ამჟამად "ეგვიპტის მეუდაბნოე მამათა გამონათქვამთა ნაკრებს" ვკითხულობ, რომელშიც ფასდაუდებელი მარგალიტებია თავმოყრილი. წმინდა მამები ხრიოკ უდაბნოებს ეხიზნებოდნენ, საკუთარ თავს უღრმავდებოდნენ და ისეთ მარგალიტებსა და ნიჭებს პოვებდნენ, როგორიცაა თავმდაბლობა, ყრმის უბრალოება და უბოროტობა, ანგელოზთა დარი თავმდაბლობა, სულიერი განსჯა და სიბრძნე... მოკლედ რომ ვთქვათ, იქ სახარებას პოულობდნენ.

დღეს ამ კრებულში სისოი დიდის ის გამონათქვამი ამოვიკითხე, რომელიც გამორჩეულად მხვდებოდა გულზე: ერთ-ერთ მონაზონს მისთვის უთქვამს: "იმის ტალანტი მოვიპოვე, რომ მუდამ მახსოვდეს უფალიო", რაზეც მამა სისოს უპასუხია: "მაგაზე დიდი ნიჭი და საზომი ის არის, თავს ყველა ქმნილზე უარესად რომ მიიჩნევო".

დიდი სიმაღლეა, გამუდმებით გახსოვდეს ღმერთი, მაგრამ იგი მყის ხიფათად იქცევა, თუ მისკენ სავალი კიბე სიმდაბლის ურყევ კლდეს არ დაეყრდნო.

შეხედეთ, როგორ ეთანადებიან მამები წმინდა წერილს, რომელიც ღაღადებს: "საკუერთხი არა გთნდეს... მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი, გული შემუსვრილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოს..."

სულიერ სიგლახაკესა და სინანულს უნდა ემყარებოდეს მსხვერპლი და მსხვერპლშეწირვა, თუ არადა უფლისგან განიგდებიან.

სხვა მამამ ბრძანა: "ჩვენ მოვიხსენით იოლი ტვირთი საკუთარი თავის დადანაშაულებისა და სხვათა ბრალდების მძიმე ტვირთი ავიკიდეთო". ამგვარი ნათქვამი ხომ მთელ წიგნებს უდრის! ვგონებ, წმინდა მეუდაბნოეთა დარად, რომელნიც უღრმესი სიმდაბლით გამოირჩეოდნენ, არავინ ჩასწვდომია სახარებას. მათი მუდმივი საქმე ხომ საკუთარ ცოდვებზე ტირილი იყო.

სულ სხვა გეზი აირჩიეს დასავლეთის ეკლესიის მსახურებმა. აღგზნებული, ხშირად გახელებული მეოცნებეობა მათში ყოველგვარ სულიერს ცვლის, რომლის შესახებაც წარმოდგენა საერთოდ არ აქვთ.

ხსენებული მეოცნებეობა ამ უკანასკნელთ მადლმოსილებად მიითვალეს. აღმოსავლეთის წმინდა მამანი ადამიანებს ხილვათა სიმაღლეებისკენ კი არა, საკუთარი ცოდვების, დაცემულობის შეცნობის, გამომსყიდველი სინანულისა და შემოქმედის წინაშე საკუთარ თავზე ტირილისკენ მიუძღვებიან, უწმინდურ სხეულებრივ მისწრაფებათა მოთოკვას ასწავლიან, რათა ხორცი გამსუბუქდეს, სულიერი ღვაწლი შეიძლოს, ზეცით ნაბოძები ტალანტები განამრავლოს და სულიერი ნიჭები მოიხვეჭოს; შემდეგ გონებას მიმართავენ, განწმენდენ და გულის განსაწმენდად ამზადებენ, გულის განწმენდა კი უფრო რთულია, ვიდრე გონებისა. როგორც კი გონება ახალი აზრის მართებულობას დაიჯერებს, იოლად განაგდებს ძველს და ახალს მყის აითვისებს, მაგრამ ერთი ჩვევის - სხვა ჩვევით, თვისების - სხვა თვისებით, შეგრძნების - საპირისპირო შეგრძნებით შეცვლა უდიდეს შრომას, ძალდატანებასა და ხანგრძლივ ღვაწლს მოითხოვს.

