არიან ადამიანები, რომლებიც ღვთივსათნო ცხოვრებით ამქვეყნადვე ხდებიან მადლმოხვეჭილები, უფლისაგან ეძლევათ კურნების, გულთამხილაობის თუ სხვა ნიჭები; შემდეგ ისინი იმ ქვეყნიდანაც შეეწევიან უფლისადმი და მათდამი მსასოებელთ. ზოგს მოწამეობის გვირგვინით დაუმკვიდრებია სასუფეველი, თუმცა ბევრის იმქვეყნიური ხვედრი უცნობია ჩვენთვის. არავინ ვიცით, ღვთის წინაშე ვინ რის გამო განმართლდა, ვის რა დაფარული ღვაწლი ჰქონდა. უფალი გვეუბნება, რომ შეიძლება ჩვენთვის უკანასკნელი ცოდვილი, ყველაზე მართალი რომ გვგონია, იმაზე წინ აღმოჩნდეს. ამიტომ არ გვაქვს ვინმეს განკითხვის უფლება. მხოლოდ უნდა ვევედროთ ყოვლადსახიერ და ყოვლადმოწყალე უფალს, რომ ჩვენი აურაცხელი და ხშირად განუცდელი ცოდვების მიუხედავად, სასუფევლის თუნდაც უკანასკნელი ადგილის ღირსი გაგვხადოს. ამ იმედს ეკლესიის მიერ წმინდანებად შერაცხული იმ ჩვეულებრივი ადამიანების ცხოვრება გვაძლევს, რომლებზეც უკვე გაცხადდა განღმრთობის სასწაული და რომლებიც ანგელოზებთან ერთად ადიდებენ უფალს ცათა შინა.

გვესაუბრება სამების საკათედრო ტაძრის იღუმენი დოსითეოსი (ბოგვერაძე).

- ძველი აღთქმისეული გამოცდილება ძირითადად ეხება ადამიანური ბუნებითი სჯულის ისტორიას, ხოლო ახალი აღთქმის ისტორია ცოცხალი ისტორიაა, უფალი ჩვენთან ცხოვრობს, გვიცხადებს ჭეშმარიტებას და გვასწავლის მისკენ მიმავალ გზას. ადამიანი საკუთარ თავში განიცდის მაცხოვარს, რადგანაც უფალი ჩვენი, იესო ქრისტე ჩვენს გადასარჩენად მოვიდა, ჯვარს ეცვა ჩვენთვის. სიყვარულის გარეშე არ არსებობს მსხვერპლის გაღება, მაცხოვარი უდიდესი სიყვარულისთვის მოვიდა. ამ სიყვარულის შემეცნების შედეგად ყალიბდება ადამიანის პრაქტიკული ცხოვრების წესი. მაცხოვარი ცნობიერში შემოდის როგორც მხსნელი, როგორც სიყვარულის ღმერთი და ობიექტი. ამ ცნობიერებით ადამიანი უახლოვდება ღმერთს, ხდება ეკლესიის წევრი, რადგანაც მიზანი, რომელიც მაცხოვარს ჰქონდა, აღსრულდება ეკლესიაში. ამიტომ ვინც შეიყვარა მაცხოვარი, შეიყვარა დედაეკლესია და შეიყვარა მოყვასიც, მან მსხვერპლი გაიღო, თავი დასდო ქრისტესთვის, მოყვასისთვის. თავისი სიყვარული მის მიერვე გაღებული მსხვერპლით გამოამჟღავნა. კლიმენტი ალექსანდრიელი ამბობს, რომ მოწამეობა ყველაზე დიდი მსხვერპლია, ყველაზე დიდი ჰიმნია, რაც შეიძლება ადამიანმა ამ სამყაროში ღვთის წინაშე იგალობოს. მოწამეობაში ყველაფერია გამჟღავნებული - უპირველესად სიყვარული, შემდეგ დამოწმება უფლის წინაშე, ამქვეყნიური სამყაროს წინაშე, ადამიანთა წინაშე, დაბოლოს, იმ მტრის წინაშეც, რომელიც მას ქრისტესათვის აწამებს. ამიტომ ერთ-ერთი გარემოება, რომლის გამოც შეიძლება პიროვნება წმინდანადEშეირაცხოს, სისხლის დათხევაა ქრისტესათვის, მოყვასის სიყვარულისათვის.

