აქვს თუ არა ახსნა იმას, რომ კეთილისმყოფელი, ყოვლადძლიერი და ყოვლისმცოდნე ღმერთი არ ათავისუფლებს ჩვენს სამყაროს ტანჯვისგან? ნუთუ ღმერთს ეს არ უნდა?

ხშირად გაიგონებთ, ადამიანი დაიჯერებდა ღმერთის არსებობას, სამყაროში ამდენი ბოროტება რომ არ იყოსო. მაგრამ ბოროტება ღმერთისგან არ არის, ეს ჩვენი თავისუფლებისგანაა. ადამიანი შექმნილია ღვთის ხატად და მსგავსად, რაც მის თავისუფლებაში გამოიხატება. ღმერთს რომ ადამიანისთვის ჩამოერთმია თავისუფალი ნება, მაშინ ჩამოართმევდა მის არსს და ადამიანი შეწყვეტდა ადამიანად ყოფნას.

ამგვარად, ღმერთი არ აგებს პასუხს ბოროტებაზე, რომელიც სამყაროში ხდება, ამაზე პასუხს აგებს მხოლოდ ადამიანი. მაგრამ არის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომლის გაუთვალისწინებლად სამყაროში ბოროტების წარმოშობის ახსნა შეიძლება მწვალებლურად იქცეს.

პირველყოფილი ცოდვა ხომ ის იყო, რომ ევამ შეჭამა ნაყოფი სიკეთისა და ბოროტების შეცნობის ხიდან და ადამსაც აჭამა. რა არის ამ ამბის არსი? ჩვეულებრივ, ამბობენ, რომ ეს იყო პირველი მცნება მარხვისა. ასეა, მაგრამ რატომ არ შეიძლებოდა სახელდობრ ამ ხის ნაყოფის ჭამა? ღმერთი ხომ არ იძლევა უაზრო მცნებებს ანდა ჩვენ ხომ ცხენები არ ვართ, რომელნიც ტვირთს მიათრევენ და არ იციან, რატომ მიდიან და სად მიდიან. მხედარი და ცხენი - პრინციპულად სხვადასხვა არსებანი არიან, ცხენი ვალდებული არ არის, იცოდეს, საით უზამს მას მხედარი პირს. აბა, მაშინ რატომ მიეცა ასეთი მცნება პირველ ადამიანებს? იქნებ, ადამსა და ევას არ უნდა სცოდნოდათ, რა არის სიკეთე და ბოროტება, და როდესაც შეჭამეს ამ ხის ნაყოფი, მაშინ წარმოიშვა სიკეთე და ბოროტება? ეკლესიის მამები ერთმნიშვნელოვნად უარყოფენ ამგვარ ვერსიას.

თუ დავუფიქრდებით სიტყვის "შეცნობის" არსს, მოცემული აკრძალვის მიზეზის გაგება შესაძლებელი გახდება. მცნება, "არ ჭამოთ სიკეთის და ბოროტების შეცნობის ხიდან", ნიშნავდა სიკეთისა და ბოროტების არშეცნობას. ერთი შეხედვით, ძალიან უცნაური ბრძანებაა. პირიქით, ადამიანმა უნდა იცოდეს, რა არის სიკეთე და რა - ბოროტება, რომ აკეთოს პირველი და არ გააკეთოს მეორე. მაგრამ ძველ აღთქმაში "შეცნობაში" იგულისხმებოდა არა სიტყვის ჩვეულებრივი მნიშვნელობა, არამედ უფრო "ფლობა".

