მოღვაწეობა საქართველოში (1887-1921)

1887-1894 წლებში ექვთიმე თაყაიშვილი თბილისის ქართულ სათავადაზნაურო სკოლასა და კლასიკურ გიმნაზიაში, დირექტორის, ალექსი ჭიჭინაძის მიწვევით, ბერძნულ და ლათინურ ენებს ასწავლიდა.
1888 წელს ი. გოგებაშვილის წინადადებით აირჩიეს "ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" წევრად, საქართველოს მუზეუმის კომიტეტისა და ქართული დრამატული საზოგადოების წევრადაც; ექვთიმე პარალელურად აქვეყნებდა ძველ ხელნაწერთა აღწერილობებს გაზეთ "ივერიაში".
ექვთიმე თაყაიშვილის პირველ სამეცნიერო ნაბიჯებს მტკიცე ნიადაგი მოუმზადა ისტორიკოსმა დიმიტრი ბაქრაძემ, რომელსაც ექვთიმე შეხვდა გიმნაზიაში მასწავლებლობის დაწყებიდან ერთ წელიწადში. მათ დააარსეს "საქართველოს საეგზარქოსო მუზეუმი", რომელშიც თავს უყრიდნენ ხმარებიდან გამოსულ ძველ საეკლესიო წიგნებს, ხელნაწერებს, ნივთებს. იკვლევდნენ მათ, აწესრიგებდნენ.
ისინი ხშირად ერთად მოგზაურობდნენ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, ერთად ეძებდნენ, კრებდნენ ძველ ქართულ ხელნაწერებს, სწავლობდნენ და აბინავებდნენ მუზეუმში.
- "საზოგადოების წევრი რომ გავხდი, მივიხედ-მოვიხედე; შევიტყვე, რომ იმ ძვირფას ხელნაწერებს კაცი პატრონი არა ჰყავდა და ძალაუნებურად მოვკიდე ხელი, დავუწყე პატრონობა. მერე თანდათან გამიტაცა, შემიყვარდა და ვიწყე ზრუნვა დაღუპვისაგან მათ გადარჩენაზე. თან ახალ-ახალსაც ვაგროვებდი, შემოწირულით აღარ ვჯერდებოდი. საზოგადოების ხარჯზე შეძენაც დავიწყე. სხვადასხვა კუთხეში მიმოწერა გავაჩაღე, აგენტები გავიჩინე", - წერს ექვთიმე თაყაიშვილი.
1888 წელს ექვთიმემ შეისწავლა და გამოიკვლია "პარხლის სახარება". ამას მოჰყვა შატბერდული "მოქცევაი ქართლისაის" ახლებური წაკითხვა და დათარიღება.
1891 წელს ექვთიმე თაყაიშვილმა გამოსცა "ახალი ვარიანტი წმ. ნინოს ცხოვრებისა ანუ მეორე ნაწილი ქართლის მოქცევისა". საქართველოს ადრეული ისტორიისთვის უმნიშვნელვანესი იყო მის მიერ აღმოჩენილი "ხელმწიფის კარის გარიგების" ხელნაწერი.
ეს ხელნაწერი ექვთიმემ ქართლში მოგზაურობის დროს გაპარტახებულ სახლში იპოვა. 1920 წლის მაისში თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობამ "ხელმწიფის კარის გარიგება" მისი გამოკვლევით და წინასიტყვაობით გამოსცა. ასევე გამოკვლეული აქვს "აბდულმესიანის", "თამარიანის", "ვისრამიანის", "ამირანდარეჯანიანის", "როსტომიანის", "ქილილა და დამანას", "რუსუდანიანის", "ომაინიანის", თეიმურაზ I-ის თხზულებათა, თეიმურაზ ბატონიშვილის რუსთველოლოგიური შენიშვნებისა და სხვა მრავალი ხელნაწერი.
დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ აღმოჩენილ "ვეფხისტყაოსნის" ძველ ხელნაწერებს. მან თავი მოუყარა 17 ხელნაწერს, რომელთა შორის ზოგი მეტად საყურადღებო იყო როგორც ვარიანტებით, ისე მხატვრობით; საერთოდ კი, 24 ხელნაწერის შესახებ მოკრიბა ცნობები.
ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ თავმოყრილ "ვეფხისტყაოსნის" ხელნაწერთა შორის უძველესი იყო 1646 წლის, რომელიც ვინმე კორინთელისგან შეიძინა, ასევე მეფე გიორგი XI-ისთვის 1680 წელს მისი მდივნის მიერ გადაწერილი "ვეფხისტყაოსანი".