- ადამიანები სხვადასხვა გზით იმკვიდრებენ სასუფეველს. რის მიხედვით ეწოდებათ წმინდანებს სხვადასხვა სახელი და რას ნიშნავს თითოეული მათგანი?

- მოწამეობა უდიდესი და უმაღლესი ქმედებაა, რომლის აღსრულებაც ადამიანს შეუძლია ამ ქვეყანაზე. მაგრამ ისტორია გვიჩვენებს, რომ ყველა წმინდანი მოწამებრივად არ აღსრულებულა. არიან ადამიანები, რომლებიც ებრძოდნენ და არ ემონებოდნენ კაცობრიობის მტერს, თავიანთი ცხოვრება ქრისტესათვის, მოყვასისათვის თავდადებაში, ღვთის სიყვარულში განვლეს. ხორცი არა ქრისტესათვის სისხლის დათხევით, არამედ მოზღუდვით, თავშეკავებით, ასკეტური ცხოვრებით აწამეს. ასეთი მამები ეკლესიაში ღირსი მამების სახელით არიან ცნობილნი. ზოგიერთი ღმერთშემოსილად იწოდება. ეკლესია განსაკუთრებულ პატივს მიაგებს მღვდელმთავრებს, რომლებმაც ქრისტესათვის ისეთი მოშურნეობა და ღვაწლი გამოიჩინეს, რომ სამაგალითონი გახდნენ თავიანთი მრევლისათვის. ასეთები იყვნენ ბასილი დიდი, გრიგოლ ღვთისმეტყველი, იოანე ოქროპირი და სხვა მრავალი. მართლებად ძირითადად ძველი აღთქმის ის მოღვაწენი იწოდებიან, რომლებიც თავიანთი სჯულიერი ცხოვრების გამო გამართლდნენ - აბრაამ მართალი, მართალი იობი; უდიდესი განსაცდელის დათმენის გამო იგი განსაკუთრებული მაგალითია რწმენისა და ღვთისათვის თავდადებისა. თუმცა ამ სახელდებით ეკლესია თანამედროვე მოღვაწეებსაც იხსენიებს - წმინდა ილია მართლის სისხლი ქრისტიანული ცხოვრებისათვის დაიღვარა, სიმართლე იყო მისი პატიოსანი მოღვაწეობის ამოსავალი წერტილი.

- როგორ მოიხსენიებიან ერისკაცი წმინდანები?

- როგორც ღმერთშემოსილი მამები, წმინდანები, ღირსი მამები. ქართულ სინამდვილეშიც იყვნენ წმინდა მხედართმთავრები, წმინდა მეფეები, ღირსი მთავრები, რომლებმაც თავი დადეს სამშობლოსათვის და თავიანთი მოღვაწეობით მიეახლნენ უფალს. საზოგადოდ, მათ წმინდანები ეწოდებათ.

- ვინ არის წმინდანი, მხოლოდ ის, ვინც ეკლესიამ შერაცხა, თუ სასუფევლის ნებისმიერი მკვიდრი?

- სახარებისეულად ვიცით, რომ უფლის ზეციურ სავანეში მრავალი ადგილია, ხოლო ვინ დაიმკვიდრებს მას, ანუ ვინ შეიქნება წმინდანი, ამ ქვეყანაზე ან გაცხადდება, ან არა. ამ სოფლიდან უამრავი მოღვაწე მამაა წასული, რომელთა ცხოვრებაც ეკლესიამ არ იცის, ისინი ზეციური წმინდანების მთელ ლაშქარს შეადგენენ. საეკლესიო სწავლებით ვიცით, რომ ზეციურ სასუფეველში შეიძლება ვნახოთ ის ადამიანები, ვისაც არ ველოდით, ხოლო ვერ ვნახოთ ისინი, ვისაც ველოდით. ეს კარგად ხსნის იმ გარემოებას, რომ ადამიანი საკუთარ თავს ღვთის ადგილზე ვერ დააყენებს, მხოლოდ ეკლესიას შეუძლია ღვაწლის შეფასება. უძველესი ტრადიციის გათვალისწინებით, არსებობს მოთხოვნები, რომელთაგან ადამიანი რამდენიმეს უნდა აკმაყოფილებდეს, რომ ის წმინდანად შეირაცხოს.

- რა არის ეს მოთხოვნები?