ამ გაგებით შეგვიძლია გავიგოთ პირველი მცნების შინაარსი, რომელიც ადამიანს მიეცა: მას უნდა ახსოვდეს, რომ იგი კი არ არის სამყაროს შემქმნელი, არამედ ქმნილებაა. სამყარო შეიქმნა ადამიანისთვის და მთლიანად მას გადაეცა. მის განკარგულებაში იყო ყველაფერი, გარდა ზნეობრივი კრიტერიუმებისა. ადამსა და ევას უნდა სცოდნოდათ, რომ ზნეობრივი კრიტერიუმები, სიკეთის და ბოროტების კრიტერიუმები მათში კი არ არის, არამედ ღმერთშია. ამით მითითებულია, რომ სწორედ სიკეთე და ბოროტება წარმოადგენს ადამიანისთვის ყველაზე მნიშვნელოვან ცნებებს: მას შეუძლია თავისი შეხედულების მიხედვით აკეთოს ყველაფერი, გარდა იმისა, რაც ეკუთვნის ზნეობრივ სფეროს და როდესაც პირველმა ადამიანებმა შეჭამეს ეს ნაყოფი, დაარღვიეს მიცემული აკრძალვა, მათ თითქოს თქვეს: "მაპატიე, მაგრამ არ გეთანხმებით. ჩვენ ვართ სიკეთისა და ბოროტების კრიტერიუმები. სიკეთედ ითვლება არა ის, რასაც ღმერთი გვეუბნება, არამედ ის, რასაც ჩვენ ვირჩევთ. დიახ, ღმერთი ამბობდა, "არ შეჭამო", ჩვენ კი ვიფიქრეთ და გადავწყვიტეთ, რომ ეს არასწორია. ჩვენ თვითონ ვირჩევთ, თუ რა არის საჭირო". ასეთია მთელი კაცობრიობის პოზიცია ცოდვით დაცემის შემდეგ. თუ ნახავთ, როგორ კამათობენ ამა თუ იმ პოლიტიკურ, ზნეობრივ და სხვა პრობლემებზე, წაიკითხავთ გაზეთებს, უყურებთ ტელევიზორს ან დაელაპარაკებით ადამიანებს, რომლებიც ეკლესიისგან შორს არიან, მიხვდებით, რომ ადამიანი ყოველთვის ეფუძნება თავის საკუთარ წარმოდგენებს. ხშირად ამბობენ, ადამმა შესცოდა და არა მე. მაშ, რატომ უნდა დავიტანჯო მე და პასუხი ვაგო სხვისი ცოდვის გამო? ეს პოზიცია ნაცნობია: მე ხომ არ შემიცოდავს, რატომ უნდა ვაგო პასუხი ადამის საქმეების გამო? მაგრამ სინამდვილეში ყოველი ჩვენგანი ყოველდღე არაერთგზის აკეთებს ერთსა და იმავე არჩევანს. ქრისტიანები კი იშვიათად ვუყენებთ თავს ამოცანას, მოვიქცეთ მხოლოდ ისე, როგორც ეკლესია გვმოძღვრავს.

თუ საქმე მარხვაში ხორცს ეხება, შეგვიძლია მტკიცედ ვიდგეთ, მაგრამ როდესაც ცოტა მეტია შესასრულებელი, მაშინ იწყება: "მე უკვე ორი კვირაა არ ვჭამ ხორცს და ჩემგან კიდევ რაღაცას მოითხოვენ. ეს მეტისმეტია, წმინდანი ხომ არ ვარ, ჩემთვის კი საკმარისია ხორცზე, ხაჭოზე უარის თქმა". ასე რომ, ჩვენ გამუდმებით პირველქმნილ ცოდვას ვჩადით.

