ნეტარის აღსასრული

ამ ღვთისკაცის აღსასრულიც ისეთივე საკვირველი გახლდათ, როგორც - ცხოვრება.
თავის უსაყვარლეს ,,ობლებს", - დივეევოელ მონაზვნებს გარდაცვალებამდე ხშირად უმეორებდა: ,, - როდესაც წავალ, მოდით ჩემს სამარესთან და როგორც ცოცხალს, ისე მესაუბრეთ, გავიგონებ, შეგეწევით და თქვენთვის მუდამ ცოცხალი ვიქნებიო!"
თუმცა, მისი ეს საოცარი დაპირება რა გასაკვირია, როდესაც თვით დედა ღვთისამ ყრმობაშივე და სიცოცხლის დასალიერს ღირს სერაფიმეზე ბრძანა: - ესე ჩვენი მოდგმისააო! აღსასრულამდე მცირე ხნით ადრე კი თავის რჩეულად მოიხსენია, ნება დართო, რაც სურდა, ეთხოვა და დაჰპირდა: - მალე ჩვენთან იქნებიო!
ასეთ სულიერ მდგომარეობაში კი მისთვის გარდაცვალება საშინელი კი არა, სასურველი გახლდათ, მსგავსად პავლე მოციქულისა, რომის ციხეში სიკვდილს რომ ნატრობდა.
ქრისტიანობა მასში მთელი სისრულით გაცხადდა და მამის წინაშე წარდგომის ჟამი დადგა. ერთ მონაზონს გაუმხილა: ,, - სიცოცხლე მელევა, სულით კი თითქოს ეს - ესაა დავიბადეო".
სიცოცხლის უკანასკნელ წელს წმინდანი საგრძნობლად დასუსტდა, რასაც განაკუთრებულად მისი ,,ობლები" გრძნობდნენ. ელენე მანტუროვა გარდაცვალებამდე ხშირად სთხოვდა დედებს, ბერი რაც შეიძლება. ხშირად ენახულათ: ,, - მასთან ყოფნა მცირე ხანსღა მოგვიწევს... მამა სერაფიმეს გარდაცვალებას ვერ გადავიტან, ამიტომ მირჩევნია, მასზე ადრე გავიდეო..."
მართლაც, ელენე უფრო ადრე, 1832 წლის 28 მარტს მიიცვალა, 6 თვის შემგომ კი - თავად ნეტარი.
სისუსტის გამო ბერი მონასტერს იშვიათად ტოვებდა, ვეღარც თავის უდაბნოს აკითხავდა ხშირად, ხალხსაც ნაკლებად იღებდა, განმარტოვდებოდა და ამქვეყნიდან განსვლისთვის ემზადებოდა... ხშირად ხედავდნენ სენაკის შესასვლელთან, საკუთარი ხელით გათლილ კუბოში მჯდომარეს და მდუმარეს, რომელსაც ხშირად სდიოდა ცრემლი, ხოლო თუ რატომ, ოდენ უფალმა უწყის.
როგორც ზემოთ ვთქვით, საკუთარი აღსასრული წინასწარ განჭვრიტა და სულიერ შვილებს განშორებისთვის შეამზადებდა, სტუმრებს კი ხშირად ეტყოდა: ,, - ამიერიდან ერთმანეთს ვეღარ ვნახავთო!"
ახალი 1832 წლის დადგომამდე კი საკუთარი აღსასრულის შესახებ სრულიად ცხადად იწყო საუბარი.
ერთხელ მის სენაკში ვინმე ბერი შევიდა, რომელიც იქ მსუფევმა სიბნელემ გააოცა. ნეტარმა თქვა, რომ კანდელი უნდა აენთო და როგორც კი პირჯვარი სამგზის გამოისახა და ღვთისმშობლის სახელი ახსენა, კანდელი თავად აინთო. სხვა დროს ცეცხლის წასაღებად მის სენაკში მისულმა იმავე მონაზონმა ბერი კუბოს სიახლოვეს იხილა, რომელმაც თქვა: - ჩემი კანდელი ჩამქრალა, არადა, უნდა ენთოსო! შემდეგ ღვთისმშობლის ხატის წინ ილოცა... უეცრად საიდანღაც ცისფერი სინათლე გაჩნდა, რომელიც სანთლისაკენ ზოლად წამოვიდა და აანთო. მისგან ნეტარმა სხვა სანთელს მოუკიდა, სახე ღვთიური ნათლით უბრწყინავდა... შემდეგ მონაზონს უთხრა, - სანთელს შეუბერეო და როდესაც ჩაქრა, დასძინა: - აი, სულ მალე ასე ჩაქრება ჩემი სიცოცხლეც და ვეღარავინ მიხილავსო!"