- უპირველესად, ეს არის სისხლის დათხევა ქრისტესა და მამულისათვის. ამავე დროს, ღვთივსათნო ცხოვრება, სასწაულები, რომლებიც მისი მეოხებით აღესრულება და კიდევ სხვა.

- მამების თქმით, ჩვენი მიზანია წმინდანებად გახდომა.

- ჩვენი მიზანია, დავიმკვიდროთ სასუფეველი; ხოლო სურვილი იმისა, რომ დაიმკვიდრო სასუფეველი, ნიშნავს წმინდანობის სურვილს. მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ წმინდანობა უდიდესი თავმდაბლობის, ღვაწლის, დიდსულოვნების, სიმშვიდის და ამავე დროს სულიერი სიმტკიცის მონაპოვარია, რაც იოლად არ მიიღწევა. ამისათვის უნდა გაიმარჯვო საკუთარ თავზე, საკუთარ ხორცზე, საკუთარ ფიზიკურ სინამდვილეზე, საკუთარ გაუკუღმართებაზე, რაც კაცობრიობას ადამისეული ცოდვიდან მოჰყვება. პატერიკებში აღწერილია, რომ ბერები, რომლებმაც წინასწარ იცოდნენ საკუთარი გასვლის დრო და ზეცაში ანგელოზებს მიჰყავდათ, ცრემლით ტოვებდნენ ამ ქვეყანას, მიაჩნდათ, რომ არ იყვნენ ღირსნი სასუფევლისა, რადგანაც თავს უკანასკნელ ცოდვილებად მიიჩნევდნენ. როცა ადამიანი ღრმად განიცდის თავის ცოდვილობას, ეს მაღალი სულიერების ნიშანია. ილია მართალი ძალიან კარგად ამბობს, - სიწმინდის შეფასება შეუძლებელია, ღმერთთან მიახლების ხარისხი განისაზღვრება იმით, თუ რაზომ დატოვა ქრისტიანმა ცოდვის საზღვარი და მიუახლოვდა უცოდველობის საზღვარს. ხოლო ამის დანახვა და განსჯა მხოლოდ უფლის ხელშია.

- რატომ არიან წმინდანები ადამი და ევა, მათ ხომ შეცოდების შემდეგ არ შეინანეს, პირიქით, თავიანთ საქციელს ერთმანეთს აბრალებდნენ?

- მათი შემდგომი ცხოვრების საფუძველზე ბიბლია გვაუწყებს, რომ ადამმა შეწირა მსხვერპლი, რაც მისი სინანულის უპირველესი გამოხატულება გახლდათ. რაც ცნობიერში არ გაანალიზდება, ქმედებაშიც არ გამომჟღავნდება, ისევე, როგორც ჩვენი ღვთისმსახურება - ტაძარში სიარული, ლიტურგიაში მონაწილეობა, ზიარება - სულიერის საქმეში გადატანა ანუ რწმენის საქმეში გამომჟღავნებაა.

- როგორ ხდება წმინდანის შეწევნა, მეოხებას იგი საკუთარი ძალითაც აღმოგვიჩენს თუ მხოლოდ უფლის ძალით?

- ამ სამყაროში ყველაფერი უფლის ძალით აღესრულება. უფალმა შექმნა ეს სამყარო, დაადგინა ამქვეყნიური კანონზომიერება. მთელი კოსმოსი, დედამიწა, ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნება საღვთო განგებულებას ემორჩილება. ზოგჯერ ადამიანი ფიქრობს, რომ შეძლო ამა თუ იმ საქმის გაკეთება და ამ დროს ავიწყდება, რომ მან უბრალოდ გამოიყენა ღვთის ბოძებული კანონზომიერებანი, შესაძლებლობანი. ასე რომ, ყველაფერი ღვთის ძალით აღესრულება, მათ შორის - ყოველი წმინდანი უფლის ძალით არის წმინდანი, უფალმა შეიწირა მისი შრომა და მოღვაწეობა და სასუფეველი უბოძა. უფალი აძლევს ადამიანს თავისუფალ ნებას, უფლებას, თავად მოიპოვოს და დაიმკვიდროს სასუფეველი. ყველა წმინდანი ეძებდა ღვთის ნებას და ყველანაირად ცდილობდა გამოერიცხა საკუთარი ეგო. ასევეა შეწევნის დროსაც. რა თქმა უნდა, ყოველი წმინდანი თვითონაც შეიმოსება ამ ძალმოსილებით, მაგრამ ის ამას აკეთებს ღვთის ძალით და არა საკუთარი პიროვნულით.