თუ რაოდენ სასტიკია ამგვარი ბრძოლა, წმინდა მამათა ნათქვამიც ცხადყოფს: "გაიღე სისხლი და მიიღე სული!" საჭიროა, სხეულიც, გონებაც და გულიც სულს დავუქვემდებაროთ. სისხლსა და ნერვებს მრავალი ვნება აღიზიანებს: - მრისხანება და ვერცხლისმოყვარეობა, გემოთმოყვარეობა და დიდებისმოყვარეობა, რომელთაგანაც ბოლო ორი უკიდურესად ახელებს სისხლს მათში, ვინც არარჯულისაებრ მოსაგრეობს და შმაგ ფანატიზმამდე მიჰყავს.

დიდებისმოყვარეობის გამოისობით კაცი ნაადრევად ისწრაფვის იმგვარი სულიერი მდგომარეობისკენ, რომლის წვდომაც მისთვის ძალზე ადრეა. ამიტომაც, ვერ აღწევს რა ჭეშმარიტებას, თავისთვის თხზავს ხოლმე ოცნებებს. გემოთმოყვარეობა კი დიდებისმოყვარეობასთან ერთად ადამიანის არსებაში მაცდურ, ცრუ ნუგეშს, ტკბობასა და თრობას აღძრავს.

ეს თვითცდუნებაა... დასავლელმა მწერლებმა სწორედ ასეთ მდგომარეობაში შექმნეს უამრავი წიგნი და სწორედ ამგვარ წიგნებს ეწაფება და აღიარებს დაბრმავებული და ამპარტავანი წუთისოფელი, თავს ზედმიწევნით განათლებულად რომ მიიჩნევს და ჰგონია, "არ საჭიროებს" აღმოსავლეთის ეკლესიის გადმოცემათა განუხრელ დაცვას.

აღმოსავლეთის წმინდა მამებში სრულიად არ შეინიშნება აღგზნებულება, ისინი არასოდეს აღინთებოდნენ იმ სისხლისმიერი ენთუზიაზმით, რომელიც დასავლეთში ძალზე ხშირად სისხლისღვრის მიზეზი ხდებოდა.

აღმოსავლელ მამათა ნაწერი ჭეშმარიტი თავგანწირვით, ვნებათა წარმხოცი სულიწმინდის სურნელით სუნთქავს.

მისტიციზმი და კვიეტიზმი არასწორად წარმართული რელიგიურობის ავადმყოფური წარმონაქმნებია, რომელთა გამოჩენა და არსებობა მხოლოდ დასავლეთში, წმინდა ეკლესიისგან მოწყვეტილ ქრისტიანულ საზოგადოებებშია შესაძლებელი.

მისტიციზმისა და კვიეტიზმის მიმდევარნი კეთილ საქმეს - ღმერთთან ცოცხალ ურთიერთობას ეძიებდნენ, მაგრამ არასწორი გზით მიდიოდნენ და, რაც მთავარია, იმედოვნებდნენ, რომ საკუთარი ძალისხმევით სამართლიანად მისწვდებოდნენ იმას, რაც უფლის გულმოწყალებით ეძლევათ ხოლმე ადამიანებს.

ამ თავდაჯერებული თვითშემოქმედებით აღიგზნებოდა წარმოსახვა, რასაც ოცნებითი მოლოდინი სდევდა და რაც, როგორც მხურვალედ სასურველი, მალევე ხორციელდებოდა და ღვაწლის მიზანიც მიღწეული იყო. ეს ყოველივე კი უაღრესად მიმზიდველი საღებავებით ფერადდებოდა... ასეთ ადამიანებს თავბრუს ახვევს დასავლელ მოღვაწეთა ნაწერები, რომელნიც გულისთვის ძვირფას საგნებზე საუბრობენ, თუმც მხოლოდ იზიდავენ და არაფერს სძენენ სულს.

