ადამიანები ეკლესიაში მრავალი მიზეზის გამო დადიან: ცოდვილი ბუნების სრულყოფისათვის, განსაცდელისაგან განთავისუფლებისათვის , კონკრეტული სათხოვარისათვის, მიმბაძველობითა და სხვა მრავალი მიზეზით. ასევე მრავალ მიზეზს მოვიძიებთ იმისა, თუ რატომ არ არიან ადამიანები ეკლესიის წიაღში: დროის უქონლობა, ღვთისმსახურთადმი კრიტიკული განწყობილება, ეკლესიის თითქოსდა მოძველებული მოძღვრება და სხვა. საბოლოოდ, ყველაფერი პიროვნების თავისუფალ ნებაზეა დამოკიდებული. ამიტომ, აღნიშნულ ცალკეულ მიზეზთა განხილვა შეგვიძლია ერთ კონკრეტულ თემატიკაზე - თავისუფლების გაგებაზე დავიყვანოთ. მით უმეტეს, დღევანდელ დღეს, პიროვნების თავისუფლების პრინციპებიდან გამომდინარე ყველაფრის გადაფასება ახლებურად გვიწევს.

მართლაც, ყოველი ადამიანი თავისუფალია და ცხოვრებას დამოუკიდებლად წარმართავს. პიროვნების თავისუფლების შეზღუდვის უფლება კი არავის გააჩნია. მთავარი ახლა ის არის, ვის როგორ ესმის, როგორ სარგებლობს ღმერთისგან ბოძებული ამ ღირებულებით. მაგალითად, დღეს უკვე ხშირად გვესმის სიტყვები: მე თავისუფალი ვარ ეკლესიის მორჩილებისაგან და ძველი წეს-ჩვეულებებისაგან; ამიტომ თავისუფლება - თანამედროვეობის უდიდესი მონაპოვარი ზოგჯერ ეკლესიისაგან გამიჯვნის მთავარი პირობა ხდება.

თანამედროვე ეპოქას, არცთუ უსაფუძვლოდ, უკვე "პოსტქრისტიანულს" უწოდებენ. მაგრამ ამ შემთხვევაში საქმე რომის იმპერიის დროების დაბრუნებასთან როდი გვაქვს, არამედ სწორედ ქრისტიანობის მიერ გაცხადებული ღირებულებების: პიროვნების, პიროვნების თავისუფლების, თანასწორობის, ძმობის რელიგიური ფესვებისაგან მოწყვეტასა და ახლებურ გაგებასთან. ამ ყოველივეს თან დაერთო "პოსტკომუნისტური" ეპოქა და მივიღეთ ეკლესიისადმი აშკარად მტრულად განწყობილი პოზიცია: ქრისტიანობა მიჩნეულია ვიწრო ეროვნულ ტრადიციად; იგი საუკუნეების გადმონაშთია და ფეოდალური წყობის განმამტკიცებელი, დღეს კი ე.წ. "თანასწორობის" პირობებში ადამიანი უნდა განთავისუფლდეს წარსული, "მდაბიო" გადმონაშთებისაგან.

მართლაც, ღმერთმა ადამიანი თავისუფალი ნებით შექმნა, მის სულშია ჩადებული თავისუფალების ძიება და მისკენ სწრაფვა, ამიტომ კაცობრიობის ისტორიის ნებისმიერ პერიოდში ნებისმიერი ფენის ადამიანები რაღაცისაგან განთავისუფლებას ეძებენ: მონა - ბატონისაგან, ბატონი - მეფისაგან, მეფე - მტრისაგან და სახელმწიფო - სახელმწიფოსაგან. ამიტომ ადამიანები, თანასწორობის პრინციპებიდან გამომდინარე, იმ დასკვნამდე მივიდნენ, რომ სახელმწიფოთა გაერთიანების შედეგად ადამიანს ნამდვილ თავისუფლებას მოუტანენ. ამიტომ სახელმწიფოთა შორის შუღლი, დამპყრობელთაგან განთავისუფლების მცდელობა და ურთიერთკონკურენცია აღარ იქნება. საბოლოოდ მივიღებთ ცივილიზებულ ადამიანს, რომელიც თავს თავისუფლად იგრძნობს.