ეს ხელნაწერი გამოირჩევა თავისი მოხატულობით.
ექვთიმე თაყაიშვილის დიდი დამსახურებაა გადარჩენა პელაგია წერეთლისეული "ვეფხისტყაოსნისა", რომელიც სიუჟეტური მინიატურებით იყო დასურათებული.
1892 წელს ექვთიმე თაყაიშვილი ილია ჭავჭავაძეს ნიკოლოზ ბარათაშვილის ნეშტის განჯიდან თბილისში გადმოსვენებაში ეხმარებოდა. მალე ექვთიმეს რედაქტორობით "წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ" გამოსცა ნიკოლოზ ბარათაშვილის თხზულებათა პირველი სრული კრებული.
1894 წელს ექვთიმე თაყაიშვილს შესთავაზეს თბილისის სათავადაზნაურო გიმნაზიის ხელმძღვანელობა.
ექვთიმე ცივ უარზე დადგა, მაგრამ რაკი არ მოეშვნენ, თავისი პირობები წამოაყენა: - სასწავლებელს ყოველ წელს ერთი წელი მომატებოდა გიმნაზიის კურსის სისრულისთვის; თავადაზნაურობის კომიტეტში გიმნაზიის დირექტორი სასწავლო საკითხებზე დამოუკიდებელი ყოფილიყო; მასწავლებელთა ხელფასი გაზრდილიყო; სასწავლებელს ბუღალტერი დანიშვნოდა და საფინანსო-სამეურნეო საქმეები მოეგვარებინა.
ყველა ეს მოთხოვნა დაუკმაყოფილეს და ექვთიმე თაყაიშვილსაც ისღა დარჩენოდა, გიმნაზიის დირექტორობა მიეღო. პედაგოგი და ლიტერატურათმცოდნე იპოლიტე ვართაგავა იხსენებდა:
- "თაყაიშვილი რომ გიმნაზიას დირექტორობდა, სემინარიაში ვსწავლობდი. ლაპარაკობდნენ: გამგის ეტლი რომ გამოჩნდება, სკოლა ირინდება, ექვთიმეს კორიდორში გავლისას არა მხოლოდ მოწაფეები, მასწავლებლებიც კი კედლებს ეკვრიანო, სუფთად ჩაუცმელი და გაკვეთილებმოუმზადებელი, მოსწავლე კი არა, მასწავლებელიც ვერ ჩნდებოდა სკოლაში. ეს მკაცრი დირექტორი უაღრესად სამართლიანი და გულისხმიერიც იყო, ის ყველას ისე შეუყვარდა, ვისმეს თვალში რომ ჩავარდნოდა, ხელს არ მოისვამდა. მშობლები ამაყობდნენ, შვილი თაყაიშვილთან მყავსო. თაყაიშვილი ავტორიტეტულ და მისაბაძ პიროვნებად იყო აღიარებული".
- "ექვთიმე სპეციალობით არც არქეოლოგი იყო, არც ხელოვნებათა მეცნიერი, არც ისტორიკოსი, არც ქართული ფილოლოგიის სწავლული. მაგრამ იგი იმავე დროს ერთიც იყო, მეორეც, მესამეც და მეოთხეც. სიდიადე მისი სულისა სწორედ აქ არის - მან თავისი ერის სამსახურისთვის ეს მეცნიერებანი თვით შეისწავლა. იგი იყო "მოხალისე", "მოყვარული", მაგრამ ნამდვილი ბატონი საქართველოს წარსულის კვლევის ფართო ნიადაგზედ. იგი იყო განმგრძობი დიმიტრი ბაქრაძის, თავისი უფროსი თანამედროვის თ. ჟორდანიას და სხვათა ღვაწლისა, რომელთაც იგივე მიზანი ხელმძღვანელობდა მათი უანგარო, დაუღალავი და ხანგრძლივი შრომის დროს" (პროფესორი მიხაკო წერეთელი).
წარმატებული არქეოლოგიური საქმიანობისთვის ექვთიმე 1901 წლიდან მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების წევრ-კორესპონდენტი გახდა, იმავე წელს თაყაიშვილი რუსული გეოგრაფიული საზოგადოების კავკასიის განყოფილების ნამდვილ წევრად აირჩიეს.