ქრისტეში ჭეშმარიტი ცხოვრება დაფარულია და იდუმალი. მოციქული პავლე მას უწოდებს "ცხოვრებაი... დაფარულ... ქრისტეთურთ ღმრთისა თანა" (კოლ. 3,3), პეტრე მოციქული - "დაფარული იგი გულისა კაცი" (I პეტ. 3,4), თავად მაცხოვარი კი - "სასუფეველი ღმრთისაი შორის თქუენსა". მაგრამ ამ ცხოვრების გამოვლინება მეტად უბრალოდ ხდება - არავინ უწყის, როგორ მოდის სულიწმინდა და როგორ აღძრავს ადამიანს სინანულისთვის. ამ შინაგანი გადატრიალების შემდგომ სულიწმინდა მორწმუნე გულს ვნებებთან მეტად მძიმე ბრძოლისთვის განაწყობს, წინამღვრობს და ეხმაურება. ამგვარ მეტ-ნაკლებად მტკივნეულ და ხანგრძლივ ბრძოლას ყველა განიცდის. მას გულის სიწმინდემდე მივყავართ, რომლის წყალობით მორწმუნე საღვთო ჭეშმარიტებათა უცხადესად წვდომისა და უტკბეს შეგრძნებათა ღირსი ხდება, თანაც სწორედ იმგვარად, როგორც ეს სახარებასა და მოციქულთა ნაწერებშია განსაზღვრული. უტკბესი შეგრძნება ხანგრძლივი ჯაფისა და არაერთი გამოცდის შემდგომ ჩნდება, როგორც ჯილდოდ ბოძებული გვირგვინი. მისტიკოსნი კი მაინცდამაინც ამ სრულყოფის უმაღლეს წერტილს ჩააფრინდებიან ხოლმე და ხატოვნად, თუმცა ყოველთვის ყალბ ფერებში ასახავენ.

ქრისტეში სულიერი ცხოვრება მშვინვიერ-ხორციელის სულიერად გარდაქმნას ანუ სამშვინველისა და სხეულის განსულიერებას გულისხმობს, რაც გულში უფლისადმი უწყვეტი ლოცვის ჩასახვიდან იწყება.

გული სიცოცხლისა და მისი ყოველი გამოვლინების საფუძველია და როდესაც მასში სულიწმინდა ივანებს, ადამიანურ ბუნებას განმსჭვალავს და განასულიერებს, გონებას კი ჭეშმარიტებით განაჯერებს. ნება სათნოებებით აღივსება, გული - სუფთა გრძნობებით, სხეული კი თავშეკავებული, ცოცხალი, ხალისიანი და უმანკო ხდება.

როდესაც ღვთის სასუფეველი გულში განცხადდება, იქ ჩაუქრობლად ინთება სულიერი ცეცხლი, წყდება აზრთა დაუოკებელი დრტვინვა, სული განიწმინდება და მუდმივად ახსოვს და ფიქრობს შემოქმედზე. ამის შედეგია შინაგანი ნათელი, როდესაც ყოველივე ცხადი ხდება, ყოველგვარი უკეთური აზრი და გრძნობა ჩასახვისთანავე აწყდება წინააღმდეგობას და განიგდება. ფილოთეოს სინელი გვირჩევს: "დილიდან გულის კართან დადექი და მტერი იესოს სახელით დაამარცხეო!" უნებლიე შეცოდებისას შინაგანი სინანულითა და გარეგნული აღსარებით სინდისი სუფთა რჩება. ამ შინაგანი შრომის ჯილდო კი ლოცვაა, რომელიც გაუნელებლად ღვივის გულში.