მაგრამ შემდეგ წარმოიქმნება სრულებით გაუგებარი სიტუაცია. დავუშვათ, ადამმა და ევამ შეჭამა ბოროტისა და სიკეთის შეცნობის ხის ნაყოფი, მაგრამ სამოთხიდან გამოგდება რაღა საჭირო იყო? მაგალითად, მე შვილებს ვეუბნები: "არ ჭამოთ კანფეტები". არ გამიგონეს. ხომ არ ვეტყვი მათ, - წადით, ჩემს სახლში თქვენი ფეხი აღარ იყოსო. ჩვენ ხომ გვევალება სხვების მრავალჯერ პატიება. ღმერთმა კი არ აპატია. ამ საკითხის უკეთ გასაგებად უნდა შევიგნოთ, როგორი იყო ცოდვით დაცემის შედეგი კაცობრივი ბუნებისთვის. ადამიანმა, რომელმაც ღმერთს არ დაუჯერა, ღმერთისგან ერთი ნაბიჯი გადადგა. ღმერთი არის სიცოცხლე, მაშასადამე, ადამიანმა გადადგა ნაბიჯი სიკვდილისკენ. ფაქტობრივად, ღმერთის ურჩობა თვითმკვლელობის აქტია. ამიტომ უთხრეს ადამიანს, - მოკვდები, თუ შეჭამ ამ ხის ნაყოფსო. ამიტომ შემოვიდა სამყაროში ცოდვით სიკვდილი. ხოლო სამოთხეში, უფლის სამეფოში, ადგილი სიკვდილისთვის, რა თქმა უნდა, არ არის. გაძევებაც კი ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით არ მომხდარა, თუმცა ბიბლიაში წერია: "და განდევნა ადამი და სამოთხის აღმოსავლეთით ბაღთან დააყენა ქერუბიმი ცეცხლოვანი მახვილით, რომ დაეცვა გზა სიცოცხლის ხისკენ". ბიბლიის ეს სიტყვები სიმბოლურად, ალეგორიულად უნდა გავიგოთ. ადამიანი გახდა მოკვდავი, მისი არსება გახდა სულ სხვა, ზეციური სამეფოს ბუნებასთან შედარებით, ამიტომ ადამიანს არ შეეძლო სამოთხეში დარჩენა. ეს იქნებოდა უფლის სამეფოს ჰარმონიის დარღვევა. მცნების დარღვევამ შეცვალა ადამიანის არსება. როდესაც ვპატიობთ ბავშვს და მკვლელსაც კი, ვპატიობთ იმიტომ, რომ მათმა ცოდვებმა არ შეცვალეს მათი ბუნება. შეიცვალა ადამიანი და მისი ცხოვრების ადგილიც მასთან ერთად, იმიტომ რომ სამყარო იყო შექმნილი ადამიანისთვის. სამოთხე, რასაკვირველია, არ შეცვლილა, მაგრამ სამყარო შეიცვალა. ამ შემთხვევაში გასაგები ხდება, თუ რატომ არ შეუძლია ღმერთს სამყაროში ბოროტების და ტანჯვის შეწყვეტა. მაგრამ რა გამოდის, ღმერთმა განდევნა ადამიანი სამოთხიდან და არაფერს აკეთებს მის უკან დასაბრუნებლად? იქნებ უკვე დადგა დრო, შეუნდოს კაცობრიობას პირველქმნილი ცოდვა? მაგრამ აქ იქმნება პარადოქსული სიტუაცია. ერთი მხრივ, ღმერთს არ შეუძლია დააბრუნოს ადამიანი სამოთხეში - ამისთვის საჭიროა ადამიანის სრული გამოსწორება, ადამიანი, ფაქტობრივად, უნდა გახდეს წმინდანი, როგორც ადამი ცოდვით დაცემამდე. მაგრამ ადამიანები სცოდავენ და არც ცდილობენ გამოსწორებას, ხოლო ღმერთს იძულებით არ შეუძლია ადამიანი აქციოს უცოდველად, იმიტომ რომ მაშინ იგი მას აქცევდა არათავისუფალ არსებად და ადამიანი აღარ იქნებოდა ადამიანი. მაგრამ, სხვა მხრივ, ღმერთს არ შეუძლია შეურიგდეს ადამიანის ასეთ გაჭირვებულ მდგომარეობას და უნდა მისი გადარჩენა. და მაშინ თვითონ ხდება ადამიანი (იესო ქრისტეს განკაცება), კვდება და აღდგება, ამარცხებს სიკვდილს. ქრისტე თვითონ ხდება უცოდველ ადამად და გვეუბნება, რომ ჩვენი გადარჩენა შესაძლებელია, რომ შეგვინდო, მან თვითონ გამოისყიდა ჩვენი ცოდვები, ხოლო ჩვენგან მხოლოდ ერთი რამეა საჭირო - ვირწმუნოთ ქრისტესი, რომ ის ნამდვილად ძეა ღვთისა, ჩვენთვის ვნებული და მკვდრეთით აღმდგარი. ანუ ღმერთმა მოაგვარა ჩვენთვის გადაუჭრელი ამოცანა: ჩვენი თავისუფლების დაურღვევლად კვლავ გააღო ჩვენთვის სამოთხის კარიბჭე. ამიტომ იმის თქმა, რომ ღმერთი არაფერს აკეთებს, რათა აგვაშოროს ბოროტება და ტანჯვა, ნიშნავს იმას, რომ არაფერი გაგვეგება ქრისტიანობაში.