სერაფიმე საროველმა საკუთარი გარდაცვალების კიდევ ერთი ნიშანი იწინასწარმეტყველა:
მისი სენაკის მეზობლად მამა პავლე ბინადრობდა, რომელიც დროდადრო მესენაკეობასაც უწევდა და არაერთხელ გააფრთხილა, მის არყოფნაში სენაკში ანთებულ სანთელთაგან ხანძარი არ გაჩენილიყო, რაზეც ნეტარმა უპასუხა:
,, - სანამ ცოცხალი ვარ, ხანძარი არ გაჩნდება, მაგრამ ჩემი გარდაცვალება ხანძრით გაცხადდებაო!" და ასეც მოხდა.
1833 წლის 14 იანვრის დილას უკანასკნელად მიბრძანდა ტაძარში, უჩვეულოდ იქცეოდა, - ყველა ხატთან სანთლები დაანთო, რაც ადრე არ გაუკეთებია, თითქოს მათზე გამოსახულ წმინდანებს ემშვიდობებაო... წირვის შემდგომ იქ მყოფი მამები გადაკოცნა და დაემშვიდობა, ჯვარს და ღვთისმშობლის ხატს ეამბორა, წმინდა ტრაპეზს შემოუარა და ტაძარი დატოვა... მისი სხეულებრივი უძლურება ყველამ შენიშნა, თუმც კი სულით მხნე, მშვიდი და მხიარული იყო.
იმავე დღეს სამგზის მივიდა იმ ადგილამდე, რომელიც დასაკრძალად თავად აირჩია, - ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის საკურთხევლიდან მარჯვნივ, სამხრეთ - აღმოსავლეთით, მარკოზ მდუმარის სამარის სიახლოვეს.
როგორც წესი, ბერები დაკრძალვის ადგილს არ ირჩევენ, მაგრამ წმინდანები ამ წესს არ ექვემდებარებიან, ამიტომ მისი გადაწყვეტილება არავის გაჰკვირვებია, - ყველა გრძნობდა, რომ ჩვეულებრივი ბერი კი არა, უდიდესი წმინდანი ტოვებდათ...
გარდაცვალების დღესაც არ შეუწყვეტია მოყვასის ნუგეშისცემა, - რამდენიმე ადამიანი მიიღო და განამტკიცა, მათ შორის, დივეევოს ორი დედა. მათი გაცილების შემდგომ ბერი კვლავ მომავალი სამუდამო განსვენების ადგილს დაუბრუნდა, რომელსაც დიდხანს დასცქეროდა...
ახალი წლის საღამოს მისმა მეზობელმა, მონაზონმა პავლემ მამა სერაფიმეს სენაკიდან სააღდგომო საგალობლები გაიგონა, თითქოს ამ დიდებული ჰიმნით სურდა ნეტარს ამქვეყნიური გზის დასრულება...
მეორე დილით, 15 იანვარს (ძველი სტილით, 2 იანვარს) მონასტერში მსახურება, ჩვეულებისამებრ, დილაადრიან დაიწყო. დაახლოებით ექვს საათზე წირვაზე მიმავალ მამა პავლეს საიდანღაც კვამლის სუნი მისწვდა, ბერის სენაკთან ლოცვა წარმოთქვა და დააკაკუნა, მაგრამ პასუხი არავის გაუცია, კარი კაუჭით იყო გადაკეტილი, ჯერაც ბნელოდა... მამა პავლემ ძმებს უხმო... ერთ - ერთი მორჩილი, სახელად ანიკიტა, სენაკის კარს მივარდა, საიდანაც კვამლი გამოდიოდა და სადგულებიდან ჩამოგლიჯა... შიგნით ბნელოდა... თავიდან ბერი არ ჩანდა, სკამზე ტილოს ნაჭრები და წიგნები იწვოდა... მამებმა ცეცხლი თოვლით ჩააქრეს და როდესაც სანთელი დაანთეს, თეთრად მოსილი მამა სერაფიმე მცირე ანალოგიასთან დასვენებული ,,მოალერსედ" წოდებული ღვთისმშობლის ხატის წინაშე დაჩოქილი ნახეს, იქვე იდო ფსალმუნნი, რომელზეც ჯვრისებურად დაეწყო ხელები და მათზე თავისი პატიოსანი თავი ჩამოედო... სხეული ჯერაც თბილი იყო, თითქოს სულმა ეს - ესაა, მიატოვაო...
