მართლმადიდებლური სწავლებით, საფუძველი, რომელზეც ქრისტიანმა თავისი ცხოვრება უნდა დაამყაროს, სინანულია. "განცდა თვისთა ცოდვათა" - აი ის, რისთვისაც მთელი სიცოცხლე იღვწის მორწმუნე. საკუთარი ცოდვების დანახვით, მათზე წუხილით იწყება ცხონება, გადარჩენა. მაგრამ ადამიანის ბუნება ისეა დაცემული, იმდენი ვნება ბუდობს მასში, - თუ მთელი სისრულით შევიგრძნობთ მათ, შესაძლოა, სასო წარგვეკვეთოს და გადარჩენის იმედი დავკარგოთ. ასეც იქნებოდა, რომ არა სასოება უფლისა, რწმენა, რომ ღმერთი თავისი განუზომელი კაცთმოყვარეობის გამო არ გაგვწირავს, შეგვიწყალებს და შვილივით მიგვიღებს საკუთარ წიაღში.

სასოების შესახებ გვესაუბრება წმინდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ტაძრის მსახური დეკანოზი გრიგოლ კუმელაშვილი.

- მამაო, რა არის სასოება?

- სასოება იმედია ღვთისა. იმედი, რომ უფალი შეგვინდობს ცოდვებს და საუკუნო ცხოვრებას მოგვანიჭებს.

საზოგადოდ, ნებისმიერ კითხვაზე პასუხი ადამის დაცემაში უნდა ვეძებოთ, რადგან ამით დაედო დასაბამი ყველა ცოდვას.

სამოთხეში ადამს სასოება არ სჭირდებოდა. ის სრულ ჰარმონიაში იყო ღმერთთან, მხოლოდ მას გრძნობდა და განიცდიდა, მხოლოდ მასზე ფიქრობდა. ეჭვრიტა და ედიდებინა უფალი - ასეთი გახლდათ ადამის მისია. ამით ის უნდა გაზრდილიყო, განღმრთობილიყო და მეტად და მეტად მიმსგავსებოდა მას, ვის ხატად და მსგავსადაც შეიქმნა, რათა მასთან ერთად ყოფილიყო დაუსრულებელ ნეტარებაში.

დაცემულმა ანგელოზმა ვერ აიტანა ღვთის ქმნილებათა გვირგვინის ასეთი ბედნიერება და შეაცდინა იგი. სცოდა ადამმა, დაეცა, ამან კი მის ბუნებაში ხრწნადობა, სიკვდილი, შემოიტანა, დაარღვია მისი შინაგანი ჰარმონია და მოსწყვიტა ყველაზე აღმატებულს - უფალთან ერთობას. ღმერთთან, ცხოვრების წყაროსთან დაშორებამ კი ადამი მოაკლო ყველა იმ სიკეთეს, რაც სამოთხეში ჰქონდა.

როცა სამყაროს გვირგვინის არსებაში სიკვდილმა შეაღწია, დაცემა მთელ სამყაროს მოედო. ბედნიერება, სიხარული, ჰარმონია უბედურებით, მწუხარებით, ხრწნით, სიკვდილით შეიცვალა.

უფალმა, რომელიც სამართლიანია, სამოთხიდან განდევნა ადამ და ევა, მაგრამ ვინაიდან იგი მოწყალეც არის, უნუგეშოდ არ დატოვა თავისი ქმნილება და აღუთქვა, რომ მოუვლენდა მესიას - განმათავისუფლებელს, მხსნელს, რომლის მეოხებითაც ადამიანი ისევ დაუბრუნდებოდა უფალს. სწორედ ამ დროს წარმოიშვა სასოება და მასთან ერთად - მრავალი სხვა სათნოება: სინანული, სარწმუნოება, მოთმინება...

სამოთხიდან განდევნილი ადამი უდიდეს მწუხარებასა და სინანულში ჩავარდა - ხვდებოდა, რომ თავისი უმეცრებით უფალს დაშორდა და ალბათ მასთან დაბრუნების იმედსაც დაკარგავდა, რომ არა შემოქმედის აღთქმა მესიის შესახებ. ამიერიდან ადამი ამ აღთქმით ცხოვრობდა. ის აძლევდა იმედს, ანუგეშებდა მის სულს და უფლის სიახლოვის მწყურვალს სასიცოცხლო ძალით ავსებდა.