მაგრამ, ვიცით რა ადამიანის თავისუფლებისაკენ ბუნებრივი სწრაფვა, ზემოთ აღნიშნული გეგმის განხორციელების შემთხვევაშიც კი მასში თავისუფლებასთან დაკავშირებული მორიგი სურვილები აღმოცენდება: შვილი მშობლისაგან განთავისუფლებას მოითხოვს, მოსწავლე - მასწავლებლისაგან, დაქვემდებარებული - ზემდგომისაგან, მოქალაქე - ხელისუფლებისაგან. საბოლოოდ, თეორიულად მივიღებთ შემდეგ სურათს: დედამიწაზე არ იქნება არც ხელისუფალი, არც ზემდგომი, არც მასწავლებელი, არც მშობელი. შესაბამისად, არ იქნება არანაირი გამოცდილების, მზრუნველობისა და სიყვარულის აღიარება. საბოლოოდ ლოგიკური მსჯელობის შედეგად, ძმობის, ერთობის, თანასწორობის და თავისუფლების პრინციპებზე აგებული კაცობრიობა ქაოსურ, მოუწესრიგებელ, ერთფეროვან, უსისტემო, უსიყვარულო ბრბოს დაემსგავსება.

ასე რომ, თავისუფლების ამგვარი გაგება ლოგიკურად ქაოსისა და უწესრიგობის მომტანია, ამასთან ამ წუთისოფლის ძენი როდი დაუშვებენ ჩვენეული ლოგიკის განხორციელებას, მათ სხვა გეგმები აქვთ. არ დაგვავიწყდეს, ანტიქრისტე სამყაროს მოევლინება როგორც ერთპიროვნული და "მშვიდობისმყოფელი" მმართველი, იგი იქნება "მხსნელი" კაცობრიობისა ყოველგვარი ომიანობისაგან, შიმშილისაგან და უთანასწორობისაგან. ამის შესახებ ქრისტე პირდაპირ მიგვითითებს: "რამეთუ იყოს მაშინ ჭირი დიდი, რომელი არა იყო დასაბამითგან სოფლისაით, ვიდრე აქამდე, არცაღა ყოფად არს" (მათ. 24:21); შემდეგ ამბობს: "მაშინ უკუეთუ ვინმე გრქუას თქუენ: აჰა აქა არს ქრისტე გინა თუ იქი, ნუ გრწამნ" (მათ. 24:23).

აქედან გამომდინარე, ნათელია, რომ თავისუფლების დღევანდელი გაგება გარე ფაქტორებისა და სხვა პიროვნებისაგან განთავისუფლებას მოიცავს, რითაც ადამიანი მისდა უნებურად სწორედ ამ იდეოლოგიის მსხვერპლი და მონა ხდება. მსხვერპლი, რადგან ყოველგვარ ზნეობრივსა და იდეალისტურს კარგავს, ხოლო მონა, რადგან ზნეობის დაკარგვის ფონზე უზნეობას ემორჩილება და მისგან იმართება.

ლიბერალური დემოკრატია შემწყნარებელია ყოველგვარი სიახლისადმი, ადვილად და უმტკივნეულოდ ეგუება წარსულის, ისტორიის, ტრადიციის უგულებელყოფას და ყოველივე დაიყვანება ახალ პრინციპზე: სხვისი უფლების შეზღუდვის გარდა ჩვენთვის ყველაფერი დასაშვებია. სხვისი უფლების შეზღუდვა კანონით განისაზღვრება. მაგრამ თავად კანონით ხელმძღვანელობა უკვე ზღუდავს ჩვენს თავისუფლებას, რადგან გარკვეულ ჩარჩოებში გვაქცევს. ნამდვილი თავისუფლება ხომ ყოველგვარი შეზღუდვის და ჩარჩოების გარეშე მოიაზრება. ვინც თავისუფალია, იგი ყოველგვარ შეზღუდვასა და კანონზე მაღლა უნდა იდგეს.

ამრიგად, როგორც ვხედავთ, ადამიანის თავისუფლების თანამედროვე გაგებით იდეოლოგიის მონობამდე და კანონის მორჩილებამდე მივდივართ, რაც ნამდვილ თავისუფლებას გამორიცხავს.

მაშ, რაღაშია ნამდვილი თავისუფლება? თავისუფლება ქრისტეშია. იგი ამბობს: "და სცნათ ჭეშმარიტი, და ჭეშმარიტებამან განგათავისუფლნეს თქუენ" (იოან. 8:32). იუდეველები პასუხობენ, აბრაამის შთამოვლები ვართ და არასდროს ვყოფილვართ მონებიო; "ვითარ-ეგე შენ იტყვი, ვითარმედ: განსთავისუფლდეთ? მიუგო იესუ და ჰრქუა მათ: ამენ, ამენ გეტყვი თქუენ, რამეთუ: ყოველმან რომელმან ქმნეს ცოდვაი, მონაი არს ცოდვისაი" (იოან. 8:33-34). შემდეგ ქრისტე ამატებს: "უკუეთუ ძემან განგათავისუფლნეს, ჭეშმარიტად თავისუფალ იყვნეთ" (იოან. 8:36).