ერთ - ერთმა მორჩილმა ეს ამბავი ტაძარში რამოდენიმე ძმას ამცნო და სენაკი მალე ხალხით გაივსო... მალე ნეტარის გარდაცვალება იღუმენმაც შეიტყო და მისი კურთხევით გარდაცვლილის სხეული მეზობელ სენაკში გადაასვენეს, იქვე განუბანეს შუბლი და მუხლები (ბერთა განმოსვა დაუშვებელია) და მის მიერვე გამოთლილ მუხის კუბოში ჩაასვენეს.
ამ უდიდესი მოღვაწის წასვლა მალე ახლომდებარე მამულებშიც შეიტყვეს და გამოსათხოვებლად და თაყვანსაცემად ზღვა ხალხი დაიძრა, ყველაზე მეტად კი - მართლა დაობლებული დივეევოს დედები გლოვობდნენ...
პირველი პანაშვიდი წმინდანს მამა ვასილ სადოვსკიმ გადაუხადა, რაც არცთუ დიდი ხნის წინ თავად გარდაცვლილმა უწინასწარმეტყველა.
ნეტარის სხეული ტაძარში რვა დღის მანძილზე იმყოფებოდა და ხალხმრავლობით და უამრავი სანთლით გამოწვეული აუტანელი სიცხის მიუხედავად ხრწნის ოდნავი სუნიც არავის უგრძვნია. 9 (ახალი სტილით 19) იანვარს მიცვალებულს წესი აუგეს, ხოლო როდესაც მისმა მოძღვარმა, მამა ილარიონმა მამა სერაფიმესთვის ხელში შენდობის ფურცლის ჩადება ისურვა, მიცვალებულმა მტევანი თავად გახსნა, რისი მოწმენიც მრავლად იყვნენ, შემდეგ კი მისივე არჩეულ ადგილას დაკრძალეს, სადაც კანონიზაციამდე, ანუ - 1903 წლამდე, 70 წლის მანძილზე განისვენებდა...
კანონიზაცია 1903 წლის 19 ივლისს (ძველი სტილით) დაინიშნა. საიმდროოდ საროვოში სრულიად რუსეთიდან 300 000 ადამიანი ჩამოვიდა, რომელთათვისაც მონასტრის გარშემო ფარდულთა ერთგვარი ,,ქალაქი" მოეწყო, მომლოცველებმა დიდი რწმენით მოიხილეს საროვოს სიწმინდენი და მალე ახალი სასწაულები აღსრულდა.
იმავე დღის საღამოს იმპერატორი ნიკოლოზ მეორე დედოფალ ალექსანდრასთან, შვილებთან, დიდ მთავარ სერგის და მის მეუღლე ელისაბედთან (წმინდანად შერაცხული დიდმოწამე ელისაბედი), ასევე, სამეფო ოჯახის სხვა წევრებთან ერთად ჩამობრძანდა, 20 ივლისს, დილის 7 საათზე წირვა დააყენეს, ღამის 11 საათზე კი მისი კუბო ტაძრიდან კვლავ ყოფილ საფლავთან დაასვენეს.
18 ივლისს, დილის 5 საათზე სავანის ყველა ტაძარში ადრეული ლიტურგია აღავლინეს, სამეფო ოჯახი ეზიარა, გვიანი ლიტურგიის შემდგომ კი მლოცველთ მამა სერაფიმეს უკანასკნელ პანაშვიდზე უხმეს. მიტროპოლიტმა ანტონმა წმინდანისადმი იმპერატორის მიერ მოძღვნილი დიდებული სარკოფაგი აკურთხა...
საღამოს მსახურებას იმდენი ხალხი ესწრებოდა, ტაძარში ტევა აღარ იყო და ხალხის დიდი ნაწილი გარეთ სანთლებანთებული ლოცულობდა, შემდეგ ნეტარის ნაწილებს ემთხვივნენ და ხელმწიფემ და დიდმა მთავრებმა არქიმანდრიტებითურთ სასახლე გარეთ გამოაბრძანეს... ხალხი სიხარულით ტიროდა და ლიტანიობით მიმავალ პროცესიას, რომელიც კუბოს მიაბრძანებდა, წინ თავსაფრებსა თუ ხელსახოცებს უფენდნენ.

დასასრული  იხილეთ შემდეგ გვერდზე