1905-1918 წლებში იგი მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების კავკასიის განყოფილების მდივანი იყო.
1907 წელს, დ. ბაქრაძის გარდაცვალების შემდეგ, ექვთიმემ დააარსა "საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება", რომლის მიზანი საქართველოს ისტორიის, მისი ხალხის ყოფა-ცხოვრების, ხელოვნების ძეგლების შესწავლა იყო. საზოგადოების თავმჯდომარე თავად ექვთიმე თაყაიშვილი იყო 1921 წლამდე.
საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოებამ ფართო და ნაყოფიერი მუშაობა გაშალა. შეგროვება-შესყიდვით რამდენიმე წელიწადში მნიშვნელოვან მასალას მოუყარა თავი. მათ შორის იყო სხვადასხვა "საარქეოლოგიო და საეთნოგრაფიო ნივთი", ხელნაწერები... ცალკე კოლექციას შეადგენდა ეკლესია-მონასტრების კედლებიდან გადმოღებული ფრესკები - 73 ძველი ფრესკის პირი. ექვთიმეს რედაქტორობით გამოვიდა ამ საზოგადოების კრებული "ძველი საქართველო" და "საქართველოს სიძველენი".
- "საქართველო დავიარე და დავინახე, თუ რა უზარმაზარი მასალაა განწირული დავიწყებისა და ხშირად დაღუპვისთვისაც, პირდაპირ ამიტანა ფანატიკურმა მისწრაფებამ, რაც შეიძლება მეტი მომესწრო, მით უმეტეს, რომ ჩემ თანამედროვეთაგან აღარავინ მისდევდა ამ საქმეს... რამდენს ვცდილობდი, რას არ ვკიდებდი ხელს, მაგრამ რამდენი რამ მაინც ვერ მოვასწარი... არ იყო ხალხი, თითო-ოროლა კაცის მეტი არ ეკარებოდა ასეთ საქმეს; არ ესმოდათ ამის მნიშვნელობა და გემო!.. რუსთველის გამზირზე სეირნობასა და პოპულარული სტატია-წიგნების კითხვას ან ლიტერატურულ კამათს იქით აღარ მიდიოდა მათი მონდომება... თითქოს გვყავდა ინტელიგენცია, მაგრამ ნამდვილად და ღრმად ვერავინ ხვდებოდა კულტურული მემკვიდრეობის მოვლა-პატრონობისა და ადგილობრივ შესწავლის აუცილებლობას!" - წერს ექვთიმე თაყაიშვილი.

ექვთიმე თაყაიშვილის არქეოლოგიური მოგზაურობანი

ძალიან საინტერესოა ექვთიმე თაყაიშვილის მეცნიერული მემკვიდრეობის ერთი მნიშვნელოვანი მხარე - არქეოლოგიური მოგზაურობები, რომლებსაც აწყობდა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში.
ექსკურსიების (როგორც თავად ექვთიმე უწოდებდა ამგვარ ღონისძიებებს) მიზანი მრავალმხრივი იყო: არქეოლოგიური და ეთნოგრაფიული ნივთების შეგროვება, ისტორიული ძეგლების შესწავლა - ანაზომების, გეგმა-ჭრილებისა და ჩანახატების გაკეთება, ფრესკების ასლების გადმოღება, ეპიგრაფიკული მასალის შეგროვება, ძეგლების ფოტოგრაფირება, ეკლესია-მონასტრებში დაცული ნივთების აღწერა და ადგილზე შესწავლა, ხოლო სადაც შესაძლებელი იყო, მათი შეძენა და მუზეუმებში დაბინავება...
მოგზაურობებთან დაკავშირებული ერთი საინტერესო დეტალი: 1907 წელს, კოლა-ოლთისში მოგზაურობისას, სოლომონისის მღვიმე-ეკლესიაზე ძნელი ასასვლელი ყოფილა და მესხებს ხელით აუყვანიათ კოჭლი მეცნიერი.

ექსკურსიათა ქრონოლოგია:

1889 წელი - ექვთიმე თაყაიშვილის პირველი აქეოლოგიური მოგზაურობა. თებერვალში იგი დიმიტრი ბაქრაძესთან ერთად მცხეთას გაემგზავრა. მათ სვეტიცხოველში ბევრი საინტერესო ხელნაწერი უნახავთ და თან წამოუღიათ. შემდეგ, ზაფხულში, თაყაიშვილი პედაგოგიური მივლინებით იმყოფებოდა სურამში. თავისუფალ დროს სიძველეთა ძებნასა და დათვალიერებაში ატარებდა. აქ, ერთ-ერთი სოფლის ეკლესიაში, მიაგნო სახარებას, რომელიც სამეცნიერო ლიტერატურაში პარხლის ოთხთავის სახელწოდებითაა ცნობილი.
