუხატეთ მისი სავალალო მდგომარეობა. გეტყვით, - ეს მე არა ვარო.

ცხონების ჭეშმარიტად მსურველი არ უყურებს წინააღმდეგობებს, პირიქით, უფრო მხნევდება და მოშურნეობით დაიწყებს თავის გამოსწორების მაცხონებელ საქმეს.

მაგრამ ვინღა ცხონდება? იკითხავს ვინმე, როცა წარმოადგენს თვითგამოსწორების სირთულეებს. ამგვარ შეკითხვას მაცხოვრის პასუხს მივუგებთ: "კაცთაგან შეუძლებელ არს ესე, ხოლო ღმრთისა მიერ ყოველივე შესაძლებელ არს". ის, ვინც ქრისტიანული ცხოვრების დაწყებას გადაწყვეტს, წმინდა საიდუმლოებების გზით იღებს სულიწმინდის მადლს, რომელიც ანათლებს, განამტკიცებს და ანუგეშებს. ეს მადლი მასთან განუშორებლადაა. ისმინეთ, რას ამბობს უფალი: გასხურებთ განმწმენდელ წყალს და გაგწმედთ ყოველი უწმინდურებისაგან. მოგცემთ ახალ გულს და ახალ სულს ჩაგიდგამთ, ამოგაცლით ქვის გულს სხეულიდან და ხორცის გულს ჩაგიდგამთ, ჩემს სულს ჩაგიდგამთ შიგნით. Yყველაფერი ღვთისგანაა. სწორედ მას მივანდოთ თავი. ჩვენი მხრიდან შეგვიძლია ღმერთს წარვუდგინოთ თვითგამოსწორების მხოლოდ სურვილი და სრული მზადყოფნა მისი ბრძანებებისადმი მორჩილებისა. რა მოსდის იმას, ვისაც ღვთის მადლი ეწვევა, როგორ მიჰყავს ამ მადლს იგი განწმენდის გზით სიწმინდისა და უმწიკვლოების წმინდა მიწაზე და მოშურნეობს წმინდა ღვთისმოსაობისათვის.

გულის განწმენდის საუკეთესო საშუალებაა ლოცვა. გულისყურით ლოცვა კი ღვთის ნიჭია და იგი გულმოდგინე მაძიებელს ეძლევა.Aამიტომ ეძიეთ და ჰპოვებთ. ცნობილია მაკარი დიდის წესი: რომელიმე სათნოების მოპოვება თუ გსურს, თავს ძალა დაატანეთ, გაისარჯეთ მის მოსახვეჭად და უფალი, რომელიც ხედავს თქვენს შრომასა და გულმოდგინებას, მოგცემთ მას. იგივე წესი არსებობს განურთველი ლოცვისათვის. დაუზარებლად იღვაწეთ, რადგანაც ეს თქვენთვის შესაძლებელია და ბოლოს და ბოლოს, უფალი აგისრულებთ საწადელს. იარეთ ეკლესიაში, ეს საუკეთესოდ ავითარებს ლოცვის სულს. შინ ილოცეთ ლოცვანით ან ზეპირად. იკითხეთ მზა ლოცვები ან თვითონვე შეთხზეთ - თქვენი დგომისას, სიარულისას, მუშაობისას იმეორეთ რომელიმე ლოცვა, ან ფსალმუნის ერთ-ერთი მუხლი.

ყოველივე ეს აკეთეთ გულმოდგინედ, ლოცვის წადილით, ღვთის შიშითა და შემუსვრილი გულით, გონებაგაფანტულობის მიმართ უშეღავათოდ და თანაც განუწყვეტლად, მოუდუნებლად, უკანდაუხევლად მანამ, სანამ არ მოვა ნამდვილი, გულიდან მომდინარე ლოცვა - ნიჭი ღვთისა.

