დიმიტრი ყიფიანი სტავროპოლში - ძველი გაზეთებიდან
17.11.2021
გაზეთში "ბახტრიონი" (1922,N20) ალექსანდრე ლეონიძე დიმიტრი ყიფიანის სტავროპოლში ყოფნის პერიოდს ამგვარად აღწერს:
-1884 წ. მე თბილისის სასულიერო სემინარიის პირველ კლასში შეველ და ამავე წელსვე სემინარიას რეკტორად მოევლინა პავლე ჩუდეცკი,-კაცი სასტიკი და დაუნბობელი.
თავიდანვე ამითვალწუნა და მე იძულებული ვიყავი მეორე კლასის დასრულების შემდეგ ქ. სტავროპოლის სემინარიაში გადავსულიყავი. აქ უარესი რეჟიმი შემხვდა. ყოველი მოწაფე იდევნებოდა და ქართველ მოწაფეს ხომ ვინ დაინდობდა? ბნელი ნისლით იყო მოცული ჩემი ცხოვრება შავრაზმულ სემინარიის კედლებში და ისიც სამშობლოსგან დაშორებით. ქართველი კაცის ნახვა (ქართველი მოწაფენი სულ ოთხნი ვიყავით მთელს სტავროპოლში.) ჩვენთვის აღდგომა იყო.
ერთი ასეთი ბრწყინვალე დღე გამითენდა, როცა იქაურ ქართველ მასწავლებლის-იოსებ ლაგაზიძის ოჯახში გავიცანი საქართველოდან გადმოსახლებული დიმიტრი ყიფიანი. მისმა თოვლივით ჭაღარამ, და ტკბილმა ლაპარაკმა დიდი შთაბეჭდილება დასტოვა. წასვლისას მე მომიბრუნდა და მითხრა:
-ყმაწვილო, გთხოვთ თქვენი ამხანაგებით იაროთ ჩემთან, მე, რასაკვირველია, სიხარულით მივიღე მისი თხოვნა და რამდენიმე დღის შემდეგ მარტო მე მომიხდა მისვლა მასთან. დიმიტრი სახლში დამიხვდა და პატარა ხანის უკან ის უკვე მარიგებდა: "გიყვარდეთ საქართველო, იკითხეთ ქართული წიგნები, გაზეთები. სწავლის დასრულების შემდეგ უსათუოდ საქართველოში დაბრუნდით და სხ. გამოსალმების შემდეგ მომცა "დროების" ნომრები და მთხოვა მასთან ხშირად მევლო. გამოვიდა რამდენიმე კვირა და მე ვეღარ მოვახერხე მასთან მისვლა.
ერთი თვის შემდეგ დამინახა თეატრში, ხელი დამიჭირა და მითხრა: "თქვენ ალბად არ გესიამოვნებათ მოხუცებულთან სიარული და ლაპარაკი, რას ვიზამ, ვერ გაგამტყუნებთ". მე ბოდიში მოვიხადე და გავაგებინე, რომ ჩვენი რეჟიმი ნებას არ მაძლევს მასთან სიარულისას. (4 საათის შემდეგ კარში გამოსვლა ვერ შეგვეძლო). ამ შეხვედრის შემდეგ ორჯერ კიდევ ვიყავი მასთან და წამოსვლისას ქართულ გაზეთებს თან მატანდა. 1887 წ. 24 ოქტომბერი იყო. დილა ადრიანად მთავარ ქუჩაზე მივეშურებოდი.
შრიდანვე დავინახე დიმიტრი ყიფიანის სადგომთან აუარებელი ხალხი ირეოდა. მაშინვე ვიგრძენი, რაშიც იყო საქმე.
-ბებერი ბერძენის ღენერალი მოუკლავთო, იძახოდნენ აქეთ-იქით. მე მაშინვე გავარღვიე ბრბო და ავარდი კიბეზე, სადაც პოლიციელი დამხვდა მუშტით. მე უთხარი: ჩემი ბიძაა, გთხოვთ გამიშვათ. პოლიციელი დამაკვირდა, გაარკვია რა, რომ მე არა რუსი ვიყავი, ამიშვა. ერთი წუთის შემდეგ მე აღელვებული და ცრემლმორეული ვიდექი დიმიტრის საწოლის გვერდით. თოვლივით სპეტაკ საწოლში და საცვლებში დიმიტრი იწვა პირსახოცით ფეხებ და ხელებ შეკრული. საფეთქელში ჰქონდა დარტყმული გირი ან რაღაც მრგვალი რამ. ჩაჭეჭყილიდან ტვინი და სისხლი გადმოხეთქოდა სპეტაკ ჭაღარაზე და საცვლებზე.
მალე მოვიდა ექ. კ. ელიაშვილი, რომელმაც დიდი მუშაობა გასწია. გვამს გაუკეთა ბალზამი. შიგნერი იქვე დააკრძალვინა, მოიყვანა ღვდლები პანაშვიდისათვის და ყოველმხრივ პატრონობდა. ეს ამაგი დღემდე არავისგან აღნიშნული არ არის. დადგა გამოსვენების დღე.
სემინარიაში სასტიკად აგვიკრძალეს დავსწრებოდით დიმიტრის გამოსვენებას. მე რასაკვირველია, არ დავემორჩილე ამ ბრძანებას. გამომცილებელ პროცესიას შეადგენდა მხოლოდ ადგილობრივი ქართული და ნაწილობრივ სომხის ინტელიგენცია. გამცილებაში მონაწილეობის მიღებისათვის სემინარიის მმართველობამ ატესტატში ყოფა ქცევაზე ოტხი დამიწერეს. რაც შეეხება სოსო ლაღიაშვილს, რომელმაც განგმირა რეკტორი ჩუდენკი, ჩემთან ერთად იჯდა საკლასო პარტოზე და ჩემი პირადი მეგობარი იყო.
მეტად წყნარი და საწყალი იყო. ცალი თვალი გაფუჭებული ჰქონდა (ლიბრით გადაკრული) და ამხანაგები ამის გამო ათასნაირად აწვალებდენ. მე ეხლაც მიკვირს ასეთმა საწყალმა ადამიანმა, როგორ გაბედა ასეთი გმირული საქმე. ალბათ ყველაფერს თავისი საზღვარი აქვს და ისიც გმირად გახადა შურისძიებამ.