1902 წელი - თაყაიშვილის პირველი მოგზაურობა სამხრეთ საქართველოში. მას თან ახლდნენ ხუროთმოძღვარი სიმონ კლდიაშვილი და ფოტოგრაფი ალექსანდრე მამუჩაიშვილი. გამოკვლეულ იქნა ახალციხე-ახალქალაქისა და არტაან-ოლთისის ზოგიერთი ძეგლი.
1907 წელი - მეორე ექსპედიცია სამხრეთ საქართველოში. ექვთიმესთან ერთად ექსპედიციის შემადგენლობაში იყვნენ ხუროთმოძღვარი ანატოლი კალგინი და ფოტოგრაფი ედუარდ ლიოზენი.
თაყაიშვილმა შეისწავლა კოლას რაიონის ძეგლები და დაამთავრა ოლთისის ოლქის ძეგლებზე მუშაობა. შეისწავლა ბანას ტაძარი, ქ. ოლთისი, ტაოსკარი, მოინახულა ფანასკერტი (თუმცა აქ მან ვერაფერს მიაკვლია).
მუშაობის შედეგები ექ. თაყაიშვილმა გამოაქვეყნა პარიზში 1938 წელს - "არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს" (სოფ. ჩანგლში აღმოჩნდა ჯვრის ტიპის ეკლესია, რომელსაც მეტად საინტერესო ქართული წარწერები ჰქონდა).
1908 წელი - ახალდაარსებული საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება აწყობს თავის პირველ არქეოლოგიურ მოგზაურობას. ექსპედიციის წევრები ექ. თაყაიშვილი და არისტო ქუთათელაძე მიემგზავრებიან სოფ. ატენში და ეცნობიან ადგილობრივ სიძველეებს.
1909 წელი - "საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების თავმჯდომარე ექვთიმე თაყაიშვილი და საზოგადოების ხაზინადარი ალექსანდრე სარაჯიშვილი ესტუმრნენ გორსა და ქართლის შემდეგ სოფლებს: - ახალქალაქს, დოესს, ოთარაშენს, მეჯვრისხევს, იკორთას, ხელთუბანს, კასპს, ლამისყანას, ოძისს, ქსოვრისს, მუხრანს. შეკრიბეს მრავალი სიგელ-გუჯარი და რამდენიმე ხელნაწერი. აღნიშნული ექსპედიცია იმით იყო მნიშვნელოვანი, რომ მან ქართულ სოფლებში სხვადასხვა სიძველის დიდძალი რაოდენობით არსებობა დაადასტურა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოება დააყენა ფართომასშტაბიან ექსპედიციათა მოწყობის აუცილებლობის წინაშე: - საჭიროა მთელი საქართველოს მოვლა და ამ ძვირფასი საუნჯის პატრონობა, დღევანდელ პირობებში ადვილად შესაძლოა ეს დაუფასებელი საუნჯე სამუდამოთ დაიღუპოს" (ამონაწერი საზოგადოების ოქმიდან, "ძველი საქართველო", III, 1913-14).
1910 წელი - საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების ექსპედიცია ლეჩხუმსა და სვანეთში. ხელმძღვანელი ექვთიმე თაყაიშვილი, წევრები: სიმონ კლდიაშვილი (ხუროთმოძღვარი), დიმიტრი ერმაკოვი (ფოტოგრაფი) და ივანე ნიჟარაძე. მოგზაურობა დააფინანსა საზოგადოების წევრმა და მისმა მეცენატმა პეტრე თუმანიშვილმა.
ექსპედიციამ შეისწავლა სვანეთისა და ლეჩხუმის ქრისტიანული კულტურის ძეგლების დიდი ნაწილი, ფოტოგრაფიულად გადაიღო სოფლების საერთო ხედები, ისტორიული ძეგლები, ხელოვნების ნიმუშები, შეგროვილ იქნა დიდძალი სამუზეუმო მასალა.