ღვთის სასოება იყო ის, რამაც გააძლებინა ადამს და რაც დღემდე აძლებინებს, ბრძოლის სურვილს აღუძრავს თითოეულ ჩვენგანს. წმინდა პავლე მოციქული ამბობს, რომ მთელი რჯული სამ სათნოებაზეა დამყარებული: სარწმუნოებაზე, სასოებასა და სიყვარულზე.

- მაგრამ მოციქული იმასაც დასძენს, მათ შორის უპირატესი სიყვარულიაო...

- ცხადია, სიყვარული უპირატესია, თუმცა ეს სრულებით არ აკნინებს სასოებისა და სარწმუნოების მნიშვნელობას. სასოება და სარწმუნოება "სჭირდება" ექსორიაქმნილ (სამოთხიდან გამოძევებულ) ადამიანს, რადგან მეორედ მოსვლის შემდეგ ეს ორი სათნოება თავიანთ არსს დაკარგავს. რა არის სარწმუნოება? - ეს უხილავის რწმენაა, მეორედ მოსვლის დროს კი უხილავი ხილული გახდება და უფლის არსებობაც ყველასთვის საცნაური შეიქნება. რაც შეეხება სასოებას, ეს უფლის მოსვლის, სულის გადარჩენის იმედია. მეორედ მოსვლისას, ცხადია, ესეც აღსრულდება. ამიტომაც სასოება და სარწმუნოება განქარდება (ისევე როგორც დაცემამდე არ არსებობდა), სიყვარული კი დარჩება სამარადისოდ. ეს არის სათნოება, რომელიც ყოველთვის ექნება ადამიანს, რამეთუ თავად ღმერთია სიყვარული.

- როგორ იბადება სასოება?

- სასოების სათავე რწმენაა. თუ ადამიანს სწამს, რომ უფალი მოწყალეა და სულგრძელი, სწამს, რომ უნუგეშოდ არ დატოვებს თავის ქმნილებას, თავისი მოწყალებით აღხოცავს ცოდვას, ხრწნას, სიკვდილს, მისმა დაცემამ რომ შემოიტანა სამყაროში, რომ შვილივით მიიღებს და იზრუნებს მასზე, - ბუნებრივია, გაჩნდება იმედიც. როცა ვიცით, რომ ის, ვინც შექმნა ყოველივე, ის, ვისაც პატივს მიაგებს ყოველი სული, დამდაბლდა ჩვენთვის, ჩვენი სხეული შეიმოსა და ჯვარს ეცვა, რათა ცოდვის ტყვეობისგან ვეხსენით, - როგორ შეიძლება სასო წარვიკვეთოთ?

- სასოება მხოლოდ უფლის მიმართ უნდა გვქონდეს?

- ჭეშმარიტი, სრული სასოება - მხოლოდ და მხოლოდ უფლის მიმართ, რადგან მხოლოდ ის არის ყოვლისშემძლე და ერთადერთია, ვინც არასდროს გვიღალატებს.

ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მოყვასს არ უნდა ვენდოთ, მაგრამ ნუ დაგვავიწყდება, რომ ადამიანის მთელი ცხოვრება ბრძოლაა, კეთილისა და ბოროტის ბრძოლა. დღეს თუ ამ ჭიდილში კეთილი იმარჯვებს, ხვალ შეიძლება პირიქით მოხდეს. ამიტომაც ადამიანს ბოლომდე ვერ მიენდობი. კაცი ღმერთს ღალატობს და რა გასაკვირია, თავისი დაცემულობის გამო კაცსვე რომ უმტყუნოს... "ყოველი კაცი ცრუ არს". სხვა თუ არაფერი, ადამიანი მოკვდავია, შეიძლება უფალმა წაიყვანოს. მერე რაღას ვიზამთ?

- ასეთი რამ მართლაც ხშირია. უმეტესად ოჯახის წევრის, მეუღლის ან შვილის მიმართ გვაქვს ამგვარი დამოკიდებულება და, რა გასაკვირიც უნდა იყოს, უმეტესად სწორედ ისინი გვიცრუებენ იმედს. უბრალო დამთხვევაა თუ ამაშიც რამე ღრმა აზრი ძევს?