- ზოგი ადამიანი განსაცდელის ჟამს პირდაპირ რომელიმე წმინდანს მიმართავს. ხომ არ გამოდის, რომ მას ღმერთზე წინ აყენებს?

- უფალზე წინ რომელიმე წმინდანის დაყენება ყოვლად დაუშვებელია. ღმერთია შემქმნელი სამყაროსი, აღმატებული ყველაფერსა და ყველაზე, მასზე წინ არაფრის და არავის დაყენება არ შეიძლება, მაგრამ ჩვენ მხნეობას გვანიჭებს ის, რომ წმინდანები, ჩვენი ბუნებისანი, თითქმის არაფრით განსხვავებულნი ჩვენგან, ქრისტეს მიმსგავსებით განღმრთობილნი შეიქმნენ, ამა თუ იმ ღვაწლით უფალს სათნოეყვნენ და მეოხებას გვიწევენ ღვთის წინაშე. ქართულ სინამდვილეში წმინდა გიორგის მიმართ განსაკუთრებული სასოება აქვთ, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ მას უფალზე მაღლა აყენებენ, უბრალოდ, ეს წმინდანი ადამიანთა ცხოვრებასთან, მათ სულთან უფრო ახლოს არის.

- წმინდანთა გარდა ანგელოზებსაც ვევედრებით.

- ანგელოზების შესახებ სწავლება დაკავშირებულია წმინდა წერილთან, ხოლო წმინდა წერილში არსებული სწავლების განმარტებები კი დიონისე არეოპაგელის შრომასთან ზეციური იერარქიის შესახებ. ზეციური მხედრობა სულიერი სამყაროა. ბიბლია გვაუწყებს, რომ უფალმა დასაბამითგან ქმნა ცა და მიწა. "ცაში" ანგელოზთა დასი იგულისხმება. ისინი იმდაგვარად და იმისათვის არიან შექმნილები, რომ ღმერთსა და ადამიანს შორის სამსახურში იყვნენ, რადგანაც შესაქმის გვირგვინი ადამიანია, ხოლო შემქმნელი კი ღმერთი. ანგელოზთა იერარქიაში ცხრა დასს გამოყოფენ, თითოეულ დასში სამეულებია. უფალს ანგელოზთა მეშვეობით მივმართავთ. ისინი თავიანთი ბუნებით მარტივნი და უსხეულონი არიან. ხოლო მარტივ ბუნებაში მხოლოდ ერთხელაა შესაძლებელი ცვალებადობა. ვინც განიცადა დაცემა, დაცემული ანგელოზები არიან, ხოლო ვინც დარჩნენ ღვთის სამსახურში - ნათლის ანგელოზები. ამ სწავლებით ვლოცულობთ და ვევედრებით ანგელოზებს, განსაკუთრებით მთავარანგელოზებს, რომლებიც ანგელოზთა დასებს ზეციურ იერარქიაში მხედართმთავრობენ.

- წმინდანებშიც ხომ არსებობს იერარქია?

- ეკლესიური პატივისმიგების თვალსაზრისით, გარკვეული იერარქია, რა თქმა უნდა, არსებობს. ყველაზე მაღლა მოწამენი არიან, შემდეგ - ღირსი მამანი და ა.შ.

- უფალი იოანე ნათლისმცემელზე ამბობს, რომ უდიდესია კაცთა შორის, მაგრამ ღვთისმშობელი ხომ მასზე აღმატებულია?