ეშმაკეული ხიბლის ყველა სახე, რომელსაც მლოცველი განიცდის, მაშინ აღმოცენდება, თუ ლოცვის საძირკველში სინანული არ ძევს. "თუ ვინმე, - ამბობს ღირსი გრიგოლ სინელი, - ქედმაღლობით თავდაჯერებული მაღალი ლოცვითი მდგომარეობის მიღწევას ლამობს და არა ჭეშმარიტ, არამედ სატანურ მოშურნეობას მოიპოვებს, ეშმაკი, როგორც თავის ხელქვეითს, მოხერხებულად გააბამს მახეში". ყოველი, რომელიც სინანულის წმინდა და ნათელი სამოსით არ შეიმოსება, ეშმაკეულ ხიბლში განიგდება. სინანული და ყოველივე მისი თანამდევი ნიჭი: ტკივილი თუ შემუსვრილება სულისა, გულის მგლოვიარება, ცრემლები, თვითშერისხვა, სიკვდილის, ღვთის სამსჯავროსა და მარადიული სატანჯველის ხსოვნა და წინასწარ განცდა, ღვთის მყოფობის შეგრძნება, ღვთისმოშიშება - ის მთავარი საღვთო ძღვენი, უმაღლეს და მარადიულ ნიჭთა საწინდარია, ურომლისოდაც შემდგომ ნიჭთა მიღება შეუძლებელია. "დაღაცათუ დიდთა მოღუაწებათა აღვასრულებდეთ, - ამბობს წმინდა იოანე კიბისაღმწერელი, - და გული ჩუენი ულმობლად იყოს, ვუწყითმცა, ვითარმედ ვსცთებით". სინანული, სულის შემუსვრილება, ტირილი სწორი ლოცვითი ღვაწლის ნიშანია. ხიბლიც და უნაყოფობაც გარდუვალი შედეგია ლოცვაში არასწორი მეცადინეობისა, რაც განუყოფლად უკავშირდება თვითცდუნებას.

ლოცვის ყველაზე სახიფათო და არასწორი სახე მაშინ ჩნდება, როდესაც მლოცველი თავისი წარმოსახვის ძალით გამოიგონებს ოცნებებს ან სურათებს - თითქოსდა დასესხებულს წმინდა წერილიდან. სინამდვილეში ისინი მხოლოდ მლოცველის პირადი მდგომარეობიდან, დაცემულობიდან და თვითცდუნებიდან იშვებიან, რომელთა წყალობითაც ქედს ვიხრით მზვაობრობის, ზესთამჩენობისა და სიამაყის წინაშე და თავს ვიტყუებთ. ყველაფერი კი, ცხადია, ჩვენი დაცემული, გამრუდებული ბუნების მეოცნებეობით არის შეთხზული და სინამდვილეში არ არსებობს - გამონაგონია და სიცრუე, რაც ასე ახასიათებს და უყვარს დაცემულ ანგელოზს.

ლოცვით გზაზე პირველი ნაბიჯებისთანავე მეოცნებე განეშორება ჭეშმარიტების სავანეს, სიცრუის, სატანის გარემოს ერთვის და ნებით ემორჩილება მის გავლენას. წმინდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი მეოცნების ლოცვასა და მის ნაყოფს ამგვარად აღწერს: "ადამიანი ზეცად აღაპყრობს ხელებს, თვალსა და გონებას. გონებაში წარმოსახავს საღვთო ერთობას, ზეციურ მადლს, წმინდა ანგელოზთა დასებს, წმინდანთა სამკვიდრებელს. მოკლედ, წარმოსახვაში ერთად კრებს ყოველივეს, რაც წმინდა წერილიდან სმენია. ათვალიერებს მათ ლოცვის დროს, შეჰყურებს ზეცას და ყოველივე ამით აღძრავს სულს საღვთო ლტოლვისა და სიყვარულისთვის. ზოგჯერ ცრემლებს ღვრის და ქვითინებს. ამგვარად, გულს თანდათან და უნებურად თავმომწონეობა ეძალება. ადამიანი მიიჩნევს, რომ რასაც ასრულებს, უფლის წყალობის ნაყოფი და ნიჭია და ღმერთს ევედრება, მარად ასეთ ღვაწლში ამყოფოს. ეს ხიბლის მაჩვენებელია. ასეთ ადამიანს, თუნდაც სრულ მდუმარებაში იყოს გარინდებული, შეუძლებელია, ხელი არ დარიოს სიშმაგემ. მაინც ვერასდროს მოახერხებს სულიერი გულისხმისყოფის, სათნოების ან უვნებობის მიღწევას. ამგვარად მოიხიბლნენ ისინი, ვინც ხორციელი თვალებით იხილა ნათელი და ბრწყინვალება, ყნოსვით შეიგრძნო კეთილსურნელება, საკუთარი ყურით მოისმინა ხმები. ზოგ მათგანს ბნედა მოერია და ერთი ადგილიდან მეორეზე დაეხეტება, ზოგმა ნათლის ანგელოზად გარდასახული ეშმაკი შეიწყნარა, მოიხიბლა და ბოლომდე არ შეიცვალა აზრი, ერთი ძმისგანაც კი არ შეისმინა რჩევა. ზოგი მათგანი, ეშმაკის შთაგონებით, თავს იკლავდა, ზოგი უფსკრულში გადაიჩეხა, ზოგმა თავი ჩამოიხრჩო. ვის ძალუძს ჩამოთვლა იმ ნაირგვარი საცდურისა, რითაც ეშმაკი ხიბლავს ადამიანებს?! ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ნებისმიერი გონიერი კაცი მიხვდება, რაოდენი ზიანი მოაქვს ასეთ ლოცვას.