- შემთხვევით არაფერი ხდება, სამწუხაროდ, მორწმუნენიც კი ხშირად ივიწყებენ ღმერთს და მის ადგილას ადამიანს აყენებენ. ამიტომაც არის, ყველაზე ხშირად სწორედ საყვარელი ადამიანი რომ გვიცრუებს იმედს, სწორედ ის რომ გვიმტყუნებს, ვისიც ყველაზე მეტად გვჯეროდა. უფალი უშვებს ასეთ შემთხვევებს, რათა გონს მოვეგოთ.

ერთ-ერთ ფსალმუნში წმინდა დავით მეფე ამბობს: "მამამან ჩემმან და დედამან ჩემმან დამაგდეს მე, ხოლო უფალმან შემიწყნარა მე"... სანამ საკუთარ თავში არ ვიპოვით ძალას, მივიღოთ ეს იერარქია: ჯერ ღმერთი და მერე ყველა სხვა - მანამდე გაგრძელდება ეს ბრძოლა და უფალი ყველა საშუალებით ეცდება დაგვიმსხვრიოს ის კერპი, რომელიც ჩვენსა და მას შორის კედლად აღმართულა. ესეც - მხოლოდ იმისთვის, რომ დაღუპვისგან იხსნას თავისი ქმნილება. ადამიანის ბუნება ისეა მოწყობილი, რომ ღვთის გარეშე ვერ ხარობს. უღვთო ცხოვრებას მწუხარება, უბედურება, შინაგანი დისკომფორტი მოაქვს. ყველა, ვინც ამა სოფლის ბედნიერებას ეზიარა, ვინც მიიღო ყველაფერი, რაც სურდა, შინაგანად უბედურია. რატომ? ქრისტიანისთვის პასუხი მარტივია: მათ აკლიათ მთავარი - ღმერთი. როგორც მცენარე - უწყლოდ, ისევე ვერ გაიხარებს ადამიანი უფლის ცხოველმყოფელი მადლის გარეშე. თვინიერ ღვთისა ყოველი სიკეთე აზრს კარგავს.

ადამიანი უფლის ხატება, მისი მსგავსებაა და მხოლოდ მასთან თუ პოვებს გადარჩენას.

უფლისკენ მიმავალ გზაზე რამდენს ექცევა დაბრკოლებად მატერიალური სიმდიდრე, რამდენმა შეიყვარა ის ღმერთზე, მოყვასზე, საკუთარ სულზე მეტად და მის მოპოვებას შეალია მთელი სიცოცხლე, მაშინ როცა სულის ცხონებისთვის თითიც არ გაუნძრევია. დღეს მთელი კაცობრიობა ეშმაკის მახეშია გაბმული. ადამიანთა უმრავლესობამ არც კი იცის ღმერთის არსებობა, ხოლო თუ იცის - მახინჯი ფორმით, და როცა ადამიანი მატერიალური სიმდიდრის მოხვეჭისკენ ილტვის, როცა მისი ცხოვრების აზრი საუნჯის დაგროვება და სიამოვნებაა, ის შინაგანად სწორედ ღმერთად ქცევას ცდილობს - თვითკმაყოფილ, ყოვლისშემძლე, თვითკმარ არსებად ქცევას. ცდილობს განღმრთობას ღვთის გარეშე, სრულყოფას უფლის მადლის მიუღებლად. სჯერა, რომ მისთვის სიკეთის, ბედნიერების მინიჭება უფალს კი არ ძალუძს, არამედ რაღაც მიწიერს, თავს იტყუებს და ვერ ამჩნევს, რომ ზეაღსვლის ნაცვლად ქვე მიდის. მატერიალური სიმდიდრის სიყვარული იგივე კერპმსახურებაა. ამაში ადამიანის უსასოობაც ჩანს - ის იმედს ამყარებს არა უფალზე, არამედ ფულზე. მათთვის ფული გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე უფალი. რით განსხვავდება ასეთი კაცი იუდასაგან?

ვერცხლის მოყვარე, მასზე მსასოებელი, ვერასდროს იქნება ჭეშმარიტი ქრისტიანი - შეუძლებელია ორთა უფალთა მონობა! მიწიერ ცხოვრებას სხვა წესები აქვს, სულიერს - სხვა და ერთმანეთს ვერ შეეწყობა. "სადაც იყოს საუნჯე შენი, მუნცა იყოს გული შენიო", - ამბობს მაცხოვარი. ქრისტიანი, თუ მისი გული უფალთან არ იქნა, ვერ ცხონდება.