ექსპედიციის დროს შეკრებილი მასალა წარწერათა და სიძველეთა მოკლე აღწერილობის სახით გამოიცა პარიზში 1937 წელს - "არქეოლოგიური ექსპედიცია ლეჩხუმ-სვანეთში 1910 წელს".
სვანეთის სიძველეთა შესწავლას ექვთიმე თაყაიშვილი მიჰყავს ორ მნიშვნელოვან დასკვნამდე: 1) "წინათ ფიქრობდნენ, სიმრავლე ჯვარ-ხატებისა და ხელნაწერებისა, რომელნიც სვანეთში იყო, აიხსნებოდა იმით, რომ სვანეთში ეზიდებოდენ ამ ნივთებს შესანახად და გადასარჩენად განადგურებისაგან მტერთა შემოსევის დროს.
ეჭვი არ არის, ამასაც ადგილი ჰქონდა, მაგრამ ჩვენის დაკვირვებით, ცხრა მეათედი ჯვარ-ხატებისა თვით სვანეთშია დამზადებული. ამას მოწმობს სვანიზმები წარწერებისა, გვარები შემკვეთელებისა და ოქრომჭედელთა"; 2) ძველი სასაფლაოებიდან ამოღებული და სოფლის ეკლესიებში დაცული მრავალი არქეოლოგიური ნივთი ნათლად მოწმობს, რომ "არქეოლოგიურმა გათხრამ სვანეთში დიდი შედეგები უნდა მოგვცეს".
1913 წელი - მოგზაურობა გურია-სამეგრელოსა და იმერეთში. ამ ექსპედიციაში ექვთიმე თაყაიშვილს თან ახლდა ფოტოგრაფი თეოდორ კიუნე. გურიაში მათ შეისწავლეს შემოქმედის მონასტერი, ხოლო იმერეთში - ხონი და ვანი. ექსპედიციას მიზნად ჰქონდა, ფოტოგრაფიულად გადაეღო ისტორიული ძეგლები და ხელოვნების ნიმუშები, გასცნობოდა ეკლესიათა მოხატულობას.
ექსპედიცია აგროვებდა სხვადასხვა სამუზეუმო ნივთს, არქეოლოგიურ და ეპიგრაფიკულ მასალას, ხატების, ჯვრებისა და სხვა საეკლესიო ნივთების წარწერებს, სიგელ-გუჯრებსა და ხელნაწეთა მინაწერებს. ამ ღონისძიებას დიდი დახმარება აღმოუჩინა ყოვლად სამღვდელო გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ლეონიდმა. ექვთიმე თაყაიშვილი გაეცნო სამეგრელოს ძირითად ეკლესიებსა და მონასტრებს. ექსპედიციის შედეგებს მან თავი მოუყარა ნაშრომში - "არქეოლოგიური მოგზაურობიდან სამეგრელოში".
ამ წელსვე ექვთიმე თაყაიშვილი, თეოდორ კიუნე და საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოების მდივანი სერგი გორგაძე შიომღვიმის მონასტერს ეწვივნენ. ექსპედიციამ გადაიღო მნიშვნელოვან სიძველეთა ფოტოები და შეადგინა შიო მღვიმელის საფლავზე აგებული ტაძრის გეგმა.
ამავე წელს ექვთიმე თაყაიშვილმა საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების წევრთან - არქიმანდრიტ ლაზარისთან (ლეჟავა) ერთად მოინახულა დავითგარეჯის მონასტერი. წლის დასასრულს ექვთიმე გაემგზავრა ქუთაისს, საიდანაც მდიდარი არქეოლოგიური და ეთნოგრაფიული მასალა ჩამოიტანა.
1917 წელი - მესამე ექსპედიცია სამხრეთ საქართველოში, ყველაზე ნაყოფიერი და განსაკუთრებული მნიშვნელობის მქონე არქეოლოგიური მოგზაურობა ექვთიმე თაყაიშვილის ექსკურსიათა შორის. ექსპედიცია ყველა წინამორბედზე მრავალრიცხოვანი იყო: - ხელმძღვანელი - ექვთიმე თაყაიშვილი, ხუროთმოძღვრები - ანატოლი კალგინი და ილია ზდანევიჩი, მხატვრები - დიმიტრი შევარდნაძე, მიხეილ ჭიაურელი და ლადო გუდიაშვილი. 1917 წლის არქეოლოგიური ექსპედიციის მოგზაურობის შესახებ ექვთიმე თაყაიშვილი წერს: "ხელ-ფეხს მიკოცნიდა კოლა-ოლთის-ჩინგლის ქართველობა, მშვიდათ ბრძანდებოდეთ, მამა-პაპათა ნაამგარს არავის დავანგრევინებთ და დავიცავთო, ბევრ მათგანს ქართული ენა დავიწყებოდა, მაგრამ შეგნება, რომ ისინი ქართველი ერია, თითქოს ყველას ჰქონდა".