- იოანე ნათლისმცემელი სამყაროში საღვთო განგებულებით მოვიდა. მოგეხსენებათ, როგორ მოხდა ამქვეყნად მისი მოვლინება, მანამდე მართალი ელისაბედისა და მარიამის შეხვედრაა, ჯერ კიდევ დედის წიაღში თაყვანისცემა უფლის მიმართ. იოანე ნათლისმცემელი მართლაც უდიდესია ადამიანთა შორის, რადგანაც ის წინამორბედია მაცხოვრისა და სინანულის მქადაგებელია. ხოლო დედა-ღვთისმშობელი დედაა ღვთისა, ხარების დროს არა მხოლოდ წმინდად დაიმარხა ანგელოზის ხარება, არამედ საკუთარი თავი ბოლომდე მას მიუძღვნა - აჰა, მხევალი ღვთისა... მან გააცნობიერა ყველაზე აღმატებული საღვთო განგებულება, იტვირთა იგი და აღასრულა კიდეც, რის გამოც ქერუბიმებსა და სერაფიმებზე აღმატებულია. ეს იერარქია კარგად აისახება ლიტურგიკულ ჩამოლოცვაში. დიდი ჩამოლოცვის დროს ჯერ ვევედრებით ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელს, როგორც ზეციურ დასზე აღმატებულს, შემდეგ ძლევაშემოსილ ჯვარს, რადგანაც ჯვარცმით მოხდა კაცობრიობის გამოხსნა, "ჯვარი ვაზისას" - ვიცით მისი მნიშვნელობა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისათვის, შემდგომ ვევედრებით ზეციურ ძალებს, იოანე ნათლისმცემელს, რომელიც ხიდია ძველსა და ახალ აღთქმას შორის, რომელმაც იქადაგა - მოინანიეთ, რამეთუ მოახლებულ არს სასუფეველი ცათაო. შემდეგ წმინდა ეკლესია მოიხსენებს სხვა დანარჩენ წმინდანებს - მოწამეებს, ღირს მამებს, ღმერთშემოსილ მამებს, მართლებს და ზოგადად წმინდანებს, რომელთა ხსენებაც ლიტურგიკული წესით აღესრულება. ჩამოლოცვა სრულდება მართალთა იოაკიმ და ანას ხსენებით, რომლებმაც საფუძველი დაუდეს დედა ღვთისმშობლის ამქვეყნიურ მოვლინებას.

- ეკლესიის ისტორიაში მრავალი მაგალითი გვაქვს უდიდესი ცოდვილის უდიდეს წმინდანად გადაქცევისა. როგორ ხდება ეს?

- უფლის სიტყვები, რომ იგი მოვიდა ცოდვილთათვის და არა მართალთათვის, ხსნის, თუ რატომ ეწევა იგი ცოდვილთ, რატომ ხდება, რომ სადაც ცოდვა გამრავლდება, იქ გარდაემატება მადლი უფლისა. უფალმა ადამიანი მთელი თავისი დიდებულებით შექმნა, რათა იგი შესაქმის გვირგვინად დაედგინა, იგი უფლის ხატად და მსგავსადაა შექმნილი და პოტენციაში აქვს მადლისმიერ განღმრთობის უნარი. მიუხედავად იმისა, რომ პირველი ადამიანი ცოდვით დაეცა და ეს ცოდვა გადმოგვეცა მის შთამომვალობას, უფლისმიერი სიყვარული არ შეცვლილა, რაც უფრო ცოდვილია ადამიანი, მით უფრო ახლოსაა მასთან, რათა დაინახოს საკუთარი ცოდვა, რათა ამაღლდეს მასზე, გათავისუფლდეს მისგან. აქედან გამომდინარე, ადამიანის ცოდვილობა არ არის დამაბრკოლებელი იმისათვის, რომ გახდეს წმინდანი, კვლავ აღდგეს საკუთარ ღირსებაში, რომელიც უფალმა იმთავითვე განუკუთვნა. ამიტომ არ არის გასაკვირი, რომ ავაზაკი, მეძავი ან მეზვერე გახდეს წმინდანი.

- გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამბობს - უფალმა განირთხა ხელი ჯვარზე და მთელი სამყარო თავისკენ მიიზიდა. ამით გამოამჟღავნა ცოდვილთა სიყვარული. განა ვინ იყო უცოდველი ამ სამყაროში?

- უფრო ღირსეულია პიროვნება, რომელიც თავის განსაკუთრებული ტკივილებიდან ამოვა, მძიმე ცოდვისაგან დაიხსნის თავს და წმინდანის საზომს მიაღწევს, ადამიანებში ეს მეტ იმედსა და სასოებას აღძრავს.

- ზოგიერთი სნეულების დროს განსაკუთრებულად მიმართავენ რომელიმე წმინდანს. მაგალითად, თავის ტკივილისას ერთ წმინდანს ევედრებიან, კბილისას - მეორეს, სიმსივნიანებს სხვა მეოხი ჰყავთ და ა.შ.