უფალი, რომელსაც სურს "ყოველთა ცხოვრება და მეცნიერებასა ჭეშმარიტებისასა მოსლვა", ყოველი გზით ცდილობს ჩვენს გადარჩენას და როცა სხვაგვარად ვერაფერს ხდება, განსაცდელს უშვებს ჩვენზე, თანაც - სწორედ იმ საგნის გამო, რომლის მიმართაც "განსაკუთრებული" სასოება გვაქვს. უშვებს, რომ იმედი გაგვიცრუვდეს, მივხვდეთ სააქაო ფასეულობათა წარმავლობას და გონს მოვეგოთ. განსაცდელი საუკეთესო საშუალებაა პიროვნების დასამდაბლებლად.

თუმცა ბევრი ვერც ამას მოჰყავს გონს. მიწიერის მოიმედენი საბოლოოდ მაინც განიცდიან იმედგაცრუებას, მაგრამ, სამწუხაროდ, მეტისმეტად გვიან.

- ზოგი მიიჩნევს, რომ ეკლესია ადამიანს ელემენტარულ საზრუნავსაც უკრძალავს - აქაოდა, ყველაფერი ღვთის ხელთაა და თუ სასოებ, არ მიგატოვებსო. უფალი ხომ თავადაც ამბობს: "ნუ ზრუნავთო ხვალისთვის". როგორ გავიგოთ ეს სიტყვები? ითვლება თუ არა სასოების უქონლობად ელემენტარულ კეთილდღეობაზე ზრუნვა?

- არსებობს ორი უკიდურესობა. ერთნი მიიჩნევენ, რომ ყოველგვარი ზრუნვა ცოდვაა, ამით ამართლებენ თავიანთ - ხაზგასმით ვამბობ! - სიზარმაცეს და ხელს არ ანძრევენ - უფალი შეგვეწევაო, მეორენი კი მთელი დღე ზრუნავენ, იღვწიან, შფოთავენ, ხოლო მთავარი საზრუნავი - სულის ცხონება - ავიწყდებათ. უნდა დავიცვათ ზღვარი უსასოებასა და "ზედმეტ სასოებას" შორის და ჩვენი სულიერების შესაბამისად ვიმოქმედოთ.

იყვნენ მოღვაწეები, რომლებიც ყველას და ყველაფერს ტოვებდნენ და ოდენ უფლის მსასოვარნი, უდაბნოდ მიდიოდნენ. წმინდა ალექსი ბერი (შუშანია) ამბობდა: კუნძულზე რომ დავსახლდი, არც საჭმელზე მიფიქრია, არც სასმელზე, არც სხვა რამეზე. უფალს მივენდე და არასდროს გამჭირვებიაო; იმდენი მქონდა, სხვებსაც ვუნაწილებდიო... მაგრამ ასეთები სულ თითებზე ჩამოსათვლელნი იყვნენ. თავიანთი სიზარმაცის გასამართლებლად კი არ იქცეოდნენ ასე, - ისინი ხომ სულიერად უფრო მეტს იღვწოდნენ, - არამედ იმისთვის, რომ უფალს სათნოყოფოდნენ. სურდათ, მთლიანად სულზე ეზრუნათ, სამყაროსთვის ელოცათ. უფალიც, მიწიერ საზრუნავს რომ არ დაეკავებინა მათი გული, სარჩო-საბადებელს უგზავნიდა. ცხადია, ყველა ვერ იტვირთავს ასეთ ჯვარს. ქრისტიანს ევალება იზრუნოს ოჯახზე, მოყვასზე. მთავარია, ამ საზრუნავმა უფალი არ დაავიწყოს, მეტიც - ყველაფერი მას მიუძღვნას. ღარიბია - ღვთისთვის იყო ღარიბი, მდიდარია - ესეც ღვთისთვის, ოჯახი ჰყავს - ღვთისსათნოდ წარმართოს ცხოვრება, ქალწულია - ესეც ღმერთს მიუძღვნას. ასეთი განწყობით თუ ვიცხოვრებთ, ზრუნვა არც ცოდვად ჩაგვეთვლება და არც სულიერ სამყაროს მოგვწყვეტს. მთავარია, გვახსოვდეს უფალი, ვსასოებდეთ მას და არარა განსაცდელმა სასოება არ დაგვაკარგვინოს.