ლოცვების დაზეპირება ლოცვითი მოღვაწეობის ერთ-ერთი ხერხია. ლოცვების დაზეპირება საჭიროა არა იმდენად მეხსიერებით, რამდენადაც გულითა და გონებით.Lლოცვის სურვილით უნდა აღივსო. გაიაზრო მისი შინაარსი, შეიგრძნო და შეითვისო იგი ისე, რომ როცა შეუდგები ზეპირად ლოცვას, აზრი და გრძნობა წინ უძღოდეს სიტყვებს. როგორც ხედავთ, აქაც ყურადღების გამახვილება გმართებთ. გულს ძალა დაატანეთ, რომ შესატყვისი გრძნობები აღიძრას. სწორედ ასეთი ლოცვა იქნება უკეთესი საშუალება მლოცველის სულის აღსაზრდელად. დაზეპირებული ლოცვა გარკვეულწილად უკვე არის შინაგანი ლოცვა. იგი უფრო ახლოსაა გულისმიერ ლოცვასთან. ზეპირად ლოცვისას ეცადეთ, გონება გულში ჩაიტიოთ. თუ ამას შეძლებთ, მაშინ განურთველი ლოცვის ჩვევასაც შეიძენთ.

წმინდა ბასილი დიდი გვირჩევს, რომ ყოველგვარი ლოცვა დავიწყოთ ღვთის უსაზღვრო მოწყალებათა მოხილვითა და მადლიერების შეწირვით. ამას დავურთოთ იმ ცოდვების გახსენება, რომლებითაც შეურაცხვყავით უფალი და მათ გამო სინანული. მხოლოდ ამის შემდეგ აღვავლინოთ უფლის მიმართ ვედრება იმისათვის, რაც გვჭირდება ჩვენს სულიერ და ხორციელ ცხოვრებაში, რათა ყოველივე ვაკეთოთ ღვთის სადიდებლად.

და მაინც, ესეც მხოლოდ ღვაწლია და არა თვით ლოცვა - ნამდვილი, გულიდან მომდინარე.

ბერი იოსებ ათონელი კი ქალწულებასა და სიწმინდეზე გადმოგცემს: "არაფერი ეჯავრება ღმერთს ისე, როგორც უკანონო, ტკბობას მიცემული სხეულის უწმინდურება.Aადამიანი, რომელიც არაწმინდა გულისსიტყვებთან მრუშობს, მკვდარი ძაღლივით ყარს. მაშინ როდესაც სურნელოვანი საკმეველივით აღემართება ზეცაში იმ მოღვაწის ცხოვრება და ლოცვა, რომელიც სხეულს უბიწოდ და გონებას არაწმინდა გულისსიტყვებისაგან შეუსვრელად ინახავს. ძალა დაატანეთ თავს სულისა და ხორცის განსაწმენდად. საერთოდ არ მიიღოთ არაწმინდა გულისსიტყვები და ნახავთ, რასაც გეუბნებით. ეშმაკები ვერასდროს შეძლებენ ადამიანის მოხიბლვას იქ, სადაც მორჩილება, სიმდაბლე და ბრძოლაა. სისასტიკე, ურჩობა და ამპარტავნება გულგატეხილობასა და უდებებას ბადებს, და მაშინ მოდიან ეშმაკები, არ წყნარდებიან, სანამ მას, ახალ და ძველ ცოდვებში დამნაშავედ ქცეულს, საბოლოოდ დაიმონებენ.

ვერ აგიწერთ, როგორ უყვარს დედა ღვთისმშობელს ქალწულება და სიწმინდე. რადგან ის ყოვლადუბიწო ქალწულია, ჩვენთვისაც ეს სურს და ასეთები ვუყვარვართ. როგორც კი მოვიხმობთ, მაშინვე დასახმარებლად ისწრაფვის. ვერ ასწრებ თქმას: "ყოვლადწმინდაო ღვთისმშობელო, შემეწიე მე!" და უმალ ელვასავით გინათებს გონებას და გულს ნათლით გივსებს. გონებას ლოცვისკენ მიდრეკს, გულს კი - სიყვარულისკენ. არქიმანდრიტი ეფრემ ფილოთეველი ამბობს: ქალწულება ანგელოზთასწორია. ის მიწიერ ადამიანს ქრისტესა და ღვთისმშობელს მიამსგავსებს, რადგან ორივენი ქალწულები იყვნენ.

ქალწულებასა და უბიწოებას ღვთის წინაშე დიდი კადნიერება აქვს. ამიტომ, სიცოცხლის მსხვერპლად გაღებაც რომ გახდეს საჭირო, ქალწულება თვალის ჩინივით დაიცავით. მის შესანარჩუნებლად მუდმივად ამბობდეთ იესოს ლოცვას და მოერიდეთ ცოდვის მიზეზებს: გაუფრთხილდით საკუთარ თვალებს.