- ესა თუ ის წმინდანი ამა თუ იმ ღვაწლით გამოირჩევა. ამ დამოკიდებულებას წმინდანთან ურთიერთობის გამოცდილება ან წმინდანის ცხოვრებაში აღწერილი სასწაული აყალიბებს.

- როდესაც რომელიმე წმინდანის სახელს არქმევენ, ამბობენ, ეს წმინდანი მისი განსაკუთრებული მფარველიაო.

- ეკლესიას აქვს მადლმოსილება შეკვრისა და გახსნისა, საღვთისმეტყველო თვალსაზრისით, უფალი იმ სახელს შეიწირავს და მიიღებს, რაც ადამიანს დაერქმევა. თუ რომელიმე ადამიანს არა აქვს წმინდანის სახელი, მაგრამ იგი ეკლესიური წესით აქვს მინიჭებული, არ უნდა ვიფიქროთ, რომ მოკლებულია მფარველი ანგელოზის შემწეობას, უფლის მადლმოსილებას და ა.შ. მაგრამ ქრისტიანული ცხოვრების წესმა დაამკვიდრა ტრადიცია, რომ ამქვეყნად მოვლინებულ ადამიანს რომელიმე წმინდანის სახელს არქმევენ.

- ზოგჯერ არ იციან, რომელი წმინდანის სახელზე მოხდა სახელდება.

- ეს არ არის დიდი პრობლემა, რა სახელიც ჰქვია ადამიანს, იმ სახელის მქონე წმინდანების ცხოვრებას უნდა გაეცნოს და ვისთანაც იგრძნობს მეტ სულიერ სიახლოვესა და სასოებას, იმ წმინდანს აირჩევს თავის განსაკუთრებულ მფარველად, ამაში არაფერია უხერხული.

- წმინდანების სახელზე არსებობს ტროპარ-კონდაკები, დაუჯდომლები, პარაკლისები. რა შემთხვევაში რას კითხულობენ?

- ეკლესიამ დააწესა წმინდანთა ხსენების დღეები, ამავე დროს ძალიან მოკლე ლოცვებით - ტროპარ-კონდაკებით მოკლედ გამოხატა მათი ღვაწლი და ხოტბა შეასხა მათ ღვთივსათნო ცხოვრებას. თავდაპირველად პარაკლისი და დაუჯდომელი დაწერილი იყო მხოლოდ ღვთისმშობლის მიმართ, მოგვიანებით შეიქმნა საზოგადო პარაკლისებიც, ანუ ზოგადი ფორმა ლოცვისა, რომელსაც ამა თუ იმ წმინდანთან მიმართებაში გამოიყენებდნენ. უფრო გვიან, დაახლოებით ორი საუკუნის წინ, საეკლესიო ტრადიციაში შემოდის კერძო წმინდანთა მიმართ დაწერილი პარაკლისები და დაუჯდომლები. ეს ტრადიცია ალამაზებს და ამშვენებს საეკლესიო მსახურებას, თუმცა არ გამორიცხავს იმას, რომ ამა თუ იმ წმინდანის მიმართ საზოგადო პარაკლისი ან ლოცვა გამოვიყენოთ და ასე დავამყაროთ მასთან ლოცვითი ურთიერთობა.

- შეიძლება თუ არა, მოძღვრის კურთხევით ერისკაცმაც წაიკითხოს პარაკლისი?

- რა თქმა უნდა, ერისკაცსაც შეუძლია პარაკლისის წაკითხვა, პირიქით, მიღებულიც არის, უბრალოდ, მღვდელმსახურის სიტყვებს გამოტოვებს. მაგრამ ამავე დროს მორწმუნეებმა არ უნდა დააკნინონ ზიარების მნიშვნელობა. ზოგჯერ ისეც ხდება, რომ ნაზიარები ადამიანი ლიტურგიის დასრულებისთანავე მოძღვარს სთხოვს ჯანმრთელობის პარაკლისის გადახდას. ჩნდება კითხვა - თუ ზიარება აღმატებულია ყველა საიდუმლოზე, - და, მართლაც, ეს არის ღმერთთან ურთიერთობის ყველაზე მადლმოსილი, ძალმოსილი საიდუმლო, - რატომ ებადებათ პარაკლისის "დამატების" სურვილი? თუ ადამიანი გაცნობიერებულად ეზიარება, სულისა და სხეულის კურნებასაც მიიღებს. როდესაც არ არის ზიარების საიდუმლოებაში მონაწილეობის შესაძლებლობა ან ამისთვის მზაობა, რა თქმა უნდა, კარგია პარაკლისის გადახდა. ლიტურგიკულ სინამდვილეში არსებობს წმინდანებისადმი ყოველდღიური ლოცვის პრაქტიკა, ამიტომ შეიძლება მოძღვრისაგან კანონის სახით ვინმემ ყოველდღიური, ყოველკვირეული, პარაკლისის ან დაუჯდომლის ლოცვის უფლებაც მიიღოს.