გონებითი ლოცვის აღმწერი ყველა წმინდა მამა კრძალავს არა მარტო ოცნებების ნებით აგებას, თანაგრძნობასაც კი იმ ზმანებათა და ჩვენებათა, რომლებიც შესაძლოა მოულოდნელად, ჩვენდა უნებურად წარმოჩნდნენ. ეს ხდება ლოცვითი ღვაწლის, განსაკუთრებით კი მდუმარების დროს. "არაფრით მიიღო, - გვაფრთხილებს ღირსი გრიგოლ სინელი, - თუ დაინახავ რაიმეს გრძნობადი თვალით ან გონებით: იქნება ეს ქრისტეს სახება, ანგელოზისა თუ რომელიმე წმინდანისა, ან თუ ნათელი მოგევლინება... ყურადღებით და ფრთხილად იყავი! ნება არ მისცე თავს, რამეს ენდო, არ გამოხატო თანაგრძნობა და თანხმობა, ნაჩქარევად ნუ დაუჯერებ გამოცხადებას, თუნდაც ჭეშმარიტსა და კეთილს. იყავი მისდამი გულგრილი და არ გაუშინაურდე, შეინარჩუნე უბრალო, ყოველგვარი წარმოსახვისგან თავისუფალი და ნებისმიერი გამოსახულებისგან აღუბეჭდავი გონება. ვინც აზრობრივად ან გრძნობადად იხილავს რამეს, თუნდაც იგი ღმერთისგან მოდიოდეს, და ნაჩქარევად მიიღებს, ადვილად ვარდება ხიბლში - იგი, როგორც მოვლენათა სწრაფად და ფუქსავატურად მიმღები, ხიბლისადმი მიდრეკილებასა და სურვილს გამოავლენს. დამწყებს მართებს, მთელი ყურადღება მხოლოდ და მხოლოდ გულს მიაპყროს და მარტოოდენ მისი ქმედება აღიაროს, როგორც ხიბლისგან თავისუფალი, დანარჩენი კი უვნებობაში შესვლამდე არ მიიღოს. ღმერთი არ განურისხდება მას, ვინც ხიბლის შიშითა და უკიდურესი წინდახედულებით აკვირდება საკუთარ თავს; მას არც ის განარისხებს, თუ კაცი არ შეიწყნარებს ღვთისგან გამოგზავნილს მანამ, სანამ მთელი გულმოდგინებით არ განიხილავს; პირიქით, შეაქებს კეთილგონიერებისთვის".