- სასოების უქონლობას სასოწარკვეთილებამდე მივყავართ, რომელსაც მამები განსაკუთრებით დიდ ცოდვად მიიჩნევენ...

- ეს მართლაც უმძიმესი ცოდვაა. ფარული, ღრმა, შინაგანი ფესვების მქონე ცოდვა. ის შინაგანი რწმენის მოკლებით იწყება. რწმენა, რომ ღმერთი მოსიყვარულე, მზრუნველი, მოწყალეა, იცვლება საპირისპიროთი: მოსიყვარულე მრისხანედ წარმოგვიდგება, მზრუნველი - სასტიკად, მოწყალე - ულმობლად. ადამიანი კარგავს ყოველგვარ იმედს და მისთვის ცხოვრებას აზრი ეკარგება. აი, სადამდე მივყავართYსასოწარკვეთილებას. მისი ყველაზე მძიმე გამოვლინება კი, როგორც იცით, თვითმკვლელობაა, როცა ადამიანი არ იტოვებს უკან დასაბრუნებელ გზას და ყოველგვარი სულიერი საუნჯის გარეშე მიდის იმქვეყნად. სასოწარკვეთილება ცოდვათა ცოდვაა - მას ღვთის გმობამდე მივყავართ, რაც მრუშობას, პარვას, ცილისწამებასაც კი აღემატება.

- რა არის სათავე ამ ცოდვისა?

- მამები სასოწარკვეთილების ორ ძირზე საუბრობენ - ურწმუნოებასა და ღვთის სიძულვილზე. სასოწარკვეთილს ან არ სწამს უფლის არსებობა და ფიქრობს, რომ თავის მოკვლით სასტიკ სინამდვილეს თავს დააღწევს, ან უარესი - სწამს, რომ არსებობს სხვა, მარადიული ცხოვრება, არსებობს ღმერთი, მაგრამ მაინც გმობს მას. სასოების დაკარგვით ადამიანი თავისი შინაგანი არსებიდან აძევებს უფალს, ეს კი, ფაქტობრივად, ღვთის მკვლელობაა.

- ზოგჯერ ჩვენი ცხოვრება ისე მიდის, ძნელია იმედი შეინარჩუნო, მით უმეტეს - როცა ხსნა არსაიდან ჩანს...

- რას ნიშნავს "ხსნა არ ჩანს"? სასუფევლის კარი იხურება? ღმერთს აღარ ვუყვარვართ? ეგებ ჩვენი ახლობლები მოიძულა ღმერთმა? მაშ, რისი ბრალია, რომ მათაც კი, ვინც ქრისტიანებად ვიწოდებით, მცირე განსაცდელიც გვაცბუნებს, გვაკრთობს და სასოებას გვაკარგვინებს? რატომ გვავიწყდება უფლის სიტყვები, რომ თუ მის გზას დავადგებით, ეს სოფელი მოგვიძულებს? იმიტომ, რომ არ გვაქვს ცოცხალი სარწმუნოება, ჩვენი რწმენა გარეგნულია, შინაგანად კი თვინიერ საქმეთაა, მკვდარია. ასეთი დამოკიდებულება სწორედ ჩვენს ურწმუნოებას ავლენს. სხვაა წუთისოფლის ლოგიკა და სხვა - ლოგიკა იმ ქვეყნისა. სააქაო და საიქიო სამართალი ხშირად წინააღმდეგობრივია. რაც აქ უბედურებად ჩანს, იქ ბედნიერებაა და პირიქით. ამიტომაც უნდა ვეცადოთ, ყველაფერი მარადისობასთან მიმართებით განვიხილოთ. განა აქ მთავრდება ყველაფერი? წინ მარადისობაა! სანამ ჩვენს მკვდარ სარწმუნოებას არ გავაცოცხლებთ, ჭეშმარიტ ქრისტიანებად ვერ ვიწოდებით.

- ზოგს ის წარუკვეთს სასოს, რომ ირგვლივ ამდენი გაჭირვებაა, რომ იღუპებიან უმანკო ბავშვები...