რა შეიძლება ითქვას იმაზე, რომ ღმერთმა ადამიანის შექმნისას წინასწარ იცოდა, ადამიანი არ დაუჯერებდა და იძულებული იქნებოდა, დაეტოვებინა სამოთხე? ღმერთის ჩანაფიქრი სამყაროზე შესაძლებელია მხოლოდ იმ პირობებში, თუ ადამიანს აქვს თავისუფლება და შესაძლებლობა ამ თავისუფლების რეალიზებისა. ე.ი. აქვს არჩევანი. ნეტარი ავგუსტინეს თანახმად, ღმერთმა შექმნა ადამიანი, რომელსაც შეეძლო ჩაედინა ცოდვა, ასევე შეეძლო, არ ჩაედინა ცოდვა. მას უნდა მიეღწია სრულყოფილებისთვის. მაგრამ ადამიანმა უარი თქვა ამ გზაზე, მას შეეძლო ჩაედინა ცოდვა და კიდეც ჩაიდინა. ადამიანი არის ღვთის ხატება, თავისუფალი არსება და ყოველი ძალადობა ადამიანზე მის სიკვდილს წარმოადგენს, ცხოველად, ანუ მანქანად, რობოტად, მარიონეტად გადაქცევას.

მაგრამ რჩება კიდევ ერთი კითხვა. ჩვენ ვლაპარაკობდით მხოლოდ ბოროტების შესახებ და არა ტანჯვაზე. რა არის ტანჯვა? ეს არის არასწორი მდგომარეობა. თუ ადამიანი რაღაცით ავადდება, ესმის, რომ უნდა იმკურნალოს. სულიერი ან ფიზიკური ტკივილი არის სიგნალი აუცილებელი მკურნალობისთვის. სამოთხეში ღმერთის მორჩილების მცნების დარღვევა, ღმერთის უარყოფა გახდა სიცოცხლის უარყოფა და ნაბიჯის გადადგმა სიკვდილისკენ, ამიტომ კანონიერად წარმოიშვა ტანჯვაც. ყოველ ადამიანს ესმის, რომ ავადმყოფობა და მისი თანმხლები ტკივილები არის სიკვდილის სიმპტომები, თუ არ იმკურნალებს, ავადმყოფობა დამთავრდება ლეტალური აღსასრულით.