- რატომაა აუცილებელი ტრაპეზში წმინდანის ნაწილის ჩატანება?

- ტრაპეზში წმინდა ნაწილის ჩატანება უძველესი ტრადიციაა. პირველი ქრისტიანები მოციქულების ირგვლივ იკრიბებოდნენ. როცა ისინი ამქვეყნად აღარ იყვნენ, ლიტურგია მათი მოწაფეების მიერ აღესრულებოდა. პირველ საუკუნეშივე გაჩნდნენ მოწამეები და ქრისტიანებმა ლიტურგიის აღსრულება მათ წმინდა სხეულებზე დაიწყეს. ეს ხდებოდა მათ საფლავებზე, რომლებიც ძირითადად განკრძალულ ადგილებში - კატაკომბებში მდებარეობდა, რათა წარმართებს წმინდა გვამები არ შეურაცხეყოთ. თანაც ამით შესაძლებლობა ჰქონდათ, მორიდებოდნენ წარმართ და მდევნელ ხელისუფლებასაც. როდესაც ქრისტიანობა სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდა, კატაკომბებში ლოცვის საჭიროება აღარ იყო. ეს ტრადიცია დღესაც გრძელდება. რადგან წმინდანი უდიდესი მადლის მატარებელია, მისი ნაწილი ჩასვენდება ტრაპეზში, რომელიც გახლავთ თაყვანისცემის ყველაზე წმინდა ადგილი და, შეიძლება ითქვას, ჩვენ კვლავ წმინდანების მეოხებით, მათი შუამდგომლობით, მადლმოსილებითა და თაყვანისცემით აღვასრულებთ წმინდა ლიტურგიას.

- ზოგჯერ პიროვნებებს უჭირთ წმინდანად აღიქვან ადამიანი, რომელიც არცთუ შორეულ წარსულში ცხოვრობდა.

- ეკლესიაში პიროვნების წმინდანად შერაცხვა ამა თუ იმ მადლმოსილების გამო ხდება და არა იმის გამო, რომ იგი ერთ დროს ცოდვილი არ ყოფილა. მათივე ცხოვრება ადასტურებს, რაოდენ სიღრმისეულად განიცდიდნენ თავიანთ ცოდვებს. ამიტომ, როდესაც ეკლესია ამა თუ იმ მამას ან საეროს შერაცხავს წმინდანად, ეს მისი განსაკუთრებული ღვაწლის გამო ხდება და არა აბსოლუტური უცოდველობის საფუძველზე. თუ გვწამს, რომ ეკლესიაში ცხოველმყოფელობს სულიწმინდა, იგი ხომ საერთო ეკლესიურ ერთობაში გამომჟრავნდება. შეიძლება ამა თუ იმ პიროვნებამ დააყენოს ვინმეს წმინდანად შერაცხვის საკითხი, მაგრამ თუ საზოგადოდ მთელი ეკლესია არ შეთანხმდება ამაზე, ერთი პიროვნება ამ საკითხს სუბიექტურად ვერ გადაწყვეტს. ზოგჯერ კითხულობენ, რატომ შეირაცხა ესა თუ ის პიროვნება წმინდანად, უნდა ვცეთ თუ არა მას თაყვანი. სამწუხაროდ, თანამედროვე სინამდვილეში არსებობს ასეთი გაუგებარი დამოკიდებულებაც. ძალიან საშიშია, რომ ამით ეკლესიაში სულიწმინდის ცხოველმყოფელობის დაგმობა არ მოხდეს. სუბიექტური შეხედულება, პირადი სიმპათია თუ ანტიპათია გამოაცხადო საერთო საეკლესიო გადაწყვეტილებაზე მაღლა, დაუშვებელია. მაშინ ჩვენ არ გვესმის ეკლესიის ნამდვილი შინაარსი.