ექსპედიციამ შეისწავლა ხახულის მონასტერი, თორთუმის ციხე, ექექისა და სოხთოროთის ტაძრები, ქართული ხუროთმოძღვრების უმნიშვნელოვანესი ძეგლები - ოშკი, იშხანი, პარხალი, ოთხთა ეკლესია და სხვა.
ექსპედიციის მიერ ჩამოტანილი მასალები საფუძვლად დაედო ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების გამოფენას 1920 წელს. ამ ექსპედიციის მნიშვნელობა მარტოოდენ მისი შედეგებით როდი განისაზღვრება.
რამდენიმე თვის შემდეგ ეს მხარე კვლავ თურქეთმა ჩაიგდო ხელთ და ქართველი სპეციალიტებისთვის იგი მრავალი წლის მანძილზე მიუწვდომელი გახდა. საინტერესოა ერთი დეტალიც: - ექვთიმე თაყაიშვილმა ექსპედიციიდან დაბრუნების შემდეგ სთხოვა ქართულ ეკლესიას, გაეგზავნათ სასულიერო პირები ტაოს ქართული მონასტრების სამეთვალყურეოდ. ეკლესიამ დააკმაყოფილა ეს თხოვნა და იქ საკუთარი სახსრებით 1 ბერი და 2 მორჩილი გაგზავნა.
1919-1920 წლები - არქეოლოგიური ექსპედიცია რაჭაში. ექვთიმე თაყაიშვილს თან ახლდა ფოტოგრაფი თეოდორ კიუნე.
1919 წლის ზაფხულში აღწერა რაჭის ერთი ნაწილი: ნიკორწმინდა, ბეთლევი, ჭელიშის მონასტერი, აგარა, ხოტევი, ამბროლაური, ბარაკონის ეკლესია, სორი. მომდევნო წლის ზაფხულში ექვთიმემ მოინახულა რაჭის თითქმის ყველა სოფელი, სადაც კი ძველი ეკლესია და საეკლესიო ნივთები ეგულებოდა. ეს სოფლებია: ბუგეული, მიქაწმინდა, ქედისუბანი, ხონჭიორი, ონი, გლოლა, ღები, ჭიორა, მრავალძალი, სხვავა. აღწერეს ისტორიული ძეგლები, ხელოვნების ცალკეული ნიმუშები, წარწერები. გაკეთდა სიძველეთა ფოტოფიქსაცია. შეკრებილი მასალის კვლევითი ანგარიში გამოქვეყნდა ექ. თაყაიშვილის გარდაცვალების შემდეგ, მისი დაბადების 100 წლის იუბილესთან დაკავშირებით.

***
ექვთიმე თაყაიშვილი უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოების, ხოლო შემდგომ უკვე თავად უნივერსიტეტის დაარსების ერთ-ერთი აქტიური ორგანიზატორი იყო. პირველი ქართული უნივერსიტეტის პროფესორთა საბჭოს პირველი სხდომაც ექვთიმე თაყაიშვილის ბინაში გაიმართა. უნივერსიტეტის დაარსებიდანვე იგი სამ სალექციო კურსს უძღვებოდა. ერთი პირველკურსელთათვის იყო და მოიცავდა საქართველოს სიძველეთმცოდნეობის შესავალს. ამასთან ერთად მეცნიერი კითხულობდა ეპიგრაფიკას და საქართველოს საეკლესიო ისტორიას.
უნივერსიტეტის დაარსების შემდეგ მან გიმნაზიაში მასწავლებლობა მიატოვა. 1918 წლის 21 მაისს, ივ. ჯავახიშვილის წინადადებით, უნივერსიტეტის პროფესორთა საბჭომ ქართული არქეოლოგიის წინაშე დიდი ღვაწლისათვის ექვთიმე თაყაიშვილს ქართული არქეოლოგიის დოქტორის ხარისხი მიანიჭა.
ექვთიმე თაყაიშვილი იყო ერთ-ერთი აქტიური მებრძოლი საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენისათვის.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

12345678

>