რატომ იყო ნათქვამი, რომ მამაკაცს უნდა ეშოვა პური არსობისა ოფლითა თვისითა, ხოლო ცოლს ტანჯვით უნდა ეშობა? არ უნდა გავიგოთ ეს როგორც სასტიკი სასჯელი ურჩობისთვის. ათეისტები ამბობენ: "და თქვენ ეს ღმერთი გიყვართ, რომელიც პატარა ურჩობის გამო მიუსჯის სატანჯველსა და სიკვდილს? თქვენ მასთან ერთად გინდათ სამოთხეში ცხოვრება?!" არადა ამ პრობლემის გადაჭრა იოლია. ეს სასჯელი კი არ არის, არამედ ფაქტის კონსტატაცია, იმიტომ, რომ ადამიანმა თვითონ აირჩია ეს გზა, იგი თვითონ განუდგა სიცოცხლეს, ამიტომაც თვითონ დატოვა სამოთხე, ხოლო ღმერთი, როგორც ექიმი, ფაქტის კონსტატირებას ახდენს. ტანჯვა ამ სამყაროში ჩვენი საერთო წინაპრისა და ყოველი ჩვენგანისგანაა, ჩვენ ხომ ვცოდავთ ყოველ წუთში და ყოველ წამში და ვცხოვრობთ სიკვდილსა და ტანჯვაში. მაგრამ ჩვენ თუ გვწამს ქრისტესი, მაშინ გვესმის, რომ ეს არის გზა, რომელსაც მივყავართ ჭეშმარიტ ცხოვრებამდე. მაცხოვარმა აკი თქვა: "მე ვარ გზა და ჭეშმარიტება და სიცოცხლე" და როდესაც ვირჩევთ ამ გზას, მაშინ ვიძენთ იმ პირველყოფილ მდგომარეობას.

როგორ შეიძლება აიხსნას ის ფაქტი, რომ წესიერი ადამიანები ხშირად ტანჯვაში ცხოვრობენ, ავაზაკები და ცოდვილები კი განცხრომაში არიან? ქრისტემ გვითხრა, რომ გზა ზეციური სამეფოსკენ ვიწროა, გულისხმობს ტანჯვას. რატომ არის საჭირო ასეთი რთული გზა, რატომ უნდა შევიდეთ ვიწრო კარიბჭეში? საქმე ისაა, რომ ტანჯვა აუცილებელი თანამგზავრია ყოველი შრომისა. თომას ედისონმა თქვა, გენიოსი არის 1% ნიჭისა და 99% ოფლის ერთობაო. თუ გვინდა მივაღწიოთ რაღაცას, ძალ-ღონე არ უნდა დავზოგოთ და ამიტომ ნათქვამია, რომ ცათა სასუფეველი ძალით მიიღწევა. მაგრამ ამავე დროს საჭიროა გვესმოდეს, რომ არსებობს ტანჯვა სიკეთისთვის, ღმერთისა და მოყვასის სიყვარულისთვის. არსებობს უაზრო ტანჯვაც. თუ მე თითს სპეციალურად მოვიყოლებ კარში, ამით ვერ დავუახლოვდები ვერც ღმერთს და ვერც სამოთხეს.

საერთოდ ტანჯვა საზომია იმისა, სწორად ვცხოვრობთ თუ არა. ჩვენ თუ არ ვიტანჯებით, მაშინ უნდა დავფიქრდეთ: ალბათ, რაღაც ისე არ არის, ხოლო როდესაც არის ტანჯვა, გვესმის, რომ სწორ გზას ვადგავართ.

რთულია ადამიანის ფსიქიკისთვის გაგება იმისა, რომ ღმერთი უფრო მეტ სატანჯველს უშვებს იმათზე, ვისაც უყვარს ღმერთი. მნიშვნელოვანია გაგება იმისა, რომ ღმერთი ჩვენი გადარჩენისა და კეთილდღეობისთვის ჩვენსავე შეცდომებს იყენებს.

ღმერთი არ ქმნის ბოროტებას, რომ გამოიყენოს, როგორც საჭირო ინსტრუმენტი გადარჩენისთვის. ასეთი გაგება მანიქეველობის ნაირსახეობა იქნებოდა. მაგრამ ღმერთი იყენებს ჩვენს საკუთარ შეცდომებს ჩვენს სასარგებლოდ. შეიძლება ითქვას, რომ ტანჯვა არის გზა გადარჩენისაკენ.