აღმოსავლეთის ეკლესიისგან ჩამოშორებისა და სულიწმინდის დაკარგვის შემდგომ დასავლეთის ეკლესიის მიერ უდიდეს წმინდანებად შერაცხულ მოსაგრეთა უმრავლესობა ჩემგან გადმოცემული მეთოდით ლოცულობდა და ცრუ ხილვებს აღწევდა. ეს მოჩვენებითი წმინდანები უსაშინლეს ხიბლში იყვნენ... ხიბლით შეპყრობილი ლათინი მოსაგრენი უჩვეულოდ ნივთიერი, ვნებითი აღგზნების მიზეზით ყოველთვის შეშლილებივით იქცეოდნენ. ასეთ მდგომარეობაში იყო იეზუიტთა ორდენის დამაარსებელი ეგნატე ლოიოლა, რომელსაც წარმოსახვა, როგორც თავად ამტკიცებდა, იმდენად გახელებული და გავარჯიშებული ჰქონდა, რომ მარტოოდენ მონდომებითა და ოდნავი დაძაბვითაც კი თვალწინ, მისივე სურვილით, ჯოჯოხეთი ან სამოთხე ეშლებოდა, რომელთა ხილვა მხოლოდ ადამიანური წარმოსახვით კი არა, დემონთა მოქმედებით ხდება. ჩვენ კი ვიცით, რომ ღვთის ჭეშმარიტი წმინდანები ხილვების ღირსნი მხოლოდ საღვთო კეთილნებობითა და საღვთო ქმედებით ხდებიან და არა ადამიანური ნებითა თუ პირადი ძალისხმევით. ხილვები მოულოდნელად და უკიდურესად იშვიათად ეძლევათ, განსაკუთრებული აუცილებლობის დროს, საღვთო საოცარი ზედამხედველობით და არა შემთხვევით. ხიბლში მყოფთა გაძლიერებულ "ღვაწლს", ჩვეულებრივ, თან ახლავს ღრმა გარყვნილება (გარყვნილება შეფასებაა იმ ალისა, რომლითაც მოხიბლულები იწვიან), რაც ისტორიული მონათხრობებითა და წმინდა მამათა მოწმობებითაც დასტურდება. "ხიბლის სულის მხილველი, - ბრძანა ღირსმა მაქსიმე კაპსოკალიველმა, - ძალიან ხშირად შმაგდება და მრისხანებს. მისთვის უცხოა ჭეშმარიტი სიმდაბლის, ლოცვისა თუ ცრემლის კეთილსურნელი. პირიქით, მუდამ ტრაბახობს საკუთარი სათნოებებით, პატივმოყვარეობას აჰყოლია და ყოველთვის უშიშრად ეძლევა უწმინდურ ვნებებს".

ხიბლის მეორე სახე - "წარმოდგენა" - მაცდუნებელი სურათების გამოგონების გარეშე მოქმედებს, ყალბი, ვითომ მადლმოსილი შეგრძნებებისა და მდგომარეობების შეთხზვით კმაყოფილდება, საიდანაც ცრუ, გაუკუღმართებული გაგება იშვება ყოველივესი, რაც სულიერ ღვაწლს ეხება. ამგვარ ხიბლში მყოფი იქმნის ცრუ წარმოდგენებს ყველაფერზე, რაც მის გარშემოა, მოტყუებულია შინაგანადაც და გარეგნულადაც.

მეოცნებეობა წარმოსახვაში ან საერთოდ არ ხატავს, ან იშვიათად გამოსახავს სამოთხეს, ზეციურ სავანეებსა და სამკვიდრებლებს, ზეციურ ნათელსა თუ კეთილსურნელებას, ქრისტეს, ანგელოზებსა და წმინდანებს, მაგრამ იგი გამუდმებით თხზავს მოჩვენებით სულიერ მდგომარეობებს, იესოსთან მჭიდრო მეგობრობას, მასთან გულითად საუბრებს, იდუმალ გამოცხადებებს, ხმებს, ნეტარებებს... მათზე აგებს ცრუ წარმოდგენას საკუთარ თავზე, ქრისტიანულ ღვაწლზე. ეს ნაირგვარი შეგრძნება გამძაფრებული პატივმოყვარეობისა და ხორციელ სიამეთა სიყვარულისგან მომდინარეობს, რომელთა მოქმედებით სისხლი ცოდვით, მაცდუნებელ მოძრაობას იწყებს, რაც მადლმოსილ ნეტარებად აღიქმება.