- დიდ საეკლესიო განხეთქილებამდე (1054 წელი) მრავალი ადამიანი შეირაცხა წმინდანად. ისე გამოდის, ეს ადამიანები ორივე ეკლესიის (მართლმადიდებელი და კათოლიკე) წმინდანები არიან.

- არ შეიძლება ეჭვის ქვეშ დავაყენოთ ის წმინდანები, რომლებიც დიდ საეკლესიო განხეთქილებამდე იყვნენ წმინდანად შერაცხულნი. ცხადია, ამ განხეთქილების შემდეგ დამოკიდებულება შეიცვალა, მაგრამ მანამდე შერაცხულნი, რა თქმა უნდა, საერთო წმინდანები არიან, აქ სადავო და საეჭვო არაფერია.

- ზოგიერთი აღმსარებლობის მიმდევრები წმინდანების თაყვანისცემას გაკერპებად მიიჩნევენ.

- ისევე, როგორც ხატები არ არის კერპები, რადგანაც ჩვენ თაყვანს ვცემთ არა საღებავს ან ხის მასალას, არამედ მასზე გამოსახულს, ასევე წმინდანთა ნაწილების თაყვანისცემაც არაა კერპთაყვანისმცემლობა. ეს ტრადიცია ეკლესიაში ოდითგანვე არსებობს. თაყვანს იმიტომ კი არ ვცემთ, რომ ფიზიკური სხეულია თაყვანსაცემი, არამედ ამ სხეულის მიერ შეძენილ განსაკუთრებულ მადლმოსილებას ვეთაყვანებით, რომლის ძალითაც ეს სხეული სასწაულებს აღასრულებს. ამის მოხვეჭა კი შემთხვევით არ ხდება, იგი განსაკუთრებული ღვაწლის, განსაკუთრებული ქრისტიანული ცხოვრების, განსაკუთრებული ქრისტეს მიმდევრობის, მიმსგავსების შედეგად მოდის. ამიტომ ჩვენ ღმერთს, ქრისტეს მიმსგავსებას ვეთაყვანებით ამ წმინდანში და არა კონკრეტულად სხეულს, ნივთს, რაიმე ჭურჭელს, საფლავს და ა.შ.

- შეიძლება თუ არა ვევედროთ ადამიანს, რომელიც ეკლესიის მიერ ჯერ არაა შერაცხული წმინდანად, მაგრამ მისი მეოხებით მრავალი სასწაულია აღსრულებული?

- საეკლესიო ტრადიციაში ძალიან ხშირია შემთხვევა, როდესაც ისეთი ადმიანები, რომლებიც თავიანი ცხოვრებით სათნო ეყვნენ ღმერთს, ჯერ წმინდანად არ არიან შერაცხულები. ესეც უფლის დაშვებით ხდება. მაგრამ ვიცით, რომ ზეციური ეკლესია სავსეა ასეთი ადამიანებით. და თუ ერთმანეთს ვთხოვთ ლოცვას, შეწევნას, რატომ არ შეგვიძლია მეოხება ვთხოვოთ ადამიანებს, რომლებიც ამქვეყნად სულიერად და სიწმინდით ცხოვრობდნენ და საკუთარ თავზე განსაკუთრებული ღვაწლი ჰქონდათ აღებული, თუნდაც მათმა ცხოვრებამ ჩვენს თვალწინ გაიარა. ეს ქვეყანა ხომ ღვთის განგებულებაში მყოფი ერთი მთლიანი სამყაროა, პირობითია გაყოფა ზეციურსა და ამქვეყნიურს შორის. მათდამი პატივისმიგება, სათხოვარი თუ ლოცვა, ვინც სათნოეყო უფალს სიცოცხლეში, რა თქმა უნდა, შეიძლება, ღვთივსათნოც არის.

- დაგვლოცეთ, მამაო!

- შეგეწიოთ უფალი! ვევედროთ უფალს, ჩვენი ეკლესიის ლოცვით, ჩვენი უწმინდესის ლოცვით, ჩვენი წმინდანთა დასის ლოცვით საქართველო გაძლიერდეს, გამთლიანდეს, გავხდეთ უფრო ტრადიციული, დიდსულოვანი და ჭეშმარიტ სარწმუნოებაში მტკიცე.