თავისუფლების სწორედ ამგვარი გაგება არის მიმყვანი ჭეშმარიტებამდე: "მე ვარ გზაი და მე ვარ ჭეშმარიტებაი და ცხორებაი" (იოან. 14:6). ქრისტე, რომელიც ჭეშმარიტებაა, ადამიანის დაცემული ბუნების გამოსახსნელად მოდის. იგი არ ცდილობს კაცობრიობაში არსებული წეს-განგების შეცვლას: ებრაელების რომაელთა ტყვეობისაგან განთავისუფლებას და ხარკის მიუცემლობას. მისი სწავლება ყოველთვის ადამიანის შინაგანისკენ - სულისკენ არის მიმართული. იგი, პირველ რიგში, დაცემულობის შეცნობისაკენ მოგვიწოდებს, ამხელს რა ფარისევლებს და მართალ ადამიანებს, მათ ეუბნება: "ვაი თქუენდა, მწიგნობარნო და ფარისეველნო ორგულნო, რამეთუ განსწმედთ გარეშესა სასუმლისასა და პაროფსიდისასა, ხოლო შინაგან სავსე არიან ნატაცებითა და არაწმიდებითა. ფარისეველო ბრმაო, განწმიდე პირველად შინაგანი იგი სასუმელისაი და პაროფსიდისაი, რაითა იყოს გარეშეცა იგი მისი წმიდა" (მათ. 23:25-26). შემდგომ ღმერთზე დამოკიდებულებას შეგვახსენებს და გვეუბნება: "თვინიერ ჩემსა არარაი ძალ-გიც ყოფად არცა ერთი" (იოან. 15:5).

ამიტომ ქრისტეს მოძღვრება მიწიერი და გარეგნული თავისუფლების მომტანი როდია, არამედ პიროვნულისა. პიროვნული წესრიგი საზოგადოებრივი წესრიგის მომტანია. ამიტომ ნამდვილი თავისუფლება პიროვნულ მოწესრიგებას გულისხმობს. ვინც თავის უწესრიგობას ვერ ხედავს, ის ქრისტეს და ჭეშმარიტებას არ ეძებს, შესაბამისად, ვერც განთავისუფლდება; ვინც თავის ბუნებას ვერ ხედავს, მას უკვე უწესრიგობა შემოაქვს სამყაროში, ჭეშმარიტებას ბღალავს, ღმერთის საჭიროებას და არსებობას უარყოფს და თავად ხდება "ღმერთი". ვიცით, რომ ღმერთი სრულფასოვანია, მას ყველაფრის უფლება აქვს, მაგრამ მაინც ზღუდავენ ამგვარ "ღმერთს". თუკი სრულფასოვანია, რაღატომ ვზღუდავთ? თუ სრულფასოვანი არ არის, მაშინ რატომ ვატყუებთ? რატომ ვუბნელებთ გონების თვალს? ადამიანის სრულფასოვნება ღმერთის საჭიროებას გამორიცხავს, ხოლო მისი დაცემულობა მხსნელის ძიებას განაპირობებს. დღეს კი დაცემულობა სრულფასოვნებად წარმოჩნდება.

სრულფასოვანი შეუმცდარია, ჩვენ კი ვხედავთ, რომ მარტივ საკითხებზეც კი აზრთა რადიკალური სხვადასხვაობა და უთანხმოებაა. ჭეშმარიტება ერთია, აზრთა სხვადასხვაობა უკვე გამორიცხავს ჭეშმარიტებას, რითაც გამოირიცხება სრულფასოვნება, ხოლო სადაც სრულფასოვნება არ არის, იქ ვერც ნამდვილი თავისუფლება იარსებებს, რადგან თავისუფლება სრულყოფილებაა, სრულყოფილება - ღმერთი და ღმერთი სიყვარული არს. თავისუფლებისა და სიყვარულის კავშირს თავად ამ სიტყვის ეტიმოლოგიური განმარტება მიგვანიშნებს.

უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენთვის კარგად ნაცნობი ლათინური ფუძე "ლიბერი" იმ ახალშობილთა იურიდიულ მდგომარეობას ეწოდებოდა, რომლებიც თავისუფალი მშობლების და არა მონათა ოჯახში იბადებოდნენ. მნიშვნელოვანია, რომ ზოგიერთ ევროპულ ენაში, მიუხედავად "ლიბერ" ფუძის არსებობისა, "თავისუფალის" აღსანიშნავად ძველი ინდოევროპული პრიყა ფუძეც გამოიყენება, რომელიც გერმანული ფრეი/ფრეე ფორმით გავრცელდა და თავდაპირველად ნიშნავდა "ძვირფასს", "საყვარელს". აქედანვეა ნაწარმოები, მაგალითად, სიტყვა პრიყატე/პრივატე, რაც "საკუთარს", "ძვირფასს", "საყვარელს", "სასიამოვნოს" აღნიშნავდა. ეს მნიშვნელობა დღემდე შემორჩა ამ ფუძის ზოგიერთ, მაგალითად, რუსულ ფორმას. ამ შემთხვევაში "თავისუფალის" მნიშვნელობას "ძვირფასის", "საყვარლის", "რჩეულის", "საუკეთესოს" გაგება დაედო საფუძვლად. როგორც ჩანს, თავისუფლება აქ აღიქმებოდა როგორც სასურველის დაუფლების რეალიზებული შესაძლებლობა, წადილის ასრულება. აქედან გამომდინარე, მიტროპოლიტი ანტონი სუროჟელი ასკვნის, რომ თავისუფლება ორ სუბიექტს შორის არსებული დიდი ურთიერთსიყვარულია. იგი ასე განმარტავს ამ სიტყვას: "მე იმდენად მიყვარხარ, რომ არ მინდა დაგიმონო, მე ისე მიყვარხარ, რომ მინდა დარჩე ბოლომდე ის, რაც ხარ, ჩემგან ზემოქმედების, შეზღუდვისა და ცვლილების მოთხოვნის გარეშე".

გარეგნული თავისუფლება სინდისის ხმის განქარვებით მიიღწევა. ამ დროს ადამიანი ერთ რამეს ფიქრობს - ყველაფერი დასაშვები გახადოს და "ღირებული" ფასეულობის - თავისუფლების მოპოვების მცდელობით ყველაფერი გაამართლოს. თავისუფლება, როგორც ღირებულება, სიკეთეს უნდა წარმოადგენდეს, სხვაგვარად თავისუფალი ადამიანი ვერანაირ კრიტიკას ვერ გაუძლებს. მაგრამ თავისთავად თავისუფლება უკვე მის, როგორც სიკეთის, ინდივიდუალურ გაგებას გულისხმობს. სიკეთე კი ზოგადი ცნებაა და ინდივიდუალური გაგების შემთხვევაში ზოგად სახეს დაკარგავს.

ამიტომ "თავისუფალი" ადამიანისთვის სიკეთე ის არის, რაც მას მოსწონს, იტაცებს და საბოლოოდ რის მიმართაც უჩნდება სიყვარული. შესაბამისად, ჩნდება შეკითხვა: თუკი ყველაფერ იმას, რასაც ვაკეთებთ შევიყვარებთ, მაშინ ვის დავემსგავსებით? პიროვნებას, რომელიც სიტყვა "თავისუფლების" სახარებისეულ და ეტიმოლოგიურ გაგებას ერთმნიშვნელოვნად უარყოფს: "ყოველივე ჯერ-არს ჩემდა, არამედ არა ყოველი უმჯობეს არს; ყოველივე ჯერ-არს ჩემდა, არამედ მე არავისსა ხელმწიფებასა დავემორჩილო. საზრდელი მუცლისათვის და მუცელი საზრდელისათვის; ხოლო ღმერთმან იგიცა და ესეცა განაქარვოს; ხოლო ხორცნი ესე არა სიძვისათვის, არამედ უფლისათვის, და უფალი ხორცთათვის" (1 კორ. 6:12-13).

გარეგნული თავისუფლება ძალზე ინდივიდუალურია, შესაბამისად, საზოგადო სიკეთესთან ვერ გაიგივდება, ამიტომ სრულყოფილების ამბიცია ვერ ექნება და შესაბამისად - ვერც ჭეშმარიტების. ხოლო სადაც ჭეშმარიტება არ არის, იქ სიცრუეა. ამრიგად, გარეგნული თავისუფლებით ჭეშმარიტებამდე ვერ მივალთ. პირიქით, გარეგნული თავისუფლება უზნეობას და უსიყვარულობასაც კი ამართლებს.

ამრიგად, სიტყვა "თავისუფლება" თანამედროვე გაგებით ვიღაცისა და რაღაცის გარე მოქმედებებისაგან განთავისუფლებას გულისხმობს. ამ დროს კი ადამიანის უმაღლესი მიზანი შინაგანი თავისუფლების მოპოვებაა - მოვიკვეთოთ ყოველგვარი მანკიერება და ცოდვა: "აზნაურებითა (თავისუფლებით) მით, რომლითა ქრისტემან ჩუენ განგუააზნაურა, მტკიცედ დექით და ნუ კუალად უღელსა მას მონებისასა თავს-იდებთ" (გალატ. 5:1).

აქედან გამომდინარე, ეკლესიაში არ მოვა "თავისუფალი" ადამიანი. ამგვარი "თავისუფლება", ერთი მხრივ, ტრადიციისაგან, ზნეობრივი და რელიგიული პრინციპებისაგან განთავისუფლებას გულისხმოს, ხოლო მეორე მხრივ - საკუთარი დაცემული ბუნების ვერდანახვას და შესაბამისად - ცოდვის მონობაზე თანხმობას.