ერთი ამერიკელი როკ-მომღერალი თავის ინტერვიუში აკრიტიკებდა დასავლეთის ცივილიზაციას იმის გამო, რომ მან შექმნა უკვდავების კულტი. ე.ი. ადამიანი ცხოვრობს ისე, თითქოს მას სიკვდილი არ ელოდება, ადამიანი ცხოვრობს სიამოვნებისთვის. ხოლო სიამოვნებები რომ იყოს აბსოლუტური, უნდა წარმოიდგინონ, რომ ისინი უკვდავნი არიან და არვითარი პასუხისგება არ ეკისრებათ. ამიტომ არ არის მიღებული არც ლიტერატურაში, არც ფილმებში, განსაკუთრებით ჰოლივუდში, ილაპარაკო სიკვდილის შესახებ, როგორც სატანჯველზე. არ არის მიღებული სიკვდილის შესახებ ლაპარაკი, როგორც მეტაფიზიკურ პრობლემაზე, რომელზეც მუდამ უნდა ვიფიქროთ.

ჩვენი ცივილიზაცია ის ცივილიზაციაა, სადაც მიისწრაფვიან ტანჯვის აცილებისკენ. ძალიან ხშირად თვლიან, რომ ღმერთი გვიგზავნის ტანჯვას სასჯელად ჩვენი რაღაც ცოდვების გამო. თვით მოციქულებიც ასე ფიქრობდნენ და პარადოქსული ფორმით დაუსვეს ქრისტეს კითხვა ადამიანზე, რომელიც დაბადებიდან ბრმა იყო: "ვინ ჩაიდინა ცოდვა, თვითონ თუ მისმა მშობლებმა, რომ იგი ბრმა დაიბადა?" როგორ შეიძლება შესცოდოს მან, რომელიც ჯერ არ დაბადებულა? ქრისტე პასუხობს: "არ ჩაუდენია ცოდვა არც მას და არც მის მშობლებს. მაგრამ ეს იმისთვისაა, რომ მასზე ღვთის საქმეები განცხადდნენ". ასე რომ, სატანჯველს აქვს სხვა მიზეზი და ის არ არის უბრალოდ სასჯელი ცოდვებისთვის. მართალი იობი არ ეთანხმება იმას, რომ იგი იტანჯება რაღაც ცოდვის გამო. მაგრამ მეგობრები მას მუდმივად ეუბნებიან: "შენ იტანჯები, ე.ი. შესცოდე". იობი კი ეუბნება: "დაე, ღმერთმა მიპასუხოს, რისთვის ვიტანჯები, მე სუფთა ვარ ღვთის წინაშე". ღმერთი კი პასუხობს: "მოემზადე ორთაბრძოლისთვის, თუ თვლი, რომ ჩემი ტოლი ხარ". შემდეგ ამ ორთაბრძოლაში ღმერთი იობს უსვამს რამდენიმე კითხვას, რომლის არსი ასეთია: "შენ ამბობ, რომ სამყაროში ბევრია ცუდი, მაგრამ შეგიძლია ასეთივე სამყაროს შექმნა? უკეთესის კი არა, ასეთივესი?" "არა", - პასუხობს იობი. "მაშინ რის შესახებ ლაპარაკობ?" გაკრიტიკება იოლია, გააკეთე უკეთესი. ჩვენ სხვის თვალში ბეწვს ვხედავთ, საკუთარში კი დირესაც ვერ ვამჩნევთ. ასეა აქაც, თუ იობი ამბობს, რომ სამყარო ცუდია, ე.ი. მან იცის, როგორ შექმნას უკეთესი, ხოლო თუ არ იცის და მით უმეტეს, არ შეუძლია მისგვარის შექმნა, მაშინ უნდა იცხოვროს იმ სამყაროში, რომელიც ღმერთმა შექმნა. და მაშინ იობს ესმის და ეთანხმება, ღებულობს სამყაროს ისეთს, როგორიც არის. ე.ი. ესმის, რომ სიკეთისა და ბოროტების კრიტერიუმი სამყაროში თვითონ იობი კი არა, არამედ ღმერთია და მაშინ ყველაფერი ბრუნდება წინანდელ მდგომარეობაში.