საშინელი, დემონური სიამაყე დამახასიათებელი ნიშანია მათი, ვინც ესა თუ ის ხიბლი შეითვისა. ხიბლის პირველი სახით ცდუნებულნი სიამაყეს აშკარა სიშლეგემდე მიჰყავს, მეორე სახით ცდუნებულებს კი გონებას უზიანებს, რასაც წმინდა წერილი გონების განხრწნას უწოდებს (2 ტიმ. 3,8). ეს უკანასკნელი ნაკლებ შესამჩნევია, რაკი სიმდაბლის, ღვთისმოსაობის, სიბრძნის ნიღბით იმოსება და თავისი მწარე ნაყოფით შეიცნობა. საკუთარ ღირსებებზე, განსაკუთრებით კი პირად სიწმინდეზე, "წარმოდგენით" დასნეულებულებს უნარი შესწევთ და მზადაც არიან, ყოველგვარი ხრიკის, ორგულობის, ცბიერების, ტყუილისა თუ ბოროტების ჩასადენად, შეურიგებელი მტრობით აღვსილნი ჭეშმარიტების მსახურთა მიმართ მათ დაუოკებელი სიძულვილით ესხმიან თავს, როდესაც ეს უკანასკნელნი არ აღიარებენ მოხიბლულებში იმ მდგომარეობას, რომელსაც მიაწერს და წარმოაჩენს "წარმოდგენებით" დაბრმავებული წუთისოფელი.

"წარმოდგენა" ღვთისგან ბოძებულ ნიჭთა მითვისება და პირადი, არარსებული ღირსებების გამოგონებაა, რასაც ერთვის საკუთარი თავის იმედად ყოფნა. ფარისეველთა დარად, ღმერთის განდიდება საკუთარი თავის განსადიდებლად ხდება. "წარმოდგენით" შეპყრობილნი უმეტესწილად ტკბობას ეძლევიან.

ხიბლის ამ სახიდან აღმოცენდა დამღუპველი ერესები, განხეთქილებები, უღმერთობა, მკრეხელობა. მისი ყველაზე სავალალო, ხილული შედეგია საკუთარი თავისა და მოყვასისადმი მავნე, მცდარი დამოკიდებულება. ეს ბოროტებაა, რომელიც, თავისი სიცხადისა და სიდიდის მიუხედავად, მცირედ შესამჩნევია. "წარმოდგენით" დასნეულებულ მლოცველებს ყველასთვის აშკარა უბედურება იშვიათად, მაგრამ მაინც ემართებათ, იმიტომ რომ "წარმოდგენა" უსაშინლეს ცდომილებაში აგდებს ადამიანს, მაგრამ არ იწვევს სიშლეგეს, როგორც ეს არეულ წარმოსახვას მოსდევს ხოლმე.

ვალაამის კუნძულზე, განცალკევებულ ქოხში ცხოვრობდა ერთი სქემოსანი ბერი პორფირი, რომელიც ლოცვით ღაწლს მისდევდა. რა სახის იყო ეს ღვაწლი, არ ვიცი, მაგრამ მის მცდარობაში დასარწმუნებლად სქემოსანი მონაზვნის საყვარელი საკითხავი გამოდგება: ბერი დიდად აფასებდა დასავლელი მწერლის თომა კემპენელის წიგნს "იესო ქრისტეს მიბაძვა" და ამით ხელმძღვანელობდა. ეს წიგნი "წარმოდგენიდან" გამომდინარე დაიწერა. შემოდგომის ერთ საღამოს პორფირიმ მოინახულა ბერები, რომელთა სკიტიც მისი უდაბნოდან არცთუ შორს იყო. დამშვიდობებისას ბერებმა გააფრთხილეს: ყინულზე გავლა არ გაბედო, ახლახან ძალიან დათხელდაო. პორფირის უდაბნოს სკიტისგან ლადოგის ტბის ღრმა ყურე ჰყოფდა. სქემმონაზონმა გარეგნული მორიდებით მიუგო: "მე უკვე დავმსუბუქდიო" და წავიდა. ცოტა ხნის შემდეგ მონასტრის საძმო განწირულმა ყვირილმა შეაშფოთა. უკვე ბნელოდა და უცებ ვერ მიაგნეს უბედურების ადგილს. როცა სხეული გამოიტანეს, სული უკვე განშორებოდა...