საშინელი სამსჯავროსას საბოლოოდ განწესდება ადამიანთა სულები. სამსჯავროს დღეს მოეწყობა წმინდანთა სვლა. პირველნი მოციქულები ჩაივლიან, შემდეგ ქალწულები, - ვკითხულობთ წიგნში "ჩვენთან არს ღმერთი". ანგელოზთა საუცხოო გალობა სიყვარულით აავსებს ყველას გულს. ქალწულებს უკან გაჰყვებიან ცოდვათაგან განწმენდილნი. ყველა ესენი პირველნი შევლენ ნეტარებაში.

ამიტომაცაა საჭირო უბიწოდ ცხოვრება. განვდევნოთ ჩვენგან ყოველი არაწმინდა ზრახვაც კი, არ დავაპყრობინოთ ასეთ ფიქრებს ჩვენი გული. მთელი სიცოცხლის მანძილზე ადამიანის სული უნდა სძლევდეს სხეულს, რადგან როცა პირიქით ხდება, ასეთ ადამიანში სჭარბობს მრუშობის ცოდვანი. ასევე ცუდია, როცა ხმამაღლა, გამომწვევად ვიცინით, რადგან ესეც მოწმობს, რომ ჩვენში მრუშობის ეშმაკი ჩაბუდებულა.

"დაე, თქვენი სამშვენისი იყოს არა გარეგნული თმაწნულობა, არა ოქროს სამკაული, არა სამოსის მორთულობა და მოკაზმულობა, არამედ დაფარული გულის კაცი, თვინიერი და მშვიდი სულის უხრწნელი მშვენებით, რაც ყველაზე ძვირფასია ღმერთის წინაშე".

ღმერთი პასუხს მოგვთხოვს არა მარტო ჩადენილი ცოდვებისათვის, არამედ ჩვენი ფიქრებისა და ზრახვებისათვის.

ამის შესახებ ბერი იოსებ ვათოპედელი წიგნში, "მადლმოსილი მორჩილი ბერი ეფრემ კატუნაკელი", წერს: "აღიარეთ თქვენი გულისსიტყვები ბერთან, მოერიდეთ ფარულად ჭამასა და განკითხვას. ყური დაუგდეთ საკუთარი სინდისის მხილებას. თუ შენ, როგორც ადამიანმა, სცოდე, რაიმე უსიამოვნო უთხარი ძმას, ან რაიმე ცუდი გულისსიტყვა ჩაუნერგე, დამდაბლდი, მეტანია გაუკეთე და შეეცადე, გამოსწორდე. Dდაე, თითოეულმა თქვენგანმა ყოველდღიურად გამოსცადოს საკუთარი თავი, რადგან ბერს ყოველი თქვენი შეცდომის დანახვა და მხილება არ ძალუძს. თუ გულისსიტყვები გაქვს ბერის წინააღმდეგ, სინდისი არ მოგასვენებს. საჭიროა, საკუთარი თავის გამოსწორებას ნიადაგ ვცდილობდეთ, შეგნებული უნდა გვქონდეს, სად ვიმყოფებით, მაგრამ ეს ყველაფერი შესაძლებელი რომ გახდეს, ერთი მთავარი პირობაა აუცილებელი: მორჩილება.

თუ მონაზონი თავის გულისსიტყვებსა და აზრებს მალავს, ეს მის ეგოიზმსა და თვითკმაყოფილებაზე მიუთითებს. თუკი პავლე მოციქული, "ჭური რჩეული", რომელსაც სულიწმინდა ესაუბრებოდა და მიუთითებდა, როგორ მოქცეულიყო, არ ენდო საკუთარს - არ შევცდე და არ მოვიხიბლოო, მოძებნა სხვა მოციქულები და განუცხადა სახარება, რომელსაც ქადაგებდა, ვაითუ ამაოდ ვირჯები, იქნებ არასწორს ვქადაგებო, - მაშ, რა ყოფილა დაფარვა, თუ არა ეშმაკეული სენი ეგოიზმისა?!