- ადამიანური თვალსაზრისით ეს მართლაც უსამართლობაა, მაგრამ მოდით, ამ საკითხს სხვა კუთხით შევხედოთ. რა არის ჩვენი მიზანი? ცხონება, სულის გადარჩენა. სწორედ ამისკენ ვართ მოწოდებულნი. მთელი ჩვენი ცხოვრება განსაცდელით არის სავსე, ტკივილებს ვიტანთ (უნდა ვიტანდეთ) იმისთვის, რომ ღმერთმა იმ ცხოვრებაში სიკეთე მოგვცეს. ახლა წარმოიდგინეთ, რომ უფალმა უცოდველი ბავშვი წაიყვანა, აარიდა ამა ქვეყნის ტანჯვანი, პირდაპირ მისცა ის, რისთვისაც ეკლიანი გზა უნდა გაევლო... ხედავთ? - სულიერი თვალით ადამიანური ტრაგედია სულ სხვაგვარად ჩანს. გვერჩია, "ცხოვრება ენახა" და ცოდვილი წარმდგარიყო ღვთის სამსჯავროზე?

არავინ ამბობს, რომ მშობლებისთვის ეს ადვილი გადასატანია. კაცნი ვართ. ბოლოს და ბოლოს, უფალი დასტიროდა მკვდარ ლაზარეს. მაგრამ ეს არ გვაძლევს იმის საფუძველს, სასოწარკვეთილებას მივეცეთ და ღვთის ყვედრება დავიწყოთ.

კიდევ ერთი, რაც სასოწარკვეთილებაში გვაგდებს, ცოდვაა. ეშმაკი ყოველი გზით ცდილობს ადამიანის ცდუნებას. სანამ შევცოდავთ, სანამ ჯერ კიდევ ვყოყმანობთ, არჩევანს ვაკეთებთ ცოდვასა და მადლს შორის, ეშმაკი გვახსენებს, რომ ღმერთი მოწყალეა, რომ აღსარებით შეგვინდობს და ა.შ. ჩვენც, უფლის მოწყალებაში დარწმუნებულნი, ვცოდავთ. ამის შემდეგ ეშმაკი ყველაფერს აკეთებს, რათა ცოდვილი ჭეშმარიტ სინანულს განაშოროს - შთააგონებს, რომ უფალი არ აპატიებს, რომ მისი გული სიბინძურით არის სავსე, რომ ცხონება სამუდამოდ დაკარგა და ამ გზით სასოწარკვეთილებაში აგდებს. ასე დიდი მოღვაწენიც კი შეცდენილან. ამიტომ გვახსოვდეს: უფალი სამართლიანია და ამავე დროს მოწყალე, რომ სინანული არასდროს არის გვიან. მთავარია, ვაღიაროთ ჩვენი დაცემა და თავი დავიმდაბლოთ. უფალი მხოლოდ ამას ელის ჩვენგან. ქრისტიანობაში ამის უამრავი მაგალითია. პირველი სასუფეველში მონანული ავაზაკი შევიდა და მას შემდეგ სწორედ მონანულნი ხდებიან ცათა სასუფევლის ღირსნი. მთავარია რწმენა, რომ არა არს ცოდვა, მძლე კაცთმოყვარებისა ღვთისა. უფალი ხომ სწორედ ცოდვილთა გადასარჩენად განკაცდა.

- თუმცა მამები, რომლებმაც სინანული მოიპოვეს, ამბობდნენ, ჩვენში ყოველი ცოდვა, ყოველი უსჯულოება ბუდობსო. ასე ხომ მართლაც ძნელია, გადარჩენის იმედი გქონდეს?

- ერთი შეხედვით ასეა, მაგრამ სწორედ აქ გვეხმარება სასოება. მის მნიშვნელობას, არსს სრულად სწორედ მაშინ გავიგებთ, როცა სინანული გვეწვევა - დაცემის მიუხედავად, მაინც გვექნება იმედი, რომ უფალი შეგვინდობს და შეგვიწყნარებს.

მამები ამბობენ, რომ სინანული ორ ურთიერთგამომრიცხავ გრძნობას მოიცავს: ერთი მხრივ, მწუხარებ, რომ უფალი განარისხე, მეორე მხრივ კი სიმშვიდე გეუფლება, თითქოს გულის სიღრმეში გრძნობ - ზეციერი შეგიწყალებს, თუმცა არა იმიტომ, რომ ღირსი ხარ, არამედ იმიტომ, რომ უყვარხარ და თავისი ერთი ქმნილებაც კი არ ემეტება დასაღუპავად.

ღმერთმა დაგლოცოთ და ღვთისმშობლის, ჩვენი სასოების სიმბოლოს, ლოცვით მოგვმადლოს ჭეშმარიტი სასოება.